Luận văn Thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính: Bảo đảm quyền của người bị hại dưới 18 tuổi trong hoạt động xét xử của Tòa án nhân dân tỉnh Đắk Lắk

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:122

Thêm vào BST

Báo xấu

19
lượt xem 12
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn "Bảo đảm quyền của người bị hại dưới 18 tuổi trong hoạt động xét xử của Tòa án nhân dân tỉnh Đắk Lắk" được hoàn thành với mục tiêu nhằm phân tích làm rõ một số vấn đề lý luận về bảo đảm quyền của người bị hại dưới 18 tuổi trong hoạt động xét xử tại TAND, đánh giá đúng thực trạng bảo đảm quyền của người bị hại dưới 18 tuổi trong hoạt động xét xử của TAND tỉnh Đắk Lắk, từ đó đề xuất các giải pháp bảo đảm quyền của người bị hại dưới 18 tuổi trong hoạt động xét xử của TAND tỉnh Đắk Lắk hiện nay.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính: Bảo đảm quyền của người bị hại dưới 18 tuổi trong hoạt động xét xử của Tòa án nhân dân tỉnh Đắk Lắk

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ …………/………… ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN THỊ HỒNG NHUNG BẢO ĐẢM QUYỀN CỦA NGƯỜI BỊ HẠI DƯỚI 18 TUỔI TRONG HOẠT ĐỘNG XÉT XỬ CỦA TÒA ÁN NHÂN DÂN TỈNH ĐẮK LẮK LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH ĐẮK LẮK - 2023
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ …………/………… ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN THỊ HỒNG NHUNG BẢO ĐẢM QUYỀN CỦA NGƯỜI BỊ HẠI DƯỚI 18 TUỔI TRONG HOẠT ĐỘNG XÉT XỬ CỦA TÒA ÁN NHÂN DÂN TỈNH ĐẮK LẮK LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH MÃ SỐ: 8 38 01 02 Người hướng dẫn khoa học: TS. Đỗ Văn Dương ĐẮK LẮK - 2023
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn này là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các kết quả nêu trong luận văn chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Các số liệu, ví dụ và trích dẫn trong luận văn đảm bảo tính chính xác, tin cậy và trung thực. TÁC GIẢ Nguyễn Thị Hồng Nhung
LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành chương trình cao học và luận văn này, tác giả đã nhận được sự hướng dẫn, giúp đỡ và góp ý nhiệt tình của Quý thầy cô tại Học viện Hành chính Quốc gia. Tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành đến Quý Thầy Cô tại Học viện Hành chính Quốc gia, Ban Quản lý đào tạo sau Đại học đã tạo điều kiện tốt nhất về cơ sở vật chất và đảm bảo chất lượng giảng viên giảng dạy trong suốt thời gian học tập tại trường. Đặc biệt, tôi xin gửi lời biết ơn sâu sắc đến Người hướng dẫn khoa học TS. Đỗ Văn Dương đã dành nhiều thời gian và tâm huyết hướng dẫn nghiên cứu, cung cấp tài liệu giúp tác giả hoàn thành luận văn tốt nghiệp. Tuy đã có nhiều cố gắng và tận tâm trong quá trình nghiên cứu luận văn không thể tránh khỏi những thiếu sót. Tôi rất mong nhận được sự đóng góp ý kiến quý báu của Quý Thầy Cô và các bạn. Để đáp lại tấm chân tình đó, tôi sẽ cố gắng vận dụng các kiến thức mà mình đã được trang bị vào thực tiễn công việc một cách có hiệu quả nhất nhằm đem lại lợi ích cho mình và cộng đồng. Xin chân thành cảm ơn!
