Luận văn Thạc sĩ Luật Hiến Pháp và Luật Hành Chính: Thực hiện pháp luật giải quyết khiếu nại về đất đai - Từ thực tiễn tỉnh Quảng Ngãi

Chia sẻ: Vica999 Vica999 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:92

Thêm vào BST

Báo xấu

33
lượt xem 9
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích của luận văn là nhằm tìm ra những ưu điểm, khuyết điểm, hạn chế và nguyên nhân trong công tác quản lý đất đai, thực hiện pháp luật giải quyết khiếu nại về đất đai trên cơ sở lý luận về thực hiện Pháp luật giải quyết khiếu nại về đất đai - từ thực tiễn tỉnh Quảng Ngãi. Từ đó tìm kiếm giải pháp phù hợp, đúng đắn và đúng quy định của pháp luật để giải quyết khiếu nại về đất đai trên địa bàn tỉnh nhằm góp phần xây dựng trật tự an toàn xã hội, góp phần thúc đẩy kinh tế - xã hội trên địa bàn tỉnh ngày càng ổn định và phát triển

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Luật Hiến Pháp và Luật Hành Chính: Thực hiện pháp luật giải quyết khiếu nại về đất đai - Từ thực tiễn tỉnh Quảng Ngãi

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ ………./………. ….…./…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN LÝ HÙNG CƢƠNG THỰC HIỆN PHÁP LUẬT GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI VỀ ĐẤT ĐAI – TỪ THỰC TIỄN TỈNH QUẢNG NGÃI LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH Chuyên ngành : Luật Hiến pháp và Luật Hành chính Mã số : 60 38 01 02 NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. ĐINH VĂN MINH THỪA THIÊN HUẾ - 2018
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả trong luận văn và trung thực chưa được công bố trong các công trình khác. Nếu không đúng như đã nêu trên, tôi xin chịu hoàn toàn trách nhiệm về luận văn của mình. Thừa Thiên Huế, ngày tháng năm 2018 Học viên Nguyễn Lý Hùng Cƣơng
LỜI CẢM ƠN Với lòng kính trọng và sự tri ân sâu sắc, trước tiên tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành đến quý Thầy, Cô Học viện Hành chính Quốc gia đã trang bị cho tôi nhiều kiến thức quý báu trong suốt thời gian qua. Đặc biệt, tôi xin chân thành cảm ơn Giảng viên TS. Đinh Văn Minh đã hết lòng giúp đỡ, hướng dẫn tận tình từ lúc định hướng chọn đề tài cũng như quá trình hoàn thiện nghiên cứu, thầy luôn động viên và tạo mọi điều kiện thuận lợi để giúp tôi có thể hoàn thành luận văn này. Tôi cũng xin cảm ơn các bạn bè, đồng nghiệp đã luôn quan tâm giúp đỡ, cung cấp rất nhiều số liệu, chia sẻ nhiều kinh nghiệm thực tế để giúp tôi có thể hoàn thành nghiên cứu này. Trân trọng! Hà Nội, ngày tháng 5 năm 2018 Học viên Nguyễn Lý Hùng Cƣơng
MỤC LỤC Trang Trang phụ bìa Lời cam đoan Mục lục Danh mục các chữ viết tắt Danh mục biểu đồ MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ THỰC HIỆN PHÁP LUẬT GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI VỀ ĐẤT ĐAI ............................................................. 7 1.1. Cơ sở lý luận về khiếu nại và thực hiện pháp luật giải quyết khiếu nại về đất đai ....................................................................................................... 7 1.1.1. Khái niệm về Khiếu nại và khiếu nại về đất đai ............................. 7 1.1.2. Đặc điểm của khiếu nại về đất đai: ................................................ 8 1.1.3. Giải quyết khiếu nại về đất đai ..................................................... 10 1.2. Thực hiện pháp luật giải quyết khiếu nại về đất đai ............................ 10 1.2.1. Khái niệm thực hiện pháp luật giải quyết khiếu nại về đất đai..... 10 1.2.2. Nội dung hình thức thực hiện pháp luật giải quyết khiếu nại về đất đai ............................................................................................................ 12 1.2.3.Trình tự thực hiện pháp luật giải quyết khiếu nại về đất đai: ........ 15 1.3. Vai trò thực hiện pháp luật giải quyết khiếu nại về đất đai ................. 22 1.3.1. Thực hiện pháp luật giải quyết khiếu nại về đất đai có vai trò quan trọng trong việc đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của người sử dụng đất ............................................................................................................ 23 1.3.2. Thực hiện pháp luật giải quyết khiếu nại về đất đai có vai trò quan trọng trong việc quản lý nhà nước về đất đai .......................................... 24
