Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Bồi dưỡng công chức văn phòng - thống kê cấp xã trên địa bàn tỉnh Quảng Trị

Chia sẻ: Vica999 Vica999 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:120

Thêm vào BST

Báo xấu

33
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu đề tài là trên cơ sở nghiên cứu vai trò, chức năng, nhiệm vụ của công chức văn phòng - thống kê cấp xã và thực trạng năng lực của đội ngũ này ở tỉnh Quảng Trị, luận văn đề xuất các giải pháp bồi dưỡng kiến thức, kỹ năng để nâng cao chất lượng, hiệu quả thực thi công vụ của đội ngũ công chức văn phòng- thống kê cấp xã ở tỉnh Quảng Trị trong giai đoạn hiện nay và những năm về sau.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Bồi dưỡng công chức văn phòng - thống kê cấp xã trên địa bàn tỉnh Quảng Trị

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ …………/………… ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN SUNG BỒI DƯỠNG CÔNG CHỨC VĂN PHÒNG - THỐNG KÊ CẤP XÃ TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH QUẢNG TRỊ LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG THỪA THIÊN HUẾ - NĂM 2018
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ …………/………… ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN SUNG BỒI DƯỠNG CÔNG CHỨC VĂN PHÒNG - THỐNG KÊ CẤP XÃ TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH QUẢNG TRỊ LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG Chuyên ngành: Quản lý Công Mã số: 60 34 04 03 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS NGUYỄN HỮU HẢI THỪA THIÊN HUẾ - NĂM 2018
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là kết quả công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, thông tin và kết quả được nêu trong luận văn là trung thực. Những kết luận khoa học của luận văn chưa từng được công bố trong bất kỳ công trình nghiên cứu khoa học nào khác. Thừa Thiên Huế, ngày tháng năm 2018 Học viên Nguyễn Sung
LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành luận văn này, em xin gửi lời cảm ơn đến: Quý Thầy Cô phụ trách giảng dạy đã tận tình truyền đạt kiến thức trong suốt khóa học, đối với em những kiến thức được lĩnh hội trong khóa học này không chỉ quan trọng đối với công việc mà còn bổ sung vào nhận thức thực tiễn cuộc sống. Quý Thầy Cô phụ trách quản lý lớp đã hỗ trợ cho em rất nhiều về tất cả các thông tin liên quan đến khóa học, chương trình học để em có thể hoàn thành chương trình học đúng hạn. Tất cả các anh chị em học viên cùng lớp, đồng nghiệp tại cơ quan, gia đình và bạn bè đã luôn giúp đỡ, động viên em trong thời gian qua. Em xin gửi lời cảm ơn chân thành và sâu sắc đến PGS.TS. Nguyễn Hữu Hải đã tận tình hướng dẫn trong suốt quá trình em thực hiện luận văn. Do vốn kiến thức còn hạn chế nên luận văn chắc chắn còn nhiều thiếu sót, em rất mong nhận được ý kiến đóng góp của Quý Thầy Cô. Kính chúc Quý Thầy, Cô cùng tất cả mọi người dồi dào sức khỏe, thành công trong cuộc sống. Trân trọng Nguyễn Sung