MỤC LỤC MỞ ĐẦU ................................................................................................................. 1 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ BẢO ĐẢM QUYỀN CỦA NGƯỜI BỊ HẠI DƯỚI 18 TUỔI TRONG HOẠT ĐỘNG XÉT XỬ CỦA TÒA ÁN NHÂN DÂN ....... 12 1.1. Khái niệm, đặc điểm của người bị hại dưới 18 tuổi trong hoạt động xét xử tại Toà án nhân dân cấp tỉnh ............................................................................................... 12 1.2. Các nguyên tắc bảo đảm quyền của người bị hại dưới 18 tuổi trong hoạt động xét xử của Toà án nhân dân ............................................................................................ 26 1.3. Nội dung quy định của pháp luật bảo đảm quyền của bị hại dưới 18 tuổi trong hoạt động xét xử của Toà án nhân dân ........................................................................... 30 1.4. Các yếu tố ảnh hưởng bảo đảm quyền của bị hại dưới 18 tuổi trong hoạt động xét xử của Toà án nhân dân ............................................................................................ 41 Chương 2: THỰC TRẠNG BẢO ĐẢM QUYỀN CỦA NGƯỜI BỊ HẠI DƯỚI 18 TUỔI TRONG HOẠT ĐỘNG XÉT XỬ CỦA TÒA ÁN NHÂN DÂN TỈNH ĐẮK LẮK ........................................................................................................................................ 48 2.1. Tổng quan về các vụ án xâm phạm người bị hại dưới 18 tuổi trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk .......................................................................................................................... 48 2.2. Thực tiễn bảo đảm quyền của người bị hại dưới 18 tuổi trong hoạt động xét xử của Toà án nhân dân tỉnh Đắk Lắk ........................................................................... 51 2.3. Đánh giá chung thực tiễn bảo đảm quyền của người bị hại dưới 18 tuổi trong hoạt động xét xử của Toà án nhân dân tỉnh Đắk Lắk .................................................... 64 Chương 3: QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP BẢO ĐẢM QUYỀN CỦA NGƯỜI BỊ HẠI DƯỚI 18 TUỔI TRONG HOẠT ĐỘNG XÉT XỬ TẠI TÒA ÁN NHÂN DÂN TỈNH ĐẮK LẮK ................................................................................................ 75 3.1. Quan điểm bảo đảm quyền của người bị hại dưới 18 tuổi trong hoạt động xét xử của Toà án nhân dân tỉnh Đắk Lắk ........................................................................... 75 3.2. Giải pháp bảo đảm quyền của người bị hại dưới 18 tuổi trong hoạt động xét xử tại Toà án nhân dân tỉnh Đắk Lắk ............................................................................. 82 KẾT LUẬN ........................................................................................................ 104 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................... 107
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT BLHS Bộ luật hình sự BLTTHS Bộ luật Tố tụng hình sự CQTHTT Cơ quan tiến hành tố tụng THTT Tiến hành tố tụng TTHS Tố tụng hình sự TAND Tòa án nhân dân VKSND Viện kiểm sát nhân dân XHCN Xã hội chủ nghĩa VAHS Vụ án hình sự