1.3.3. Thực hiện pháp luật giải quyết khiếu nại về đất đai có vai trò quan trọng trong việc phát huy quyền làm chủ của nhân dân ......................... 25 1.3.4. Thực hiện pháp luật giải quyết khiếu nại về đất đai có vai trò quan trọng trong việc tăng cường pháp chế của nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa ................................................................................................. 27 1.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại về đất đai ..................................................................................................... 29 1.4.1. Hệ thống pháp luật ........................................................................ 30 1.4.2. Nhận thức pháp luật và ý thức trác nhiệm các chủ thể có liên quan ................................................................................................................. 30 1.4.3. Các điều kiện và môi trường thực hiện pháp luật ......................... 30 1.4.4. Điều kiện vật chất-kỹ thuật ........................................................... 31 Chƣơng 2: THỰC TRẠNG THỰC HIỆN PHÁP LUẬT GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI VỀ ĐẤT ĐAI – Ở TỈNH QUẢNG NGÃI ............................. 32 2.1. Pháp luật giải quyết khiếu nại về đất đai hiện nay............................... 32 2.2. Phân tích thực trạng thực hiện pháp luật giải quyết khiếu nại về đất đai – ở tỉnh Quảng Ngãi .................................................................................... 35 2.2.1. Thông tin chung về tỉnh Quảng Ngãi............................................ 35 2.2.2.Tình hình khiếu nại và giải quyết khiếu nại về đất đai trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi từ năm 2013 đến năm 2017 ......................................... 37 2.2.3. Thực hiện pháp luật của các cơ quan có thẩm quyền và trách nhiệm giải quyết khiếu nại ...................................................................... 47 2.3. Đánh giá kết quả thực hiện pháp luật giải quyết khiếu nại về đất đai trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi ...................................................................... 54 2.3.1. Những kết quả đạt được ................................................................ 54 2.3.2. Những tồn tại hạn chế và nguyên nhân ......................................... 57
Chương 3: GIẢI PHÁP BẢO ĐẢM THỰC HIỆN PHÁP LUẬT GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI VỀ ĐẤT ĐAI – TỪ THỰC TIỄN TỈNH QUẢNG NGÃI .............................................................................................................. 60 3.1. Nhóm giải pháp chung ......................................................................... 60 3.1.1. Tiếp tục xây dựng và hoàn thiện pháp luật về giải quyết khiếu nại đất đai, loại bỏ những quy định trùng lặp, mâu thuẫn, lạc hậu, không nhất quán và bổ sung những quy định còn thiếu. ................................... 60 3.1.2. Tăng cường tuyên truyền phổ biến, nâng cao nhận thức và ý thức pháp luật của người dân .......................................................................... 69 3.1.3. Nâng cao ý thức trách nhiệm của cơ quan, tổ chức cá nhân có thẩm quyền giải quyết ...................................................................................... 70 3.1.4. Tăng cường đội ngũ cán bộ, bồi dưỡng kỹ năng nghiệp vụ, quan tâm chế độ chính sách ............................................................................. 