Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Quản lý nhà nước về văn hóa dân tộc Thái trên địa bàn tỉnh Nghệ An

Chia sẻ: Tomhum999 Tomhum999 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:113

Thêm vào BST

Báo xấu

57
lượt xem 11
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu của luận văn là nghiên cứu văn hóa dân tộc Thái và thực trạng quản lý nhà nước về văn hóa dân tộc Thái trên địa bàn tỉnh Nghệ An làm cơ sở đề xuất các giải pháp hữu hiệu trong quản lý nhà nước nhằm quản lý, bảo tồn, ý thức tìm hiểu bảo tốt các giá trị tốt đẹp và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc Thái ở Nghệ An trong bối cảnh hiện nay.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Quản lý nhà nước về văn hóa dân tộc Thái trên địa bàn tỉnh Nghệ An

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA HÀ THỊ THÙY LINH QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ VĂN HÓA DÂN TỘC THÁI TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH NGHỆ AN LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG HÀ NỘI, 2020
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA HÀ THỊ THÙY LINH QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ VĂN HÓA DÂN TỘC THÁI TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH NGHỆ AN LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG Chuyên ngành: Quản lý công Mã số: 8 34 04 03 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC TS. NGUYỄN THỊ HƯỜNG HÀ NỘI - 2020
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan, Luận văn Thạc sĩ quản lý công: “Quản lý nhà nước về văn hóa dân tộc Thái trên địa bàn tỉnh Nghệ An” là công trình nghiên cứu của tôi, dưới sự hướng dẫn của TS Nguyễn Thị Hường, Phó trưởng khoa Quản lý nhà nước về Xã hội - Học viện Hành chính Quốc gia Các thông tin, số liệu, kết quả nghiên cứu trong luận văn là trung thực. Tác giả HÀ THỊ THÙY LINH
LỜI CẢM ƠN Em xin chân thành cảm ơn cô Nguyễn Thị Hường, giảng viên hướng dẫn đã tận tình đã giúp đỡ em hoàn thành luận văn này. Nhân dịp này, em cũng xin cảm ơn các thầy cô giáo trong các khoa, và khoa Quản lý nhà nước về xã hội Học Viện Hành Chính Quốc Gia, lãnh đạo, cô giáo chủ nhiệm và các anh chị ban cán sự lớp cao học Quản lý công đã tạo điều kiện và hỗ trợ cho em trong suốt quá trình nghiên cứu. Cuối cùng, em xin cảm ơn những người thân, bạn bè đã luôn bên em, động viên giúp đỡ hoàn thành khóa học và luận văn này. Rất mong nhận được góp ý để hoàn thiện những kết quả nghiên cứu của đề tài. Trân trọng cảm ơn! Tác giả HÀ THỊ THÙY LINH
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN LỜI CẢM ƠN DANH MỤC VIẾT TẮT LỜI MỞ ĐẦU ................................................................................................... 1 Chương 1. CƠ SỞ KHOA HỌC QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ VĂN HÓA DÂN TỘC THIỂU SỐ ...................................................................................... 9 1.1. Khái quát chung về văn hóa dân tộc thiểu số tại Việt Nam ....................... 9 1.1.1. Khái niệm cơ bản về văn hóa .................................................................. 9 1.1.2. Khái niệm dân tộc thiểu số và văn hoá dân tộc thiểu số. ...................... 11 1.1.3. Nhận diện văn hoá dân tộc thiểu số ...................................................... 13 1.1.4 Những vấn đề đặt ra đối với văn hoá dân tộc thiểu số trong giai đoạn hiện nay ........................................................................................................... 15 1.2. Quản lý nhà nước về văn hóa dân tộc thiểu số ........................................ 17 1.2.1 Khái niệm quản lý nhà nước về văn hóa dân tộc thiểu số ..................... 18 1.2.2 Nội dung quản lý nhà nước đối về văn hóa dân tộc thiểu số ................. 