MỤC LỤC Trang bìa Lời cam đoan Lời cảm ơn Danh mục các từ viết tắt Danh mục các bảng MỞ ĐẦU ....................................................................................................... 1 Chương 1. LÝ LUẬN CHUNG VỀ BỒI DƯỠNG CÔNG CHỨC VĂN PHÒNG - THỐNG KÊ CẤP XÃ ................................................................. 8 1.1 Khái quát chung về chính quyền cấp xã và công chức văn phòng- thống kê ................................................................................................................... 8 1.2 Bồi dưỡng công chức văn phòng- thống kê cấp xã ................................ 26 1.3. Kinh nghiệm bồi dưỡng công chức cấp xã một số địa phương ............... 39 Tiểu kết chương 1 ........................................................................................ 48 Chương 2. THỰC TRẠNG BỒI DƯỠNG CÔNG CHỨC VĂN PHÒNG- THỐNG KÊ CẤP XÃ TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH QUẢNG TRỊ ................. 49 2.1. Tổng quan về đội ngũ công chức văn phòng- thống kê cấp xã trên địa bàn tỉnh Quảng Trị .............................................................................................. 49 2.2. Thực trạng công tác bồi dưỡng công chức văn phòng- thống kê ở tỉnh Quảng Trị trong những năm qua................................................................... 61 Tiểu kết chương 2 ........................................................................................ 72 Chương 3. PHƯƠNG HƯỚNG, GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG BỒI DƯỠNG CÔNG CHỨC VĂN PHÒNG - THỐNG KÊ CẤP XÃ TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH QUẢNG TRỊ ................................................ 73 3.1. Phương hướng chung về đào tạo, bồi dưỡng công chức nói chung và công chức văn phòng- thống kê cấp xã nói riêng trên địa bàn tỉnh Quảng Trị ....... 73
3.2. Giải pháp bồi dưỡng công chức văn phòng- thống kê cấp xã trên địa bàn tỉnh quảng trị ................................................................................................ 77 Tiểu kết chương 3 ........................................................................................ 91 KẾT LUẬN ................................................................................................. 92 TÀI LIỆU THAM KHẢO PHẦN PHỤ LỤC
DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU Bảng 2.1. Danh sách các xã, phường, thị trấn trên địa bàn tỉnh Quảng Trị ... 51 Bảng 2.2. Dân số và diện tích của các đơn vị hành chính ở Quảng Trị ............... 54 Bảng 2.3.Số liệu công chức văn phòng- thống kê cấp xã của tỉnh Quang Trị. 63 Bảng 2.4. Các loại hình lớp đào tạo, bồi dưỡng quản lý nhà nước cho công chức ............................................................................................................. 65 Bảng 2.5. Số lượng và tỷ lệ công chức cấp xã trên địa bàn tỉnh Quảng Trị được bồi dưỡng ............................................................................................ 66
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài luận văn Xã, phường, thị trấn là đơn vị hành chính cấp cơ sở, trực tiếp tiếp xúc và giải quyết các công việc hàng ngày của nhân dân. Trong hệ thống chính trị của nước ta, chính quyền cấp cơ sở có một vị trí rất quan trọng, là cầu nối trực tiếp của hệ thống chính quyền nhà nước với nhân dân, thực hiện hoạt động quản lý nhà nước trên các lĩnh vực kinh tế, văn hóa, xã hội, an ninh trật tự, an toàn xã hội ở địa phương theo thẩm quyền được phân cấp, đảm bảo cho các chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước được triển khai thực hiện trong cuộc sống. Trong các hoạt động của chính quyền, công tác văn phòng- thống kê có vai trò rất quan trọng trong hoạt động quản lý hành chính nhà nước ở cấp cơ sở. Những năm qua, hoạt động quản lý hành chính nhà nước ở cơ sở nói chung và công tác văn phòng- thống kê của chính quyền cơ sở nói riêng ở tỉnh Quảng Trị đã có nhiều