Luận văn Thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính: Giải quyết khiếu nại về đất đai của Ủy ban nhân dân thị xã Thuận An, tỉnh Bình Dương

Chia sẻ: Mucong999 Mucong999 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:112

Thêm vào BST

Báo xấu

22
lượt xem 10
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn nghiên cứu hoạt động giải quyết khiếu nại về đất đai có đối tượng bị khiếu nại là các quyết định hành chính, hành vi hành chính về đất đai của UBND thị xã Thuận An, tỉnh Bình Dương; và người bị khiếu nại là UBND thị xã Thuận An, tỉnh Bình Dương.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính: Giải quyết khiếu nại về đất đai của Ủy ban nhân dân thị xã Thuận An, tỉnh Bình Dương

HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN THANH TÂM GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI VỀ ĐẤT ĐAI CỦA ỦY BAN NHÂN DÂN THỊ XÃ THUẬN AN, TỈNH BÌNH DƢƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH - NĂM 2018
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN THANH TÂM GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI VỀ ĐẤT ĐAI CỦA ỦY BAN NHÂN DÂN THỊ XÃ THUẬN AN, TỈNH BÌNH DƢƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ Chuyên ngành: Luật Hiến pháp và Luật Hành chính Mã số: 60 38 01 02 NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC PGS.TS LƢƠNG THANH CƢỜNG THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH - NĂM 2018
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi dưới sự hướng dẫn khoa học của PGS.TS Lương Thanh Cường và chưa được công bố trên bất kỳ phương tiện nào. Các thông tin, số liệu sử dụng trong đề tài được dẫn nguồn cụ thể theo quy định. Tôi xin chịu trách nhiệm hoàn toàn về mặt pháp lý và đạo đức đối với lời cam đoan này. Ngƣời cam đoan Nguyễn Thanh Tâm
LỜI CẢM ƠN Học viện Hành chính là nơi đào tạo tin cậy, có uy tín đối với sinh viên, đội ngũ cán bộ, công chức các cấp, các ngành trong lĩnh vực đào tạo trình độ thạc sĩ và tiến sĩ,… Trong 2 năm ở giảng đường Học viện là khoảng thời gian mà mỗi học viên được tiếp nhận vốn tri thức cơ bản về Luật Hiến pháp và Luật hành chính. Có được kết quả như ngày hôm nay cũng như hoàn thành tốt luận văn tốt nghiệp này, tôi xin gửi lời cảm ơn và lời chúc sức khoẻ chân thành đến: - Lãnh đạo Học viện cùng các thầy, cô tại Học viện đã tận tình giảng dạy, dành nhiều thời gian để tôi trau dồi tri thức, đạo đức. - PGS.TS Lương Thanh Cường – Giảng viên Học viện Hành chính đã hướng dẫn nhiệt tình cho tôi trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thành đúng tiến độ luận văn này. - Các cán bộ, công chức Ủy ban nhân dân thị xã Thuận An, tỉnh Bình Dương nơi tôi công tác đã nhiệt tình hướng dẫn, giúp đỡ tôi, có những góp ý thiết thực, tạo điều kiện thuận lợi nhất cho tôi hoàn thành tốt luận văn. - Gia đình, các anh chị khóa trên và bạn bè cùng khóa đã luôn động viên, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập và thực hiện luận văn. Xin trân trọng cảm ơn! Học viên thực hiện Nguyễn Thanh Tâm
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT Stt Chữ viết tắt Chữ đầy đủ 1 UBND Ủy ban nhân dân 2 TTPTQĐ Trung tâm Phát triển quỹ đất
DANH MỤC BẢNG, SƠ ĐỒ Stt Tên bảng, sơ đồ Trang Bảng 2.1. Hiện trạng sử dụng đất trên địa bàn thị xã Thuận An, tỉnh 1 41 Bình Dương tính đến hết năm 2016 Bảng 2.2. Số đơn khiếu nại về đất đai trên tổng số đơn khiếu nại 2 thuộc thẩm quyền của Chủ tịch UBND thị xã Thuận An giai đoạn 44 2012-2016 Bảng 2.3. Kết quả giải quyết khiếu nại về đất đai của Chủ tịch UBND 3 51 thị xã Thuận An giai đoạn 2012-2016 Bảng 2.4. Tình hình ban hành quyết định giải quyết khiếu nại về đất 4 53 đai của Chủ tịch UBND thị xã Thuận An giai đoạn 2012-2016 Sơ đồ 2.1. Số đơn khiếu nại nhận được và số đơn khiếu nại thuộc 5 thẩm quyền giải quyết của Chủ tịch UBND thị xã Thuận An giai đoạn 42 2012-2016 Sơ đồ 2.2. Kết quả tiếp nhận đơn (khiếu nại, tố cáo, phản ánh, kiến 6 46 nghị, tranh chấp) trên địa bàn thị xã Thuận An giai đoạn 2012-2016 Sơ đồ 2.3. Tỷ lệ đơn khiếu nại về đất đai thuộc thẩm quyền của Chủ 7 tịch UBND thị xã Thuận An đã được và chưa được giải quyết trong 52 giai đoạn 2012-2016 Sơ đồ 2.4. Kết luận về nội dung vụ việc khiếu nại đối với các khiếu 8 nại về đất thuộc thẩm quyền của Chủ tịch UBND thị xã Thuận An đã 52 được giải quyết trong giai đoạn 2012-2016 Sơ đồ 2.5. Tình hình thực hiện quyết định giải quyết khiếu nại về đất 9 đai có hiệu lực pháp luật của Chủ tịch UBND thị xã Thuận An giai 54 đoạn 2012-2016
