Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Quản lý nhà nước về thi đua, khen thưởng trên địa bàn tỉnh Đắk Nông

Chia sẻ: Tomhum999 Tomhum999 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:125

Thêm vào BST

Báo xấu

30
lượt xem 8
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích của luận văn là nghiên cứu khảo sát, phân tích đánh giá về thực trạng hoạt động quản lý nhà nước thi đua, khen thưởng trên địa bàn tỉnh Đắk Nông; Đánh giá các yếu tố tác động đến thi đua, khen thưởng và quản lý nhà nước về thi đua, khen thưởng tỉnh Đắk Nông những mặt được, những hạn chế, bất cập và rút ra những nguyên nhân khách quan, chủ quan. Đề xuất giải pháp nhằm đổi mới và nâng cao hiệu quả của công tác này trong giai đoạn hiện nay.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Quản lý nhà nước về thi đua, khen thưởng trên địa bàn tỉnh Đắk Nông

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ …………/………… ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA HOÀNG ANH BIÊN QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ THI ĐUA, KHEN THƢỞNG TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH ĐẮK NÔNG LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG ĐẮK LẮK - NĂM 2017
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ …………/………… ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA HOÀNG ANH BIÊN QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ THI ĐUA, KHEN THƢỞNG TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH ĐẮK NÔNG LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG MÃ SỐ: 60340403 NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS NGUYỄN BÁ CHIẾN ĐẮK LẮK - NĂM 2017
LỜI CAM ĐOAN Luận văn "Quản lý nhà nước về thi đua, khen thưởng trên địa bàn tỉnh Đắk Nông” là sản phẩm của quá trình nghiên cứu, tổng hợp, phân tích và trình bày của tác giả về đề tài luận văn. Các số liệu, quan điểm, kết luận của các tài liệu và các nhà nghiên cứu khác được trích dẫn theo đúng quy định. Chính vì vậy, tác giả luận văn xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng mình. Đắk Lắk, ngày 25 tháng 10 năm 2017 Học viên Hoàng Anh Biên
LỜI CẢM ƠN Thời gian học tập tuy 02 năm, nhưng trong quá trình học tập tại Học viện Hành chính Quốc gia cũng như trong quá trình nghiên cứu, thực hiện đề tài "Quản lý nhà nước về thi đua, khen thưởng trên địa bàn tỉnh Đắk Nông”, tôi đã nhận được sự truyền đạt, hướng dẫn, động viên, giúp đỡ quý báu của các giảng viên Học viện Hành chính Quốc gia, gia đình, cơ quan và bạn bè, đồng nghiệp. Tôi xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ qúy báu, giảng dạy tận tình và đầy trách nhiệm của các giảng viên, các bộ phận của Học viện Hành chính Quốc gia - Phân viện Tây Nguyên và các giảng viên, các khoa, phòng, ban của Học viện Hành chính Quốc gia. Xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ trong quá trình nghiên cứu cũng như góp ý của các đồng chí công tác tại Ban Thi đua - Khen thưởng tỉnh Đắk Nông. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến PGS.TS Nguyễn Bá Chiến, thầy hướng dẫn khoa học đã tận tình chỉ bảo, động viên, giúp đỡ, tạo điều kiện cho tôi hoàn thành luận văn này. Vì thời gian và điều kiện nghiên cứu của tác giả luận văn có hạn, chắc chắn không thể tránh khỏi những hạn chế, thiếu sót. Kính mong các thầy giáo, cô giáo, bạn bè, đồng nghiệp thông cảm và có những đóng góp chân thành để tác giả hoàn thiện nội dung đã nghiên cứu, bổ trợ cho các công trình tiếp theo. Trân trọng cảm ơn! Học viên Hoàng Anh Biên