đổi mới, góp phần không nhỏ vào việc nâng cao chất lượng hoạt động của chính quyền cơ sở. Tuy nhiên, trước yêu cầu của công cuộc đổi mới và xu thế hội nhập kinh tế quốc tế, trình độ, năng lực của đội ngũ đội ngũ cán bộ, công chức cấp cơ sở nói chung và công chức văn phòng- thống kê nói riêng vẫn chưa ngang tầm với nhiệm vụ mới, còn nhiều hạn chế và yếu kém. Hoạt động của công chức văn phòng- thống kê của chính quyền cấp cơ sở chưa thực hiện tốt vai trò điều phối, giúp lãnh đạo kiểm tra, đôn đốc thực hiện các chương trình công tác của địa phương. Yếu kém lớn nhất tập trung là hoạt động của công chức văn phòng- thống kê chưa mạng tính hành chính chuyên nghiệp theo hướng hiện đại nên chưa đáp ứng yêu cầu cải cách hành chính nói chung và cải cách thủ tục hành chính nói riêng đang đặt ra hiện nay. Nhiều địa phương chưa thực sự quan tâm đến chất lượng hoạt động của công tác văn phòng- thống kê. Chất lượng của đội ngũ công chức văn phòng- thống kê chưa cao, phần lớn chưa được 1
đào tạo bài bản về chuyên môn, nghiệp vụ. Mặt khác, đội ngũ công chức này chưa được bồi dưỡng thường xuyên nhằm nâng cao năng lực hoạt động thực hiện nhiệm vụ công vụ... Nghị quyết Hội nghị Trung ương 5, khóa IX, về “Đổi mới và nâng cao chất lượng hoạt động hệ thống chính trị cơ sở xã, phường, thị trấn” đã đề ra nhiệm vụ phải: Đẩy mạnh đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức với chương trình, nội dung sát hợp; chú trọng đội ngũ cán bộ xã, phường. Xây dựng đội ngũ cán bộ cơ sở có năng lực tổ chức và vận động nhân dân thực hiện đường lối của Đảng, pháp luật của Nhà nước, công tâm, thạo việc, tận tụy với dân, biết phát huy sức dân, không tham nhũng, không ức hiếp dân, trẻ hoá đội ngũ, chăm lo công tác đào tạo, bồi dưỡng, giải quyết hợp lý và đồng bộ chính sách đối với cơ sở.[20, tr. 167-168]. Trước tình hình thực tế nêu trên, tôi đã chọn nội dung “Bồi dưỡng công chức văn phòng - thống kê cấp xã trên địa bàn tỉnh Quảng Trị” cho đề tài luận văn tốt nghiệp cao học chuyên ngành quản lý công. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn: Từ trước đến nay, đã có nhiều đề tài nghiên cứu, khảo sát về đội ngũ công chức các cấp; xây dựng và nâng cao chất lượng đội ngũ công chức các cấp; đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ công chức các cấp. Có thể kể đến một số công trình có đề cập gần với nội dung bồi dưỡng công chức văn phòng- thống kê cấp xã như sau: - TS. Ngô Thành Can: Đào tạo, bồi dưỡng phát triển nguồn nhân lực trong khu vực công, Nxb Lao động, Hà Nội, 2014. Cuốn sách đã trình bày những kiến thức, kỹ năng cơ bản trong đào tạo, bồi dưỡng phát triển nguồn nhân lực trong khu vực công; năng lực làm việc, năng lực thực thi công vụ của cán bộ, công chức, viên chức, phát triển năng lực thực hiện công việc và 2
một số năng lực cần thiết đối với cán bộ, công chức, viên chức ở nước ta. - Tăng cường các giải pháp đào tạo, bồi dưỡng cán bộ chính quyền cấp xã cho người dân tộc địa bàn Tây Nguyên (nghiên cứu trường hợp tỉnh Lâm Đồng)- Đề tài luận văn thạc sĩ của tác giả Vĩnh Các- năm 2004. - Đào tạo, bồi dưỡng công chức cấp xã trên địa bàn huyên Đức Phổ, tỉnh Quảng Ngãi- Đề tài luận văn thạc sĩ của tác giả Võ Minh Châu- năm 2017. - Bộ Nội vụ - Viện Nghiên cứu & Phát triển tổ chức, Hội thảo khoa học với chủ đề “Thực trạng đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức trong điều kiện hội nhập quốc tế”, Đà Nẵng ngày 12/6/2017. Những tham luận đã nhấn mạnh