MỤC LỤC Trang phụ bìa Lời cảm ơn Lời cam đơn Danh mục các ký hiệu Danh mục các bảng, sơ đồ MỞ ĐẦU ................................................................................................................. 1 CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LÝ VỀ GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI VỀ ĐẤT ĐAI CỦA ỦY BAN NHÂN DÂN CẤP HUYỆN ................................ 8 1.1. Khiếu nại về đất đai và giải quyết khiếu nại về đất đai ............................. 8 1.1.1. Khiếu nại về đất đai ........................................................................................ 8 1.1.2. Giải quyết khiếu nại về đất đai..................................................................... 11 1.2. Giải quyết khiếu nại về đất đai của Ủy ban nhân dân cấp huyện........... 16 1.2.1. Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp huyện - người có thẩm quyền giải quyết khiếu nại về đất đai của Ủy ban nhân dân cấp huyện ..................................................... 17 1.2.2. Thủ tục giải quyết khiếu nại về đất đai thuộc thẩm quyền giải quyết của Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp huyện ............................................................................. 18 1.2.3. Trách nhiệm của các cơ quan nhà nước cấp huyện trong giải quyết khiếu nại về đất đai thuộc thẩm quyền của Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp huyện .................. 27 1.2.4. Thi hành quyết định giải quyết khiếu nại về đất đai thuộc thẩm quyền của Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp huyện có hiệu lực pháp luật .......................................... 29 1.3. Các yếu tố tác động đến giải quyết khiếu nại về đất đai của Ủy ban nhân dân cấp huyện….. ......................................................................................................... 32 1.3.1. Mức độ hoàn thiện của thể chế quản lý nhà nước về đất đai ...................... 32 1.3.2. Năng lực giải quyết khiếu nại về đất đai của các cơ quan nhà nước, cá nhân có thẩm quyền….............................................................................................................. 33 1.3.3. Sự tham gia, hợp tác của các bên liên quan trong giải quyết khiếu nại về đất đai……………… ............................................................................................................ 34 CHƢƠNG 2. THỰC TRẠNG GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI VỀ ĐẤT ĐAI CỦA ỦY BAN NHÂN DÂN THỊ XÃ THUẬN AN, TỈNH BÌNH DƢƠNG .......... 37 2.1. Thực trạng đất đai và khiếu nại về đất đai trên địa bàn thị xã Thuận An……. .......................................................................................................................... 37 2.1.1. Thực trạng kinh tế-xã hội và hiện trạng sử dụng đất trên địa bàn thị xã Thuận An……… ............................................................................................................. 37 2.1.2. Thực trạng khiếu nại về đất đai trên địa bàn thị xã ..................................... 39
2.2. Phân tích thực trạng giải quyết khiếu nại về đất đai của Ủy ban nhân dân thị xã Thuận An .................................................................................................... 42 2.2.1. Tiếp nhận và thụ lý đơn khiếu nại về đất đai ............................................... 42 2.2.2. Xác minh, thẩm tra khi giải quyết khiếu nại về đất đai ............................... 44 2.2.3. Đối thoại trong quá trình giải quyết khiếu nại về đất đai ............................ 46 2.2.4. Ban hành quyết định giải quyết khiếu nại về đất đai ................................... 48 2.3. Nhận xét hoạt động giải quyết khiếu nại về đất đai của Ủy ban nhân dân thị xã Thuận An ............................................................................................................ 52 2.3.1. Kết quả đạt được và nguyên nhân ................................................................ 52 2.3.2. Hạn chế, bất cập và nguyên nhân ................................................................. 