Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Phòng, chống lạm dụng quỹ Bảo hiểm xã hội tại huyện Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị

Chia sẻ: Mucong999 Mucong999 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:92

Thêm vào BST

Báo xấu

8
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu của đề tài là trên cơ sở khoa học và phân tích thực trạng về công tác phòng, chống lạm dụng quỹ BHXH tại huyện Hướng Hóa. Từ đó, đề xuất các giải pháp phù hợp để hoàn thiện công tác phòng, chống lạm dụng quỹ BHXH trên địa bàn huyện Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Phòng, chống lạm dụng quỹ Bảo hiểm xã hội tại huyện Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ ……/…… ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA HẢI DIỆU THỦY PHÒNG, CHỐNG LẠM DỤNG QUỸ BẢO HIỂM XÃ HỘI TẠI HUYỆN HƢỚNG HÓA TỈNH QUẢNG TRỊ LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG THỪA THIÊN HUẾ - NĂM 2019
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ ……/…… ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA HẢI DIỆU THỦY PHÒNG, CHỐNG LẠM DỤNG QUỸ BẢO HIỂM XÃ HỘI TẠI HUYỆN HƢỚNG HÓA TỈNH QUẢNG TRỊ LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG Chuyên ngành: Quản lý công Mã số: 8 34 04 03 NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS TRANG THỊ TUYẾT THỪA THIÊN HUẾ - NĂM 2019
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các số liệu sử dụng trong luận văn là số liệu thật và trung thực, có nguồn gốc rõ ràng. Các kết luận, nhận định, kết quả nghiên cứu trong luận văn đều xuất phát từ tình hình thực tế tại địa phương và chưa từng được công bố trong bất kỳ công trình khoa học nào. Thừa Thiên Huế, ngày 17 tháng 5 năm 2019 Học viên Hải Diệu Thủy
LỜI CẢM ƠN Trước hết, tôi xin gửi lời cám ơn chân thành tới Ban Giám đốc Học viện Hành chính Quốc gia, khoa Đào tạo sau Đại học đã tạo điều kiện cho tôi trong quá trình học tập. Xin cảm ơn các Thầy, Cô giáo, người đã truyền đạt cho tôi những kiến thức vô cùng hữu ích trong những năm học tập, nghiên cứu vừa qua. Đặc biệt, tôi xin chân thành bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến PGS.TS. Trang Thị Tuyết đã tận tâm hướng dẫn, bổ sung kiến thức, gợi mở nhiều vấn đề quan trọng giúp tôi hoàn thành luận văn. Tôi xin chân thành cám ơn Lãnh đạo Bảo hiểm xã hội huyện Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị và các tổ nghiệp vụ đã cung cấp thông tin và nhiệt tình giúp đỡ tôi trong suốt quá trình thực hiện luận văn. Cuối cùng tôi xin gửi lời cám ơn đến gia đình, bạn bè những người đã luôn bên tôi, động viên và khuyến khích tôi trong quá trình thực hiện đề tài nghiên cứu của mình. Tôi xin chân thành cảm ơn! Học viên Hải Diệu Thủy
MỤC LỤC Trang TRANG PHỤ BÌA LỜI CAM ĐOAN LỜI CẢM ƠN MỤC LỤC DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT DANH MỤC SƠ ĐỒ, CÁC BẢNG BIỂU MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1 Chƣơng 1: CƠ SỞ KHOA HỌC VỀ CÔNG TÁC PHÒNG, CHỐNG LẠM DỤNG QUỸ BẢO HIỂM XÃ HỘI ........................................................................14 1.1. Lý luận về lạm dụng quỹ Bảo hiểm xã hội ....................................................14 1.1.1. Quỹ Bảo hiểm xã hội ..............................................................................14 1.1.2. Lạm dụng quỹ Bảo hiểm xã hội .............................................................19 1.2. Lý luận về công tác phòng, chống lạm dụng quỹ Bảo hiểm xã hội...............25 1.2.1. Khái niệm phòng, chống lạm dụng quỹ Bảo hiểm xã hội ......................25 1.2.2. Nội dung cơ bản của công tác phòng, chống lạm dụng quỹ Bảo hiểm xã hội .....................................................................................................................26 1.2.3. Nhân tố ảnh hưởng đến công tác phòng, chống lạm dụng quỹ bảo