ý nghĩa, tầm quan trọng của đào tạo, bồi dưỡng là một trong những nhiệm vụ quan trọng quyết định nâng cao chất lượng nguồn nhân lực nói chung và đội ngũ cán bộ, công chức nói riêng. Công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức thời gian qua đã được Đảng và Nhà nước ta đặc biệt quan tâm và xác định là yếu tố cơ bản nhằm xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức trong sạch, vững mạnh, đáp ứng yêu cầu xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, đẩy mạnh cải cách hành chính Nhà nước và hội nhập quốc tế. Hội thảo tập trung cũng làm rõ các vấn đề như: Hội nhập quốc tế và yêu cầu đối với công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức ở nước ta; Nội dung và phương thức đổi mới, nâng cao chất lượng đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế. - Đào tạo, bồi dưỡng công chức các cơ quan hành chính nhà nước cấp huyện tỉnh Quảng Bình- Đề tài luận văn thạc sĩ của tác giả Đàm Anh Tuấn- năm 2015. - Đào tạo, bồi dưỡng công chức xã là người dân tộc thiểu số trên địa bàn các huyện miền núi tỉnh Quảng Nam- Đề tài luận văn thạc sĩ của tác giả Nguyễn Phước Sơn- năm 2015. 3
- Đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức của Ủy ban nhân dân cấp xã trên địa bàn tỉnh Quảng Nam- Đề tài luận văn thạc sĩ của tác giả Văn Thị Nghĩa- năm 2015. - Đào tạo, bồi dưỡng công chức cấp xã, huyện Vĩnh Linh, tỉnh Quảng Trị, Nguyễn Thị Khởi (2014), Luận văn Thạc sĩ Quản lý Hành chính công, Học viện Hành chính. Luận văn này đã tập trung vào nội dung: xác định nhu cầu, nội dung chương trình, phương pháp đào tạo, chế độ hỗ trợ và đánh giá sau đào tạo; đề xuất nhiều giải pháp nhằm hoàn thiện công tác đào tạo, bồi dưỡng công chức cấp xã trên địa bàn huyện Vĩnh Linh, tỉnh Quảng Trị. Tuy nhiên, cho đến nay có thể nói chưa có công trình nào nghiên cứu một cách tập trung, toàn diện và hệ thống về công tác bồi dưỡng đội ngũ công chức văn phòng- thống kê cấp xã trên địa bàn của tỉnh Quảng Trị. Những đề tài nghiên cứu khoa học có nội dung gần thì chỉ tập trung nghiên cứu về đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức cấp xã nói chung hoặc đào tạo, bồi dưỡng công chức cấp xã. Có thể nói nội dung nghiên cứu về việc bồi dưỡng công chức văn phòng- thống kê cấp xã là một nội dung khá mới mẻ và khó khăn. Nhưng nếu thực hiện tốt nội dung của đề tài này, luận văn sẽ góp phần làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn của công tác bồi dưỡng công chức chuyên môn văn phòng- thống kê cấp xã. Từ cơ sở thực tiễn và khoa học đó để nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác bồi dưỡng đội ngũ công chức chuyên môn văn phòng- thống kê cấp xã trên địa bàn tỉnh Quảng Trị trong những năm tới theo định hướng của Đảng và những quy định của Nhà nước. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1 Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu vai trò, chức năng, nhiệm vụ của công chức văn phòng- thống kê cấp xã và thực trạng năng lực của đội ngũ này ở tỉnh Quảng Trị, 4