DANH MỤC BẢNG, BIỂU Tên bảng Nội dung Trang Thống kê tình hình các tội xâm phạm quyền lợi Bảng 2.1 người dưới 18 tuổi xét theo tội danh căn cứ vào số 54 liệu của TAND tỉnh Đắk Lắk Bảng 2.2 Phương thức, thủ đoạn phạm tội 56 Độ tuổi của bị hại là người dưới 18 tuổi trong các Bảng 2.3 vụ án xâm hại trẻ em trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk giai 56 đoạn 2018 – 2022
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Ở nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, các quyền con người, quyền công dân về chính trị, dân sự, kinh tế, văn hóa, xã hội được công nhận, tôn trọng, bảo vệ, bảo đảm theo Hiến pháp và pháp luật (Điều 14 Hiến pháp năm 2013 được Quốc hội thông qua ngày 28 tháng 11 năm 2013). Quyền con người cũng là một trong những nội dung và mục tiêu của xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của Đảng và Nhà nước ta. Xây dựng và hoàn thiện pháp luật về quyền con người, quyền tự do, dân chủ của công dân; Củng cố cơ sở pháp lý về trách nhiệm của các cơ quan nhà nước trong việc xây dựng, ban hành kịp thời, đồng bộ và tổ chức thực thi các pháp luật, các điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên về quyền con người, quyền công dân trong các lĩnh vực dân sự, chính trị, kinh tế, văn hóa - xã hội; Hoàn thiện chế độ bảo hộ của Nhà nước đối với các quyền, lợi ích hợp pháp của công dân, trong đó có việc bảo đảm quyền của người bị hại dưới 18 tuổi trong hoạt động xét xử của tòa án nhân dân (TAND) là hết sức quan trọng. Bởi lẽ, người dưới 18 tuổi là nhóm người đang trong quá trình phát triển cả về tâm lý, sinh lý và ý thức, với kinh nghiệm cuộc sống còn ít ỏi, khả năng nhận thức và hiểu biết pháp luật còn có những hạn chế. Người dưới 18 tuổi khó tự bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình khi tham gia vào một số quan hệ pháp luật nhất định, trong đó có quan hệ pháp luật tố tụng hình sự (TTHS). Do đó, khi tham gia vào hoạt động TTHS với tư cách người bị hại, người dưới 18 tuổi là chủ thể đặc biệt, rất cần những cơ chế đặc thù để đảm bảo tốt nhất quyền và lợi ích hợp pháp của mình. Nhận thức được tầm quan trọng của quyền con người, nhất là quyền của 1
người bị hại dưới 18 tuổi trong giai đoạn xét xử của toà án. Trong những năm qua hoạt động xét xử của TAND tỉnh Đắk Lắk luôn xác định bảo đảm quyền con người nhất là bảo đảm quyền của người bị hại dưới 18 tuổi trong xét xử phải được đặt lên hàng đầu, đã có những bước tiến rõ rệt. Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu đạt được, thực tiễn quá trình giải quyết vụ án hình sự, bảo đảm quyền của người bị hại dưới 18 tuổi trong hoạt động xét xử của tòa án nhân của tỉnh Đắk Lắk vẫn còn bộc lộ nhiều khiếm khuyết và bất cập. Cơ chế đảm bảo quyền của bị hại là người dưới 18 tuổi trong các vụ án chưa rõ ràng, còn nhiều yếu kém nhất định như quá trình giải quyết vụ án hình sự có dấu hiệu quá tải, các cơ quan THTT vẫn còn một số thiếu sót nhất định; bị hại là người dưới 18 tuổi trong các vụ án hình sự chưa có nhận thức đúng đắn về việc tự bảo vệ mình trước sự pháp luật,…. Những hạn chế trong bảo đảm quyền của người bị hại dưới 18 tuổi trong hoạt động xét xử của TAND của tỉnh Đắk Lắk do những nguyên nhân khách quan và chủ quan của quá trình