hiểm xã hội ................................................................................................................27 1.3. Kinh nghiệm phòng chống lạm dụng quỹ bảo hiểm xã hội của một số huyện và bài học kinh nghiệm có thể vận dụng ở cơ quan Bảo hiểm xã hội huyện Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị ..................................................................................29 1.3.1. Kinh nghiệm ...........................................................................................29 1.3.2. Bài học kinh nghiệm...............................................................................31 Chƣơng 2: THỰC TRẠNG LẠM DỤNG QUỸ BẢO HIỂM XÃ HỘI VÀ CÔNG TÁC PHÕNG, CHỐNG LẠM DỤNG QUỸ BẢO HIỂM XÃ HỘI TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN HƢỚNG HÓA, TỈNH QUẢNG TRỊ .......................33
2.1. Đặc điểm, điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội của huyện Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị có ảnh hưởng đến công tác phòng chống lạm dụng quỹ Bảo hiểm xã hội .........................................................................................................................33 2.1.1. Về đặc điểm, điều kiện tự nhiên .............................................................33 2.1.2. Về kinh tế ...............................................................................................34 2.1.3. Về Văn hóa - Xã hội ...............................................................................36 2.2. Tổ chức hệ thống Bảo hiểm xã hội ở huyện Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị. ..........37 2.2.1. Khái quát về cơ quan Bảo hiểm xã hội huyện Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị .....................................................................................................................37 2.2.2. Cơ cấu tổ chức bộ máy của Bảo hiểm xã hội huyện Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị..........................................................................................................40 2.3. Thực trạng lạm dụng quỹ Bảo hiểm xã hội trên địa bàn huyện Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị .......................................................................................................41 2.3.1. Lạm dụng trong lĩnh vực thu bảo hiểm xã hội .......................................41 2.3.2. Lạm dụng trong giải quyết hưởng chế độ BHXH ..................................47 2.3.3. Lạm dụng trong lĩnh vực chi trả các chế độ BHXH ...............................49 2.4. Thực trạng công tác phòng chống lạm dụng quỹ Bảo hiểm xã hội trên địa bàn huyện Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị ................................................................ 51 2.4.1. Thực trạng công tác phòng chống lạm dụng trong lĩnh vực thu bảo hiểm xã hội ................................................................................................................51 2.4.2. Thực trạng phòng chống lạm dụng trong lĩnh vực giải quyết, chi trả các chế độ BHXH. ..................................................................................................52 2.5. Đánh giá thực trạng công tác phòng chống lạm dụng quỹ Bảo hiểm xã hội trên địa bàn huyện Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị. ..................................................54 2.5.1. Những kết quả đạt được .........................................................................54 2.5.2. Những hạn chế ........................................................................................62 2.5.3. Nguyên nhân của những hạn chế ...........................................................63