MỤC LỤC MỞ ĐẦU .................................................................................................... 1 1. Lý do lựa chọn đề tài............................................................................... 1 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài. ............................................. 2 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài. ........................................ 4 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu đề tài. ................................................ 4 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu...................................... 5 6. Dự kiến đóng góp của đề tài. .................................................................. 5 7. Kết cấu của Luận văn. ............................................................................. 5 CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ THI ĐUA, KHEN THƢỞNG ........................................................................... 7 1.1. Thi đua, khen thưởng ........................................................................... 7 1.2. Quản lý nhà nước về thi đua, khen thưởng ........................................ 13 1.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý nhà nước về thi đua, khen thưởng36 CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ THI ĐUA KHEN THƢỞNG TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH ĐẮK NÔNG............................ 39 2.1. Tổng quan về sự hình thành và phát triển công tác thi đua, khen thưởng ở nước ta qua các thời kỳ ...................................................................... 39 2.2. Giới thiệu sơ lược về tỉnh Đắk Nông ................................................. 46 2.3. Hoạt động thi đua, khen thưởng của tỉnh Đắk Nông ......................... 48 2.4. Tác động tích cực của phong trào thi đua đối với sự phát triển kinh tế - xã hội 5 năm qua ......................................................................................... 53 2.5. Phân tích thực trạng quản lý nhà nước về thi đua, Khen thưởng ở Đắk Nông .......................................................................................................... 56 2.6. Đánh giá thực trạng quản lý nhà nước đối với thi đua khen thưởng ở tỉnh Đắk Nông ................................................................................................... 72
CHƢƠNG 3: NHIỆM VỤ VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƢỢNG QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ THI ĐUA, KHEN THƢỞNG TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH ĐẮK NÔNG ........................................................................ 79 3.1. Nhiệm vụ nâng cao chất lượng quản lý nhà nước về thi đua, khen thưởng............................................................................................................ ....79 3.2. Giải pháp chủ yếu nâng cao chất lượng quản lý nhà nước về thi đua, khen thưởng ....................................................................................................... 80 KẾT LUẬN ............................................................................................ 100 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................. 102 PHỤ LỤC …………………………………………………..………... 106
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT - CB, CC : Cán bộ, công chức - TĐKT : Thi đua, khen thưởng - UBND : Ủy ban nhân dân - XHCN : Xã hội chủ nghĩa
DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU VÀ HÌNH VẼ Biểu số 1: Thống kê các phong trào thi đua tiêu biểu của tỉnh từ năm 2011-2016...................................................................................................... 106 Biểu số 2 : Thống kê số lượng các khen thưởng cấp Nhà nước hàng năm từ năm 2011 – 2016 ............................................................................... 109 Biểu số 3: Thống kê số lượng khen thưởng cấp Tỉnh hàng năm từ năm 2011-2016........................................................................................................ 10 Biểu số 4: Thống kê các hình thức khen thưởng cấp nhà nước hàng năm từ năm 2011 – 2016 ................................................................................. 11 Biểu số 5: Thống kê các hình thức khen thưởng thuộc thẩm quyền tỉnh hàng năm từ năm 2011 – 2016 ...................................................................... 115 Hình 2.1: Bản đồ hành chính tỉnh Đắk Nông ....................................... 46
1 MỞ ĐẦU 1. Lý do lựa chọn đề tài Ngay từ khi Nhà nước ra đời, Bác Hồ đã rất quan tâm đến Thi đua, khen thưởng. Người nói “Thi đua là yêu nước, ai yêu nước thì phải thi đua. Và những người thi đua là những người yêu nước nhất ” [20, tr. 473]. Phong trào thi đua yêu nước do Người khởi xướng và lãnh đạo từ những năm đầu của cuộc kháng chiến chống Pháp đã nhanh chóng phát triển sâu rộng và liên tục qua nhiều thập kỷ, trong từng giai đoạn lịch sử của đất nước. Mục tiêu của thi đua nhằm tạo động lực động viên, lôi cuốn, khuyến khích mọi cá nhân, tập thể phát huy truyền thống yêu nước, năng động, sáng tạo vươn lên hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh. Tỉnh Đắk Nông được tái thành lập hơn 13 năm thì càng thấy được vai trò, vị trí quan trọng của thi đua, khen thưởng. Trong những năm gần đây, công tác thi đua, khen thưởng đã được tỉnh Đắk Nông nhằm thẳng vào những việc khó, việc trọng tâm, trọng điểm của địa phương để phát động các phong trào thi đua nhằm đưa các nghị quyết, chỉ thị của Đảng và chính sách, pháp luật của Nhà nước vào cuộc sống, đã chú trọng đổi mới nội dung và hình thức thi đua, khen thưởng. Sự đa dạng về nội dung, phong phú hình thức của các phong trào thi đua đã có những tác động tích cực, thu hút lực lượng đông đảo toàn Đảng, toàn quân, toàn dân tỉnh Đắk Nông tham gia hưởng ứng và đạt nhiều kết quả quan trọng trên các lĩnh vực phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh. Qua các phong trào thi đua đã kịp thời biểu dương, tôn vinh, khen thưởng các tập thể và cá nhân đạt thành tích xuất sắc trong phong trào thi đua yêu nước, góp phần thực hiện thắng lợi các nhiệm vụ chính trị của tỉnh. Tuy nhiên trong những năm gần đây, công tác chỉ đạo, tổ chức phong trào thi đua yêu nước ở một số đơn vị, địa phương trong tỉnh Đắk Nông chưa thường xuyên, còn nặng về sơ kết, tổng kết, hiệu quả chưa cao, triển khai phong trào thi
2 đua còn mang tính hình thức, chưa hướng thi đua vào tập trung giải quyết những nhiệm vụ trọng tâm và đột xuất. Nhận thức về ý nghĩa, vai trò, vị trí và tầm quan trọng của công tác thi đua, khen thưởng trong một số cấp ủy Đảng, chính quyền, đoàn thể còn hạn chế, chưa quán triệt sâu sắc chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước về đổi mới công tác thi đua, khen thưởng. Để khắc phục những hạn chế của công tác thi đua, khen thưởng tại tỉnh Đắk Nông, một trong những vấn đề đặt ra cần phải giải quyết đó là nâng cao chất lượng công tác thi đua, khen thưởng, trước hết là nâng cao chất lượng quản lý nhà nước đối với công tác này. Là một công chức đã từng công tác tại Ban Thi đua - Khen thưởng tỉnh Đắk Nông, tôi rất quan tâm đến vấn đề này và để kết thúc khóa học Cao học Quản lý công tôi chọn đề tài “Quản lý nhà nước về thi đua, khen thưởng trên địa bàn tỉnh Đắk Nông” và mong rằng đề tài này có thể đóng góp một phần vào công tác quản lý thi đua, khen thưởng tại tỉnh Đắk Nông. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài Chủ đề về thi đua, khen thưởng đã được nhiều học giả, các nhà nghiên cứu quan tâm và có nhiều công trình nghiên cứu, các luận văn, luận án, bài viết đã được công bố, phát hành, đáng chú ý có các công trình sau: - Viện Thi đua - Khen thưởng Nhà nước (1999): Bác Hồ với thi đua ái quốc và tư tưởng chỉ đạo của Đảng về công tác thi đua, khen thưởng trong tình hình cách mạng mới, Tài liệu tham khảo. - Trần Thị Hà (2015) - Thứ trưởng Bộ Nội vụ, Trưởng Ban Thi đua - Khen thưởng Trung ương: Đổi mới công tác thi đua, khen thưởng theo tư tưởng Hồ Chí Minh, Tạp chí Cộng sản. - Trương Quốc Bảo (2010), Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về thi đua yêu nước trong xây dựng và hoàn thiện pháp luật thi đua, khen thưởng, cNXB Chính trị quốc gia, Hà Nội
3 - Trần Thị Hà (2010) - Thứ trưởng Bộ Nội vụ, Trưởng Ban Thi đua - Khen thưởng Trung ương: Cơ sở lý luận và thực tiễn đổi mới thi đua, khen thưởng trong giai đoạn hiện nay, Đề tài cấp nhà nước, Mã số đề tài: 02/2010. - PGS.TS Nguyễn Viết Vượng (2006): Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về thi đua yêu nước trong sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước”, NXB Lao động, Hà Nội. Hay một số luận văn Thạc sỹ trên một số ngành, địa phương như: - "Đổi mới công tác thi đua, khen thưởng góp phần tạo động lực làm việc cho cán bộ, công chức ngành tài chính trong điều kiện hiện nay” (2011) - Luận văn Thạc sỹ Quản lý Hành chính công của tác giả Phùng Thị Thanh Loan, Học viện Hành chính Quốc gia. - “Quản lý nhà nước về thi đua, khen thưởng trong lĩnh vực giáo dục trên địa bàn tỉnh Bắc Giang” (2015)- Luận văn Thạc sỹ chuyên ngành Quản lý công của tác giả Nghiêm Đức Dũng, Học viện Hành chính Quốc gia. - "Đổi mới quản lý nhà nước về công tác thi đua, khen thưởng ở địa phương” (2007) Luận văn Thạc sỹ Quản lý Hành chính công của tác giả Dương Thị Thanh, Học viện Hành chính Quốc gia. “Tăng cường quản lý nhà nước về thi đua khen thương giai đoạn 2011 – 2020” (2010) - Luận văn Thạc sỹ chuyên ngành Quản lý công của Lê Xuân Khánh, Học viện Hành chính Quốc gia; - “Quản lý nhà nước về thi đua, khen thưởng trên địa bàn tỉnh Phú Yên” (2017) - Luận văn Thạc sỹ quản lý công của tác giả Nguyễn Vũ Lộc, , Học viện Hành chính Quốc gia. Các tài liệu phục vụ hội nghị tập huấn Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Thi đua, Khen thưởng năm 2013 do Ban Thi đua - Khen thưởng Trung ương phát hành. Các báo cáo tổng kết phong trào thi đua yêu nước từng giai đoạn; các báo cáo công tác thi đua, khen thưởng thường niên của tỉnh Đắk Nông.
4 Nhìn chung, các công trình nghiên cứu, các luận văn cao học, các bài viết đều tập trung tuyên truyền về tư tưởng Chủ tịch Hồ Chí Minh với phong trào thi đua yêu nước; phân tích làm sâu sắc các nội dung về vị trí, vai trò của thi đua, khen thưởng trong phát triển kinh tế - xã hội, giữ vững quốc phòng - an ninh; đánh giá thực trạng phong trào thi đua, công tác khen thưởng và đề xuất các nhóm giải pháp để nâng cao hiệu quả các phong trào thi đua và công tác khen thưởng cũng như tổ chức, cán bộ làm công tác thi đua, khen thưởng các cấp; đổi mới công tác quản lý về thi đua, khen