Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Quản lý tài chính tại trường Đại học Kinh tế, Đại học Huế

Chia sẻ: Dongcoxanh10 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:105

Thêm vào BST

Báo xấu

17
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn "Quản lý tài chính tại trường Đại học Kinh tế, Đại học Huế" được thực hiện nhằm mục đích đánh giá thực trạng từ đó đề xuất định hướng và giải pháp nhằm góp phần quản lý tài chính tại trường Đại học Kinh tế- Đại học Huế. Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Quản lý tài chính tại trường Đại học Kinh tế, Đại học Huế

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA TRẦN HÀ THÀNH TRUNG QUẢN LÝ TÀI CHÍNH TẠI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ, ĐẠI HỌC HUẾ LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG THỪA THIÊN HUẾ - NĂM 2022
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA TRẦN HÀ THÀNH TRUNG QUẢN LÝ TÀI CHÍNH TẠI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ, ĐẠI HỌC HUẾ LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG CHUYÊN NGÀNH QUẢN LÝ CÔNG Mã số: 8 34 04 03 GIẢNG VIÊN HƯỚNG DẪN: PGS.TS. NGUYỄN HOÀNG HIỂN THỪA THIÊN HUẾ - NĂM 2022
LỜI CAM ĐOAN Luận văn này là công trình nghiên cứu của cá nhân tôi, được thực hiện dưới sự hướng dẫn khoa học của PGS.TS. Nguyễn Hoàng Hiển. Các số liệu, những kết luận nghiên cứu được trình bày trong luận văn này hoàn toàn trung thực. Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về lời cam đoan này. Thừa Thiên Huế, tháng 01 năm 2022 HỌC VIÊN Trần Hà Thành Trung
LỜI CẢM ƠN Sau một thời gian học tập và nghiên cứu, tôi đã hoàn thành chương trình học tập và đề tài luận văn Thạc sĩ “Quản lý tài chính tại trường Đại học Kinh tế, Đại học Huế”, nhân dịp này: Tôi xin chân thành cảm ơn PGS.TS Nguyễn Hoàng Hiển đã tận tình hướng dẫn, góp ý cho tôi trong quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận văn thạc sĩ. Xin chân thành cảm ơn quý thầy cô giáo ở Học viện Hành chính quốc gia đã truyền đạt kiến thức trong quá trình học tập để cho tôi có đủ điều kiện nghiên cứu và hoàn thành luận văn thạc sĩ. Tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu, lãnh đạo và cán bộ Phòng Kế hoạch - Tài chính, trường Đại học Kinh tế, Đại học Huế đã tạo điều kiện và giúp đỡ tôi trong quá trình học tập và thu thập số liệu để nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Tôi xin chân thành cảm ơn gia đình, bạn bè và đồng nghiệp đã quan tâm, giúp đỡ tôi trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn. HỌC VIÊN Trần Hà Thành Trung
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT CBVC Cán bộ viên chức CCHC Cải cách hành chính BHXH Bảo hiểm xã hội ĐH Đại học ĐHCL Đại học công lập ĐHKT Đại học Kinh tế GD&ĐT Giáo dục và đào tạo KH-TC Kế hoạch - Tài chính KHCN& HTQT Khoa học công nghệ và hợp tác quốc tế KB Kho bạc NCKH Nghiên cứu khoa học NCS Nghiên cứu sinh NH Ngân hàng NSNN Ngân sách Nhà nước TTBQGĐ Tăng trưởng bình quân giai đoạn
MỤC LỤC MỞ ĐẦU ................................................................................................................ 1 Chương 1: CƠ SỞ KHOA HỌC VỀ QUẢN LÝ TÀI CHÍNH TRONG CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG LẬP........................................................................ 5 1.1. Tổng quan về trường Đại học công lập ............................................................. 5 1.2. Tổng quan về quản lý tài chính tại trường Đại học công lập.............................. 9 1.