Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Thực hiện thể chế về trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan hành chính nhà nước cấp Bộ trong cải cách thủ tục hành chính

Chia sẻ: Hoababytrang | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:90

Thêm vào BST

Báo xấu

37
lượt xem 11
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn "Thực hiện thể chế về trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan hành chính nhà nước cấp Bộ trong cải cách thủ tục hành chính" được hoàn thành với mục tiêu nhằm nghiên cứu lý luận và thực tiễn thực hiện thể chế về trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan HCNN cấp Bộ trong cải cách TTHC ở Việt Nam, luận văn đề xuất các giải pháp đảm bảo thực hiện thể chế về trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan HCNN cấp Bộ trong cải cách TTHC ở Việt Nam trong thời gian tới.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Thực hiện thể chế về trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan hành chính nhà nước cấp Bộ trong cải cách thủ tục hành chính

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ ………../……….. …./…. HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA LÊ QUỲNH ANH THỰC HIỆN THỂ CHẾ VỀ TRÁCH NHIỆM CỦA NGƢỜI ĐỨNG ĐẦU CƠ QUAN HÀNH CHÍNH NHÀ NƢỚC CẤP BỘ TRONG CẢI CÁCH THỦ TỤC HÀNH CHÍNH LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG Hà Nội, năm 2021
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ ………../……….. …./…. HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA LÊ QUỲNH ANH THỰC HIỆN THỂ CHẾ VỀ TRÁCH NHIỆM CỦA NGƢỜI ĐỨNG ĐẦU CƠ QUAN HÀNH CHÍNH NHÀ NƢỚC CẤP BỘ TRONG CẢI CÁCH THỦ TỤC HÀNH CHÍNH LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG Chuyên ngành: Quản lý công Mã số: 8 34 04 03 NGƢỜI HƢỚNG DẪN: PGS.TS LÊ THỊ HƢƠNG Hà Nội, năm 2021
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực, có nguồn gốc rõ ràng và được trích dẫn đầy đủ theo quy định. TÁC GIẢ LUẬN VĂN Lê Quỳnh Anh
LỜI CẢM ƠN Với tình cảm trân trọng nhất, tác giả xin chân thành cảm ơn tới các Giảng viên của Học viện Hành chính Quốc gia - những ngƣời đã dành thời gian quý báu để truyền đạt kiến thức và kinh nghiệm giúp tác giả nâng cao nhận thức và khả năng ứng dụng vào thực tiễn công việc. Xin trân trọng cảm ơn Ban Lãnh đạo Học viện, Lãnh đạo Ban quản lý đào tạo sau Đại học đã tạo điều kiện thuận lợi nhất cho tác giả trong thời gian học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới PGS.TS. Lê Thị Hƣơng đã tận tình hƣớng dẫn, giúp đỡ tác giả trong quá trình thực hiện luận văn. Xin đƣợc gửi lời cảm ơn đến những ngƣời thân trong gia đình, bạn bè, đồng nghiệp đã động viên, giúp đỡ, tạo điều kiện cho tác giả trong suốt quá trình học tập, công tác, nghiên cứu khóa học và hoàn thành luận văn. Mặc dù đã nỗ lực, cố gắng, song kinh nghiệm và khả năng còn hạn chế nên luận văn không thể tránh khỏi những thiếu sót, rất mong nhận đƣợc ý kiến đóng góp của quý thầy, cô, bạn bè, đồng nghiệp để tác giả có thể hoàn thiện luận văn tốt hơn. Hà Nội, ngày 10 tháng 03 năm 2022 Tác giả Lê Quỳnh Anh
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN Cải cách hành chính : CCHC Cán bộ, công chức : CBCC Cơ quan nhà nƣớc : CQNN Hành chính nhà nƣớc : HCNN Quản lý nhà nƣớc : QLNN Quyết định hành chính : QĐHC Thủ tục hành chính : TTHC Văn bản quy phạm pháp luật : VBQPPL Xã hội chủ nghĩa : XHCN
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN LỜI CẢM ƠN DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ........................................................................... 1 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài ............................................... 3 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của luận văn ..................................... 5 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của luận văn ...................................... 6 5. Cơ sở lý luận và phƣơng pháp nghiên cứu của luận văn ......................... 6 6. Ý nghĩa về lý luận và thực tiễn của luận văn ........................................... 7 7. Kết cấu của luận văn ................................................................................ 