Chƣơng 3: PHƢƠNG HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÔNG TÁC PHÕNG CHỐNG LẠM DỤNG QUỸ BẢO HIỂM XÃ HỘI TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN HƢỚNG HÓA, TỈNH QUẢNG TRỊ .....................................................66 3.1. Phương hướng để hoàn thiện công tác phòng chống lạm dụng quỹ Bảo hiểm xã hội trên địa bàn huyện Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị ........................................66 3.2. Giải pháp hoàn thiện công tác phòng chống lạm dụng quỹ Bảo hiểm xã hội trên địa bàn huyện Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị. ..................................................68 3.2.1. Tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật về bảo hiểm xã hội cho các đơn vị sử dụng lao động và người lao động ..................................68 3.2.2. Nâng cao trình độ quản lý, chuyên môn nghiệp vụ, đạo đức nghề nghiệp của đội ngũ cán bộ, viên chức ngành bảo hiểm xã hội .....................................68 3.2.3. Về công nghệ thông tin ..........................................................................69 3.2.4. Xây dựng chương trình, kế hoạch tổng thể về công tác phòng chống lạm dụng quỹ bảo hiểm xã hội ................................................................................71 3.2.5. Các giải pháp cụ thể ...............................................................................71 3.3. Kiến nghị với các cơ quan hữu quan .............................................................75 3.3.1. Đối với Bảo hiểm xã hội huyện Hướng Hóa ..........................................75 3.3.2. Đối với Bảo hiểm xã hội tỉnh Quảng Trị................................................77 3.3.3. Đối với Công an tỉnh Quảng Trị.............................................................78 KẾT LUẬN ..............................................................................................................79 TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................81
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT Bảo hiểm xã hội: BHXH Bảo hiểm y tế: BHYT Bảo hiểm thất nghiệp: BHTN Hội đồng nhân dân: HĐND Khám, chữa bệnh: KCB Một thành viên: MTV Ngân sách Nhà nước: NSNN Người lao động: NLĐ Người sử dụng lao động: NSDLĐ Sử dụng lao động: SDLĐ Tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp: TNLĐ-BNN Trách nhiệm hữu hạn: TNHH Ủy ban nhân dân: UBND
DANH MỤC SƠ ĐỒ Sơ đồ 2.1: Sơ đồ tổ chức BHXH huyện Hướng Hóa Trang 41 DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU Bảng 2.1: Tình hình lạm dụng quỹ BHXH từ năm 2014-2018 Trang 51 Bảng 2.2: Số thu BHXH từ năm 2014 – 2018 Trang 57 Bảng 2.3: Tình hình nợ BHXH từ năm 2014 – 2018 Trang 59 Bảng 2.4: Tổng hợp số tiền chi trả chế độ BHXH từ 2014 – 2018 Trang 61
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Bảo hiểm xã hội là một trụ cột chính của hệ thống an sinh xã hội trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, góp phần quan trọng thực hiện tiến bộ, công bằng xã hội, bảo đảm ổn định chính trị - xã hội, đời sống nhân dân và phát triển bền vững đất nước. Trong quá trình phát triển, Đảng và Nhà nước sớm ban hành các chính sách về BHXH đối với cán bộ, công nhân viên chức Nhà nước và quân nhân; chính sách BHXH luôn được xem xét, nghiên cứu sửa đổi, bổ sung cho phù hợp với điều kiện phát triển về chính trị, kinh tế - xã hội của đất nước trong từng thời kỳ. Trước năm 2007, chính sách BHXH mới chỉ được quy định ở những văn bản dưới Luật. Ngày 29 tháng 6 năm 2006, Luật BHXH đã được Quốc hội khóa XI thông qua và chính thức có hiệu lực thi hành từ ngày 01/01/2007 đối với BHXH bắt buộc, từ ngày 01/01/2008 đối với BHXH tự nguyện và từ ngày 01/01/2009 đối với bảo hiểm thất nghiệp. Đây là cơ sở pháp lý quan trọng nhất để tất cả các bên tham gia BHXH cũng như các cá nhân, tổ chức liên quan thực hiện quyền, nghĩa vụ của mình. Trên cơ sở quy định của Luật Bảo hiểm xã hội, Chính phủ và các bộ, ngành đã