thực thi và áp dụng pháp luật của nhận thức và ý thức trách nhiệm của CQTHTT, người THTT. Vì vậy, cần nghiên cứu để có những giải pháp căn cơ, góp phần bảo đảm quyền của người bị hại dưới 18 tuổi trong hoạt động xét xử của TAND là cần thiết và cấp bách. Chính xuất phát từ những lý do trên, nên tác giả chọn nghiên cứu đề tài: “Bảo đảm quyền của người bị hại dưới 18 tuổi trong hoạt động xét xử của Tòa án nhân dân tỉnh Đắk Lắk” làm luận văn tốt nghiệp thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật hành chính. 2. Tình hình nghiên cứu đề tài Cho đến nay, đã có nhiều công trình nghiên cứu về bảo đảm quyền con người trong TTHS nói chung và bảo đảm quyền con người của người chưa thành 2
niên trong TTHS nói riêng, trong đó có quyền của bị hại là người dưới 18 tuổi. Về cơ bản, các công trình này có thể được chia thành hai nhóm sau: 2.1. Nhóm các công trình nghiên cứu về bảo đảm quyền con người trong tố tụng hình sự. Có thể kể đến một số công trình tiêu biểu như: - Vũ Công Giao (2013)[14], Chế định quyền con người, quyền công dân trong Hiến pháp năm 2013. Trên cơ sở quy định của Hiến pháp, tác giả đã phân tích một số điểm mới về chế định quyền con người trong đó có một số quyền liên quan đến hoạt động tố tụng nói chung và hoạt động xét xử của Tòa án nhằm bảo đảm quyền con người như quyền bình đẳng trước pháp luật; cấm tra tấn, bạo lực, truy bức, nhục hình; quyền được xét xử kịp thời, công bằng, công khai; không bị kết án hai lần cho cùng một tội; quyền tự bào chữa hoặc nhờ luật sư bào chữa... - Đào Trí Úc (2013), Bảo đảm quyền con người trong TTHS theo Hiến pháp năm 2013 của đã phân tích cơ sở lý luận, nội dung, các quan điểm khác nhau về nguyên tắc suy đoán vô tội trên thế giới và trong luật hình sự quốc tế. Trên cơ sở đó, tác giả bình luận nguyên tắc suy đoán vô tội trong Hiến pháp năm 2013 và trong pháp luật hình sự Việt Nam hiện hành [60]. - Vũ Hồng Anh (2013), Những vấn đề đặt ra đối với việc thực thi các bảo đảm tố tụng với bị can, bị cáo theo Hiến pháp năm 2013 của thì cho rằng, để triển khai thi hành Hiến pháp về các biện pháp bảo đảm quyền của bị can, bị cáo cần chú ý làm sáng tỏ nhiều vấn đề như nguyên tắc suy đoán vô tội, nguyên tắc tranh tụng trong hoạt động xét xử của Tòa án. - Lại Văn Trình (2011), Bảo đảm quyền con người của người bị tạm giữ, bị cáo trong TTHS Việt Nam của tác giả đã góp phần làm rõ thêm nhiều vấn đề lý luận về quyền con người và bảo đảm quyền con người của người bị tạm giữ, bị can, bị cáo trong TTHS. Luận án tiến sĩ Luật học, Đại học luật Thành phố Hồ Chí Minh 3
[59]. - Nguyễn Hòa Bình (chủ biên) (2016), Bảo đảm quyền con người, quyền công dân – tư tưởng xuyên suốt trong Bộ luật TTHS năm 2015”, Nxb Chính trị quốc gia, tr.40. Sách chuyên khảo [5]. - Nguyễn Huy Hoàn Đảm bảo quyền con người trong hoạt động tư pháp ở Việt Nam hiện nay của đã nghiên cứu một cách có hệ thống và tương đối toàn diện về vấn đề đảm bảo quyền con người trong đó có quyền của bị cáo trong hoạt động tư pháp ở Việt Nam hiện nay. Luận án phân tích, làm rõ cơ sở lý luận, đặc điểm và nội dung của những đảm bảo quyền con người trong hoạt động tư pháp trong đó đề cập đến bảo đảm quyền con người trong