20 1.2.3. Những yêu cầu chung về quản lý Nhà nước đối với văn hoá dân tộc thiểu số ............................................................................................................ 25 1.2.4 Sự cần thiết trong quản lý về văn hoá dân tộc thiểu số.......................... 26 1.2.5. Vai trò của Nhà nước đối với việc quản lý văn hoá dân tộc thiểu số ... 28 1.3. Kinh nghiệm quản lý nhà nước về văn hoá dân tộc Thái tại một số địa phương ............................................................................................................. 28 1.3.1. Kinh nghiệm rút ra quản lý và phát huy bản sắc văn hoá dân tộc Thái một số địa phương. .......................................................................................... 31 1.3.2 Kinh nghiệm thực tế đối với quản lý văn hoá dân tộc thiểu số tại địa bàn Nghệ An .......................................................................................................... 32 Tiểu kết chương 1............................................................................................ 33
Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ VĂN HÓA DÂN TỘC THÁI TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH NGHỆ AN............................................ 34 2.1. Khái quát về văn hóa dân tộc Thái tại Nghệ An ...................................... 34 2.1.1 Đặc điểm dân tộc Thái tại Nghệ An ....................................................... 34 2.1.2 Văn hoá dân tộc Thái Nghệ An .............................................................. 37 2.1.3 Những thách thức trong điều kiện hiện nay ........................................... 40 2.2 Thực trạng quản lý nhà nước về văn hóa dân tộc Thái tại Nghệ An .............. 41 2.2.1 Xây dựng và tổ chức thực hiện chính sách pháp luật đối với việc phát triển văn hóa dân tộc Thái ............................................................................... 41 2.2.2 Huy động các nguồn lực trong việc bảo tồn phát triển văn hóa dân tộc Thái ................................................................................................................ 43 2.2.3 Thanh tra, kiểm tra xử lý các hoạt động về văn hóa dân tộc Thái ............. 44 2.3. Đánh giá thực trạng quản lý nhà nước về văn hóa dân tộc Thái trên địa bàn tỉnh Nghệ An. ........................................................................................... 46 2.3.1. Ưu điểm ................................................................................................. 46 2.3.2 Hạn chế ................................................................................................... 50 2.3.3 Nguyên nhân của những tồn tại trên. ..................................................... 57 2.3.4. Những vấn đề đặt ra cần được giải quyết ............................................. 59 Tiểu kết chương 2............................................................................................ 62 Chương 3. QUAN ĐIỂM, MỤC TIÊU VÀ GIẢI PHÁP QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ VĂN HÓA DÂN TỘC THÁI TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH NGHỆ AN ................................................................................................................... 63 3.1 Quan điểm, mục tiêu quản lý nhà nước về văn hoá dân tộc Thái trên địa bàn tỉnh Nghệ An ............................................................................................ 63 3.1.1. Quan điểm chung về quản lý nhà nước đối với văn hoá dân tộc thiểu số ..................................................................................................................... 63 3.1.2. Quan điểm về quản lý nhà nước về văn hoá dân tộc thiểu số trên địa bàn tỉnh Nghệ An. ........................................................................................... 65