ban hành nhiều nghị định, thông tư quy định chi tiết và hướng dẫn thực hiện. Trong đó, có Nghị định số 01/2016/NĐ-CP ngày 05/01/2016 của Chính phủ quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Bảo hiểm xã hội Việt Nam. Ở cấp tỉnh và cấp huyện có Quyết định số 1414/QĐ-BHXH, ngày 04/10/2016 của Bảo hiểm xã hội Việt Nam quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Bảo hiểm xã hội của địa phương. Thực hiện chức năng, nhiệm vụ được Bảo hiểm xã hội Việt Nam giao, BHXH huyện Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị đã tổ chức triển khai việc thực hiện chính sách bảo hiểm xã hội trên cơ sở quy định của pháp luật và ban hành các 1
quy định nghiệp vụ hướng dẫn thực hiện trong các lĩnh vực thu, cấp sổ BHXH, giải quyết và chi trả các chế độ bảo hiểm xã hội cho người lao động. Việc thực hiện chính sách bảo hiểm xã hội cơ bản đảm bảo kịp thời, đúng quy định của pháp luật và đã dần đi vào nề nếp. Tuy nhiên, quá trình tổ chức thực hiện đã phát hiện các hành vi lạm dụng Quỹ bảo hiểm xã hội với diễn biến ngày càng phức tạp, quy mô lớn và khó kiểm soát. Các hành vi lạm dụng không chỉ dừng ở mức độ vi phạm hành chính mà trong một số trường hợp hành vi lạm dụng đã chuyển sang mức độ tội phạm, phải truy cứu trách nhiệm hình sự. Các hành vi lạm dụng được thực hiện dưới nhiều hình thức và trong mọi lĩnh vực như: trốn đóng BHXH, giả mạo, khai man hồ sơ, lập hồ sơ khống, xác nhận khống... và xảy ra từ phía người lao động, người sử dụng lao động, thực hiện không đúng quy định của pháp luật, quy trình nghiệp vụ, lợi dụng quyền hạn trong thực thi công vụ của cơ quan, đơn vị, chính quyền địa phương có liên quan để trục lợi. Vì vậy, việc nghiên cứu đánh giá thực trạng lạm dụng Quỹ BHXH cũng như phân tích nguyên nhân và đề ra các giải pháp phòng chống lạm dụng Quỹ BHXH để một mặt đảm bảo việc thực hiện chế độ, chính sách BHXH kịp thời, đúng quy định, công bằng cho người tham gia BHXH. Mặt khác, đáp ứng được yêu cầu quản lý là phòng ngừa và ngăn chặn hiệu quả các hành vi lạm dụng quỹ BHXH. Xuất phát từ thực tế nêu trên, học viên đã lựa chọn đề tài “Phòng, chống lạm dụng quỹ Bảo hiểm xã hội tại huyện Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị” để làm luận văn thạc sỹ của mình. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn Trong những năm gần đây, lĩnh vực BHXH nói chung và quản lý quỹ BHXH nói riêng đã và đang được nhiều người quan tâm nghiên cứu. Học viên cũng thấy đã có một số công trình nghiên cứu về BHXH với những cách tiếp cận khác nhau, được đề cập và được thể hiện trong một số đề tài khoa học cấp 2
Bộ và nhiều luận án Tiến sỹ, luận văn Thạc sỹ khác…Có thể kể đến một số công trình nghiên cứu tiêu biểu, cụ thể như sau: - Đề tài khoa học cấp Bộ “Thực trạng và định hướng hoàn thiện tác nghiệp chi trả chế độ BHXH hiện nay”, thực hiện năm 1996 do TS. Dương Xuân Triệu làm chủ nhiệm. Đề tài đã khái quát những vấn đề lý luận về BHXH và quỹ BHXH. Phân tích thực trạng hoạt động chi trả BHXH ở Việt Nam giai đoạn 1995-1996 thông qua việc phân tích các mặt như: cơ sở vật chất phục vụ công tác chi trả, quản lý đối tượng chi trả, đồng thời qua việc phân tích các phương thức chi trả BHXH, những ưu, nhược điểm của từng phương thức chi trả. Từ đó đưa ra những kiến nghị nhằm hoàn thiện tác nghiệp chi trả các chế độ BHXH cho người lao động như: hoàn thiện các văn bản quy định có liên quan đến quản lý đối tượng, quản lý tài chính, tạo hành lang pháp lý để cho BHXH các cấp có cơ sở thực hiện; xây dựng hệ thống tổ chức bộ máy chi trả BHXH từ trung ương đến cơ sở, tính toán mức phí chi trả, giữa các vùng, các khu vực cho hợp lý hơn; tăng cường công tác kiểm tra, giám sát tài chính trong khâu nghiệp vụ chuyên môn. - Đề tài khoa học cấp Bộ “Cơ sở khoa học hoàn thiện quy trình quản lý thu BHXH”, thực hiện năm 2000, do TS. Dương