hoạt động xét xử các vụ án hình sự của TAND; khái quát thực trạng đảm bảo quyền con người trong hoạt động tư pháp ở Việt Nam hiện nay, trên cơ sở đó đề xuất một số quan điểm, giải pháp tiếp tục bảo đảm quyền con người (trong đó có quyền của bị cáo) trong hoạt động tư pháp ở Việt Nam hiện nay [21]. Ngoài ra còn có các luận án tiến sĩ, luận văn thạc sĩ như: Bảo đảm quyền của bị can, bị cáo là người; chưa thành niên trong TTHS, của Phan Thị Thanh Tâm (2017), Luận án tiến sĩ luật học, HVKHXH; Bùi Bảo Trâm (2008), Nguyên tắc bảo đảm quyền bào chữa của người bị; tạm giữ, bị can, bị cáo, Luận văn thạc sĩ luật học, Đại học quốc gia Hà Nội; Ngô Thị Thanh (2013), Bảo đảm quyền con người trong hoạt động xét xử vụ án hình sự, Đại học quốc gia Hà Nội; Võ Thị Khánh Hoài (2015), Nguyên tắc bảo đảm quyền bào chữa trong luật tố tụng hình sự Việt Nam, Luận văn thạc sĩ luật học, Đại học quốc gia Hà Nội. Các công trình này tập trung phân tích cơ chế bảo đảm quyền con người của các chủ thể khác nhau trong các hoạt động khác nhau của TTHS. Trong các công trình này, việc bảo đảm quyền của người chưa thành niên nói chung và bị hại là 4
người chưa thành niên nói riêng mới chỉ được đề cập ở mức khái lược, mang tính chất giới thiệu chung chứ chưa khảo cứu sâu hơn. 2.2. Nhóm các công trình nghiên cứu về bảo đảm quyền của người bị hại dưới 18 tuổi trong hoạt động xét xử của tòa án. Có thể kể đến một số công trình tiêu biểu như: - Nguyễn Thị Loan, Trần Thị Thanh Hằng (2021) Thủ tục tố tụng hình sự đối với người dưới 18 tuổi [18]. Trong phạm vi bài viết này, các tác giả trình bày, phân tích các quy định của pháp luật TTHS Việt Nam về thủ tục tố tụng đối với người dưới 18 tuổi và đưa ra các kiến nghị hoàn thiện pháp luật về vấn đề này. Người dưới 18 tuổi là người chưa phát triển đầy đủ về thể chất và tinh thần, là những người đang ở độ tuổi phát triển, đang trong quá trình hoàn thiện về thể chất, tâm sinh lý cũng như nhân cách sống. Trong tiến trình cải cách tư pháp tại Việt Nam, việc hoàn thiện các quy định về tố tụng đối với người dưới 18 tuổi phạm tội rất cấp thiết, không chỉ là để tiệm cận gần hơn các quy định của luật pháp quốc tế mà còn nhằm đảm bảo tốt nhất quyền con người, đặc biệt là quyền của người bị buộc tội là người dưới 18 tuổi. - Nguyễn Xuân Hà (2016), Thủ tục tố tụng đối với người chưa thành niên, trong “Những nội dung mới trong Bộ luật TTHS năm 2015”, Nxb Chính trị quốc gia, tr.352 [16]. - Nguyễn Thị Lộc (2019) [28]. Quyền riêng tư của người bị hại dưới 18 tuổi trong TTHS. Bài viết nghiên cứu về người bị hại dưới 18 tuổi, quy định về quyền riêng tư và các quy định bảo vệ quyền riêng tư của người bị hại dưới 18 tuổi theo quy định của pháp luật quốc tế và một số luật chuyên ngành của Việt Nam. Từ đó đối chiếu với thực tế xâm hại quyền riêng tư của người bị hại dưới 5