72 3.1.5. Tăng cường cơ sở vật chất và các điều kiện bảo đảm khác .......... 73 3.2. Nhóm giải pháp riêng cho tỉnh Quảng Ngãi: ....................................... 74 3.2.1. Tăng cường sự lãnh đạo của các cấp ủy đảng đối với thực hiện pháp luật giải quyết khiếu nại về đất đai trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi. 74 3.2.2. Nâng cao hiểu biết về pháp luật và ý thức chấp hành pháp luật của các tổ chức, cá nhân khi thực hiện quyền khiếu nại về đất đai trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi ............................................................................... 74 3.2.3. Nâng cao ý thức, trách nhiệm của người có thẩm quyền thực hiện pháp luật giải quyết khiếu nại về đất đai................................................. 74 3.2.4. Tập trung phát triển các ngành kinh tế, tạo công ăn việc làm cho người dân có đất bị thu hồi; giải quyết tốt chính sách đất đai cho đồng bào dân tộc thiểu số trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi ................................. 75 3.2.5. Thực hiện dân chủ trong quá trình thực hiện pháp luật giải quyết khiếu nại về đất đai trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi.................................. 75
3.2.6. Phát huy vai trò người có uy tín vào thực hiện pháp luật giải quyết khiếu nại về đất đai trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi.................................. 76 3.2.7. Đẩy mạnh công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát việc thực hiện pháp luật giải quyết khiếu nại về đất đai trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi . 76 3.2.8. Tổng kết thực tiễn, rút kinh nghiệm, xử lý nghiêm các hành vi vi phạm pháp luật về giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực đất đai trên địa bàn tỉnh........................................................................................................... 77 KẾT LUẬN .................................................................................................... 78 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................... 81
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT BĐĐC : Bản đồ địa chính GQKN : Giải quyết khiếu nại GCN : Giấy chứng nhận HĐND : Hội đồng nhân dân QSDĐ : Quyền sử dụng đất SDĐ : Sử dụng đất UBND : Ủy ban nhân dân XHCN : Xã hội chủ nghĩa
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ Số hiệu biểu đồ Tên biểu đồ Trang 2.1 Tình hình tiếp nhận đơn thư khiếu nại và đơn thư khiếu nại về đất đai. 36 2.2 Kết quả nhận và giải quyết đơn thư khiếu nại về đất đai thuộc thẩm quyền. 42
1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Theo Hiến pháp năm 2013 của Nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, tại Khoản 1, Điều 14 quy định: “Ở nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, các quyền con người, quyền công dân về chính trị, dân sự, kinh tế, văn hóa, xã hội được công nhận, tôn trọng, bảo vệ, bảo đảm theo Hiến pháp và pháp luật”. Để làm cơ sở thực hiện tốt quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, trong những năm qua Nhà nước ta đã ban hành nhiều văn bản quy phạm pháp luật và các văn bản hướng dẫn thi hành, chính sách, pháp luật về giải quyết khiếu nại trên lĩnh vực đất đai cũng ngày càng được hoàn thiện. Đây chính là những cơ sở pháp lý cơ bản để đảm bảo thực hiện pháp luật giải quyết khiếu nại về đất đai trong thực tế. Thông qua thực hiện pháp luật giải quyết khiếu nại về đất đai, Nhà nước kiểm tra tính đúng đắn của các quyết định hành chính, hành vi hành chính đã ban hành bị khiếu nại, từ đó có cơ sở hoàn thiện pháp luật về khiếu nại trong lĩnh vực đất đai, đồng thực phát huy được tính dân chủ trực tiếp, tạo điều kiện thuận lợi để nhân dân tham gia vào công tác giám sát các hoạt động của các cơ quan Nhà nước, cán bộ, công chức ngày càng được