3.2 Mục tiêu và một số định hướng lớn trong việc giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa của dân tộc Thái ở Nghệ An hiện nay ............................................... 70 3.2.1. Mục tiêu giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa của dân tộc Thái ở Nghệ An hiện nay ..................................................................................................... 70 3.2.2. Những định hướng lớn nhằm giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa của dân tộc Thái ở Nghệ An hiện nay ................................................................... 75 3.3. Một số giải pháp quản lý nhà nước về văn hóa dân tộc Thái trên địa bàn tỉnh Nghệ An. .................................................................................................. 77 3.3.1 Hoàn thiện chính sách, pháp luật về văn hóa ......................................... 77 3.3.2. Tăng cường chất lượng bộ máy quản lý nhà nước................................ 80 3.3.3. Huy động nguồn lực xã hội trong quản lý văn hóa dân tôc Thái .......... 83 3.3.4. Tăng cường thanh tra, kiểm tra, xử lý trong quản lý văn hóa dân tộc Thái ................................................................................................................ 90 3.3.5 .Mở rộng giao lưu, hợp tác quốc tế về văn hóa...................................... 93 Tiểu kết chương 3............................................................................................ 95 KẾT LUẬN ..................................................................................................... 96 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................ 98 PHỤ LỤC ...................................................................................................... 102
DANH MỤC VIẾT TẮT 1. BCH : Ban chấp hành 2. CLB : Câu lạc bộ 3. CNH-HDH : Công nghiệp hóa - Hiện đại hóa 4. DTTS : Dân tộc thiểu số 5. HĐND : Hội đồng nhân dân 6. KH-UBDT : Kế hoạch - Ủy ban dân tộc 7. KH- CN : Khoa học – công nghệ 8. NQ-HĐND : Nghị quyết - Hội đồng Nhân dân 9. NXB : Nhà xuất bản 10. NQ-TW : Nghị quyết- Trung ương 11. NĐ - CP : Nghị định- Chính phủ 12. ODA : Hỗ trợ phát triển chính thức 13. UBND : Ủy ban Nhân dân 14. VHTTDL :Văn hóa thể thao du lịch 15. VH - TT : Văn hóa - Thể thao
LỜI MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài luận văn Văn hóa dân tộc là linh hồn, là giá trị tinh thần to lớn đối với mỗi dân tộc, được đúc kết qua hàng thế kỷ. Trong những năm gần đây, tình hình thế giới đầy biến động, xu thế toàn cầu hóa đang như một cơn lốc cuốn hút tất cả các quốc gia trên thế giới. Việt Nam không thể đứng ngoài dòng chảy này. Sự phát triển và du nhập văn hóa có mặt tiêu cực và tích cực tới nền văn hóa cộng đồng các dân tộc Việt Nam, trong đó có văn hóa dân tộc Thái ở Nghệ An. Dân tộc Thái tại tỉnh Nghệ An là một trong những thành phần dân tộc thiểu số chiếm tỷ lệ lớn nhất, với những giá trị văn hóa phong phú, độc đáo và chứa đựng những giá trị tinh thần to lớn. Bên cạnh những giá trị tốt đẹp trong văn hóa truyền thống của người Thái, còn có những yếu tố không phù hợp với thời đại. Trước tác động của nền kinh tế thị trường, sự giao lưu văn hóa giữa các vùng miền, nền văn hóa truyền thống cộng đồng dân tộc Thái ở Nghệ An chịu ảnh hưởng không hề nhỏ. Tình trạng mai một, pha trộn, lai căng về văn hoá dẫn đến nguy cơ đánh mất bản sắc riêng. Bên cạnh đấy sự bùng nổ của tiến bộ khoa học kỹ thuật, sự phát triển đa dạng của các phương tiện nghe nhìn, sự phát triển nhanh về kinh tế - xã hội của địa phương đã làm thay đổi phương thức sản xuất, nếp sống, phong tục, tập quán các dân tộc thiểu số trên địa bàn, tập quán các DTTS trên địa bàn tỉnh, sự giao lưu văn hoá giữa các vùng miền phần nào làm cho văn hoá có sự thay đổi lớn trên nhiều phương diện. Hiện nay, Đảng và nhà nước ta đã đề ra nhiều chủ trương, chính sách nhằm phát triển kinh tế - xã hội - văn hóa truyền thống dân tộc trên khắp cả nước, tạo điều kiện cho các vùng giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa truyền thống dân tộc riêng. Đẩy mạnh sự đóng góp cho sự phát triển đồng đều giữa 1