luận văn đề xuất các giải pháp bồi dưỡng kiến thức, kỹ năng để nâng cao chất lượng, hiệu quả thực thi công vụ của đội ngũ công chức văn phòng- thống kê cấp xã ở tỉnh Quảng Trị trong giai đoạn hiện nay và những năm về sau. 3.2 Nhiệm vụ nghiên cứu - Tổng quan các công trình khoa học đã nghiên cứu về những nội dung và vấn đề có liên quan đến bồi dưỡng công chức cấp xã để chỉ ra khoảng trống cần tiếp tục nghiên cứu và sự không trùng lặp trong nội dung - Hệ thống hóa cơ sở lý luận về bồi dưỡng công chức văn phòng- thống kê cấp xã, những yếu tố ảnh hưởng đến công tác bồi dưỡng đội ngũ công chức văn phòng- thống kê cấp xã. - Phân tích, làm rõ thực trạng bồi dưỡng đội ngũ công chức văn phòng- thống kê cấp xã trên địa bàn tỉnh Quảng Trị, qua đó chỉ ra những bất cập cần phải xử lý, nhằm nâng cao chất lượng bồi dưỡng đội ngũ công chức văn phòng- thống kê cấp xã ở tỉnh Quảng Trị. - Đề xuất một số giải pháp để nâng cao chất lượng bồi dưỡng đội ngũ công chức văn phòng- thống kê cấp xã, đáp ứng yêu cầu công cuộc cải cách hành chính và xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa ở nước ta hiện nay. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận văn 4.1 Đối tượng nghiên cứu: Đối tượng nghiên cứu là công tác tổ chức và hoạt động bồi dưỡng đội ngũ công chức chuyên môn văn phòng- thống kê cấp xã trên địa bàn của 141 xã, phường, thị trấn của tỉnh Quảng Trị. 4.2 Phạm vi nghiên cứu - Giới hạn về nội dung nghiên cứu: các yếu tố hợp thành và quá trình hoạt động liên quan đến bồi dưỡng công chức văn phòng- thống kê cấp xã. 5
- Giới hạn về không gian: là công tác bồi dưỡng công chức văn phòng- thống kê thuộc 141 xã, phường, thị trấn của tỉnh Quảng Trị. - Giới hạn về thời gian nghiên cứu: nghiên cứu công tác bồi dưỡng công chức văn phòng- thống kê cấp xã tỉnh Quảng Trị giai đoạn 2010- 2017. 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu của luận văn 5.1 Phương pháp luận - Phương pháp luận duy vật biện chứng và lịch sử. - Quan điểm, thái độ chính trị của Đảng cộng sản Việt Nam. - Tư tưởng Hồ Chí Minh về bồi dưỡng cán bộ, công chức. 5.2. Phương pháp nghiên cứu cụ thể - Phương pháp phân tích, tổng hợp thống kê, - Phương pháp so sánh - Phương pháp điều tra xã hội học - Phương pháp chuyên gia..... 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn 6.1. Về lý luận Luận văn góp phần làm rõ cơ sở lý luận về bồi dưỡng công chức chuyên môn văn phòng- thống kê cấp xã làm cơ sở khoa học để nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác bồi dưỡng đội ngũ công chức văn phòng- thống kê cấp xã. 6.2. Về thực tiễn Góp phần đánh giá khách quan, toàn diện về chất lượng công tác bồi dưỡng công chức nói chung, công chức văn phòng- thống kê cấp xã của tỉnh Quảng Trị nói riêng. Làm căn cứ cho cơ quan nhà nước có thẩm quyền đối mới công tác bồi dưỡng công chức nói chung, công chức văn phòng- thống kê 6
cấp xã, từng bước xây dựng đội ngũ này vừa hồng, vừa chuyên theo yêu cầu cải cách hành chính ở tỉnh Quảng trị. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung luận văn được kết cấu thành 03 chương: - Chương 1. Lý luận chung về bồi dưỡng công chức văn phòng- thống kê cấp xã. - Chương 2. Thực trạng công tác bồi dưỡng đội ngũ công chức văn phòng- thống kê cấp xã trên địa bàn tỉnh Quảng Trị. - Chương 3. Phương hướng, giải pháp nâng cao chất lượng bồi dưỡng công chức văn phòng- thống kê cấp xã trên địa bàn tỉnh Quảng Trị. 7