56 CHƢƠNG 3. PHƢƠNG HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI VỀ ĐẤT ĐAI CỦA ỦY BAN NHÂN DÂN CẤP HUYỆN 69 3.1. Phƣơng hƣớng hoàn thiện giải quyết khiếu nại về đất đai của Ủy ban nhân dân cấp huyện ..................................................................................................... 69 3.1.1. Tôn trọng quyền, lợi ích hợp pháp của các bên trong quá trình giải quyết khiếu nại về đất đai .......................................................................................................... 69 3.1.2. Tuân thủ đầy đủ quy trình, thủ tục trong quá trình giải quyết khiếu nại về đất đai…………. ............................................................................................................. 70 3.1.3. Minh bạch, trách nhiệm trong quá trình giải quyết khiếu nại về đất đai..... 72 3.2. Giải pháp hoàn thiện giải quyết khiếu nại về đất đai của Ủy ban nhân dân cấp huyện……… ................................................................................................... 73 3.2.1. Hoàn thiện pháp luật về đất đai, pháp luật về giải quyết khiếu nại ............. 73 3.2.2. Xác định rõ trách nhiệm của các cơ quan nhà nước, cán bộ, công chức trong quá trình giải quyết khiếu nại về đất đai ............................................................... 87 3.2.3. Nâng cao năng lực thực thi công vụ của cán bộ, công chức trong quá trình giải quyết khiếu nại về đất đai......................................................................................... 88 3.2.4. Công khai, minh bạch trong quá trình giải quyết khiếu nại về đất đai........ 90 3.2.5. Chuẩn bị các điều kiện vật chất phục vụ quá trình giải quyết khiếu nại về đất đai…………. ............................................................................................................. 91 3.3. Giải pháp riêng cho hoạt động giải quyết khiếu nại về đất đai của Ủy ban nhân dân thị xã Thuận An, tỉnh Bình Dƣơng ........................................................... 92 KẾT LUẬN........................................................................................................... 99 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................... 100
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Học viên lựa chọn đề tài “Giải quyết khiếu nại về đất đai của Ủy ban nhân dân thị xã Thuận An, tỉnh Bình Dương” vì một số lý do sau: Thứ nhất, xuất phát từ thực trạng khiếu nại trong lĩnh vực đất đai hiện nay. Theo quy định của pháp luật, đất đai ở Việt Nam thuộc sở hữu toàn dân, do Nhà nước làm đại diện chủ sở hữu [14]. Vì vậy, các cá nhân, tổ chức trong xã hội Việt Nam không có quyền sở hữu đất đai, thay vào đó, họ được Nhà nước trao quyền sử dụng đất thông qua các quyết định giao đất hoặc cho thuê đất. Vì đất đai thuộc sở hữu toàn dân, do Nhà nước làm đại diện chủ sở hữu, nên trong trường hợp thật cần thiết do luật định vì mục đích quốc phòng, an ninh, phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng Nhà nước sẽ thu hồi đất mà các tổ chức, cá nhân đang sử dụng [13]. Thu hồi đất nhằm phục vụ cho lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng là điều cần thiết. Tuy nhiên, trong bối cảnh hiện nay, việc thu hồi đất của Nhà nước đang phát sinh nhiều vấn đề. Trong đó đáng chú ý là giá đất do Nhà nước quy định để phục vụ cho việc tính tiền bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất thường không theo kịp giá đất trên thị trường, thậm chí có lúc, có nơi giá đất do Nhà nước quy định thấp hơn nhiều lần so với giá thị trường. Điều này dẫn đến trong nhiều trường hợp thu hồi đất của Nhà nước đã bị người dân khiếu nại, thậm chí khiếu nại đông người dẫn đến biểu tình, gây rối trật tư công cộng, chống người thi hành công vụ, phát sinh thành các điểm nóng về chính trị. Khiếu nại về đất nói chung, về thu hồi đất nói riêng hiện đang chiếm khoảng 70% tổng số vụ khiếu nại của người dân [41]. Thứ hai, xuất phát từ thực trạng giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực đất đai hiện nay ở Việt Nam. Tình trạng khiếu nại vượt cấp, tràn lan, khiếu nại đến nhà riêng của các đồng chí lãnh đạo Đảng và Nhà nước, khiếu nại phát sinh thành tụ tập đông người, người khiếu nại từ các tỉnh tập trung về trụ sở các cơ quan nhà nước trung ương ở Hà Nội và Thành 1