Xuân Triệu làm chủ nhiệm. Mục đích nghiên cứu của đề tài hoàn thiện quy trình quản lý thu bảo hiểm xã hội. Đề xuất các biện pháp quản lý thu BHXH phù hợp với từng loại đối tượng tham gia BHXH. Thông qua việc nghiên cứu kinh nghiệm thu bảo hiểm xã hội của một số nước như Nhật Bản, Indonexia, Mỹ, Singapo và thực trạng công tác quản lý thu bảo hiểm xã hội của Việt Nam qua các thời kỳ, tác giả đã đưa ra một số giải pháp nhằm hoàn thiện quy trình quản lý thu bảo hiểm xã hội như: hoàn thiện các quy định thu BHXH bao gồm mức thu, tiền lương tối thiểu, đăng ký lao động tham gia BHXH; hoàn thiện quy trình thu bảo hiểm xã hội theo từng loại đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội; áp dụng quản lý thu 3
bảo hiểm xã hội bằng công nghệ tin học. Nội dung của đề tài tập trung vào hoạt động tác nghiệp của cơ quan thực hiện chính sách BHXH. - Đề tài khoa học cấp Bộ “Quỹ Bảo hiểm xã hội đảm bảo sự cân đối ổn định giai đoạn 2000-2020”, thực hiện năm 2001 do TS. Đỗ Văn Sinh làm chủ nhiệm. Đề tài đã hệ thống hóa những vấn đề lý luận cơ bản về BHXH và quỹ BHXH; phân tích thực trạng về quản lý quỹ và cân đối quỹ BHXH ở Việt Nam qua hai giai đoạn (trước năm 1995 và giai đoạn từ năm 1995 đến năm 2001); có những đánh giá về chính sách BHXH và tổ chức thực hiện hành chính BHXH nói chung. Thông qua sự phân tích đánh giá, đề tài đã đưa ra các quan điểm, giải pháp, quản lý và cân đối quỹ BHXH Việt Nam giai đoạn 2000-2020. - Đề tài khoa học cấp Bộ “Các giải pháp đảm bảo cân đối quỹ BHXH bắt buộc khi thực hiện Luật BHXH”, thực hiện năm 2007 do TS. Phạm Đỗ Nhật Tân làm chủ nhiệm. Nguy cơ mất cân đối quỹ BHXH đã được các nhà nghiên cứu khoa học xã hội và tổ chức lao động quốc tế (ILO) khuyến nghị tới Chính phủ Việt Nam từ khi xây dựng Luật BHXH. Khi mà nguồn hình thành và quản lý các quỹ thành phần như là quỹ BHXH, quỹ BHYT, quỹ BHTN, trong đó quỹ BHXH chia thành các quỹ thành phần như là: quỹ chi trả chế độ hưu trí, tử tuất (dài hạn); quỹ chi trả chế độ ốm đau, thai sản, dưỡng sức phục hồi sức khỏe, tai nạn lao động và bệnh nghề nghiệp (ngắn hạn). Việc hình thành nên các quỹ này là từ nguồn thu BHXH bắt buộc. Chính vì thế mà đề tài đã hệ thống các quy định của Nhà nước về đối tượng thu, mức thu, cách thức vận hành và quản lý các quỹ BHXH, phân tích đánh giá thực trạng tình hình thu - chi của quỹ BHXH bắt buộc của Việt Nam, từ đó đề tài đã đưa ra các dẫn chứng về những ưu điểm và những mặt hạn chế về việc duy trì và mở rộng nguồn thu BHXH, sử dụng quỹ BHXH, điều kiện để hưởng các chế độ 4
chính sách BHXH nhằm đảm bảo sự an toàn của quỹ BHXH, cân đối quỹ BHXH trong tương lai. - Tiểu đề án “Hoàn thiện quy chế chi BHXH”, thực hiện năm 2005 do TS. Trần Đức Nghiêu làm chủ nhiệm. Tiểu đề án đã tổng hợp khá đầy đủ các văn bản pháp luật liên quan đến quy chế chi BHXH, trình bày những nội dung cụ thể về chi trả lương hưu, trợ cấp BHXH hàng tháng, chi trả trợ cấp BHXH 1 lần, chi trả trợ cấp ốm đau, thai sản và nghỉ dưỡng sức, quy trình chi trả lương hưu, trợ cấp BHXH hàng tháng, quy trình chi trả trợ cấp 1 lần. Tiểu đề án cũng nói lên những ưu, nhược điểm của quy trình hiện hành về quản lý chi BHXH. Thông qua đó đưa ra những biện pháp để khắc phục. Tuy nhiêu tiểu đề án cũng chỉ tập trung nghiên cứu quy trình về quản lý chi BHXH, và cũng mới chỉ nghiên cứu BHXH bắt buộc khu vực chính thức, chưa nghiên cứu BHXH tự nguyện, khu vực phi chính thức. - Luận án tiến sĩ “Hoàn thiện quản lý thu quỹ bảo hiểm xã hội ở Việt Nam”, thực hiện năm 2005 của tác giả Đỗ Văn Sinh. Mục đích nghiên cứu của luận án là hệ thống hóa cơ sở lý luận khảo sát, tổng kết, thưc tiễn, đề xuất những giải pháp góp phần hoàn thiện quản lý quỹ bảo hiểm xã hội ở Việt Nam. Làm rõ cơ sở lý luận về bảo hiểm xã hội và quản lý quỹ bảo hiểm xã hội. Phân tích đánh giá thực trạng quản lý quỹ bảo hiểm xã hội, đề xuất giải pháp góp phần hoàn thiện quản lý quỹ bảo hiểm xã hội Việt Nam như; hoàn thiện hệ thống văn bản pháp luật về chế độ hình thành và sử dụng quỹ bảo hiểm xã hội; hoàn thiện hoạt động nghiệp vụ quản lý quỹ bảo hiểm xã hội; giải pháp đổi mới công tác kiểm tra, giám sát đối với toàn bộ hoạt động quản lý quỹ bảo hiểm xã hội. - Luận án tiến sĩ “Hoàn thiện cơ chế thu BHXH ở Việt Nam”, thực hiện năm 2010 của tác giả Phạm Trường Giang. Đóng góp nghiên cứu khoa học của luận án đó là tác giả đã nghiên cứu về cơ chế chính sách thu BHXH ở 5