Chương 1 LÝ LUẬN CHUNG VỀ BỒI DƯỠNG CÔNG CHỨC VĂN PHÒNG - THỐNG KÊ CẤP XÃ 1.1 Khái quát chung về chính quyền cấp xã và công chức văn phòng- thống kê 1.1.1. Khái niệm và vai trò của chính quyền cấp xã 1.1.1.1 Khái niệm về chính quyền cấp xã Xã, phường, thị trấn (gọi tắt là cấp xã) là cấp cuối cùng trong hệ thống hành chính bốn cấp của Nhà nước ta. Đây là nơi trực tiếp tổ chức thực hiện đường lối, chủ trương của Đảng và chính sách, pháp luật của Nhà nước; đồng thời cũng là nơi kiểm tra, đánh giá đường lối, chủ trương của Đảng; chính sách, pháp luật của Nhà nước; là cầu nối giữa Đảng, Nhà nước với nhân dân. Trong thực tế cuộc sống, khi cần có sự can thiệp của chính quyền, thì nơi người dân tìm đến đầu tiên chính là chính quyền cấp xã. Chính quyền cấp xã cũng là nơi trực tiếp đưa ra các giải pháp cần thiết theo thẩm quyền để giải quyết những yêu cầu chính đáng của người dân, tạo điều kiện cho người dân có cuộc sống bình yên, thực hiện có hiệu quả các quyền và nghĩa vụ của mình trước Nhà nước và cộng đồng. Ngay từ những ngày đầu khi mới khai sinh ra nước Việt Nam dân chủ cộng hoà, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định: “Về hành chính: Cấp xã là gần gũi nhân dân nhất, là nền tảng của hành chính. Cấp xã làm được việc thì mọi công việc đều xong xuôi…” [22, tr.273]. Cấp xã là đơn vị hành chính thấp nhất trong hệ thống tổ chức hành chính- lãnh thổ nước ta nhưng có vị trí, vai trò đặc biệt quan trọng không chỉ trong cơ cấu quyền lực mà còn là yếu tố chi phối mạnh mẽ đời sống chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội của cộng đồng dân cư và của toàn thể người dân trên 8
địa bàn. Về vấn đề này, Nghị quyết Hội nghị lần thứ 5 Ban chấp hành Trung ương khóa IX “Về đổi mới và nâng cao chất lượng hệ thống chính trị cơ sở xã, phường, thị trấn” đã chỉ rõ:“ Cơ sở xã, phường, thị trấn là nơi tuyệt đại bộ phận nhân dân cư trú, sinh sống. Hệ thống chính trị ở cơ sở có vai trò rất quan trọng trong việc tổ chức và vận động nhân dân thực hiện đường lối, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước, tăng cường đại đoàn kết toàn dân, phát huy quyền làm chủ của dân, huy động mọi khả năng phát triển kinh tế- xã hội, tổ chức cuộc sống của cộng đồng dân cư” [20,Văn kiện Hội nghị lần thứ 5 khóa IX]. Chính quyền cấp xã là cầu nối trực tiếp đưa Nghị quyết của Đảng, pháp luật của Nhà nước vào cuộc sống đồng thời là nơi cung cấp cơ sở thực tiễn sát hợp nhất để đưa cuộc sống vào nghị quyết và vào pháp luật. Như vậy, chính quyền cấp xã là nơi kiểm định tính đúng đắn của mọi chủ trương, chính sách, pháp luật. Chủ trương, đường lối, chính sách, pháp luật dù có đúng, có hay đến đâu nhưng nếu không được thực hiện tốt ở cấp xã thì cũng chỉ nằm trên giấy, cũng chỉ là “mớ lý luận xám xịt” mà thôi. Có thể nói rằng, chính quyền xã là nơi mà người đân thường đến nhiều nhất- so với 3 cấp hành chính còn lại. Người dân đến để đề xuất những nguyện vọng, ý kiến của mình; chính quyền cấp xã phải là cơ quan đại diện cho ý chí, nguyện vọng và quyền làm chủ của nhân dân. Công chức cấp xã hàng ngày sinh hoạt với dân trong mối quan hệ không chỉ là chính quyền với dân mà còn là quan hệ gia tộc và xóm làng lâu đời. Khi giải quyết những yêu cầu của dân, đòi hỏi công chức cấp xã một mặt phải theo đúng đường lối, chủ trương của Đảng, pháp luật của Nhà nước; mặt khác phải sát hợp với tình hình thực tế của địa phương, phải thấu tình, đạt lý trong quan hệ xóm làng. Mọi cử chỉ, hành vi, lời ăn tiếng nói, phong cách, lề lối, năng lực thực thi nhiệm vụ... của đội ngũ công chức thể 9