phố Hồ Chí Minh đang có chiều hướng gia tăng và diễn biến phức tạp. Nguyên nhân của thực trạng trên có thể do: (i) Người khiếu nại không tin tưởng tính khách quan và công tâm của người giải quyết khiếu nại ở địa phương vì nhiều lúc người bị khiếu nại cũng là người giải quyết khiếu nại; (ii) Xảy ra tình trạng người giải quyết khiếu nại thách thức người dân đi khiếu nại ở cấp cao hơn; (iii) Các văn bản quy phạm pháp luật có thể là nguyên nhân phát sinh khiếu nại của người dân, nhưng theo quy định của pháp luật chúng không thể là đối tượng bị khiếu nại hoặc khởi kiện, do đó, dù đã được người có thẩm quyền giải quyết khiếu nại một cách hợp pháp, khách quan nhưng người dân vẫn không đồng tình với kết quả giải quyết đó; (iv) Một số thế lực phản động, lợi dụng tâm lý và sự bất bình của người dân, kích động, dụ dỗ người dân khiếu nại, khiếu nại đông người nhằm cố ý vu cáo, xuyên tạc và chống phá Nhà nước Việt Nam. Thứ ba, xuất phát từ đặc thù của thị xã Thuận An, tỉnh Bình Dương. Thị xã Thuận An là một trong 09 đơn vị hành chính cấp huyện của tỉnh Bình Dương, diện tích rộng 83,69 km2 (chiếm 3,3% diện tích toàn tỉnh), dân số vào năm 2012 đạt 438.922 người (chiếm 26,8% dân số toàn tỉnh), Thuận An đạt tiêu chuẩn đô thị loại III theo quy định của Nghị định số 42/2009/NĐ-CP ngày 07/5/2009 của Chính phủ về việc phân loại đô thị (được thay thế bởi Nghị quyết số 1210/2016/UBTVQH13 ngày 25/5/2016 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về phân loại đô thị). Tốc độ tăng trưởng quốc nội (GDP) của Thuận An [45] trong những năm qua đạt trung bình 18,5/năm. Trong cơ cấu kinh tế ngành công nghiệp chiếm gần 74%, dịch vụ chiếm trên 25%, nông nghiệp đóng góp không đáng kể (dưới 1%). Trên địa bàn Thuận An hiện có 03 khu công nghiệp và 02 cụm công nghiệp tập trung thu hút khoảng 2.368 doanh nghiệp trong và ngoài nước đến đầu tư kinh doanh. Với thực trạng này cho thấy, trong thời gian tới cùng với một số địa phương khác trên địa bàn tỉnh, nhu cầu sử dụng đất phục vụ phát triển kinh tế và xây dựng kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội của Thuận An rất lớn, điều này tiềm ẩn nhiều nguy cơ làm phức tạp thêm tình hình khiếu nại và giải quyết về đất đai trên địa bàn thị xã. 2
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài Trong quá trình nghiên cứu, học viên tìm thấy nhiều công trình khoa học có liên quan đến đề tài luận văn. Trong đó, có thể đề cập đến các công trình sau: - Hồ Thị Hoa (2016), Khiếu nại và giải quyết khiếu nại hành chính về cấp, thu hồi Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất của UBND cấp huyện, Luận văn thạc sĩ Luật học, Trường Đại học luật thành phố Hồ Chí Minh. Luận văn đã trình bày và phân tích cơ sở lý luận và pháp lý về khiếu nại hành chính và giải quyết khiếu nại hành chính về cấp, thu hồi Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất. Phân tích thực trạng các hoạt động nêu trên của UBND cấp huyện tại thành phố Hồ Chí Minh. Đề xuất một số kiến nghị nhằm hạn chế phát sinh khiếu nại và nâng cao chất lượng giải quyết khiếu nại hành chính về cấp, thu hồi Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. - Lưu Chí Thương (2016), Khiếu nại và giải quyết khiếu nại đối với quyết định thu hồi đất của UBND cấp huyện, Luận văn thạc sĩ Luật học, Trường Đại học luật thành phố Hồ Chí Minh. Luận văn đã trình bày và phân tích cơ sở lý luận và pháp lý về khiếu nại, giải quyết khiếu nại đối với quyết định thu hồi đất của UBND cấp huyện. Phân tích thực trạng khiếu nại và giải quyết khiếu nại đối với quyết định thu hồi đất của UBND cấp huyện thuộc tỉnh Vĩnh Long và đề xuất một số giải pháp hoàn thiện hoạt động giải quyết khiếu nại đối với quyết định thu hồi đất của UBND cấp huyện. - Lê Thị Kim Liên (2014), Giải quyết khiếu nại đất đai của UBND cấp huyện từ thực tiễn huyện Bến Cát, tỉnh Bình Dương, Luận văn thạc sĩ chuyên ngành quản lý công, Học viện Hành chính Quốc gia. Công trình đã nêu và phân tích một số vấn đề lý luận và pháp lý liên quan đến hoạt động giải quyết khiếu nại về đất đai của UBND cấp huyện. Luận văn đã khảo sát và phân tích thực trạng giải quyết khiếu nại về đất đai của UBND huyện Bến Cát. Trên cơ sở đó luận văn đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực này của UBND cấp huyện. 3