phát huy hiệu quả hơn. Quảng Ngãi là tỉnh ven biển nằm trong vùng kinh tế trọng điểm của Miền Trung, Quảng Ngãi hội đủ nhiều yếu tố hấp dẫn để các nhà đầu tư an tâm khi đầu tư. Có vị trí chiến lược về an ninh, quốc phòng và là khu vực có tiềm năng về đất đai. Trong những năm qua việc thực hiện pháp luật giải quyết khiếu nại về đất đai đã đạt được nhiều kết quả tích cực; ý thức tuân thủ pháp luật, chấp hành pháp luật, sử dụng pháp luật về khiếu nại trong lĩnh vực đất đai của công dân được nâng cao, nhiều vụ việc khiếu nại về đất đai của các tổ chức, cá nhân được quan tâm xem xét, giải quyết kịp thời đúng quy định của pháp luật,
2 đúng người, đúng việc qua đó góp phần tăng cường pháp chế, ổn định chính trị, kinh tế - xã hội trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi. Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu đạt được về thực hiện pháp luật giải quyết khiếu nại về đất đai ở tỉnh Quảng Ngãi vẫn còn những tồn tại, hạn chế nhất định. Một số cơ quan, người có thẩm quyền trong quá trình ban hành các quyết định hành chính, hành vi hành chính trong lĩnh vực đất đai như: Cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất; giao đất; thu hồi đất; chuyển mục đích sử dụng đất; bồi thường giải phóng mặt bằng ... chưa đúng trình tự, thủ tục, thiếu minh bạch dẫn đến bức xúc của các chủ thể sử dụng đất từ đó phát sinh nhiều khiếu nại về đất đai. Trong khi đó, sự phối hợp của các cơ quan Nhà nước, người có thẩm quyền thực hiện pháp luật giải quyết khiếu nại về đất đai còn chưa chặt chẽ, thiếu tính đồng bộ, không kết hợp giữa công tác tiếp công dân, đối thoại và giải quyết khiếu nại nhất là ở cấp huyện, các sở, ban, ngành chức năng về quản lý đất đai. Bên cạnh đó, một số vụ việc khiếu nại về đất đai đã giải quyết kịp thời, đúng pháp luật nhưng chưa được tổ chức thi hành kịp thời, chậm trễ. Mặt khác, đối với tỉnh Quảng Ngãi có 06 huyện miền núi, có tính đặc thù về dân cư, trình độ dân trí còn thấp, sự hiểu biết pháp luật còn nhiều hạn chế, nên nhiều vụ việc người đi khiếu nại vẫn không tuân thủ, không chấp hành nghiêm pháp luật về giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực đất đai. Thậm chí người đi khiếu nại còn có thái độ cực đoan, quá khích làm ảnh hưởng đến trật tự xã hội ở một số vùng trên địa Quảng Ngãi. Đặc biệt các phần tử cơ hội kích động người đi khiếu nại đòi lại đất ông, đất bà ngày xưa, lôi kéo khiếu nại đông người, dẫn đến quá trình thực hiện pháp luật giải quyết khiếu nại về đất đai trên địa bàn một số huyện của tỉnh Quảng Ngãi diễn biến phứt tạp, trở thành những điểm “nóng” gây mất tình hình an ninh trật tự xã hội.
3 Từ thực thế trên, việc nghiên cứu một cách toàn tiện, sâu sắc vấn đề Thực hiện pháp luật giải quyết khiếu nại về đất đai trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi cả về phương diện lý luận và thực tiễn là vấn đề cấp thiết hiện nay. Xuất phát từ thực tế trên, tôi mạnh dạn chọn đề tài “Thực hiện pháp luật giải quyết khiếu nại về đất đai - Từ thực tiễn tỉnh Quảng Ngãi” để làm đề tài Luận văn Cao học chuyên ngành Luật Hiến pháp – Luật Hành chính nhằm đưa ra giải pháp để bảo đảm thực hiện pháp luật giải quyết khiếu nại liên quan đến lĩnh vực quản lý đất đai có hiệu quả, góp phần ổn định an ninh, chính trị nâng cao đời sống xã hội. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn: Pháp luật giải quyết khiếu nại về đất đai hiện nay đã được sự quan tâm của nhiều nhà khoa học và các cấp chính quyền, sách, báo... dưới góc nhìn từ thực tiễn và lý luận, như: - Nguyễn Tuấn Khanh (2008), " Việc áp dụng pháp luật để giải quyết khiếu nại về đất đai", Tạp chí Thanh tra, số 5/2008; - Viện khoa học thanh tra, Thanh tra Chính phủ (2012), Khiếu nại hành chính và giải quyết khiếu nại hành chính ở Việt Nam hiện nay. - Doãn Hồng Nhung (2014), "Kỹ năng áp dụng pháp luật trong giải quyết tranh chấp đất đai ở Việt Nam", Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội; - Nguyễn Thị Hảo (2014), "Hòa giải trong giải quyết tranh chấp đất đai", Luận văn Thạc sĩ chuyên ngành Luật học, Đại học Quốc gia Hà Nội; - Đinh Văn Minh (2017), “Một số giải pháp nâng cao hiệu quả giải quyết khiếu nại về đất đai hiện nay”, Viện khoa học Thanh tra. - Đinh Văn Minh (2017), "Thu hồi đất và giải quyết khiếu nại về thu hồi đất ở Việt Nam hiện nay – Những vấn đề lý luận và thực tiễn", Đề tài khoa học cấp Bộ;