hiện bộ mặt của Nhà nước ta. Người dân nhìn vào đội ngũ công chức này để có thể đánh giá được Nhà nước, để có thể gởi gắm niềm tin. Thực tiễn cho thấy ở đâu chính quyền cấp xã vững mạnh, ở đó mọi chủ trương của Đảng, pháp luật của Nhà nước được chấp hành nghiêm chỉnh, hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước được tăng cường, quyền làm chủ của nhân dân được bảo đảm và phát huy; còn ở đâu chính quyền cấp xã yếu kém thì ở đó phong trào quần chúng kém phát triển, đời sống nhân dân gặp nhiều khó khăn, hoạt động quản lý nhà nước luôn sa vào những bất cập, thiếu sót. Vai trò của chính quyền xã thể hiện tính chất đặc thù của hệ thống chính quyền ở cơ sở xã; đồng thời, phải phản ánh tính chất tự quản khá cao của nó, nhất là trong bối cảnh xây dựng, hoàn thiện nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa với sự tác động của kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế hiện nay. 1.1.1.2. Vai trò của chính quyền cấp xã - Chính quyền cấp xã là cầu nối giữa Nhà nước, các tổ chức và cá nhân trong xã. - Là đại diện cho Nhà nước và nhân danh Nhà nước để thực thi quyền lực nhà nước trên lãnh thổ theo quy định của pháp luật. - Là cấp hành chính gần dân nhất trong hệ thống hành chính nhà nước 4 cấp ở nước ta, có chức năng chủ yếu là triển khai thực hiện chủ trương, biện pháp phát triển xã hội và quản lý phát triển xã hội trên địa bàn. Chính quyền xã không chỉ thực hiện chức năng quản lý nhà nước theo luật định, mà còn phải chăm lo phát triển kinh tế- xã hội, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân trên địa bàn; cùng với chính quyền các cấp tổ chức thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia, các dự án của các chương trình này nhằm phát triển xã hội và quản lý phát triển xã hội trên địa bàn. Trực tiếp 10
triển khai, tổ chức thực hiện các đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng và pháp luật của Nhà nước ở xã. - Điều tiết sự tự quản của các thôn/làng trên địa bàn xã về phát triển nông thôn. Vì thế, hiện nay yêu cầu đặt ra đối với chính quyền xã là: Chính quyền xã phải đủ mạnh, thể hiện đầy đủ quyền lực của mình trong thực hiện chức năng, nhiệm vụ mà Nhà nước giao phó. Đồng thời, phải mềm dẻo, linh hoạt trong tiếp xúc, làm việc với người dân (những người luôn luôn bị các mối quan hệ cộng đồng truyền thống chi phối, nhằm đáp ứng nhu cầu, đòi hỏi đa dạng của mỗi người dân, mỗi dòng họ, mỗi thôn làng, sao cho vừa đúng pháp luật, vừa phù hợp với truyền thống và điều kiện của mỗi địa phương, mỗi tộc người). Về mặt pháp lý, theo quy định của Điều 110- Hiến pháp năm 2013, các đơn vị hành chính của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam được phân định như sau: Các đơn vị hành chính của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam được phân định như sau: Nước chia thành tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương; Tỉnh chia thành huyện, thị xã và thành phố thuộc tỉnh; thành phố trực thuộc trung ương chia thành quận, huyện, thị xã và đơn vị hành chính tương đương; Huyện chia thành xã, thị trấn; thị xã và thành phố thuộc tỉnh chia thành phường và xã; quận chia thành phường. Đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt do Quốc hội thành lập. Việc thành lập, giải thể, nhập, chia, điều chỉnh địa giới đơn vị hành chính phải lấy ý kiến Nhân dân địa phương và theo trình tự, thủ tục do luật định [28, Điều 110]. 11