các vùng miền trong thời kỳ hội nhập và đẩy mạnh kinh tế CNH - HĐH đất nước. Mặt khác, xu thế tìm hiểu, giữ gìn và phát triển văn hóa đang được phát huy mạnh ở tại các huyện miền núi của Nghệ An. Trước tình hình đó, việc quản lý giữ gìn văn hóa, bản sắc dân tộc Thái ở Nghệ An là vấn đề có tính thiết yếu, cấp bách nhằm giữ gìn, phát huy bản sắc văn hoá dân tộc. Nhận thức được ý nghĩa và tầm quan trọng của vấn đề, cùng với niềm tự hào với những bản sắc của một người con dân Thái, để đóng công sức nhỏ bé vào mục tiêu cả nước nói chung, và tỉnh Nghệ An nói riêng, tôi chọn đề tài “ Quản lý nhà nước về văn hóa dân tộc Thái trên địa bàn tỉnh Nghệ An” cho luận văn tốt nghiệp thạc sĩ quản lý công. 2. Tình hình nghiên cứu đề tài Lĩnh vực văn hoá dân tộc thiểu số đã nhận được sự quan tâm nghiên cứu, tiếp cận từ nhiều góc độ khác nhau của các nhà nghiên cứu ở Việt Nam. Cuốn “Tìm về bản sắc văn hóa Việt Nam" của GS.TS Trần Ngọc Thêm (Nxb Thành phố Hồ Chí Minh, 2001) đã tái hiện bức tranh tổng quan về văn hóa Việt Nam, đề cập đến một số lĩnh vực văn hóa như văn hóa vật chất, văn hóa tinh thần và các vùng văn hóa Việt Nam. "Bản sắc văn hóa Việt Nam" của Phan Ngọc, Nxb Văn hóa thông tin, 2004. Cuốn sách đã làm rõ bề dày văn hóa của con người Việt Nam, bản sắc văn hóa Việt Nam trong giao lưu văn hóa, nền tảng của giao lưu quốc tế. Đồng thời, đặt ra vấn đề bảo vệ và phát huy văn hóa trong cuộc tiếp xúc văn hóa hiện nay. “Mấy vấn đề lý luận và thực tiễn về dân tộc và quan hệ dân tộc ở Việt Nam” PGS.TS Nguyễn Quốc Phẩm - GS.TS Trịnh Quốc Tuấn, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội (1999), Các tác giả đưa ra sự lý giải về một số khái niệm liên quan đến vấn đề dân tộc và trình bày thực tiễn vấn đề dân tộc và chính sách dân tộc Việt Nam hiện nay. 2
Nghiên cứu dưới góc độ văn hoá các dân tộc thiểu số có các công trình; “Tìm hiểu các văn hóa vùng các dân tộc thiểu số” của Lò Giàng Páo, Nxb Văn hóa dân tộc, Hà Nội, 1997. "Văn hóa các dân tộc thiểu số ở Việt Nam" của Ngô Văn Lệ, Nxb Giáo dục, Hà Nội, 1998, cuốn sách đã giới thiệu những nét văn hóa của cộng đồng các dân tộc Việt Nam và ý nghĩa của nó trong đời sống tinh thần của con người. "Bản sắc văn hoá dân tộc”, Nxb Văn hóa Thông tin, 2003, trong đó tác giả Hồ Bá Thâm đã đề cập đến bản sắc và động lực phát triển của văn hoá, văn hoá và bản sắc văn hoá dân tộc Việt Nam, tư duy triết học trong văn hoá truyền thống. “Nét đẹp văn hoá các dân tộc thiểu số” của tác giả Vi Hoàng, Nxb Văn hoá dân tộc, năm 2008.Tác giả giới thiệu những nét đẹp trong văn hoá ứng xử của đồng bào các dân tộc thiểu số Việt Nam, bao gồm ứng xử giữa con người với người, ứng xử giữa con người với loài vật và ứng xử giữa con người với thiên nhiên. Nghiên cứu văn hóa dân tộc Thái có các công trình: Theo “Lịch sử văn hóa tộc người Thái Việt Nam là một bài viết (tiêu đề gốc: Lịch sử văn hóa tộc người) trong sách Văn hóa tộc người Thái do nhà xuất bản quân đội nhân dân xuất bản năm 2010, các tác giả đã phân tích lịch sử văn hóa tộc người Thái Việt Nam nêu tổng quan nhất về dân tộc Thái tại Việt Nam, bao gồm: lịch sử hình thành các nhóm Thái, văn tự, sơ lược lịch sử người Thái Việt Nam chung nhất từ khoảng thế kỷ XI. “Các dân tộc ở Việt Nam. tập 2. Nhóm ngôn ngữ Tày-Thái kađai của Vương Xuân Tình (chủ biên), 2016, Cuốn sách là tập thứ hai của bộ sách 4 tập : “Các dân tộc ở Việt Nam”.Tiếp theo tập 1, ở tập 2 tác giả đã trình bày tình hình nghiên cứu của mỗi dân tộc trong đó có nhóm ngôn ngữ Tày-Thái kadai, gồm 12 dân tộc: Tày, Thái, Nùng, Sán chay (Cao Lan-Sán Chi), Giáy, Lào, Lự, Bố Y, La Chí, La Ha, Cơ Lao, Pu Péo. Đồng thời đi sâu phân tích 3