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý tài chính của trường Đại học công lập ........... 20 1.4. Kinh nghiệm của các trường Đại học công lập trong nước về quản lý tài chính ... 23 TÓM TẮT CHƯƠNG 1 ........................................................................................ 27 Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ TÀI CHÍNH TẠI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ, ĐẠI HỌC HUẾ ................................................................................. 28 2.1. Tổng quan về trường Đại học Kinh tế, Đại học Huế........................................ 28 2.2. Thực trạng quản lý tài chính tại trường Đại học Kinh tế, Đại học Huế ............ 37 giai đoạn 2017 - 2020 ............................................................................................ 55 2.3. Đánh giá chung về công tác quản lý tài chính tại trường Đại học Kinh tế, Đại học Huế ................................................................................................................. 68 TÓM TẮT CHƯƠNG 2 ........................................................................................ 74 Chương 3. ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP NHẰM NÂNG CAO HIỆU QUẢ QUẢN LÝ TÀI CHÍNH TẠI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ, ĐẠI HỌC HUẾ .. 75 3.1. Định hướng chung về công tác quản lý tài chính tại trường Đại học Kinh tế, Đại học Huế ................................................................................................................. 75 3.2. Giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính tại trường Đại học Kinh tế, Đại học Huế .......................................................................................................... 78 TÓM TẮT CHƯƠNG 3: ....................................................................................... 89 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ............................................................................. 90 TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................... 94
DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 2.1. Số lượng Khoa và Bộ môn trực thuộc Khoa........................................... 30 Bảng 2.2. Tình hình đội ngũ cán bộ, giảng viên của trường giai đoạn 2017-2020 .. 31 Bảng 2.3. Các ngành, chuyên ngành đào tạo đại học năm học 2019-2020 .............. 32 Bảng 2.4 Nguồn thu của Trường Đại học Kinh tế giai đoạn 2017-2020 ................. 47 Bảng 2.5. Tổng hợp tình hình NSNN cấp giai đoạn 2017-2020 ............................. 50 Bảng 2.6. Mức cấp NSNN trên 1 sinh viên hệ đại học chính quy giai đoạn 2017-2020 . 51 Bảng 2.7 Tình hình chi thường xuyên của Trường Đại học Kinh tế giai đoạn 2017-2020 .. 56 Bảng 2.8 Tình hình chi học bổng sinh viên qua các năm 2017-2020 ...................... 58 Bảng 2.9 Tổng hợp cân đối thu chi của Trường Đại học Kinh tế giai đoạn 2017-2020 .. 65
DANH MỤC SƠ ĐỒ Sơ đồ 2.1. Cơ cấu tổ chức của Trường Đại học Kinh tế, Đại học Huế .................... 29 Sơ đồ 2.2. Hệ thống các ngành, bậc đào tạo của trường Đại học Kinh tế................ 32 Sơ đồ 2.3. Bộ máy quản lý tài chính của Trường Đại học Kinh tế .......................... 38 Sơ đồ 2.4. Quy trình lập dự toán thu, chi tài chính ................................................. 40 Sơ đồ 2.5: Quy trình ghi sổ chứng từ kế toán ......................................................... 44