7 Chƣơng 1 NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN THỰC HIỆN THỂ CHẾ VỀ TRÁCH NHIỆM CỦA NGƢỜI ĐỨNG ĐẦU CƠ QUAN HÀNH CHÍNH NHÀ NƢỚC CẤP BỘ TRONG CẢI CÁCH THỦ TỤC HÀNH CHÍNH . 8 1.1. NGƢỜI ĐỨNG ĐẦU VÀ TRÁCH NHIỆM CỦA NGƢỜI ĐỨNG ĐẦU CƠ QUAN HÀNH CHÍNH NHÀ NƢỚC CẤP BỘ TRONG CẢI CÁCH THỦ TỤC HÀNH CHÍNH ................................................................... 8 1.1.1. Quan niệm về người đứng đầu cơ quan hành chính nhà nước cấp Bộ....................................................................................................................... 8 1.1.2. Quan niệm về cải cách thủ tục hành chính và trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan hành chính nhà nước cấp Bộ trong cải cách thủ tục hành chính ....................................................................................................... 10 1.2. THỂ CHẾ VÀ THỰC HIỆN THỂ CHẾ VỀ TRÁCH NHIỆM CỦA NGƢỜI ĐỨNG ĐẦU CƠ QUAN HÀNH CHÍNH NHÀ NƢỚC CẤP BỘ TRONG CẢI CÁCH THỦ TỤC HÀNH CHÍNH .......................................... 16
1.2.1. Quan niệm thể chế về trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan hành chính nhà nước cấp Bộ trong cải cách thủ tục hành chính ................... 16 1.2.2. Quan niệm thực hiện thể chế về trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan hành chính nhà nước cấp bộ trong cải cách thủ tục hành chính ...... 22 1.2.3. Vai trò, nội dung của thực hiện thể chế về trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan hành chính nhà nước cấp Bộ trong cải cách thủ tục hành chính ................................................................................................................ 24 1.2.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến thực hiện thể chế về trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan hành chính nhà nước cấp Bộ trong cải cách thủ tục hành chính ....................................................................................................... 28 Tiểu kết chƣơng 1............................................................................................ 32 Chƣơng 2 THỰC TRẠNG THỰC HIỆN THỂ CHẾ VỀ TRÁCH NHIỆM CỦA NGƢỜI ĐỨNG ĐẦU CƠ QUAN HÀNH CHÍNH NHÀ NƢỚC CẤP BỘ TRONG CẢI CÁCH THỦ TỤC HÀNH CHÍNH ...................... 33 2.1. THỰC HIỆN TRÁCH NHIỆM CỦA NGƢỜI ĐỨNG ĐẦU CƠ QUAN HÀNH CHÍNH NHÀ NƢỚC CẤP BỘ TRONG THAM MƢU BAN HÀNH CÁC VĂN BẢN QUY PHẠM PHÁP LUẬT VỀ CẢI CÁCH THỦ TỤC HÀNH CHÍNH....................................................................................... 33 2.1.1. Quyết định số 30/QĐ-TTg ngày 10/01/2007 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án Đơn giản hoá thủ tục hành chính trên các lĩnh vực quản lý nhà nước giai đoạn 2007-2010 ( Đề án 30) ................................................ 33 2.1.2. Nghị định số 20/2008/NĐ-CP ngày 14/02/2008 của Chính phủ quy định trách nhiệm của Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang Bộ trong quy định hành chính ............................................................................................... 35 2.1.3. Nghị định số 63/2010/NĐ-CP ngày 08/6/2010 về kiểm soát thủ tục hành chính ....................................................................................................... 36
2.1.4. Quyết định số 1294/QĐ-BNV ngày 03/12/2012 của Bộ trưởng Bộ Nội vụ .............................................................................................................. 37 2.1.5. Quyết định số 896/QĐ-TTg ngày 08/06/2013 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án tổng thể đơn giản hóa thủ tục hành chính, giấy tờ công dân và các cơ sở dữ liệu liên quan đến quản lý dân cư giai đoạn 2013-202038 2.1.6. Nghị định số 123/2016/NĐ-Chính phủ ......................................... 39 2.2. THỰC HIỆN TRÁCH NHIỆM CỦA NGƢỜI ĐỨNG ĐẦU CƠ QUAN HÀNH CHÍNH NHÀ NƢỚC CẤP BỘ TRONG CẢI CÁCH THỦ TỤC HÀNH CHÍNH VÀ KIỂM SOÁT THỦ TỤC HÀNH CHÍNH ............ 39 2.2.1. Thực hiện trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan hành chính nhà nước cấp bộ trong cải cách thủ tục hành chính ....................................... 