hoạt động kinh tế, đời sống xã hội, văn hoá và những biến đổi của mỗi dân tộc trong bối cảnh mới Theo “Văn hóa tộc người Thái”, Nxb Quân đội nhân dân năm 2016 (Cầm Trọng - Chu Thái Sơn Chủ biên) tác giả viết về lịch sử hình thành, những nét văn hoá nổi bật nhất của người Thái. Đồng thời phân tích xu hướng phát triển văn hoá trong thời kỳ sắp tới. “Văn hóa Thái Việt Nam”, Cầm Trọng, Phan Hữu Dật, Nxb Văn hóa dân tộc, Hà Nội, 1995. “Văn hóa và lịch sử người Thái ở Việt Nam hiện nay” Nxb Văn hóa Dân tộc, Hà Nội, 1996. “Các dân tộc thiểu số ở Nghệ An”, của Nguyễn Đình Lộc, Nxb Nghệ An, 2009 nêu cụ thể các văn hóa dân tộc thiểu số trên địa bàn tỉnh Nghệ An. “Đặc trưng văn hoá và truyền thống cách mạng các dân tộc ở Kỳ Sơn - Nghệ An” của tác giả Trần Tất Chủng, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia, 1995, tác giả đã trình bày về đặc trưng và truyền thống cách mạng của các dân tộc ở Kỳ Sơn - Nghệ An. Khái quát về thiên nhiên và con người của các dân tộc Thái, Khơ-mú, Hmông, nghiên cứu từng dân tộc về các mặt kinh tế, xã hội, hôn nhân và văn nghệ dân gian. Đồng thời tập trung nghiên cứu về truyền thống cách mạng của các dân tộc từ trước tới nay, điều xây dựng nên nền văn hoá truyền thống tốt đẹp. “Một số nét khái quát về dân tộc Thái Quỳ Châu - Nghệ An” của nhà nghiên cứu Vi Ngọc Chân trong sách Văn hóa và lịch sử người Thái ở Việt Nam - Đại học Quốc gia Hà Nội - 1998.Tác giả phân tích và làm rõ các nét đẹp, lịch sử hình thành, quan niệm trong văn hoá dân tộc Thái đặc sắc vùng Quỳ Châu, Nghệ An. Ngoài ra, còn có rất nhiều bài viết bàn về vấn đề này được đăng tải trên các tạp chí Dân tộc học, Nghiên cứu lịch sử... Có thể nói, các công trình đều đã đi vào khai thác những đặc điểm chung về bản sắc văn hóa, văn hóa các dân tộc thiểu số, văn hóa của các dân tộc ở nước ta. 4
Liên quan đến quản lý nhà nước về văn hoá dân tộc thiểu số, cũng có nhiều công trình nghiên cứu đề cập đến. Luận văn thạc sĩ quản lý hành chính công “Quản lý nhà nước về bảo tồn và phát huy bản sắc văn hoá dân tộc Thái vùng Tây Bắc - Nghệ An”, của Nguyễn Anh Tuấn, Hà Nội, 2013. Luận văn đã rà soát và hệ thống hoá các văn bản quản lý nhà nước ở vùng Tây Bắc - Nghệ An, cũng như chỉ ra thực trạng của hoạt động quản lý cũng như những bất cập, đồng thời đưa ra một số giải pháp nâng cao chất lượng hiệu quả quản lý về bảo tồn và phát huy bản sắc văn hoá dân tộc nói chung và văn hoá dân tộc Thái vùng Tây Bắc - Nghệ An nói riêng. Luận văn thạc sĩ quản lý ngành triết học “Bảo tồn và phát huy bản sắc văn hoá dân tộc Thái ở Huyện Quan Hóa - tỉnh Thanh Hóa hiện nay “của Nguyễn Mạnh Duy tập trung nêu bật những nét đặc sắc riêng của đồng bào dân tộc Thái Việt Nam và dân tộc Thái tại huyện Quan Hóa tỉnh Thanh Hóa. Đinh Thị Phương (2012), “Chính sách văn hoá đối với các dân tộc thiểu số trên địa bàn tỉnh Lào Cai”- Luận văn thạc sỹ quản lý hành chính công. Tác giả đã khảo sát và phân tích thực trạng thực hiện chính sách văn hoá đối với DTTS trên địa bàn tỉnh miền núi và đưa ra kết luận, giải pháp nhằm nâng cao hiểu lực hiệu quả thực thi chính sách văn hoá đối với các dân tộc thiểu số. Hà Mạnh Thắng (2014), “Quản lý nhà nước về tổ chức và hoạt động hệ thống trung tâm văn hoá, thể thao, du lịch trong giai đoạn hiện nay” - Luận văn thạc sỹ quản lý hành chính công. Tác giả đã phân tích, đánh giá thực trạng hoạt động quản lý nhà nước của Bộ VHTTDL về tổ chức và hoạt động hệ thống thể thao, văn hóa trong thời gian qua, đề xuất một số phương hướng, nâng cao hiệu quả quản lý. Nhìn chung các công trình, tác phẩm đã đi khai thác những đặc điểm chung về bản sắc văn hóa dân tộc Thái, bước đầu tiếp cận về các hoạt động 5