thưởng hoặc về các chính sách tạo động lực cho cán bộ, công chức thông qua thi đua, khen thưởng… Đây là những tài liệu quan trọng, quý giá để tôi tham khảo, nghiên cứu trong quá trình triển khai thực hiện luận văn này. Tuy nhiên bản thân tôi nhận thấy rằng, từ trước đến nay chưa có đề tài nào nghiên cứu về quản lý nhà nước về công tác thi đua, khen thưởng tại địa bàn Tây Nguyên nói chung và tỉnh Đắk Nông nói riêng. Với tầm nhìn của học viên mới được lĩnh hội những kiến thức quý báu về quản lý công nên tôi chọn đề tài “Quản lý nhà nước về thi đua, khen thưởng trên địa bàn tỉnh Đắk Nông” làm đề tài nghiên cứu của mình và có sự tiếp thu, chọn lọc những quan điểm của các đề tài trước có liên quan. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài 3.1. Mục đích nghiên cứu của đề tài Luận văn đề xuất một số giải pháp chủ yếu để tăng cường quản lý nhà nước về thi đua, khen thưởng trên địa bàn tỉnh Đắk Nông trong thời gian tới. 3.2 Nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài - Nghiên cứu, hệ thống lại những vấn đề lý luận cơ bản về thi đua, khen thưởng; hệ thống lại một số vấn đề lý luận chung về hoạt động quản lý nhà nước đối với công tác thi đua, khen thưởng. - Nghiên cứu khảo sát, phân tích đánh giá về thực trạng hoạt động quản lý nhà nước thi đua, khen thưởng trên địa bàn tỉnh Đắk Nông; Đánh giá các
5 yếu tố tác động đến thi đua, khen thưởng và quản lý nhà nước về thi đua, khen thưởng tỉnh Đắk Nông những mặt được, những hạn chế, bất cập và rút ra những nguyên nhân khách quan, chủ quan… - Đề xuất giải pháp nhằm đổi mới và nâng cao hiệu quả của công tác này trong giai đoạn hiện nay. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu đề tài - Đối tượng: Các nội dung quản lý nhà nước về thi đua khen thưởng; các phong trào thi đua yêu nước và công tác khen thưởng trên địa bàn tỉnh Đắk Nông. - Phạm vi nghiên cứu: + Về không gian: Trên địa bàn tỉnh Đắk Nông, bao gồm các sở, ban, ngành, đoàn thể cấp tỉnh; các huyệ n,thị xã. + Về thời gian: Giai đoạn 2011 - 2016, có tham khảo các thời kỳ trước đó. 5. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu Luận văn được nghiên cứu dựa trên cơ sở lý luận của Chủ nghĩa Mác - Lê Nin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối cách mạng và quan điểm của Đảng và Nhà nước ta về quản lý nhà nước công tác thi đua, khen thưởng. Luận văn sử dụng kết hợp các phương pháp: Phương pháp phân tích, tổng hợp, đặc biệt là phương pháp tổng kết kinh nghiệm để đưa ra những kết luận cần thiết để có cơ sở đưa ra các giải pháp quản lý nhà nước về thi đua, khen thưởng trong thời gian tới. 6. Dự kiến đóng góp của đề tài - Đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao chất lượng quản lý nhà nước về thi đua, khen thưởng của tỉnh. - Là tài liệu để giúp cơ quan thi đua, khen thưởng ở địa phương tham khảo trong quá trình thực hiện nhiệm vụ quản lý nhà nước về thi đua, khen thưởng. 7. Kết cấu của Luận văn Ngoài phần mở đầu và kết luận, luận văn gồm 3 chương:
6 Chƣơng 1: Cơ sở lý luận của quản lý nhà nước về thi đua, khen thưởng Chƣơng 2: Thực trạng quản lý nhà nước về thi đua, khen thưởng trên địa bàn Đắk Nông Chƣơng 3: Phương hướng và giải pháp nâng cao chất lượng quản lý nhà nước về thi đua, khen thưởng trên địa bàn tỉnh Đắk Nông