4 3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn 3.1. Mục đích của luận văn: Nhằm tìm ra những ưu điểm, khuyết điểm, hạn chế và nguyên nhân trong công tác quản lý đất đai, thực hiện pháp luật giải quyết khiếu nại về đất đai trên cơ sở lý luận về thực hiện Pháp luật giải quyết khiếu nại về đất đai - từ thực tiễn tỉnh Quảng Ngãi. Từ đó tìm kiếm giải pháp phù hợp, đúng đắn và đúng quy định của pháp luật để giải quyết khiếu nại về đất đai trên địa bàn tỉnh nhằm góp phần xây dựng trật tự an toàn xã hội, góp phần thúc đẩy kinh tế - xã hội trên địa bàn tỉnh ngày càng ổn định và phát triển. 3.2. Nhiệm vụ của luận văn: Để đạt được kết quả mà luận văn đề ra, luận văn cần đặt ra những nhiệm vụ sau: - Làm sáng tỏ cơ sở lý luận thực hiện pháp luật giải quyết khiếu nại về đất đai, trong đó phân tích các khái niệm, đặc điểm, hình thức, vai trò và các điều kiện bảo đảm thực hiện pháp luật giải quyết khiếu nại về đất đai. Nghiên cứu việc thực hiện pháp luật giải quyết khiếu nại về đất đai có giá trị tham khảo và vận dụng vào thực tiễn tại Quảng Ngãi. - Phân tích các yếu tố tác động đến việc thực hiện pháp luật giải quyết khiếu nại về đất đai; khảo sát, đánh giá đúng thực trạng việc thực hiện pháp luật giải quyết khiếu nại về đất đai tại Quảng Ngãi nhằm tìm ra những kết quả đạt được, những tồn tại, hạn chế và nguyên nhân và để ra giải pháp bảo đảm thực hiện tốt việc thực hiện pháp luật giải quyết khiếu nại về đất đai trên địa bàn tỉnh hiện nay. - Trên cơ sở phân tích những mặt được, những mặt hạn chế và nguyên nhân dẫn đến khiếu nại về đất đai từ thực tiễn trên địa bàn tỉnh, từ đó đề xuất và xây dựng những giải pháp để bảo đảm thực hiện pháp luật giải quyết khiếu nại về đất đai trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi.
5 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của luận văn: 4.1. Đối tượng nghiên cứu của luận văn: Luận văn chủ yếu nghiên cứu các quy định về thực hiện pháp luật giải quyết khiếu nại về đất đai và đối với việc thực tiễn thực hiện các quy định đó trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi. 4.2. Phạm vi nghiên cứu của luận văn: - Về không gian: Nghiên cứu việc thực hiện pháp luật giải quyết khiếu nại về đất đai - từ thực tiễn tỉnh Quảng Ngãi. - Về thời gian: Nghiên cứu việc thực hiện Pháp luật giải quyết khiếu nại về đất đai - Từ thực tiễn tỉnh Quảng Ngãi trong giai đoạn từ năm 2013 đến năm 2017. 5. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu của luận văn 5.1. Phương pháp luận: - Luận văn được thực hiện dựa trên cơ sở của Chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, các quan điểm chính sách của Đảng và Nhà nước về thực hiện pháp luật giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực đất đai, đồng thời tham khảo các công trình có liên quan đến đề tài được công bố. 5.2. Phương pháp nghiên cứu: Luận văn được thực hiện theo phương pháp phân tích, tổng hợp, so sánh, kết hợp nghiên cứu lý luận với thực tiễn thực hiện pháp luật giải quyết khiếu nại về đất đai trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn: - Về mặt lý luận: Kết quả nghiên cứu của luận văn góp phần vào giải quyết một số vấn đề lý luận hiện nay đang đặt ra đối với thực hiện quyền dân chủ trực tiếp của nhân dân, trong đó có vấn đề lý luận thực hiện pháp luật giải quyết khiếu nại về đất đai nói chung và trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi nói riêng.