DANH MỤC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 2.1. Nguồn kinh phí từ hoạt động sự nghiệp của nhà trường giai đoạn 2017- 2020 ...................................................................................................................... 53 Biểu đồ 2.2. Tình hình chi của trường Đại học Kinh tế, Đại học Huế giai đoạn 2017 - 2020 .................................................................................................................... 55 Biểu đồ 2.3 Cơ cấu chi thường xuyên của Trường Đại học Kinh tếgiai đoạn 2017- 2020 ...................................................................................................................... 60 Biểu đồ 2.4. Tình hình chi không thường xuyên giai đoạn 2017-2020 ................... 63 Biểu đồ 2.5 Tình hình trích lập các quỹ của giai đoạn 2017-2020 ......................... 67
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Giáo dục đào tạo đóng vai trò là nhân tố chìa khóa, là động lực thúc đẩy nền kinh tế phát triển. Tài chính cũng là một nguồn lực rất quan trọng để thúc đẩy sự phát triển của giáo dục, trong đó giáo dục đại học (GDĐH). Bởi lẽ có nguồn lực tài chính mới thực hiện được các mục tiêu và nhiệm vụ về giáo dục. Trong bối cảnh chịu sự cạnh tranh với giáo dục đại học trên thế giới, bản thân các cơ sở giáo dục đại học trong nước muốn tìm chỗ đứng luôn phải nổ lực không ngừng nhằm nâng cao chất lượng dịch vụ đào tạo của trường mình; Mặt khác, Việt Nam đang thực hiện cơ chế đổi mới tài chính theo hướng tự chủ. Vì vậy, Nghị định 16/2015/NĐ-CP ngày 14/2/2015 ra đời đánh dấu một bước ngoặt trong sự đổi mới về cơ chế tài chính cho các đơn vị; Do đó, về mặt tài chính các trường đại học công lập ở Việt Nam phải chủ động chuyển đổi nguồn thu theo hướng từ một cơ cấu nguồn thu chủ yếu dựa vào sự tài trợ của nhà nước sang một cơ chế nguồn thu đa dạng hơn, hoạt động theo các cơ chế riêng, phù hợp và có hiệu quả, khuyến khích tăng thu và tiết kiệm chi. Trường Đại học Kinh tế là đơn vị sử dụng Ngân sách nhà nước trực thuộc Đại học Huế. Nguồn thu chủ yếu của nhà trường là ngân sách nhà nước cấp và học phí. Thực hiện theo Nghị định 16/2015/NĐ-CP của Chính phủ ngày 14/2/2015 quy định về quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm về thực hiện nhiệm cụ, tổ chức bộ máy, biên chế và tài chính đối với đơn vị sự nghiệp công lập, trường đã tích cực cải cách và đổi mới cơ chế quản lý tài chính, chủ động khai thác tối đa các nguồn thu, nâng cao hiệu quả sử dụng các khoản chi phí, tích cực cân đối thu chi nhằm hướng đến đảm bảo tự chủ về tài chính, phục vụ tốt sự nghiệp giáo dục và đào tạo của nhà trường. Tuy nhiên, việc quản lý tài chính của nhà trường hiện nay gặp nhiều khó khăn do: (i) Công tác tuyển sinh ngày càng gặp khó khăn vì phải cạnh tranh với nhiều trường trong khu vực, nguồn đào tạo tại chức giảm đáng kể trong những năm qua khiến nguồn thu của trường bị ảnh hưởng; (ii) Ngân sách nhà nước cấp có xu hướng giảm, mức trần học phí theo quy định tại Nghị định 86/2015/NĐ-CP của 1
Chính phủ được đánh giá là thấp, không đáp ứng được mức chi và đảm bảo chất lượng giáo dục; (iii) Trường Đại học Kinh tế là đại học thành viên của Đại học Huế, vì thế việc phân cấp quản lý tài chính phải piuhụ thuộc vào 2 cấp (cấp Bộ và cấp Đại học Huế) làm giảm tính chủ động của nhà trường. Với những lý luận và thực tiễn nêu trên, tác giả đã chọn nghiên cứu đề tài: “Quản lý tài chính tại Trường Đại học Kinh tế, Đại học Huế” làm đề tài luận văn tốt nghiệp của mình với mong muốn đưa ra các biện pháp cụ thể để tăng nguồn thu, quản lý và sử dụng có hiệu quả nguồn lực tài chính của nhà trường. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn Trong những năm gần đây, vấn đề quản lý tài chính tại các trường đại học công lập đã có nhiều tác giả nghiên cứu: Hà Thị Mai (2015), Quản lý tài chính tại Trường Đại học Đà Lạt, Luận văn Thạc sĩ, Học viện Hành chính Quốc gia Nguyễn Thị Thu Hà (2018), Quản lý tài chính tại Trường Đại học Hùng Vương, Luận văn Thạc sĩ, Học viện Hành chính Quốc gia. Ngô Thị Phượng (2018), Quản lý tài chính tại Trường Đại học Khoa học, Đại học Huế, Luận văn Thạc sĩ, Học viện Hành chính Quốc gia. Võ Thị Trung Thông (2020), Quản lý tài chính tại Trường Đại học Sư Phạm, Đại học Huế, Luận văn Thạc sĩ, Đại học Kinh tế - Đại học Huế. Các công trình nghiên cứu trên đã phản ánh nhiều vần đề liên quan đến công tác quản lý tài chính ở nhiều góc độ khác nhau tùy thuộc vào từng đặc điểm tình hình của đơn vị. Tuy nhiên, trong những năm gần đây chưa có một nghiên cứu nào được thực hiện tại Trường Đại học Kinh tế, Đại học Huế giai đoạn 2018-2020 trong bối cảnh nhà trường đang tiến hành thực hiện lộ trình tiến đến tự chủ tài chỉnh hoàn toàn. Vì vậy, có thể nói đây là công trình nghiên cứu có tính độc lập của tác giả và không bị trùng lặp. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích Luận văn được thực hiện nhằm mục đích đánh giá thực trạng từ đó đề xuất 2
định hướng và giải pháp nhằm góp phần quản lý tài chính tại trường Đại học Kinh tế- Đại học Huế. 3.2. Nhiệm vụ - Hệ thống hóa những vấn đề lý luận và thực tiễn về quản lý tài chính trong các đơn vị sự nghiệp công lập và của các trường đại học công lập. - Phân tích, đánh giá thực trạng quản lý tài chính tại trường Đại học Kinh tế, Đại học Huế trong giai đoạn 2017-2020. - Đề xuất định hướng và giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác quản lý tài chính tại đơn vị nghiên cứu theo lộ trình thực hiện tự chủ đại học hoàn toàn. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của đề tài là những vấn đề lý luận và thực tiễn về quản lý tài chính và tự chủ tài chính tại Trường Đại học Kinh tế, Đại học Huế. 4.2. Phạm vi nghiên cứu - Không gian nghiên cứu: Trường Đại học Kinh tế, Đại học Huế - Thời gian nghiên cứu: Giai đoạn 2017 - 2020 và tầm nhìn đến năm 2025. 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu 5.1. Phương pháp luận Luận văn dựa vào phương pháp luận chủ nghĩa duy vật biên chứng và duy vật lịch sử, những nguyên lý cơ bản của khoa học kinh tế để nghiên cứu vấn đề lý luận liên quan đến cơ chế quản lý tài chính trong các trường đại học công lập. 5.2. Phương pháp nghiên cứu a) Phương pháp thu thập số liệu, thông tin: Số liệu và thông tin phục vụ cho nghiên cứu này chủ yếu là số liệu thứ cấp. Số liệu thứ cấp được tác giả thu thập từ các báo cáo tài chính tại đơn vị, các văn bản pháp quy, các nghiên cứu của nhiều tác giả khác nhau liên quan đến chủ đề quản lý tài chính tại các trường Đại học công lập. b) Phương pháp xử lý số liệu Các số liệu điều tra thu thập được sẽ được cập nhật và xử lý bằng chương 3
trình phần mềm EXCEL, phiên bản 2010. c) Phương pháp thống kê mô tả Dựa trên số liệu thống kê để mô tả sự biến động cũng như xu hướng phát triển của một hiện tượng kinh tế - xã hội. Mô tả quá trình thực hiện quản lý tài chính tại đơn vị nghiên cứu d) Phương pháp phân tích tổng hợp Phân tích là nghiên cứu các tài liệu, lý luận khác nhau bằng cách phân tích chúng thành từng bộ phận để tìm hiểu sâu sắc về đối tượng. Tổng hợp là liên kết từng mặt, từng bộ phận thông tin đã được phân tích tạo ra một hệ thông lý thuyết mới đầy đủ và sâu sắc về đối tượng. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn 6.1. Ý nghĩa lý luận Luận văn là sự đúc kết lý luận và đưa lý luận vào thực tiễn trong công tác quản lý quản lý tài chính trong các trường đại học công lập. 6.2. Ý nghĩa thực tiễn - Phân tích và đánh giá thực trạng quản lý tài chính tại Trường Đại học Kinh tế, Đại học Huế qua 4 năm 2017 - 2020 nhằm chỉ ra những mặt còn đạt được, những mặt còn hạn chế. - Đề xuất các giải pháp nhằm quản lý tài chính hiệu quả theo lộ trình hướng đến tự chủ tài chính hoàn toàn. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và tài liệu tham khảo, luận văn được chia thành 3 chương: Chương 1: Cơ sở khoa học về quản lý tài chính trong các Trường Đại học công lập. Chương 2: Thực trạng quản lý tài chính tại trường Đại học Kinh tế, Đại học Huế giai đoạn 2017 - 2020. Chương 3: Định hướng và giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính tại Trường Đại học Kinh tế, Đại học Huế. 4
Chương 1: CƠ SỞ KHOA HỌC VỀ QUẢN LÝ TÀI CHÍNH TRONG CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG LẬP 1.1. Tổng quan về trường Đại học công lập 1.1.1. Khái niệm Theo Luật Giáo dục Đại học của Quốc hội Nước CHXHCN Việt Nam năm 2012 thì: “Đại học là cơ sở giáo dục đại học bao gồm tổ hợp các trường cao đẳng, trường đại học, các viện nghiên cứu khoa học thành viên thuộc các lĩnh vực chuyên môn khác nhau tổ chức theo chuyên môn hai cấp để đào tạo các trình độ của giáo dục đại học” [38, Điều 4]; “Cơ sở giáo dục công lập thuộc sở hữu nhà nước, do Nhà nước đầu tư xây dựng cơ sở vật chất” [38, Điều 7]. Theo Ngô Thế Chi (2002), “Nhà trường trong hệ thống giáo dục đại học quốc dân được thành lập theo quy hoạch, kế hoạch của Nhà nước nhằm phát triển sự nghiệp giáo dục và được tổ chức theo các loại hình công lập, bán công, dân lập, tư thục. Các loại hình này đều chịu sự quản lý của Nhà nước, của các cơ quan quản lý giáo dục theo sự phân công, phân cấp của Chính phủ” [27]. Theo Phạm Văn Trường (2013), khái niệm trường đại học công lập (ĐHCL) được hiểu như sau: “Đại học công lập là Trường đại học do Nhà nước đầu tư về kinh phí và cơ sở vật chất và hoạt động chủ yếu bằng kinh phí từ các nguồn tài chính hoặc các khoản đóng góp phi vụ lợi” [29]. Như vậy, các Trường ĐHCL là đơn vị sự nghiệp có thu, tự bảo đảm một phần kinh phí hay toàn bộ kinh phí hoạt động thường xuyên và thực hiện chức năng giáo dục đại học, hoạt động không vì mục tiêu lợi nhuận mà hướng về phục vụ lợi ích cộng đồng và xã hội. Các trường ĐHCL này có nhiệm vụ đào tạo, nghiên cứu khoa học và bồi dưỡng đội ngũ tri thức, đội ngũ cán bộ khoa học, kỹ thuật có trình độ chuyên môn đáp ứng nhu cầu xây dựng và phát triển trong thời kỳ công nghiệp hóa hiện đại hóa của đất nước. Các trường ĐHCL do Nhà nước đầu tư kinh phí xây dựng và quản lý về mặt 5
hoạt động. Như các đơn vị sự nghiệp công lập khác, các trường ĐHCL thực hiện theo Nghị định 16/2015/NĐ-CP của Chính phủ, kinh phí họat động thường xuyên của trường ĐHCL chủ yếu do NSNN cấp, bên cạnh đó, trường còn có thêm kinh phí từ nguồn thu hoạt động sự nghiệp được giữ lại để đáp ứng nhu cầu chi thường xuyên của trường. Theo Luật giáo dục đại học có hiệu lực từ 1/1/2013 thì cơ cấu tổ chức trường đại học gồm: Hội đồng đại học; Giám đốc, phó giám đốc; Văn phòng, ban chức năng; Trường đại học thành viên; viện nghiên cứu khoa học thành viên; Khoa, trung tâm nghiên cứu khoa học và công nghệ; Tổ chức phục vụ đào tạo, nghiên cứu khoa học và triển khai ứng dụng, cơ sở sản xuất và kinh doanh, dịch vụ; Phân hiệu (nếu có) và Hội đồng khoa học và đào tạo, các hội đồng tư vấn. 1.1.2. Nhiệm vụ và quyền hạn trường Đại học công lập Theo Điều 28 Luật giáo dục đại học năm 