7 Chƣơng 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ THI ĐUA, KHEN THƢỞNG 1.1. Thi đua, khen thƣởng 1.1.1. Khái niệm thi đua Theo C.Mác "Thi đua nảy nở trong quá trình hợp tác lao động, trong hoạt động chung và kế hoạch của con người. Sự tiếp xúc xã hội tạo nên thi đua và sự nâng cao theo lối đặc biệt nghị lực sinh động tăng thêm nghị lực cho riêng từng người" [8, tr.50]. Theo Lê Nin viết trong cuốn: Bàn về ngày thứ bảy lao động cộng sản, đã nói đến thi đua xã hội chủ nghĩa đó là phong trào lao động tự nguyện, góp sức giải quyết khó khăn, xây dựng xã hội mới của quần chúng lao động được giải phóng khỏi ách áp bức bóc lột. Lê Nin coi đây là một sáng kiến vĩ đại, chính quyền cách mạng cần chăm lo, tổng kết, phổ biến sáng kiến kinh nghiệm. Theo Phêđôxêép nhà khoa học Viện Hàn lâm khoa học Liên Xô cho rằng: Thi đua là sự đọ sức trong lao động và sáng tạo, mang đặc tính của con người trong xã hội, được sinh ra bởi sự hợp tác lao động và bởi mối quan hệ xã hội của con người trong quá trình sản xuất... Theo Đại từ điển Tiếng Việt thì “Thi đua là việc cùng nhau đưa hết khả năng ra làm nhằm thúc đẩy lẫn nhau đạt được thành tích tốt nhất trong một hoạt động nào đó” [36, tr. 1599]. Theo quan điểm của Hồ Chí Minh về thi đua, thì thi đua là hiện tượng tồn tại khách quan trong xã hội, Bác nói: “...Tưởng lầm rằng thi đua là một việc làm khác với những công việc hàng ngày. Thật ra công việc hàng ngày chính là nền tảng thi đua. Thí dụ: Từ trước đến nay ta vẫn ăn, vẫn mặc, vẫn ở. Nay ta thi đua ăn, mặc, ở cho sạch, cho hợp vệ sinh, khỏi đau ốm. Xưa nay ta
8 vẫn làm ruộng nay ta thi đua làm ruộng tốt hơn, sản xuất nhiều hơn. Mọi việc đều thi đua như vậy” [19, tr. 656]. Trên cơ sở lý luận và tư tưởng lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng, Nhà nước, ngày 26/11/2003, tại kỳ họp thứ 4 Quốc hội khoá XI đã thông qua Luật Thi đua, Khen thưởng, trong đó nêu rõ: "Thi đua là hoạt động có tổ chức với sự tham gia tự nguyện của cá nhân, tập thể nhằm phấn đấu đạt được thành tích tốt nhất trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc” [22, tr.1]. Như vậy, thi đua là một hoạt động có tổ chức dựa trên nguyên tắc tự nguyện, “Xác định rõ mục tiêu, phạm vi, đối tượng thi đua, trên cơ sở đó đề ra các chỉ tiêu và nội dung thi đua cụ thể. Việc xác định nội dung và chỉ tiêu thi đua phải đảm bảo khoa học, phù hợp với thực tế của cơ quan, đơn vị, địa phương và có tính khả thi.” [10, tr. 3]. Phong trào thi đua phải “Có chủ đề, tên gọi dễ nhớ, dễ tuyên truyền, dễ thực hiện; nội dung bám sát nhiệm vụ chính trị, nhiệm vụ trọng tâm, cấp bách để đề ra nội dung, phương pháp thi đua cụ thể, thiết thực, phù hợp với điều kiện, khả năng tham gia của cơ quan, tổ chức, đơn vị, cá nhân” [7, tr. 3]. Do vậy thi đua là hoạt động nhằm thu được kết quả nhất định, thi đua phải đạt được thành tích tốt nhất. Thi đua yêu nước chính là biện pháp xây dựng con người mới, rèn luyện nhân cách cao đẹp cho người lao động. Thi đua yêu nước làm cho người người đoàn kết, gắn bó và thân tình, cởi mở với nhau hơn, bảo đảm lợi ích cho mình, cho tập thể và cho xã hội. Thi đua là đòn bẩy mạnh mẽ của tiến bộ kinh tế xã hội, là trường học giáo dục chính trị lao động và đạo đức cho nhân dân lao động. Dưới chủ nghĩa tư bản thi đua biểu hiện thành cạnh tranh trong cuộc chạy đua nhằm kiếm lợi nhuận nhiều hơn, thể hiện ở xu hướng muốn chiến thắng đối thủ bằng mọi giá trong cuộc đấu tranh sinh tồn. Trái với cạnh tranh, một nhân tố chia rẽ mọi người, làm cho mọi người đối lập với nhau, cô lập