Việt Nam, việc phân cấp quản lý thu BHXH, các chế tài về đóng BHXH và xử lý vi phạm về đóng BHXH. Trên cơ sở phân tích cơ chế chính sách thu BHXH ở Việt Nam, đề cập vấn đề chế tài xử phạt vi phạm pháp luật BHXH còn thấp, chưa đủ sức răn đe, tác giả có tham khảo một số mô hình thu BHXH ở một số nước phát triển, từ đó tác giả có 7 khuyến nghị một số giải pháp có ý nghĩa thực tiễn hoàn thiện cơ chế chính sách thu BHXH ở Việt Nam. - Luận án tiến sỹ “Giải pháp nâng cao hiệu quả đầu tư từ quỹ bảo hiểm xã hội ở Việt Nam”, thực hiện năm 2005 của tác giả Nguyễn Trọng Thản. Luận án đã hệ thống hóa những vấn đề lý luận về bản chất của quỹ bảo hiểm xã hội và các mô hình tổ chức quỹ BHXH. Những cơ sở lý thuyết của hoạt động đầu tư quỹ bảo hiểm xã hội. Đánh giá toàn diện về quá trình tạo lập và sử dụng quỹ bảo hiểm xã hội ở Việt Nam cũng như sự định lượng và sử dụng quỹ trong hoạt động đầu tư quỹ bảo hiểm xã hội. Từ đó xây dựng các quan điểm, giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả đầu tư quỹ bảo hiểm xã hội. Về phạm vi nghiên cứu, luận án cũng tập trung vào nghiên cứu BHXH bắt buộc (vào thời điểm này chính sách BHXH tự nguyện chưa được triển khai). Về không gian luận án nghiên cứu BHXH giai đoạn 1995- 2003. Những nghiên cứu của luận án một mặt góp phần hoàn thiện những vấn đề lý luận và thực tiễn về đầu tư tài chính bảo hiểm xã hội và hiệu quả đầu tư tài chính BHXH. Luận án cũng đóng góp những ý tưởng khoa học để xây dựng hệ thống các định chế pháp lý liên quan đến hoạt động tài chính của ngành bảo hiểm xã hội. Góp phần trực tiếp vào việc xác định những chiến lược đầu tư tài chính bảo hiểm xã hội trong điều kiện kinh tế thị trường ở Việt Nam. Như vậy, luận án mới chỉ nghiên cứu đầu tư quỹ BHXH bắt buộc, các vấn đề tài chính của quỹ BHXH tự nguyện và quỹ BHTN chưa được luận án đề cập đến. - Luận án tiến sĩ “Hoàn thiện tổ chức và hoạt động chi trả các chế độ BHXH”, thực hiện năm 2010 của tác giả Nguyễn Thị Chính. Luận án làm rõ 6
những vấn đề lý luận liên quan đến công tác tổ chức và hoạt động chi trả các chế độ bảo hiểm xã hội cho người lao động. Phân tích thực trạng hệ thống tổ chức và hoạt động chi trả các chế độ bảo hiểm xã hội cho người lao động ở Việt nam. Trong hoạt động chi trả bảo hiểm xã hội, luận án đã phân tích và rút ra những vấn đề còn tồn tại như: việc lập kế hoạch chi còn có những sai sót, báo cáo quyết toán chậm, công tác hướng dẫn kiểm tra còn chưa sâu sát, phương tiện vận chuyển và bảo quản tiền mặt còn thiếu, mạng lưới thông tin chưa được phủ khắp các tỉnh, thành, lệ phí chi trả thấp, còn một bộ phận người sử dụng lao động chưa làm tròn trách nhiệm đóng bảo hiểm xã hội cho người lao động… từ đó làm ảnh hưởng đến hoạt động chi trả và quyền lợi của các đối tượng hưởng bảo hiểm xã hội. Trên cơ sở đó, đề xuất những giải pháp nhằm hoàn thiện hệ thống chi trả các chế độ bảo hiểm xã hội ở Việt Nam trong thời gian tới. Đối tượng nghiên cứu của luận án là công tác tổ chức chi trả BHXH. Phạm vi nghiên cứu của luận án là quỹ BHXH bắt buộc ở Việt Nam. Loại hình BHXH tự nguyện và BHTN không được đề cập đến trong luận án. - Luận án tiến sĩ của tác giả Vũ Thành Hưng “Những giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động bảo hiểm hưu trí ở Việt Nam”, thực hiện