- Trương Thị Cẩm Tú (2013), Hoàn thiện công tác giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực đất đai của UBND cấp huyện tại tỉnh Bình Thuận, Luận văn thạc sĩ quản lý hành chính công. Luận văn nêu và phân tích một số vấn đề liên quan đến công tác giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực đất đai của UBND cấp huyện, phân tích thực trạng giải quyết khiếu nại về đất đai tại UBND các huyện trên địa bàn tỉnh Bình Thuận. - Bùi Thị Ánh Thuận (2012), Giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực đất đai qua thực tiễn tại tỉnh Thừa Thiên Huế, Luận văn Luật học, Đại học Quốc gia Hà Nội. Tác giả luận văn đã hệ thống hoá một số khía cạnh lý luận cơ bản về khiếu nại và giải quyết khiếu nại nói chung, trong lĩnh vực đất đai nói riêng. Phân tích đánh giá thực trạng khiếu nại và những vướng mắc trong việc giải quyết khiếu nại về đất đai ở tỉnh Thừa Thiên Huế thông qua tìm hiểu thực tiễn và số liệu báo cáo tổng kết của thanh tra tỉnh hàng năm. Đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả việc giải quyết khiếu nại về đất đai ở tỉnh Thừa Thiên Huế trong thời gian tới. - Thái Văn Nam (2011), Giải quyết khiếu nại về đất đai của UBND thành phố Quy Nhơn, tỉnh Bình Định - thực trạng và giải pháp, Luận văn cao học quản lý hành chính công, Học viện Hành chính Quốc gia. Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và pháp lý về công tác giải quyết khiếu nại của UBND cấp huyện và phân tích thực trạng giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực đất đai của UBND thành phố Quy Nhơn. - Sách chuyên khảo “Một số vấn đề đổi mới cơ chế giải quyết khiếu kiện hành chính ở Việt Nam”, của hai tác giả Nguyễn Văn Thanh và Đinh Văn Minh (2004). Nội dung cuốn sách đề cập và lý giải những vấn đề lý luận về khiếu kiện hành chính và cơ chế giải quyết khiếu kiện hành chính. - Báo cáo “Cơ chế giải quyết khiếu nại hành chính ở Việt Nam: Vấn đề và giải pháp - Báo cáo tóm tắt” (Tháng 8/2009). Báo cáo này đã tóm tắt những kết quả quan trọng của dự án nghiên cứu về cơ chế giải quyết khiếu nại hành chính ở Việt Nam do Viện Nghiên cứu chinh sách, pháp luật và phát triển và Quỹ hỗ trợ châu Á phối hợp 4
tiến hành. Báo cáo đã làm rõ bản chất của khiếu nại hành chính ở Việt Nam, cơ cấu giải quyết KNHC ở thời điểm bấy giờ cũng như cách thức để cải thiện cơ cấu này. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của luận văn 3.1. Mục đích nghiên cứu Đề xuất một số giải pháp có tính khả thi nhằm bảo đảm giải quyết khiếu nại về đất đai của UBND thị xã Thuận An, tỉnh Bình Dương. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Thứ nhất, hệ thống hóa, phân tích để làm sáng tỏ thêm lý luận về giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực đất đai của UBND cấp huyện; Thứ hai, khảo sát và phân tích thực trạng khiếu nại trong lĩnh vực đất đai trên địa bàn thị xã Thuận An; khảo sát và phân tích thực trạng giải quyết khiếu nại về đất đai của UBND thị xã Thuận An; chỉ rõ và phân tích nguyên nhân của những hạn chế, bất cập hiện nay trong công tác giải quyết khiếu nại về đất đai của UBND thị xã Thuận An. Thứ ba, trên cơ sở đó, đề xuất các giải pháp bảo đảm giải quyết khiếu nại về đất đai của UBND thị xã Thuận An, tỉnh Bình Dương. 4. Đối tƣợng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Giải quyết khiếu nại về đất đai của UBND thị xã Thuận An, tỉnh Bình Dương là đối tượng nghiên cứu của luận văn. 4.2. Phạm vi nghiên cứu Phạm vi đối tượng nghiên cứu: Thứ nhất, Luận văn nghiên cứu hoạt động giải quyết khiếu nại về đất đai có đối tượng bị khiếu nại là các quyết định hành chính, hành vi hành chính về đất đai của UBND thị xã Thuận An, tỉnh Bình Dương; và người bị khiếu nại là UBND thị xã Thuận An, tỉnh Bình Dương. Thứ hai, Luận văn nghiên cứu hoạt động giải quyết khiếu nại lần đầu đối với quyết định hành chính, hành vi hành chính về đất đai của UBND thị xã Thuận An, tỉnh 5