9 nhau, thi đua xã hội chủ nghĩa xét về mặt khách quan đã làm cho mọi người đoàn kết trong hoạt động lao động chung nhằm đạt đến mục đích chung. Phong trào thi đua yêu nước không chỉ là tạo ra tiềm lực về vật chất, tinh thần mà còn có tác dụng cải tạo người lao động, cải tạo con người, giúp con người loại bỏ những tư tưởng lạc hậu, bảo thủ để tiến bộ: “Thi đua là một cách rất tốt, rất thiết thực để làm cho mọi người tiến bộ” [20, tr. 270]. 1.1.2. Khái niệm khen thưởng Khen thưởng gắn liền với thưởng phạt của nhà nước thuộc các chế độ xã hội khác nhau, là công việc đã tồn tại khá lâu trong lịch sử xã hội. Ở nước ta, việc khen thưởng đã được thực hiện từ các triều đại phong kiến trước đây. Nguyễn Trãi đã từng nói: Một Nhà nước mà thưởng phạt nghiêm minh, kịp thời là Nhà nước vững mạnh. Nhà nước nào phạt nhiều hơn thưởng là Nhà nước đang suy tàn. Nhà nước nào thưởng nhiều hơn phạt là Nhà nước phồn vinh. Trong sách Đại Việt sử ký toàn thư của Ngô Sỹ Liên đã ghi rõ những hình thức khen thưởng, như sau: - Khen thưởng người có công trong chiến trận. - Khen thưởng người có công trong việc đi sứ. - Khen thưởng người phò tá có công lao tài đức. - Khen thưởng người tiến cử, người hiền tài. - Khen thưởng người có lời tâu đúng. - Khen thưởng người cấp dưới giữ đúng phép công, không vị nể người quyền quý cấp trên. - Khen thưởng người có công làm thủy lợi. - Khen thưởng người có tài văn chương. - Khen thưởng người cao tuổi... Đảng, Bác Hồ đã rất quan tâm đến việc biểu dương khích lệ động viên người tốt, việc tốt. Mỗi khi đọc báo, nghe đài, thấy có nghĩa cử đẹp là Bác
10 cho đi kiểm tra ngay để Bác khen thưởng. Bác thường nhắc nhở khen thưởng phải chính xác và kịp thời để động viên phát huy mặt ưu điểm, tích cực, khắc phục và đẩy lùi mặt khuyết điểm, tiêu cực nhằm xây dựng con người mới vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ văn minh. Bác Hồ đã chỉ thị “Có công thì thưởng, có lỗi thì phạt, khen thưởng phải có tác dụng giáo dục, động viên, nêu gương...” khen thưởng còn là một chính sách của nhà nước để ghi công, tôn vinh các cá nhân, tập thể có thành tích trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Luật Thi đua, Khen thưởng đã nêu rõ: “Khen thưởng là việc ghi nhận, biểu dương, tôn vinh công trạng và khuyến khích bằng lợi ích vật chất đối với cá nhân, tập thể có thành tích trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc” [22, tr.1]. Như vậy, khen thưởng là một vấn đề thuộc phạm trù khoa học xã hội. Khen thưởng là hình thức ghi nhận công lao, thành tích của nhà nước bằng quyết định khen thưởng của cơ quan có thẩm quyền. Khen thưởng vừa có ý nghĩa động viên về tinh thần và khích lệ bằng vật chất. Công tác khen thưởng tồn tại trong nhiều chế độ gắn liền với tồn tại nhà nước. Khen thưởng trong cơ chế thị trường phải được tiến hành một cách năng động và khách quan, nâng cao chuẩn mực của nền đạo đức xã hội thể hiện trong quy định, chính sách mới về khen thưởng. Tiêu chuẩn khen thưởng cần được coi như chuẩn mực đạo đức xã hội, đồng thời mở rộng đối tượng khen thưởng trong các thành phần kinh tế, các tầng lớp xã hội, khen thưởng phải chính xác, kịp thời và bình đẳng. Trong điều kiện nước ta hiện nay, khen thưởng là một khâu quan trọng trong quá trình tổ chức và chỉ đạo các nhiệm vụ của Đảng và Nhà nước, của mọi cơ quan, tổ chức, là một biện pháp quan trọng trong việc đánh giá kết quả thành tựu, kết quả công việc, là việc thực hiện các chính sách xã hội. Khen thưởng có vai trò quan trọng là động lực thúc đẩy xã hội phát triển, là biện pháp của người quản lý thực hiện nhiệm vụ trọng tâm chính trị của đơn vị, địa