năm 1999. Luận án hệ thống hóa những vấn đề lý luận về BHXH và chế độ bảo hiểm hưu trí, tài chính và các nguồn hình thành, chi trả của chế độ bảo hiểm hưu trí. Sự cần thiết phải nâng cao hiệu quả hoạt động bảo hiểm hưu trí. Luận án cũng đưa ra một số mô hình đánh giá tính bền vững, hiệu quả của quỹ bảo hiểm hưu trí, các nhân tố ảnh hưởng đến tài chính bảo hiểm hưu trí. Trên cơ sở phân tích thực trạng quỹ bảo hiểm hưu trí của Việt Nam giai đoạn 1995- 1998. Luận án đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả đầu tư quỹ bảo hiểm hưu trí như: hoàn thiện và nâng cao hiệu quả công tác thu BHXH để đảm bảo thu đúng, thu đủ và thu kịp thời đối với các đơn vị, cá nhân tham gia BHXH; tổ chức có hiệu quả quá trình chi trả lương hưu và các 7
khoản chi trả khác liên quan đến người về hưu đúng quy định và mức về thời gian chi trả; quản lý và đảm bảo sự an toàn và phát triển quỹ bảo hiểm hưu trí; xây dựng và hoàn thiện phương án thu để hình thành quỹ hưu trí đủ trang trải cho mọi chi phí cho chế độ hưu trí; phương thức hình thành quỹ; các yếu tố hình thành và chi dùng quỹ; tăng cường kiểm tra, giám sát quá trình thu- chi, quản lý và sử dụng quỹ bảo hiểm xã hội; tăng cường công tác phân tích, dự bảo tài chính, đặc biệt là thẩm định tài chính đối với các phương án đầu tư của quỹ. Tăng cường quản lý và giám sát cơ chế đầu tư tăng trưởng quỹ. - Luận văn thạc sĩ kinh tế của tác giả Nguyễn Hữu Vinh “Giải pháp nhằm hạn chế tình trạng nợ đọng và trốn đóng BHXH ở Hà Nội”, thực hiện năm 2010. Luận văn đã đi sâu lý giải nguyên nhân làm giảm nguồn thu là do tình trạng nợ đọng tiền đóng BHXH kéo dài, trốn đóng BHXH dưới nhiều hình thức của các doanh nghiệp, từ đó tác giả kiến nghị các giải pháp làm giảm tình trạng nợ đọng, truy thu, tính lãi thậm chí là khoanh nợ để đảm bảo thu đúng, đủ, kịp thời không làm ảnh hưởng đến việc thụ hưởng các chế độ BHXH của NLĐ. - Đề án khoa học: “Xây dựng quy định quản lý thu nợ BHXH, BHYT, BHTN”, chủ nhiệm đề án, Thạc sĩ Trần Đình Liệu, Trưởng Ban Thu BHXH Việt Nam. Đề án đã nghiên cứu và đánh giá tình hình nợ BHXH, BHYT của các đơn vị sử dụng lao động tại 63 tỉnh, thành phố trên cả nước và công tác quản lý thu nợ BHXH, BHYT trong thời gian 03 năm 2010-2012. Xác định những nguyên nhân khách quan, chủ quan đồng thời đề xuất các giải pháp quản lý có hiệu quả nhằm chống thất thu, ngăn ngừa tình trạng chiếm dụng tiền đóng và giảm nợ đọng BHXH, BHYT như: Hoàn thiện Luật BHXH và các văn bản hướng dẫn có liên quan, giao thẩm quyền thanh tra về thu BHXH, BHYT cho cơ quan BHXH; tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo của cấp uỷ Đảng và chính quyền địa phương, sự phối hợp của các cơ quan quản lý Nhà nước ở 8
địa phương trong công tác thu hồi nợ đọng BHXH, BHYT; đẩy mạnh công tác cải cách thủ tục hành chính, ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác thu BHXH, BHYT... - Đề án nghiên cứu khoa học “Hoàn thiện quy trình quản lý thu, quy trình cấp và quản lý sổ BXHH, thẻ BHYT”, thực hiện năm 2011 của tác giả Dương Xuân Triệu, Viện nghiên cứu khoa học - BHXH Việt Nam. Đề án đã hệ thống hóa các văn bản của Nhà nước, của Ngành về thực hiện về thu BHXH, cấp sổ BXHH, thẻ BHYT, phân tích đánh giá thực trạng thực hiện thu BHXH, cấp sổ BHXH, thẻ BHYT trong mối tương quan hỗ trợ nhau. Đề án đã phân tích được những mặt còn chưa hợp lý, hạn chế như: văn bản quy định chồng chéo, thủ tục hành chính còn nhiều, biểu mẫu chưa khoa học, ứng dụng công nghệ thông tin còn thấp, việc thực hiện ở các địa phương còn chưa đồng nhất do nhận thức chưa đúng quy định của Nhà nước, của Ngành. Từ đó Đề án đưa ra các giải pháp về xây dựng thống nhất các chỉ tiêu, biểu mẫu, quy trình về thu BHXH, cấp và quản lý sổ BHXH, thẻ BHYT phù hợp với tình hình mới. - Ngoài ra học viên còn tham khảo giáo trình giảng dạy môn Kinh tế Bảo