18 tuổi hiện nay và đưa ra một số kiến nghị. Tạp chí Khoa học Kiểm sát số 4/2021. - Phan Thị Thanh Mai (2015), Kiến nghị sửa đổi, bổ sung một số quy định của Bộ luật TTHS năm 2015 về thủ tục tố tụng đối với người dưới 18 tuổi. Quy định của Bộ luật TTHS năm 2015 về thủ tục tố tụng đối với người dưới 18 tuổi đã có những bổ sung, thay đổi đáng kể nhằm khắc phục những bất cập trong quy định của BLTTHS năm 2003 về thủ tục này nhưng vẫn còn một số hạn chế nhất định. Những hạn chế đó không chỉ không bảo đảm lợi ích tốt nhất cho người dưới 18 tuổi mà còn làm cho việc giải quyết vụ án khó đạt hiệu quả cao [29]. - Vũ Duy Linh (2920), Lịch sử hình thành và phát triển các quy định về bị hại trong TTHS Việt Nam và kiến nghị hoàn thiện. Bài báo tập trung làm rõ sự hình thành và phát triển của các quy định về bị hại trong hệ thống pháp luật Việt Nam qua các giai đoạn khác nhau. Trong mỗi giai đoạn, bị hại đều có những đặc trưng riêng về khái niệm cũng như địa vị pháp lý của họ [27] . - Nguyễn Thanh Hương (2020), Nâng cao hiệu quả hoạt động lấy lời khai bị hại trong các vụ án mua bán người của Kiểm sát viên. Trong các vụ án mua bán người, lời khai của bị hại được coi là nguồn chứng cứ phổ biến, gần như là điểm xuất phát, cơ sở để các cơ quan THTT tiến hành điều tra, xác minh, thu thập các nguồn chứng cứ liên quan khác. Bài viết tập trung phân tích một số khó khăn, thách thức trong hoạt động lấy lời khai người bị hại trong các vụ án mua bán người, từ đó đưa ra các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động này [17]. - Trương Minh Hiếu (2018), Bào chữa chỉ định theo pháp luật TTHS Việt Nam cho người dưới 18 tuổi phạm tội từ thực tiễn Thành phố Hồ Chí Minh, Luận văn thạc sĩ Luật học, HVKHXH [20]. 6
- Trần Thu Hạnh (2018), “Bảo đảm quyền con người trong hoạt động xét xử vụ án hình sự theo Bộ luật TTHS năm 2015”, Tạp chí Khoa học đại học quốc gia Hà Nội: Luật học, số 3, tr 54 – 59 [174]. - Nguyễn Hải Ninh (2019) “Pháp luật TTHS đối với việc bảo đảm quyền con người của người bị buộc tội dưới 18 tuổi”, Tạp chí nghiên cứu lập pháp, số 08 [31]. - Nguyễn Thị Bích Vân (2016), Bảo đảm quyền con người của người chưa thành niên trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự (trên cơ sở thực tiễn tại địa bàn Hà Giang), Luận văn thạc sĩ luật học, Đại học quốc gia Hà Nội [61]. - Vũ Xuân Tuân (2018), Bảo vệ quyền trẻ em bị xâm hại tình dục tại các tỉnh Tây Nam Bộ, Luận văn thạc sĩ pháp luật về quyền con người, Học viện chính trị quốc gia Hồ Chí Minh [57]. - Nguyễn Chí Tâm (2018), Phòng, chống xâm hại trẻ em của công an huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang, Luận văn thạc sĩ luật hoc, Học viện quốc gia Hồ Chí Minh [44]. - Nguyễn Hữu Thịnh (2018), Bảo đảm quyền của bị hại là người dân tộc thiểu số trong điều tra các tội xâm phạm tình dục trẻ em trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa, Luận văn thạc sĩ pháp luật về quyền con người, Học viện chính trị quốc gia Hồ Chí Minh [46]. Ngoài ra còn có các bài tạp tạp chí nghiên cứu khoa học như: “Tình hình các tội xâm phạm tình dục trẻ em trên địa bàn tỉnh Trà Vinh – thực trạng và dự báo”, của tác giả Diệp Huyền Thảo (2015), Tạp chí nhà nước và pháp luật, số 06, tr. 23 – 29. Các công trình nghiên cứu trên đã đề cập, nghiên cứu đến nhiều góc độ khác nhau và có những đóng góp nhất định vào lý luận và thực tiễn trong việc bảo vệ quyền con người nói chung và bảo đảm quyền của người bị hại dưới 18 tuổi 7