2012, các trường đại học công lập có những nhiệm vụ và quyền hạn sau: - Xây dựng chiến lược, kế hoạch phát triển cơ sở giáo dục đại học. - Triển khai hoạt động đào tạo, khoa học và công nghệ, hợp tác quốc tế, đảm bảo chất lượng giáo dục đại học. - Phát triển các chương trình đào tạo theo mục tiêu đã xác định, đảm bảo sự liên thông giữa các chương trình và trình độ đào tạo. - Tổ chức bộ máy; tuyển dụng, quản lý, xây dựng, bồi dưỡng đội ngũ giảng viên, cán bộ quản lý, viên chức người lao động. - Quản lý người học, bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của giảng viên, viên chức, nhân viên, cán bộ quản lý và người học; dành kinh phí để thực hiện chính sách xã hội đối với đối tượng được hưởng chính sách xã hội, đối tượng ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số, vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn; đảm bảo môi trường sư phạm cho hoạt động giáo dục. - Tự đánh giá chất lượng đào tạo và chịu sự kiểm định chất lượng giáo dục. - Được nhà nước giao hoặc cho thuê đất, cơ sở vật chất; được miễn giảm 6
thuế theo quy định của pháp luật. - Huy động quản lý, sử dụng các nguồn lực; xây dựng và tăng cường cơ sở vật chất, đầu tư trang thiết bị. - Hợp tác với các tổ chức kinh tế, giáo dục, văn hóa, thể dục, thể thao, y tế, nghiên cứu khoa học trong nước và nước ngoài. - Thực hiện chế độ thông tin, báo cáo và chịu sự kiểm tra, thanh tra của Bộ Giáo dục và đào tạo, các bộ ngành có liên quan và Ủy ban nhân dân cấp tỉnh nơi cơ sở giáo dục đại học đặt trụ sở hoặc có tổ chức hoạt động đào tạo theo quy định. - Các nhiệm vụ và quyền hạn khác theo quy định của pháp luật. 1.1.3. Phân loại trường Đại học công lập 1.1.3.1. Phân loại theo khung xếp hạng các tổ chức sự nghiệp, dịch vụ công lập thuộc ngành giáo dục vào đào tạo Cơ sở giáo dục đại học được xếp hạng nhằm đánh giá uy tín và chất lượng đào tạo; phục vụ công tác quản lý nhà nước và ưu tiên đầu tư từ ngân sách nhà nước như sau: - Đại học quốc gia, Học viện Hành chính quốc gia: Hạng đặc biệt; - Đại học vùng, các trường đại học trọng điểm: Hạng một; - Các trường đại học còn lại: Hạng hai. 1.1.3.2. Phân loại Trường Đại học công lập theo khả năng tự đảm bảo nguồn kinh phí cho hoạt động thường xuyên. Nghị định 16/2015/NĐ-CP quy định: Căn cứ vào nguồn thu sự nghiệp, đơn vị sự nghiệp được phân loại để thực hiện quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm về tài chính [22]. Tổng nguồn thu sự nghiệp Mức tự bảo đảm chi phí hoạt động x 100 = Tổng chi hoạt động thường thường xuyên của đơn vị (%) (%) xuyên Căn cứ vào mức tự bảo đảm chi phí hoạt động thường xuyên, đơn vị sự nghiệp được phân loại như sau: a) Đơn vị sự nghiệp tự bảo đảm chi phí hoạt động, gồm: 7
- Đơn vị sự nghiệp có mức tự bảo đảm chi phí hoạt động thường xuyên xác định theo công thức trên, bằng hoặc lớn hơn 100%. - Đơn vị sự nghiệp đã tự bảo đảm chi phí hoạt động từ nguồn thu sự nghiệp, từ nguồn ngân sách nhà nước do cơ quan có thẩm quyền của Nhà nước đặt hàng. b) Đơn vị sự nghiệp tự bảo đảm một phần chi phí hoạt động: Là đơn vị sự nghiệp có mức tự bảo đảm chi phí hoạt động thường xuyên xác định theo công thức trên, từ trên 10% đến dưới 100%. c) Đơn vị sự nghiệp do ngân sách nhà nước bảo đảm toàn bộ chi phí hoạt động, gồm: - Đơn vị sự nghiệp có mức tự bảo đảm chi phí hoạt động thường xuyên xác định theo công thức trên, từ 10% trở xuống. - Đơn vị sự nghiệp không có nguồn thu. 1.1.3.3. Phân loại trường Đại học công lập theo mối quan hệ ngân sách Theo Quyết định số 90/2007/QĐ-BTC ngày 26/10/2007 của Bộ Tài chính [4], tường ĐHCL được