6 - Về mặt thực tiễn: Luận văn có thể được dùng làm tài liệu tham khảo, giúp các cấp uỷ Đảng, Chính quyền, Mặt trận và các đoàn thể ở tỉnh Quảng Ngãi có cơ sở để hoạch định, chỉ đạo thực hiện nghiêm túc về thực hiện pháp luật giải quyết khiếu nại về đất đai góp phần nâng cao nhận thức cho cấp ủy, đảng, chính quyền và nhân dân về pháp luật giải quyết khiếu nại về đất đai; vai trò của các cơ quan hành chính Nhà nước, cán bộ, công chức trong việc thực hiện pháp luật giải quyết khiếu nại về đất đai. Luận văn cũng sẽ có giá trị cho việc nghiên cứu, xây dựng và hoàn thiện pháp luật giải quyết khiếu nại về đất đai đối với các vùng có điều kiện tự nhiên, kinh tế, xã hội, văn hóa tương đồng như tỉnh Quảng Ngãi. 7. Kết cấu của luận văn: Ngoài phần mở đầu, kết luận, chữ viết tắt, tài liệu tham khảo, luận văn gồm có 03 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về thực hiện pháp luật giải quyết khiếu nại về đất đai. Chương 2: Thực hiện pháp luật giải quyết khiếu nại về đất đai – Từ thực tiễn tỉnh Quảng Ngãi. Chương 3: Giải pháp nâng cao hiệu quả thực hiện pháp luật giải quyết khiếu nại về đất đai.
7 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ THỰC HIỆN PHÁP LUẬT GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI VỀ ĐẤT ĐAI 1.1. Cơ sở lý luận về khiếu nại và thực hiện pháp luật giải quyết khiếu nại về đất đai 1.1.1. Khái niệm về Khiếu nại và khiếu nại về đất đai Khiếu nại có nghĩa là: Yêu cầu các cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền xem xét lại quyết định hành chính, hành vi hành chính hoặc quyết định kỷ luật cán bộ, công chức, viên chức khi có căn cứ cho rằng các quyết định hay hành vi đó xâm phạm đến quyền, lợi ích hợp pháp của mình. Theo Luật Khiếu nại năm 2011 quy định: “Khiếu nại là việc công dân, cơ quan, tổ chức hoặc cán bộ, công chức theo thủ tục do Luật này quy định, đề nghị cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền xem xét lại quyết định hành chính, hành vi hành chính của cơ quan hành chính nhà nước, của người có thẩm quyền trong cơ quan hành chính nhà nước hoặc quyết định kỷ luật cán bộ, công chức khi có căn cứ cho rằng quyết định hoặc hành vi đó là trái pháp luật, xâm phạm quyền, lợi ích hợp pháp của mình. Khiếu nại về đất đai là việc các cơ quan, tổ chức, cá nhân đề nghị cơ quan nhà nước có thẩm quyền xem xét lại các quyết định hành chính hoặc hành vi hành chính trong quản lý đất đai khi có căn cứ cho rằng các quyết định, hành vi đó là xâm phạm đến quyền và lợi ích hợp pháp của mình. Như chúng ta đã biết: "Đất đai thuộc sở hữu toàn dân do Nhà nước đại diện chủ sở hữu và thống nhất quản lý. Nhà nước trao quyền sử dụng đất cho người sử dụng đất theo quy định của Luật đất đai 2013. Người sử dụng đất có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan đến việc sử dụng đất, có quyền khiếu nại, khởi kiện quyết định hành chính hoặc hành vi hành chính về quản lý đất đai. Có thể thấy khiếu nại về đất đai là một dạng khiếu nại hành chính, chỉ việc
8 khiếu nại của các chủ thể là người nhằm hướng tới lợi ích của họ trong lĩnh vực đất đai. Chủ thể khiếu nại đất đai rất đa dạng, là người sử dụng đất được Nhà nước giao đất, cho thuê đất, công nhận quyền sử dụng đất, nhận chuyển nhượng quyền sử dụng đất theo quy định của pháp luật về đất đai. Các chủ thể có quyền khiếu nại đến cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền xem xét lại quyết định hành chính, hành vi hành chính về đất đai khi có căn cứ cho rằng các quyết định hành chính, hành vi hành chính đó