quản lý nhà nước đối với việc bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc Thái trên địa bàn một vùng lãnh thổ thuộc Nghệ An. Chính vì vậy đề tài "Quản lý nhà nước về văn hóa dân tộc Thái tại Nghệ An" không bị trùng lặp với bất cứ công trình nghiên cứu nào đã được công bố trước đó. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của luận văn 3.1. Mục đích Nghiên cứu văn hóa dân tộc Thái và thực trạng quản lý nhà nước về văn hóa dân tộc Thái trên địa bàn tỉnh Nghệ An làm cơ sở đề xuất các giải pháp hữu hiệu trong quản lý nhà nước nhằm quản lý, bảo tồn, ý thức tìm hiểu bảo tốt các giá trị tốt đẹp và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc Thái ở Nghệ An trong bối cảnh hiện nay. 3.2. Nhiệm vụ Để triển khai đề tài, luận văn sẽ tập trung giải quyết những nhiệm vụ sau: - Một là: Xây dựng cơ sở lý luận về văn hóa dân tộc Thái, quản lý nhà nước về văn hóa dân tộc Thái. - Hai là: Phân tích và đánh giá về văn hóa cộng đồng dân tộc Thái trên địa bàn tỉnh Nghệ An và thực trạng quản lý nhà nước về văn hóa dân tộc Thái ở Nghệ An hiện nay . - Ba là: Đề xuất các giải pháp quản lý nhà nước về văn hóa dân tộc Thái trên địa bàn tỉnh Nghệ An phù hợp với thực tiễn và xu thế phát triển. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Luận văn tập trung nghiên cứu hoạt động quản lý nhà nước về văn hóa dân tộc Thái trên địa bàn tỉnh Nghệ An. 4.2. Phạm vi nghiên cứu - Phạm vi nội dung: Luận văn nghiên cứu tìm hiểu về các nội dung xây dựng chính sách pháp luật, tổ chức bộ máy nhà nước, huy động nguồn lực và 6
hoạt động thanh tra, kiểm tra, xử lý trong quản lý nhà nước về văn hóa dân tộc nói chung, dân tộc Thái nói riêng. - Phạm vi không gian: Luận văn tập trung nghiên cứu tìm hiểu cứu hoạt động quản lý nhà nước về văn hóa dân tộc Thái trên địa bàn tỉnh Nghệ An. (Tập trung ở vùng Tây Bắc Nghệ An) - Phạm vi thời gian: Luận văn nghiên cứu hoạt động quản lý nhà nước về văn hóa dân tộc Thái giai đoạn 2002 đến nay (2019). 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu 5.1. Phương pháp luận Thực hiện đề tài này chủ yếu dựa trên phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mac - Lê Nin, Tư tưởng Hồ Chí Minh và đường lối quan điểm, chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước ta về văn hóa các dân tộc thiểu số nói chung, dân tộc Thái nói riêng. Luận văn cũng tiếp cận từ khoa học quản lý công đối với văn hóa dân tộc Thái trên địa bàn tỉnh Nghệ An 5.2. Phương pháp nghiên cứu - Đề tài sử dụng các phương pháp phân tích, quy nạp, diễn dịch, so sánh nhằm thực hiện mục tiêu mà đề tài đặt ra. - Tham khảo cán bộ văn hóa và các chuyên gia dân tộc học tại địa phương. 6. Đóng góp khoa học của luận văn - Về mặt lý luận + Bổ sung các luận cứ cho lý luận quản lý nhà nước về văn hóa các dân tộc thiểu số Việt Nam + Giới thiệu và làm sáng rõ những nét văn hóa đặc sắc của dân tộc Thái ở Nghệ An; - Về thực tiễn 7
+ Tái hiện bức tranh toàn cảnh về văn hóa dân tộc Thái trên địa bàn tỉnh Nghệ An; + Cung cấp nguồn tài liệu sơ cấp về văn hóa dân tộc Thái trên địa bàn tỉnh Nghệ An, là tài liệu tham khảo hữu ích cho hoạt động quản lý nhà nước về văn hóa dân tộc Thái trên địa bàn tỉnh Nghệ An. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo nội dung của luận văn được kết cấu bao gồm 3 chương như sau: Chương 1: Cơ sở khoa học quản lý nhà nước về văn hóa dân tộc thiểu số Chương 2: Thực trạng quản lý nhà nước về văn hóa dân tộc thái trên địa bàn tỉnh Nghệ An Chương 3: Quan điểm, mục tiêu và giải pháp quản lý nhà nước về văn hóa dân tộc thái trên địa bàn tỉnh Nghệ An 8