chia thành các đơn vị dự toán sau: - Đơn vị dự toán cấp 1: Là đơn vị trực tiếp nhận dự toán ngân sách hàng năm do Thủ tướng Chính phủ hoặc Uỷ ban nhân dân giao. Đơn vị dự toán cấp 1 thực hiện phân bổ, giao dự toán ngân sách cho đơn vị cấp dưới trực thuộc; chịu trách nhiệm trước Nhà nước về việc tổ chức, thực hiện công tác kế toán và quyết toán ngân sách của đơn vị mình và công tác kế toán, quyết toán ngân sách của các đơn vị dự toán cấp dưới trực thuộc theo quy định; - Đơn vị dự toán cấp 2: Là đơn vị cấp dưới đơn vị dự toán cấp 1, được đơn vị dự toán cấp 1 giao dự toán và phân bổ dự toán được giao cho đơn vị dự toán cấp 3 (trường hợp được uỷ quyền của đơn vị dự toán cấp 1), chịu trách nhiệm về tổ chức thực hiện công tác kế toán và quyết toán ngân sách của đơn vị mình và công tác kế toán, quyết toán của các đơn vị dự toán cấp dưới theo quy định; - Đơn vị dự toán cấp 3: Là đơn vị trực tiếp sử dụng ngân sách, được đơn vị dự toán cấp 1 (trường hợp không có đơn vị dự toán cấp 2) hoặc đơn vị dự toán cấp 2 8
giao dự toán ngân sách, có trách nhiệm tổ chức, thực hiện công tác kế toán và quyết toán ngân sách của đơn vị mình và đơn vị sử dụng ngân sách trực thuộc (nếu có); - Đơn vị cấp dưới của đơn vị dự toán cấp 3: Là đơn vị được nhận kinh phí để thực hiện phần công việc cụ thể, khi chi tiêu phải thực hiện công tác kế toán và quyết toán theo quy định. Đơn vị chỉ được mở tài khoản giao dịch ở Ngân hàng, Kho bạc khi được cơ quan có thẩm quyền cho phép. 1.2. Tổng quan về quản lý tài chính tại trường Đại học công lập 1.2.1. Khái niệm, đặc điểm, nguyên tắc quản lý tài chính 1.2.1.1. Khái niệm Tài chính được thể hiện là sự vận động của các dòng vốn gắn với sự tạo lập và sử dụng những quỹ tiền tệ của các chủ thể khác nhau trong xã hội, trong đó phản ánh các mối quan hệ kinh tế phát sinh giữa các chủ thể [26, tr.12]. Quản lý tài chính trước hết là quản lý các nguồn tài chính, quản lý các quỹ tiền tệ, quản lý việc phân phối các nguồn tài chính, quản lý việc tạo lập, phân bổ và sử dụng các quỹ tiền tệ một cách chặt chẽ, hợp lý có hiệu quả theo mục đích đã định. Đồng thời, quản lý tài chính cũng chính là thông qua các hoạt động kể trên để tác động có hiệu quả nhất tới việc xử lý các mối quan hệ kinh tế - xã hội nảy sinh trong quá trình phân phối các nguồn tài chính, trong quá trình tạo lập và sử dụng các quỹ tiền tệ ở các chủ thể trong xã hội . Trường Đại học công lập là một đơn vị sự nghiệp công nên quản lý tài chính tại các đơn vị này là một bộ phận của quản lý tài chính công, “là sự tác động của hệ thống các cơ quan nhà nước đến những mặt hoạt động của tài chính công nhằm đạt được những mục tiêu nhất định” [34] Như vậy, quản lý tài chính trong các trường ĐHCL là quản lý các hoạt động huy động, phân bổ và sử dụng các nguồn lực tài chính bằng những phương thức và biện pháp khác nhau, được thực hiện trên cơ sở vận dụng các quy luật khách quan về kinh tế- tài chính một cách phù hợp nhằm đạt được mục tiêu giáo dục và sứ mệnh của các trường đại học công lập. Một cách cụ thể hơn, quản lý tài chính trong các trường ĐHCL ở Việt Nam 9