xâm phạm trực tiếp đến quyền và lợi ích hợp pháp của mình. Về pháp lý, khiếu nại là quyền tự do, dân chủ của công dân và được pháp luật công nhận, bảo hộ. Quyền khiếu nại là quyền để bảo vệ quyền, là công cụ pháp lý để công dân bảo vệ quyền và lợi ích đang bị quyết định hoặc hành vi trái pháp luật của tổ chức, cá nhân, cơ quan nhà nước xâm phạm. Khiếu nại là phương tiện để công dân tham gia quản lý Nhà nước, thể hiện được nền dân chủ của một quốc gia, công dân có quyền giám sát các hoạt động của cơ quan Nhà nước, của cán bộ, công chức, viên chức nhằm phát hiện những sai phạm và Nhà nước xem xét, sửa chữa những hành vi vi phạm đó. 1.1.2. Đặc điểm của khiếu nại về đất đai: 1.1.2.1.Thực hiện pháp luật giải quyết khiếu nại về đất đai là một bộ phận của thực hiện pháp luật về khiếu nại và được tiến hành bởi các chủ thể có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan đến quyền quản lý và sử dụng đất. Thực hiện pháp luật giải quyết khiếu nại về đất đai là quá trình vận dụng cái chung của các quy phạm pháp luật để giải quyết các việc riêng lẻ, cụ thể. Điều này đòi hỏi người có thẩm quyền áp dụng pháp luật phải vận dụng cái chung phù hợp với cái riêng rất phong phú, đa dạng và phức tạp. Trên cơ sở quy định chung của các quy phạm pháp luật về giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực đất đai, các cơ quan hành chính Nhà nước sẽ phân tích, đánh giá và
9 lựa chọn các quy định của pháp luật phù hợp để áp dụng đối với những tình huống cụ thể. Thực hiện pháp luật giải quyết khiếu nại về đất đai là lĩnh vực đặc thù trong đời sống xã hội. Khác với nhiều quan hệ pháp luật, trong đó chủ thể thực hiện chủ yếu là người sử dụng đất có quyền và nghĩa vụ khiếu nại các quyết định hành chính và hành vi hành chính của cơ quan cơ quan hành chính Nhà nước và người có thẩm quyền theo thủ tục hành chính, do đó pháp luật giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực đất đai được thực hiện bởi chủ thể đặc thù. 1.1.2.2.Thực hiện pháp luật giải quyết khiếu nại về đất đai có nội dung khiếu nại rất đa dạng và phứt tạp. Cũng như việc thực hiện pháp luật giải quyết khiếu nại nói chung và thực hiện pháp luật giải quyết khiếu nại về đất đai nói riêng có nội dung khiếu nại rất đa dạng, phức tạp trong đời sống xã hội, liên quan trực tiếp đến quyền và lợi ích của người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan đến sử dụng đất. 1.1.2.3.Về tính chất của việc thực hiện pháp luật giải quyết khiếu nại về đất đai là thực thi quyền chính trị - pháp lý giữa người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan đến việc sử dụng đất Thực hiện pháp luật giải quyết khiếu nại về đất đai thực chất là quan hệ giữa người sử dụng đất, người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan đến sử dụng đất với Nhà nước. Người sử dụng đất thực hiện quyền khiếu nại các quyết định hành chính hoặc hành vi hành chính về đất đai đối với các cơ quan quản lý hành chính Nhà nước về đất đai là thực hiện quyền chính trị - pháp lý của mình theo quy định của pháp luật. 1.1.2.4.Thực hiện pháp luật giải quyết khiếu nại về đất đai phát sinh chủ yếu từ các quyết định hành chính hoặc hành vi hành chính của các cơ quan quản lý hành chính Nhà nước về đất đai