Chương 1 CƠ SỞ KHOA HỌC QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ VĂN HÓA DÂN TỘC THIỂU SỐ 1.1. Khái quát chung về văn hóa dân tộc thiểu số tại Việt Nam 1.1.1. Khái niệm cơ bản về văn hóa Thuật ngữ “văn hoá”, người ta sử dụng ở nhiều lĩnh vực khác nhau của đời sống xã hội và con người nên có rất nhiều cách định nghĩa khác nhau về văn hoá. Theo Đại từ điển tiếng Việt của Trung tâm Ngôn ngữ và Văn hóa Việt Nam - Bộ Giáo dục và đào tạo, do Nguyễn Như Ý chủ biên, Nhà xuất bản Văn hóa - Thông tin, xuất bản năm 1998, thì: "Văn hóa là những giá trị vật chất, tinh thần do con người sáng tạo ra trong lịch sử"[37] Theo khái niệm văn hóa của Hồ Chí Minh nêu văn hóa là toàn bộ những giá trị vật chất và tinh thần do loài người sáng tạo ra với phương thức sử dụng chúng, nhằm đáp ứng lẽ sinh tồn, đồng thời đó cũng là mục đích của cuộc sống loài người. Người viết: “Vì lẽ sinh tồn cũng như mục đích của cuộc sống, loài người mới sáng tạo và phát minh ra ngôn ngữ, chữ viết, đạo đức, pháp luật, khoa học, tôn giáo, văn học, nghệ thuật, những công cụ cho sinh hoạt hằng ngày về mặc, ăn, ở và các phương thức sử dụng. Toàn bộ những sáng tạo và phát minh đó tức là văn hoá. Văn hoá là tổng hợp của mọi phương thức sinh hoạt cùng với biểu hiện của nó mà loài người đã sản sinh ra nhằm thích ứng những nhu cầu đời sống và đòi hỏi của sự sinh tồn”. Theo văn kiện của Đảng: Đề cương Văn hóa Việt Nam năm 1943, NQ TW 5/ khóa 8, NQ33 “Chủ tịch Hồ Chí Minh đã trình bày một quan niệm giản dị nhưng mang tính nguyên lý, có ý nghĩa cơ bản, lâu dài là: “Văn hóa soi đường cho quốc dân đi”, với nội hàm hết sức sâu sắc, gồm các yếu tố: (1) 9
Xây dựng tâm lý: Tinh thần độc lập, tự cường. (2) Xây dựng luân lý: biết hy sinh mình, làm lợi cho quần chúng. (3) Xây dựng xã hội: mọi sự nghiệp có liên quan đến phúc lợi nhân dân trong xã hội. (4) Xây dựng chính trị: dân quyền. (5) Xây dựng kinh tế” Định nghĩa về văn hóa theo Tổng giám đốc UNESCO (Fedirico Mayor) đã đưa ra như sau: Văn hóa nên được đề cập đến như là một tập hợp của những đặc trưng về tâm hồn, vật chất, tri thức và xúc cảm của một xã hội hay một nhóm người trong xã hội và nó chứa đựng, ngoài văn học và nghệ thuật, cả cách sống, phương thức chung sống, hệ thống giá trị, truyền thống và đức tin. [41] Theo cuốn sách bài giảng Đại cương văn hoá Việt Nam, chủ biên Lê Thị Vĩnh Phúc -ThS. Hoàng Thị Thanh Loan đưa ra khái niệm: “Văn hoá là toàn bộ sự hiểu biết của con người, đúc kết thành phần các chuẩn mực và giá trị xã hội, thành truyền thống và thị hiếu, gọi chung là hệ giá trị xã hội. Hệ giá trị ấy biểu hiện thông qua hoạt động và toàn bộ sản phẩm của con người đã tạo ra trong quá trình hoạt động thực tiễn - lịch sử. Đó chính là cơ sở để làm nên bản sắc riêng về văn hoá của một cộng đồng xã hội nhất định [21] Chúng ta hiểu cơ bản Văn hóa là sản phẩm của loài người, văn hóa được tạo ra và phát triển trong quan hệ qua lại giữa con người và xã hội. Song, chính văn hóa lại tham gia vào việc tạo nên con người, và duy trì sự bền vững và trật tự xã hội. Văn hóa được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác thông qua quá trình xã hội hóa. Văn hóa được tái tạo và phát triển trong quá trình hành động và tương tác xã hội của con người. Văn hóa là trình độ phát triển của con người và của xã hội được biểu hiện trong các kiểu và hình thức tổ chức đời sống và hành động của con người cũng như trong giá trị vật chất và tinh thần mà do con người tạo ra. Văn hóa phản ánh và thể hiện một cách tổng quát và sống động mọi mặt của cuộc sống (mỗi cá nhân và cộng đồng) đã diễn ra trong quá khứ cũng 10