là quản lý các nguồn thu và quản lý chi tiêu một cách có kế hoạch, tuân thủ các chế độ tài chính đã được nhà nước quy định, theo định hướng mục tiêu đặt ra được các cấp phê duyệt. 1.2.1.2. Đặc điểm - Đối tượng quản lý tài chính là toàn bộ nguồn kinh phí được đầu tư cho sự nghiệp phát triển giáo dục và đào tạo, bao gồm kinh phí do nhà nước cấp, học phí từ người học đóng góp và các khoản thu khác được tạo ra từ giáo dục. - Hiệu quả quản lý tài chính gắn liền với hiệu quả giáo dục và đào tạo của trường đại học. Quản lý tài chính các trường đại học là vấn đề khó, là tác nhân quan trọng của việc tăng trưởng kinh tế quốc gia. - Công tác lập kế hoạch tài chính các trường đại học luôn gắn liền với chiến lược phát triển của trường và mục tiêu chung của xã hội. - Quản lý tài chính trong các trường đại học khó có sự rành mạch, rõ ràng vì đầu ra của loại hình dịch vụ này là chất lượng đào tạo. Việc quản lý tài chính hiệu quả cần kết hợp ba yếu tố con người, cơ sở vật chất và nguồn tài chính. - Quản lý tài chính hiệu quả sẽ tác động đến tăng nguồn thu và tính hiệu quả của các khoản chi, từ đó nâng cao chất lượng đào tạo, nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho đội ngũ cán bộ giảng viên, thúc đẩy việc tạo ra những “sản phẩm” trong lĩnh vực đào tạo có tính cạnh tranh trong khu vực và trên thế giới [24]. 1.2.1.3. Nguyên tắc của quản lý tài chính tại trường đại học công lập - Quản lý tài chính tại trường đại học công lập phải tuân thủ nguyên tắc thống nhất, tập trung, dân chủ. - Quản lý tài chính tại trường đại học công lập phải tuân thủ chế độ, chính sách và pháp luật của Nhà nước. Các trường đại học công lập có nhiệm vụ cung cấp các dịch vụ, sản phẩm đào tạo cho xã hội và những hoạt động này duy trì hoạt động của các ngành trong xã hội, góp phần xây dựng và phát triển đất nước. Với chức năng và nhiệm vụ như vậy nên các hoạt động của trường đại học công lập hoàn toàn mang tính chất phục vụ nhằm thực hiện chức năng của nhà nước trong lĩnh vực giáo 10
dục và đào tạo, hoạt động quản lý tài chính được áp dụng theo chế độ quản lý đặc thù. - Việc sử dụng nguồn lực tài chính trong trường đại học công lập gắn liền với việc thực hiện chức năng và nhiệm vụ của nhà nước giao. Bên cạnh việc đánh giá hiệu quả sử dụng nguồn lực về mặt kinh tế còn xem xét đánh giá về mặt xã hội và việc đạt được những mục tiêu đã định trong sự phát triển xã hội. 1.2.2. Nội dung quản lý tài chính trong các trường Đại học công lập 1.2.2.1. Lập dự toán thu chi tài chính Lập dự toán thu chi tài chính trong mỗi cơ quan, đơn vị là khâu mở đường quan trọng mang ý nghĩa quyết định đến toán bộ quá trình quản lý tài chính trong tổ chức. Bởi nó là cơ sở thực hiện và dẫn dắt toàn bộ quá trình thực hiện quản lý tài chính sau này của cơ quan, đơn vị. Hàng năm, căn cứ vào các văn bản hướng dẫn lập dự toán của Bộ tài chính và hướng dẫn của cơ quan quản lý cấp trên; căn cứ vào chức năng nhiệm vụ được cấp có thẩm quyền giao; căn cứ vào tình hình thực hiện nhiệm vụ của năm trước và dự kiến cho năm kế hoạch; căn cứ vào các định mức, chế độ chi tiêu tài chính hiện hành của nhà nước quy định cơ quan, đơn vị lập dự toán thu và dự toán chi tài chính theo đúng chế độ quy định. Lập dự toán là quá trình phân tích, đánh giá, tổng hợp, lập dự toán nhằm xác lập các chỉ tiêu thu chi của cơ quan, đơn vị dự kiến có thể đạt được trong năm kế hoạch, đồng thời xác lập các biện pháp chủ yếu về kinh tế - tài chính để đảm bảo thực hiện tốt các chỉ tiêu đã đề ra [27]. Phương pháp lập dự toán trên cơ sở quá khứ là phương pháp xác định các chỉ tiêu trong dự toán dựa vào kết quả hoạt động thực tế của kỳ liền trước và điều chỉnh theo tỷ lệ tăng trưởng và tỷ lệ lạm phát dự kiến. Phương pháp lập dự toán cấp không là phương pháp xác định các chỉ tiêu trong dự toán dựa vào nhiệm vụ, mục tiêu hoạt động trong năm kế hoạch, phù hợp với điều kiện cụ thể hiện có của đơn vị chứ không dựa trên kết quả hoạt động thực tế của năm trước. Phương pháp lập dự toán trên cơ sở quá khứ là phương pháp truyền thống, 11