10 Thực hiện pháp luật giải quyết khiếu nại về đất đai phát sinh chủ yếu từ các quyết định hành chính hoặc hành vi hành chính của các cơ quan quản lý hành chính Nhà nước về đất đai, người có thẩm quyền trong quản lý hành chính Nhà nước về đất đai, nên giải quyết là trách nhiệm của cơ quan hành chính Nhà nước, vì vậy ý thức, trách nhiệm của người có thẩm quyền trong các cơ quan hành chính Nhà nước là yếu tố quan trọng ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả thực hiện pháp luật giải quyết khiếu nại về đất đai. Bản chất của giải quyết khiếu nại về đất đai là hoạt động pháp lý của Nhà nước trong lĩnh vực quản lý đất đai, đòi hỏi phải thực hiện đúng trình tự thủ tục mà pháp luật quy định. Đảm bảo các nguyên tắc, nguyên tắc pháp chế; nguyên tắc khách quan; nguyên tắc công khai minh bạch; nguyên tắc dân chủ; nguyên tắc kịp thời và nguyên tắc đối thoại. 1.1.3. Giải quyết khiếu nại về đất đai Giải quyết khiếu nại về đất đai được hiểu là hoạt động của cơ quan nhà nước có thẩm quyền bằng các hoạt động thẩm tra, xác minh, kết luận và ra quyết định giải quyết khiếu nại về đất đai của cơ quan nhà nước có thẩm quyền trong việc xem xét lại các quyết định hành chính, hành vi hành chính của cơ quan có thẩm quyền ban hành khi có căn cứ cho rằng các quyết định hành chính, hành vi hành chính xâm phạm tới quyền, lợi ích hợp pháp của người khiếu nại. 1.2. Thực hiện pháp luật giải quyết khiếu nại về đất đai 1.2.1. Khái niệm thực hiện pháp luật giải quyết khiếu nại về đất đai Thực hiện pháp luật giải quyết khiếu nại về đất đai là khái niệm được xây dựng dựa trên cơ sở khái niệm thực hiện pháp luật nói chung. Lý luận về Nhà nước và Pháp luật khẳng định quá trình thực hiện pháp luật được diễn ra tiếp nối với quá trình xây dựng và hoàn thiện pháp luật của Nhà nước, xây dựng pháp luật và thực hiện pháp luật đều là hoạt động có mục đích điều
11 chỉnh các quan hệ xã hội, trong đó xây dựng pháp luật là hoạt động đầu tiên và có ý nghĩa quan trọng. Nhà nước đã ban hành các văn bản quy phạm pháp luật là để điều chỉnh các quan hệ xã hội phát triển phù hợp với lợi ích chung của Nhà nước. Để đạt được hiệu quả trước hết phải xây dựng một hệ thống pháp luật hoàn chỉnh, được thể hiện thông qua các hoạt động của các cơ quan quản lý Nhà nước, cán bộ, công chức, vai trò đó thuộc về quá trình thực hiện pháp luật. Thực hiện pháp luật có vai trò đưa pháp luật vào cuộc sống, theo Giáo trình “Lý luận chung Nhà nước và pháp luật” của Trường Đại học Luật Hà Nội: “Thực hiện pháp luật được quan niệm là quá trình hoạt động có mục đích làm cho các quy định của pháp luật đi vào cuộc sống, trở thành những hành vi thực tế hợp pháp của các chủ thể pháp luật”. Thực hiện pháp luật giải quyết khiếu nại về đất đai, Nhà nước đã ban hành các văn bản quy phạm pháp luật về khiếu nại, giải quyết khiếu nại nói chung và khiếu nại về đất đai, giải quyết khiếu nại về đất đai nói riêng nhằm bảo đảm trật tự kỷ cương, bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của các tổ chức, cá nhân, bảo đảm sự lãnh đạo của Đảng và sự quản lý của Nhà nước. Như vậy Thực hiện pháp luật giải quyết khiếu nại về đất đai là hoạt động có mục đích làm cho những quy định của pháp luật khiếu nại, khiếu nại về đất đai đi vào thực tiễn đời sống xã hội, nhằm bảo đảm công bằng xã hội. Từ những phân tích trên, thực hiện pháp luật giải quyết khiếu nại về đất đai có thể hiểu như sau: “Thực hiện pháp luật giải quyết khiếu nại về đất đai là hành vi thực tế, hoạt động có mục đích, hợp pháp được hình thành trong quá trình thực hiện hóa các quy định của pháp luật về khái nại trong lĩnh vực đất đai, nhằm phát huy quyền dân chủ của nhân dân và bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của các tổ chức, cá nhân góp phần nâng cao hiệu quả quản lý Nhà nước về đất đai”.