như đang diễn ra trong hiện tại, qua hàng bao thế kỷ, nó đã cấu thành một hệ thống các giá trị, truyền thống thẩm mỹ và lối sống mà dựa trên đó từng dân tộc tự khẳng định bản sắc riêng của mình. Theo tư tưởng Hồ Chí Minh về văn hóa trong phát triển. Người đã từng dạy: “Trong công cuộc kiến thiết nước nhà có bốn vấn đề cùng phải chú ý đến, cùng phải coi trọng ngang nhau: chính trị, kinh tế, xã hội, văn hóa”. (Hồ Chí Minh: Về văn hóa. Bảo tàng Hồ Chí Minh, Hà Nội, 1997, tr.11). “Văn hóa không thể đứng ngoài, mà phải trong kinh tế và chính trị ” (Hồ Chí Minh toàn tập. T6, tr.367 - 369; NXB Chính trị quốc gia, 2002). Kinh tế là nền tảng vật chất, văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội; kinh tế và văn hóa trong Tư tưởng Hồ Chí Minh cuối cùng đều phục vụ nhiệm vụ chính trị là xây dựng một xã hội dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, đạo đức, văn minh. 1.1.2. Khái niệm dân tộc thiểu số và văn hoá dân tộc thiểu số. Dân tộc thiểu số là một khái niệm khoa học được sử dụng phổ biến trên thế giới hiện nay. Các nhà học giả cho rằng đây là một thuật ngữ chuyên ngành dân tộc học (minority ethnic) dùng để chỉ những dân tộc có dân số ít. Trong một số trường hợp, người ta đánh đồng ý nghĩa “dân tộc thiểu số” với “dân tộc lạc hậu”,” dân tộc kém phát triển” có nhiều nguyên nhân, trong đó có sự chi phối bởi quan điểm chính trị của giai cấp thống trị trong mỗi quốc gia. Trên thực tế, khái niệm DTTS chỉ có ý nghĩa biểu thị tương quan về dân số trong một quốc gia đa dân tộc. Thuật ngữ dân tộc đa số và dân tộc thiểu số được hiểu như sau: Dân tộc đa số là dân tộc có số người đông nhất trong cộng đồng các dân tộc Việt Nam, tức tộc Kinh, dùng thuật ngữ này là nói trên phạm vi cả nước chứ không phải là nói trên địa bàn vùng miền hoặc địa phương nào đó. Dân tộc Kinh chiếm tỷ lệ lớn nhất trong dân cư nước ta, có trình độ và điều kiện phát triển cao, là lực lượng đoàn kết, đóng vai trò chủ lực và đi đầu trong quá trình lâu dài dựng nước và giữ nước. Góp phần to lớn vào việc hình thành, củng cố, và phát triển cộng đồng dân tộc Việt Nam. 11
Dân tộc thiểu số, thuật ngữ này không đồng nghĩa với dân tộc chậm phát triển, khái niệm là chỉ những dân tộc có số ít người hơn so với dân tộc đa số. Mặt khác văn hoá dân tộc thiểu số được hiểu như sau: Trước hết theo khoản 2. điều 4 nghị định số 05/2011 NĐ-CP về công tác dân tộc ngày 14/01/2011 của Chính phủ về công tác dân tộc có định nghĩa: “Dân tộc thiểu số” là những dân tộc có số dân ít hơn so với dân tộc đa số trên phạm vi lãnh thổ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.[9] Rõ ràng, quan niệm về DTTS và “dân tộc đa số” cũng như nội hàm của chúng hiện nay còn có những vấn đề chưa thống nhất và nó được vận dụng và xem xét linh hoạt trong từng điều kiện cụ thể, tuỳ theo quan điểm và mối quan hệ so sánh về dân số của mỗi quốc gia dân tộc. song, những nội dung đã phân tích ở trên về cơ bản tương đối thống nhất không chỉ ở nước ta mà trong cả thế giới nghiên cứu dân tộc học trên thế giới Vậy Văn hóa dân tộc thiểu số là toàn thể các yếu tố văn hóa mang tính đặc trưng và đặc thù dân tộc, nó thực hiện chức năng cố kết tộc người này với tộc người khác (GS. Ngô Đức Thịnh trong cuốn sách Văn hoá, văn hoá tộc người và Văn hoá Việt Nam, NXB Khoa học xã hội, 2006 [31] Văn hóa dân tộc là chỉ toàn bộ các giá trị văn hóa vật thể và phi vật thể của các dân tộc thiểu số có quá trình sinh sống lâu đời trên lãnh thổ Việt Nam, là biểu hiện của sự thích ứng và sáng tạo của con người trong môi trường, hoàn cảnh tự nhiên và xã hội cụ thể; các giá trị đó vừa phản ánh những nét thống nhất, sự giao thoa văn hóa dân tộc người trong phạm vi quốc gia và quốc tế. Bao gồm các dạng thức văn hóa sau: Văn hóa vật thể: Văn hóa vật thể là cái hữu hình, tồn tại dưới dạng vật chất, chứa đựng những hồi ức sống động của loài người, là bằng chứng của các nền văn hóa, văn minh nhân loại. Văn hóa vật thể bao gồm cấu trúc thôn bản, nhà cửa, trang phục, đồ ăn, thức uống, đồ thủ công, vật dụng sinh hoạt, công cụ sản xuất, phương tiện vận chuyển. 12