Bình Dương; và người có thẩm quyền giải quyết khiếu nại là Chủ tịch Ủy ban nhân dân thị xã Thuận An, tỉnh Bình Dương. Thứ ba, Luận văn nghiên cứu các nội dung sau đây đối với hoạt động giải quyết khiếu nại về đất đai của UBND thị xã Thuận An, tỉnh Bình Dương: (i) Tiếp nhận, thụ lý đơn khiếu nại; (ii) Xác minh, thẩm tra nội dung khiếu nại; (iii) Đối thoại; (iv) Ban hành quyết định giải quyết khiếu nại; (v) Tổ chức thực hiện quyết định giải quyết khiếu nại có hiệu lực pháp luật. Phạm vi không gian: Thị xã Thuận An, tỉnh Bình Dương. Phạm vi thời gian: Giai đoạn 2012 - 2016. 5. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu cụ thể 5.1. Phương pháp luận Luận văn lấy phương pháp luận duy vật và duy vật lịch sử làm phương pháp luận nghiên cứu. 5.2. Phương pháp nghiên cứu cụ thể Luận văn sử dụng một số phương pháp nghiên cứu cụ thể sau đây: Phương pháp thu thập và hồi cố thông tin dữ liệu từ các nguồn khác nhau, phương pháp khảo cứu và phân tích tại bàn: hai phương pháp này được sử dụng xuyên suốt trong luận văn, trong đó chủ yếu dùng để thu thập và phân tích các quy định của pháp luật hiện hành về giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực đất đai. Phương pháp hệ thống: Phương pháp hệ thống được sử dụng khi tác giả phân tích tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn trong Phần mở đầu. Phương pháp tổng hợp, phân tích: Phương pháp tổng hợp, phân tích được sử dụng trong việc tổng hợp, phân tích quy định của pháp luật và thực trạng áp dụng các quy định của pháp luật về giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực đất đai của UBND thị xã Thuận An. 6
Phương pháp thống kê: Phương pháp này được sử dụng trong việc thống kê những vấn đề có liên quan đến thực trạng khiếu nại và giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực đất đai trên địa bàn thị xã Thuận An. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn Về lý luận Luận văn góp phần làm rõ thêm lý luận về giải quyết khiếu nại về đất đai; Về thực tiễn, các kết quả nghiên cứu của Luận văn có thể làm tài liệu triển khai để vận dụng vào thực tiễn thị xã Thuận An, tỉnh Bình Dương và các địa phương có điều kiện tương tự thị xã Thuận An. 7. Kết cấu của luận Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, luận văn được kết cấu thành ba chương như sau: Chương 1. Cơ sở lý luận và pháp lý về giải quyết khiếu nại về đất đai của UBND cấp huyện; Chương 2. Thực trạng giải quyết khiếu nại về đất đai của UBND thị xã Thuận An, tỉnh Bình Dương; Chương 3. Phương hướng và giải pháp hoàn thiện giải quyết khiếu nại về đất đai của UBND cấp huyện. 7
CHƢƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LÝ VỀ GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI VỀ ĐẤT ĐAI CỦA ỦY BAN NHÂN DÂN CẤP HUYỆN 1.1. Khiếu nại về đất đai và giải quyết khiếu nại về đất đai 1.1.1. Khiếu nại về đất đai 1.1.1.1. Khái niệm khiếu nại về đất đai Theo Từ điển tiếng Việt, khiếu nại được hiểu là việc đề nghị cơ quan có thẩm quyền xét một việc làm mà mình không đồng ý, cho là trái phép hay không hợp lý [37, tr.151]. Theo Thuật ngữ pháp lý phổ thông [6, tr.97] khiếu nại là việc yêu cầu cơ quan nhà nước, tổ chức xã hội hoặc người có chức vụ giải quyết việc vi phạm các quyền và lợi ích hợp pháp của bản thân người khiếu nại. Trên thực tế phát sinh nhiều loại khiếu nại trong các lĩnh vực khác nhau của đời sống xã hội, trong hoạt động của các cơ quan, tổ chức. Căn cứ và chủ thể, đối tượng, nội dung khiếu nại, phương thức giải quyết khiếu nại (thẩm quyền và thủ tục giải quyết) mà khiếu nại được chia thành các loại khác nhau, như khiếu nại hành chính, khiếu nại tư pháp, khiếu nại về lao động… Khiếu nại hành chính là một dạng khiếu nại, là một hiện tượng xã hội thể hiện một dạng quan hệ phát sinh giữa chủ thể quản lý và đối tượng bị quản lý. So với hoạt động lập pháp và tư pháp, hoạt động hành chính nhà nước là hoạt động diễn ra phổ biến. Đây là hoạt động phức tạp, triển khai trên nhiều lĩnh vực của đời sống xã hội và thường tác động trực tiếp đến quyền và lợi ích hợp pháp của công dân. Vì vậy, trong thực tế khiếu nại hành chính chiếm tỷ lệ lớn nhất, phức tạp nhất trong các loại khiếu nại, bởi nó phản ánh rõ nét nhất mối quan hệ giữa Nhà nước và công dân. Theo Luật Khiếu nại 2011, khiếu nại [12] được hiểu là việc công dân, cơ quan, tổ chức hoặc cán bộ, công chức theo thủ tục do Luật Khiếu nại quy định, đề nghị cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền xem xét lại quyết định hành chính, hành vi hành chính của cơ quan hành chính nhà nước, của người có thẩm quyền trong cơ quan hành chính 8