Như vậy, xã, phường, thị trấn (gọi tắt là xã) là cấp hành chính thứ tư (cấp cơ sở) trong tổ chức hành chính 4 cấp ở nước ta. 1.1.2. Đặc điểm của chính quyền cấp xã Trên cơ sở pháp lý và thực tiễn nêu trên, có thể rút ra những đặc điểm của chính quyền cấp xã như sau: Một là, chính quyền cấp xã là cấp cơ sở, là cấp chính quyền xa Trung ương nhất nhưng lại là cấp gần dân nhất, cấp trực tiếp tiếp xúc với nhân dân, ở ngay trong nhân dân. Đây là cấp chính quyền có số lượng lớn nhất và có đặc điểm tự nhiên, kinh tế - xã hội đa dạng nhất trong các loại hình đơn vị hành chính với 9.085 xã, chiếm trên 80% tổng số đơn vị hành chính cấp cơ sở hiện nay (11.112 xã, phường, thị trấn). Chính quyền cấp xã là cầu nối giữa nhà nước với các tổ chức và cá nhân trong xã, đại diện cho nhà nước, để thực thi quyền lực nhà nước, triển khai, tổ chức thực hiện những chủ trương, chính sách của Đảng và pháp luật của nhà nước ở xã. Chính quyền xã giữ vai trò quan trọng trong việc thực hiện công tác quản lý các vấn đề phát triển xã hội ở nông thôn. Những vấn đề thuộc phạm vi, thẩm quyền, chức năng của chính quyền cấp xã giải quyết thường trực tiếp liên quan đến sinh hoạt hàng ngày của người dân. Công việc hàng ngày của chính quyền là công việc của dân và công việc của dân cũng chính là công việc của chính quyền. Công chức cấp xã hàng ngày sinh hoạt cùng với nhân dân trong mối quan hệ không chỉ với tư cách đại diện cho chính quyền với nhân dân mà còn có những mối quan hệ gia tộc, làng xóm lâu đời, với những ràng buộc về truyền thống, phong tục, tập quán. Hai là, chính quyền cấp xã có chức năng, nhiệm vụ tổ chức thực hiện các chủ trương, chính sách của Đảng và pháp luật của Nhà nước; các mục tiêu kinh tế, văn hóa, xã hội, an ninh, quốc phòng ở cơ sở; thực hiện việc quản lý hành chính nhà nước trên địa bàn theo thẩm quyền; hướng dẫn và giám sát 12
các hoạt động tự quản của nhân dân, tạo thuận lợi cho nhân dân và doanh nghiệp làm ăn theo quy định của pháp luật. Ngoài ra, chính quyền cấp xã được cấp trên ủy quyền, phân cấp, phân quyền thực hiện việc thu một số nhiệm vụ quản lý nhà nước về ủy nhiệm thu một số loại thuế, quản lý tài nguyên, thực hiện chính sách xã hội bằng kinh phí ngân sách nhà nước, thực hiện nhiệm vụ quốc phòng, an ninh, văn hóa- xã hội trên địa bàn theo quy định pháp luật. Ba là, tổ chức bộ máy chính quyền cấp xã theo quy định của pháp luật, chỉ có Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân không có các cơ quan tổ chức chuyên môn như phòng, ban. Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân cấp xã là cơ quan trực tiếp thực hiện công việc quản lý địa phương. Là nơi giải quyết hàng ngày các vấn đề liên quan đến đời sống, sinh hoạt của nhân dân như: dân quyền, dân sinh, dân trí. Một mặt chính quyền cấp xã phải đảm bảo thực hiện đúng chính sách của Đảng và pháp luật của Nhà nước ở địa phương, mặt khác chính quyền phải đi sát với nhân dân, nắm được tình hình thực tế xã hội ở địa phương và giải quyết thấu tình, đạt lý trong các mối quan hệ giữa chính quyền với người dân; quan hệ hàng xóm láng giềng. Chính quyền cấp xã là cầu nối trực tiếp của hệ thống chính quyền nhà nước với nhân dân, là người thực hiện hoạt động quản lý nhà nước về chính trị, kinh tế, văn hóa xã hội, an ninh trật tự, an toàn xã hội ở địa phương theo thẩm quyền quy định, đảm bảo cho các chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước đi vào cuộc sống. Bốn là, trong phạm vi xã thường có các đơn vị dân cư nhỏ hơn là thôn/làng (xóm, bản, buôn, ấp,...). Hầu hết đơn vị thôn/làng (xóm, bản, buôn, ấp,...) là những cộng đồng dân cư tồn tại đã lâu đời, có sự gắn bó chặt chẽ với nhau về nhiều phương diện như kinh tế, văn hóa, xã hội, huyết thống, phong tục, tập quán, cách thức sản xuất - kinh doanh...; do vậy có tính tự quản trên nhiều phương diện của đời sống xã hội. Điều này liên quan mật thiết đến việc 13