trong hoạt động xét xử của tòa án nói riêng ở nước ta hiện nay. Các công trình đã phân tích một cách hệ thống và tương đối toàn diện về vấn đề bảo vệ quyền con người nói chung và bảo đảm quyền của người bị hại dưới 18 tuổi trong hoạt động TTHS. Tuy nhiên, đến nay, dưới góc độ chuyên ngành Luật Hiến pháp và luật hành chính, chưa có một công trình nào nghiên cứu về "Bảo đảm quyền của người bị hại dưới 18 tuổi trong hoạt động xét xử của TAND tỉnh Đắk Lắk". Vì vậy, đây là đề tài nghiên cứu không trùng lắp, mang ý nghĩa lý luận và thực tiễn, góp phần bảo đảm quyền của người bị hại dưới 18 tuổi trong hoạt động xét xử của TAND tỉnh Đắk Lắk trong giai đoạn hiện nay. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở phân tích làm rõ một số vấn đề lý luận về bảo đảm quyền của người bị hại dưới 18 tuổi trong hoạt động xét xử tại TAND, đánh giá đúng thực trạng bảo đảm quyền của người bị hại dưới 18 tuổi trong hoạt động xét xử của TAND tỉnh Đắk Lắk, từ đó đề xuất các giải pháp bảo đảm quyền của người bị hại dưới 18 tuổi trong hoạt động xét xử của TAND tỉnh Đắk Lắk hiện nay. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu - Làm rõ cơ sở lý luận về bảo đảm quyền của người bị hại dưới 18 tuổi trong hoạt động xét xử của TAND cấp tỉnh. - Phân tích, đánh giá thực trạng về bảo đảm quyền của người bị hại dưới 18 tuổi trong hoạt động xét xử tại TAND tỉnh Đắk Lắk, chỉ ra những ưu điểm, hạn chế cũng như nguyên nhân của thực trạng này. - Phân tích, luận chứng các quan điểm và đề xuất hệ thống các giải pháp nhằm bảo đảm quyền của người bị hại dưới 18 tuổi trong hoạt động xét xử tại TAND tỉnh Đắk Lắk trong thời gian tới. 8
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Luận văn nghiên cứu những vấn đề lý luận và thực tiễn bảo đảm quyền của người bị hại dưới 18 tuổi trong hoạt động xét xử tại TAND tỉnh Đắk Lắk dưới góc độ của chuyên ngành Luật Hiến pháp và Luật Hành chính. 4.2. Phạm vi nghiên cứu đề tài - Phạm vi về nội dung: Với mục đích nghiên cứu chuyên sâu về một vấn đề, luận văn tập trung nghiên cứu các vấn đề lý luận và thực tiễn bảo đảm quyền của người bị hại dưới 18 tuổi trong hoạt động xét xử tại TAND tỉnh Đắk Lắk. - Phạm vi về không gian: Luận văn tập trung nghiên cứu bảo đảm quyền của người bị hại dưới 18 tuổi trong hoạt động xét xử tại TAND tỉnh Đắk Lắk. - Phạm vi về thời gian: Từ năm 2018 đến năm 2022. 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên nghiên cứu Đề tài được thực hiện trên cơ sở phương pháp luận chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh về Nhà nước và pháp luật và quan điểm của Đảng về Nhà ta về xây dựng Nhà nước pháp quyền. Trong quá trình nghiên cứu đề tài, tác giả đã sử dụng các phương pháp cụ thể như: Chương 1: Sử dụng những phương pháp tổng hợp, phân tích, so sánh để làm rõ hơn phần lý luận của đề tài. Chương 2: Sử dụng phương pháp tổng hợp, thống kê, so sánh để đánh giá thực trạng pháp luật về bảo đảm quyền của người bị hại dưới 18 tuổi trong hoạt động xét xử tại TAND tỉnh Đắk Lắk. 9