11 phương mình nhằm khuyến khích, động viên mọi tầng lớp trong xã hội tích cực hăng hái thi đua lập thành tích trong lao động sản xuất và công tác. 1.1.3. Mối quan hệ giữa thi đua và khen thưởng Hồ Chủ tịch nói “Thi đua là gieo trồng, khen thưởng là thu hoạch” [35, tr.138], như vậy, thi đua trở thành nền tảng để trên cơ sở đó lựa chọn được những tập thể, cá nhân tiêu biểu nhất, xứng đáng nhất, đầy đủ và kịp thời nhất cho việc khen thưởng; có tổ chức tốt phong trào thi đua thì kết quả đem lại của công tác khen thưởng mới cao. Khen thưởng kịp thời, chính xác, có tác dụng động viên, khuyến khích cho mùa thi đua sau được kết quả cao hơn. Do vậy, không coi nhẹ khen thưởng trong thi đua, ngược lại không có thi đua thì không có căn cứ đánh giá thành tích để khen thưởng. Trong các phương pháp tạo động lực, thi đua là một phương pháp mang tính đòn bẩy. Khen thưởng là chất xúc tác của thi đua, thúc đẩy phong trào thi đua phát triển. Thi đua là động lực thúc đẩy tập thể, cá nhân phát huy tinh thần đoàn kết, sáng tạo, nỗ lực vượt mọi khó khăn, phấn đấu vươn lên hoàn thành nhiệm vụ chính trị được giao, như Hồ Chí Minh nói: “Thi đua tăng cường đoàn kết, mà đoàn kết đẩy mạnh thi đua. Đoàn kết ấy là đoàn kết thật sự và rất chặt chẽ” [1, tr. 112]. Chính thi đua là động lực thúc đẩy hoàn thành, trên cơ sở đó để thực hiện chính sách khen thưởng; thực tiễn cho thấy ở đâu phong trào thi đua hấp dẫn, sôi nổi, thực sự là động lực thì ở đó xã hội phát triển quần chúng nhân dân phấn khởi và khen thưởng chính xác, ngược lại ở đâu phong trào thi đua trầm lắng, đơn điệu, hình thức hoặc không phát động phong trào thi đua, thì ở đó xã hội trì trệ, ảnh hưởng đến việc bình xét khen thưởng khó khăn, không chính xác, nhân dân lao động kém phấn khởi, có khi sinh ra những tiêu cực.
12 Chính khen thưởng vừa là kết quả, vừa là yếu tố thúc đẩy phong trào thi đua phát triển, thực tế cho thấy: Ở đâu làm tốt công tác khen thưởng, một cách chính xác, khách quan dựa trên trên cơ sở kết quả của phong trào thi đua thì ở đó nhân dân, cán bộ sẽ tin tưởng, phấn khởi, sẽ có những thắng lợi mới, nhân tố mới trong phong trào thi đua thời gian tới, hoặc ngược lại. Cùng với thi đua, công tác khen thưởng góp phần quan trọng vào việc khẳng định lý tưởng sống, khẳng định chuẩn mực đạo đức và nhân cách thời đại. Bác Hồ dạy: “Trong mỗi con người đều có mặt thiện, mặt ác. Nhiệm vụ của chúng ta là làm cho mặt thiện sinh sôi, nảy nở như hoa mùa xuân, mặt ác phải đẩy lùi”. Nhưng nếu không có phong trào thi đua thì công tác khen thưởng rất khó làm tròn nhiệm vụ của mình. Bởi vì chính phong trào thi đua là môi trường rèn luyện tạo nên những điển hình tiêu biểu, những gương người tốt, việc tốt. Xét cả hai phương diện lý luận và thực tiễn cho thấy thi đua, khen thưởng luôn tương tác, hỗ trợ cho nhau, có thể nói thi đua và khen thưởng có mối quan hệ hữu cơ và biện chứng với nhau; đó là hai mặt của một vấn đề, là hai nhân tố tác động lẫn nhau của một quá trình đem đến một hiệu quả chung. Bên cạnh đó, cũng có những hình thức khen thưởng không thông qua từ kết quả của phong trào thi đua như: Khen thưởng tổng kết thành tích hai cuộc kháng chiến; khen thưởng cho cán bộ lãnh đạo có quá trình cống hiến lâu dài trong cơ quan, tổ chức, đoàn thể; khen thưởng đối với những cá nhân tổ chức trong nước và ngoài nước có công lao, đóng góp cho đất nước Việt Nam nói chung và các tỉnh, thành phố nói riêng; khen thưởng đột xuất cho cá nhân dũng cảm cứu người, tài sản... nhưng việc khen thưởng các thành tích trên cũng có quan hệ nhất định đối với thi đua, nó cũng bị ảnh hưởng nhất định từ kết quả truyền thống thi đua yêu nước của dân tộc và của các phong trào thi đua hiện nay đem lại.