nhà nước hoặc quyết định kỷ luật cán bộ, công chức khi có căn cứ cho rằng quyết định hoặc hành vi đó là trái pháp luật, xâm phạm quyền, lợi ích hợp pháp của mình. Nếu như khiếu nại của cán bộ, công chức đối với quyết định kỷ luật cán bộ, công chức là thuộc lĩnh vực nhân sự cơ quan nhà nước, thì khiếu nại của công dân, cơ quan, tổ chức đối với quyết định hành chính, hành vi hành chính của cơ quan hành chính nhà nước, của người có thẩm quyền trong cơ quan hành chính nhà nước chính là khiếu nại trong hoạt động hành chính nhà nước. Hoạt động hành chính nhà nước chính là hoạt động quản lý nhà nước trên các lĩnh vực của đời sống xã hội, trong đó có lĩnh vực đất đai. Lý luận cũng như thực tiễn đã chứng minh đất đai là tài nguyên thiên nhiên vô cùng quý giá, là thành phần quan trọng hàng đầu của môi trường sống. Sự tồn tại và phát triển của loài người luôn gắn liền với đất đai. Trên phương diện kinh tế, vai trò của đất đai được Marx khái quát: “Đất là mẹ, sức lao động là cha, sản sinh ra mọi của cải vật chất” [3, tr189]. Điều này có nghĩa rằng không thể có của cải nếu không có lao động và đất đai. Do đó, ngay từ khi biết tổ chức quá trình lao động, sản xuất, con người đã xem đất đai là là tư liệu sản xuất không gì thay thế được. Hoạt động của con người càng đa dạng thì vai trò cơ sở vật chất nền tảng của đất đai càng mở rộng. Theo tính toán của các chuyên gia kinh tế, một phần hai của cải ở các nước phát triển là đất đai và bất động sản gắn liền trên đất và tại các nước đang phát triển, con số này chiếm gần ba phần tư [5]. Với tầm quan trọng của đất đai như vậy, việc Nhà nước thực hiện quản lý đối với đất đai là điều cần thiết. Điều này có nguy cơ làm phát sinh khiếu nại của người dân trong lĩnh vực đất đai, bởi để thực hiện hoạt động quản lý của mình trong lĩnh vực đất đai, Nhà nước ban hành các quyết định hành chính hoặc thực hiện các hành vi hành chính tác động đến lợi ích của người dân, và không phải lúc nào người dân cũng đồng tình với các quyết định, hành vi đó, do đó làm phát sinh khiếu nại của người dân đối với các quyết định hành chính, hành vi hành chính về quản lý đất đai [14], đây chính là khiếu nại về đất đai. 9
Như vậy, khiếu nại về đất đai là một dạng của khiếu nại hành chính và trên thực tế khiếu nại về đất đai hiện nay ở Việt Nam chiếm gần 70% [46] trong tổng số đơn khiếu nại hành chính thuộc thẩm quyền giải quyết của người có thẩm quyền trong cơ quan hành chính nhà nước. Do đó, có thể hiểu khiếu nại về đất đai là việc công dân, cơ quan, tổ chức đề nghị người có thẩm quyền trong cơ quan hành chính nhà nước xem xét lại quyết định hành chính, hành vi hành chính về quản lý đất đai của cơ quan hành chính nhà nước, người có thẩm quyền trong cơ quan hành chính nhà nước mà người khiếu nại cho là trái pháp luật, xâm phạm quyền và lợi ích hợp pháp của mình. 1.1.1.2. Đối tƣợng khiếu nại về đất đai Theo Luật Khiếu nại 2011, đối tượng bị khiếu nại nói chung là quyết định hành chính và hành vi hành chính. Do đó, đối tượng bị khiếu nại về đất đai cũng là quyết định hành chính và hành vi hành chính phù hợp với quy định của Luật Khiếu nại: Quyết định hành chính thuộc đối tượng của khiếu nại hành chính nói chung là quyết định quản lý hành chính nhà nước cá biệt, được ban hành để cụ thể hóa các quy phạm pháp luật vào giải quyết những trường hợp cụ thể trong hoạt động quản lý hành chính, không thuộc trường hợp được quy định tại khoản 1 Điều 11 Luật Khiếu nại 2011 và có các đặc điểm cơ bản sau: (i) Thể hiện ý chí đơn phương của cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền ban hành, không phụ thuộc vào ý chí của đối tượng bị tác động, trừ một số trường hợp đặc biệt do luật định; (ii) Phải được chấp hành ngay, việc khiếu nại không ảnh hưởng đến việc thi hành nó, trừ một số trường hợp đặc biệt do luật định; (iii) Được áp dụng một lần đối với một hoặc một số đối tượng cụ thể về một vấn đề cụ thể được xác định rõ trong quyết định đó; (iv) Do cơ quan hành chính nhà nước và người có thẩm quyền trong cơ quan hành chính nhà nước ban hành; (v) Quyết định hành chính được thể hiện dưới hình thức văn bản, tuy nhiên, văn bản đó không nhất thiết phải có tên là quyết định, nó có thể có tên khác như thông báo, công văn… Hành vi hành chính thuộc đối tượng của khiếu nại hành chính nói chung là hành vi của cơ quan hành chính nhà nước, của người có thẩm quyền trong cơ quan hành 10