Chương 3: Sử dụng phương pháp tổng hợp, phân tích để đề xuất giải pháp nhằm bảo đảm quyền của người bị hại dưới 18 tuổi trong hoạt động xét xử tại Tòa TAND tỉnh Đắk Lắk. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn 6.1. Ý nghĩa lý luận Về mặt lý luận, đề tài góp phần hệ thống hóa cơ sở lý luận về quyền con người trong TTHS của đối tượng bị hại là người dưới 18 tuổi, góp phần làm rõ những thuật ngữ, khái niệm có liên quan, phân tích, làm rõ những quy định của pháp luật Việt Nam hiện hành. 6.2. Ý nghĩa thực tiễn Qua nghiên cứu luận văn giúp phân tích, làm rõ thực trạng bảo đảm quyền của người bị hại dưới 18 tuổi trong hoạt động xét xử tại TAND tỉnh Đắk Lắk. Xác định rõ vai trò trách nhiệm của Toà án trong việc đảm bảo quyền con người; nhận diện việc vi phạm quyền con người trong hoạt động xét xử hình sự, đánh giá thực trạng bảo đảm quyền của người bị hại dưới 18 tuổi trong hoạt động xét xử tại TAND tỉnh Đắk Lắk. Bên cạnh đó, luận văn sẽ là một tài liệu tham khảo cần thiết và bổ ích dành cho cong tác nghiên cứu, giảng dạy pháp luật. Kết quả nghiên cứu của luận văn còn phục vụ cho việc trang bị những kiến thức chuyên sâu cho các cán bộ thực tiễn đang công tác tại Tòa án trong quá trình giải quyết vụ án hình sự được khách quan, có căn cứ và đúng pháp luật; 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần Mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung của luận văn gồm 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về bảo đảm quyền của người bị hại dưới 18 tuổi 10
trong hoạt động xét xử của TAND Chương 2: Thực trạng bảo đảm quyền của người bị hại dưới 18 tuổi trong hoạt động xét xử của TAND tỉnh Đắk Lắk Chương 3: Quan điểm và giải pháp bảo đảm quyền của người bị hại dưới 18 tuổi trong hoạt động xét xử của TAND tỉnh Đắk Lắk thời gian tới. 11
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ BẢO ĐẢM QUYỀN CỦA NGƯỜI BỊ HẠI DƯỚI 18 TUỔI TRONG HOẠT ĐỘNG XÉT XỬ CỦA TÒA ÁN NHÂN DÂN 1.1. KHÁI NIỆM, ĐẶC ĐIỂM CỦA NGƯỜI BỊ HẠI DƯỚI 18 TUỔI TRONG HOẠT ĐỘNG XÉT XỬ TẠI TOÀ ÁN NHÂN DÂN CẤP TỈNH 1.1.1. Các khái niệm liên quan 1.1.1.1. Khái niệm Bị hại Bộ luật TTHS 2015, tại Khoản 1, Điều 62 quy định khái niệm bị hại thay cho người bị hại, theo đó "Bị hại là cá nhân trực tiếp bị thiệt hại về thể chất, tinh thần, tài sản hoặc là cơ quan, tổ chức bị thiệt hại về tài sản, uy tín do tội phạm gây ra hoặc đe dọa gây ra" [36]. Theo quy định này, bị hại bao gồm cả cá nhân và cơ quan, tổ chức; thiệt hại do tội phạm gây ra được phân chia bao gồm: Cá nhân trực tiếp bị thiệt hại về thể chất, tinh thần, tài sản hoặc là cơ quan, tổ chức bị thiệt hại về tài sản, uy tín. Tuy nhiên, cũng cần phải lưu ý rằng hậu quả của sự thiệt hại của bị hại không phải là điều kiện bắt buộc trong mọi trường hợp. Thiệt hại do hành vi phạm tội gây ra cho bị hại phải có mối liên hệ nhân quả giữa hành vi phạm tội với hậu quả gây ra cho bị hại. Đây là điều kiện rất quan trọng giúp chúng ta phân biệt giữa bị hại với nguyên đơn dân sự trong các vụ án hình sự. Các cá nhân, cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp bị thiệt hại chỉ được tham gia vào quá trình tố tụng với tư cách là bị hại chỉ khi được các cơ quan THTT thừa nhận. Như vậy, dưới góc độ pháp luật hình sự (luật hình sự và TTHS), khái niệm bị hại được hiểu như sau: "Bị hại là cá nhân trực tiếp bị thiệt hại về thể chất, tinh thần tài sản hoặc là cơ quan, tổ chức bị thiệt hại về tài sản, uy tín do tội phạm 12