hiểm của Trường ĐH Kinh tế quốc dân. Qua nắm bắt tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài, học viên nhận thấy cách tiếp cận của các công trình nghiên cứu trên đều đứng trên góc độ quản lý quỹ BHXH và đi sâu phân tích vào vấn đề như thu, chi, cân đối quỹ và đầu tư quỹ BHXH... chưa có công trình nghiên cứu khoa học nào đề cập đến công tác phòng chống lạm dụng quỹ BHXH để đảm bảo sự công bằng đối với các đối tượng khi tham gia BHXH, góp phần thực hiện tốt chính sách an sinh xã hội, đảm bảo an toàn quỹ BHXH... Đó là những khoảng trống để học viên tiếp tục nghiên cứu. Như vậy, có thể khẳng định những nghiên cứu của luận văn không trùng lặp với những công trình nghiên cứu trước. 9
3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn - Mục đích: Trên cơ sở khoa học và phân tích thực trạng về công tác phòng, chống lạm dụng quỹ BHXH tại huyện Hướng Hóa. Từ đó, đề xuất các giải pháp phù hợp để hoàn thiện công tác phòng, chống lạm dụng quỹ BHXH trên địa bàn huyện Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị. - Nhiệm vụ: Để đạt được những mục đích nêu trên luận văn tập trung thực hiện các nhiệm vụ chính sau đây: - Hệ thống hóa, bổ sung để làm rõ thêm khung lý thuyết về công tác phòng chống lạm dụng quỹ BHXH; - Phân tích, đánh giá tình hình lạm dụng quỹ bảo hiểm xã hội trên địa bàn huyện Hướng Hóa và thực trạng công tác phòng chống lạm dụng quỹ BHXH trên địa bàn huyện; - Đề xuất phương hướng và giải pháp hoàn thiện công tác phòng, chống lạm dụng quỹ BHXH trên địa bàn huyện Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu - Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu là thực trạng lạm dụng quỹ BHXH và công tác phòng chống lạm dụng quỹ BHXH. - Phạm vi nghiên cứu - Về chủ thể thực hiện công tác phòng chống lạm dụng quỹ BHXH là: Tổ thực hiện chính sách BHXH và Tiếp nhận - Quản lý hồ sơ; Tổ Thu, cấp sổ thẻ và Kiểm tra thuộc Bảo hiểm xã hội huyện Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị. - Đối tượng phòng chống: Trên thực tế thì có rất nhiều nhóm hành vi lạm dụng quỹ BHXH đó là (Lạm dụng trong lĩnh vực thu BHXH; lạm dụng trong lĩnh vực cấp sổ BHXH; lạm dụng trong lĩnh vực giải quyết, chi trả các chế độ 10
BHXH; lạm dụng trong lĩnh vực chi trả chế độ BHXH và các hành vi lạm dụng khác…). Tuy nhiên, trong luận văn này học viên chỉ tập trung vào 03 loại nhóm lạm dụng chính: Lạm dụng trong lĩnh vực thu BHXH; lạm dụng trong lĩnh vực giải quyết, chi trả các chế độ BHXH và lạm dụng trong lĩnh vực chi trả chế độ BHXH. - Về nội dung: Nghiên cứu về việc tổ chức thực hiện chính sách pháp luật, các quy định nghiệp vụ về hồ sơ; quy trình thu BHXH; giải quyết hưởng các chế độ BHXH, quản lý đối tượng hưởng BHXH (không bao gồm hoạt động trong lĩnh vực đầu tư tăng trưởng quỹ, chi phí quản lý; hoạt động của BHXH khối lực lượng vũ trang). - Về không gian: Tại cơ quan Bảo hiểm xã hội huyện Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị. - Về thời gian: Thời kỳ nghiên cứu từ năm 2014 – 2018 và thời gian xác định cho các giải pháp, đề xuất đến năm 2023. 5. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu của luận văn - Phương pháp luận: Luận văn dựa trên cơ sở phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh; quan điểm, đường lối của Đảng Cộng sản Việt Nam; chính sách, pháp luật của nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam về phòng chống lạm dụng quỹ BHXH. - Phương pháp nghiên cứu: Trong quá trình nghiên cứu, luận văn đã sử dụng tổng hợp một số các phương pháp nghiên cứu đó là: Phương pháp nghiên cứu lý thuyết; phương pháp thu thập và phân tích dữ liệu thứ cấp; phương pháp phân tích, tổng hợp; phương pháp thống kê, so sánh, đối chiếu… - Phương pháp nghiên cứu lý thuyết: Dữ liệu thứ cấp được thu thập và phân tích là những dữ liệu về công tác giải quyết các chế độ chính sách 11