chính nhà nước thực hiện hoặc không thực hiện nhiệm vụ, công vụ theo quy định của pháp luật. Như vậy, hành vi hành chính là một dạng của hành vi công vụ để thực thi quyền lực nhà nước do cơ quan hành chính nhà nước, người có thẩm quyền trong cơ quan hành chính nhà nước thực hiện nhằm thực thi chức năng, nhiệm vụ của mình theo quy định của pháp luật. Yếu tố công vụ là yếu tố có tính chất bắt buộc để phân biệt hành vi hành chính với những hoạt động khác của con người, của cán bộ, công chức nhà nước. Điều này cũng có nghĩa rằng những hành vi của cơ quan hành chính nhà nước, cán bộ, công chức nhưng không nhân danh quyền lực nhà nước, không thực hiện khi thi hành nhiệm vụ, công vụ thì hành vi đó không phải là đối tượng của khiếu nại hành chính nói chung. Theo quy định tại khoản 1 Điều 204 Luật Đất đai 2013, đối tượng khiếu nại về đất đai gồm: (i) Quyết định hành chính về quản lý đất đai; và (ii) Hành vi hành chính về quản lý đất đai. Như vậy, những quyết định hành chính, hành vi hành chính về quản lý đất đai nào thỏa mãn các điều kiện đã phân tích về quyết định hành chính, hành vi hành chính ở trên sẽ là đối tượng bị khiếu nại về đất đai. Theo quy định của Luật Đất đai 2013 có thể thấy các quyết định hành chính về quản lý đất đai bị khiếu nại có thể là: Quyết định giao đất, cho thuê đất, thu hồi đất, trưng dụng đất, cho phép chuyển mục đích sử dụng đất; Quyết định bồi thường, hỗ trợ, giải phóng mặt bằng, tái định cư; Quyết định cấp hoặc thu hồi giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất; Quyết định gia hạn thời hạn sử dụng đất. Hành vi hành chính trong quản lý đất đai bị khiếu nại có thể là hành vi của cán bộ, công chức nhà nước khi giải quyết công việc liên quan đến quyền và nghĩa vụ của người sử dụng đất, chẳng hạn như thực hiện các thủ hành chính về đất đai được quy định tại Điều 195 Luật Đất đai 2013. 1.1.2. Giải quyết khiếu nại về đất đai 1.1.2.1. Khái niệm giải quyết khiếu nại về đất đai 11
Giải quyết khiếu nại là hoạt động của người có thẩm quyền trong cơ quan hành chính nhà nước nhằm xem xét, đánh giá về tính hợp pháp hoặc hợp lý của quyết định hành chính, hành vi hành chính bị khiếu nại từ đó đưa ra các giải pháp xử lý phù hợp. Theo quy định tại khoản 11 Điều 2 Luật Khiếu nại 2011, giải quyết khiếu nại được hiểu là việc thụ lý, xác minh, kết luận và ra quyết định giải quyết khiếu nại. Theo cách hiểu này, giải quyết khiếu nại bao gồm các công việc sau: thụ lý đơn khiếu nại; kiểm tra, xác minh để thu thập chứng cứ, làm rõ các tình tiết của sự việc; kết luận về nội dung khiếu nại, trong đó xác định rõ khiếu nại là đúng, đúng một phần hay sai toàn bộ; căn cứ quy định của pháp luật để xử lý từng vấn đề cụ thể trong nội dung khiếu nại, từ đó quyết định giữ nguyên, sửa đổi hoặc hủy bỏ một phần hoặc toàn bộ quyết định hành chính, chấm dứt hành vi hành chính bị khiếu nại; quyết định việc bồi thường thiệt hại cho người khiếu nại hoặc giải quyết các vấn đề khác trong nội dung khiếu nại (nếu có). Như vậy, giải quyết khiếu nại là hoạt động thụ lý, kiểm tra, xác minh, kết luận về tính hợp pháp và hợp lý của quyết định hành chính, hành vi hành chính bị khiếu nại để có biện pháp giải quyết nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, cơ quan, tổ chức. Giải quyết khiếu nại về đất đai cũng chính là hoạt động giải quyết khiếu nại của người có thẩm quyền theo quy định của pháp luật trong lĩnh vực quản lý nhà nước về đất đai, bởi theo quy định tại Điều 22 Luật Đất đai 2013 thì một trong những nội dung quản lý nhà nước về đất đai là giải quyết khiếu nại trong quản lý và sử dụng đất đai. Trên cơ sở cách hiểu về khái niệm giải quyết khiếu nại, có thể hiểu giải quyết khiếu nại về đất đai là hoạt động thụ lý, kiểm tra, xác minh, kết luận về tính hợp pháp và hợp lý của quyết định hành chính, hành vi hành chính về quản lý đất đai bị khiếu nại để có biện pháp giải quyết nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, cơ quan, tổ chức trong quá trình quản lý nhà nước về đất đai. 1.1.2.2. Nguyên tắc giải quyết khiếu nại về đất đai 12