39 2.2.2. Thực hiện trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan hành chính nhà nước cấp Bộ trong kiểm soát thủ tục hành chính .................................... 41 2.3. Đánh giá thực trạng thực hiện thể chế về trách nhiệm của ngƣời đứng đầu cơ quan hành chính nhà nƣớc cấp Bộ trong giải quyết TTHC ở Việt Nam ...........45 2.3.1. Ưu điểm ......................................................................................... 45 2.2.2. Những hạn chế và nguyên nhân .................................................... 50 Tiểu kết chƣơng 2............................................................................................ 53 Chƣơng 3 QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP ĐẢM BẢO THỰC HIỆN THỂ CHẾ VỀ TRÁCH NHIỆM CỦA NGƢỜI ĐỨNG ĐẦU CƠ QUAN HÀNH CHÍNH NHÀ NƢỚC CẤP BỘ TRONG CẢI CÁCH THỦ TỤC HÀNH CHÍNH Ở VIỆT NAM ..................................................................... 54 3.1. QUAN ĐIỂM BẢO ĐẢM THỰC HIỆN THỂ CHẾ VỀ TRÁCH NHIỆM CỦA NGƢỜI ĐỨNG ĐẦU CƠ QUAN HÀNH CHÍNH NHÀ NƢỚC CẤP BỘ TRONG CẢI CÁCH THỦ TỤC HÀNH CHÍNH .............. 54
3.1.1. Phải bám sát đường lối của Đảng về trách nhiệm của người đứng đầu các cơ quan, tổ chức đơn vị nói chung và cơ quan hành chính nhà nước cấp Bộ nói riêng trong cải cách thủ tục hành chính ....................................... 54 3.1.2. Phải quán triệt nguyên tắc tập trung dân chủ và chế độ thủ trưởng trong các cơ quan hành chính nhà nước cấp Bộ với tư cách là người đứng đầu các ngành, lĩnh vực trong cải cách thủ tục hành chính ........................... 56 3.1.3. Phải nâng cao trách nhiệm cá nhân trong thực hiện thể chế về trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan hành chính nhà nước cấp Bộ trong cải cách thủ tục hành chính ........................................................................... 57 3.1.4. Phải xuất phát từ thực tiễn Việt Nam, đồng thời tiếp thu có chọn lọc kinh nghiệm quốc tế về trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan hành chính cấp bộ trong cải cách thủ tục hành chính ............................................. 59 3.2. CÁC GIẢI PHÁP BẢO ĐẢM THỰC HIỆN THỂ CHẾ VỀ TRÁCH NHIỆM CỦA NGƢỜI ĐỨNG ĐẦU CƠ QUAN HÀNH CHÍNH NHÀ NƢỚC CẤP BỘ TRONG CẢI CÁCH THỦ TỤC HÀNH CHÍNH .............. 59 3.2.1. Hoàn thiện thể chế về trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan hành chính nhà nước cấp Bộ trong cải cách thủ tục hành chính ................... 59 3.2.2. Nhóm giải pháp bảo đảm tổ chức thực hiện thể chế về trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan hành chính nhà nước cấp Bộ trong cải cách thủ tục hành chính ................................................................................................. 63 Tiểu kết chƣơng 3............................................................................................ 73 KẾT LUẬN .................................................................................................... 75 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................... 78
1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Trong xu thế hƣớng đến một nhà nƣớc pháp quyền và dân chủ, đồng thời, hƣớng đến nền hành chính phục vụ, vấn đề trách nhiệm của các cơ quan HCNN, của những ngƣời làm việc trong cơ quan HCNN là một đòi hỏi cấp thiết bởi hiệu lực, hiệu quả hoạt động của các cơ quan HCNN là vấn đề quan trọng nhằm đảm bảo quyền, lợi ích hợp pháp của Nhà nƣớc, xã hội, công dân. Để nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động, đòi hỏi bộ máy HCNN phải luôn có sự cải cách nhằm cải thiện hoặc loại bỏ những hạn chế tiềm ẩn vì mục tiêu phát triển, trong đó một trong những vấn đề quan trọng là cải cách “thủ tục hành chính”, thực chất là cải cách “cầu nối” giữa một bên là cơ quan HCNN và một bên là cá nhân, tổ chức để Nhà nƣớc thực hiện các mục tiêu quản lý. Trong lịch sử nhân loại, vấn đề ngƣời đứng đầu (quốc gia, dân tộc, vùng lãnh thổ, các lĩnh vực then chốt...) luôn đƣợc coi là vấn đề đại sự. Bởi lẽ, đây là một trong những vấn đề có tính quyết định và liên quan mật thiết tới sự hƣng suy, cƣờng nhƣợc, tồn vong của quốc gia, dân tộc hay lĩnh vực, địa phƣơng. Ở Việt Nam, việc bố trí ngƣời đứng đầu, phát huy trách nhiệm của ngƣời đứng đầu luôn là vấn đề đƣợc khẳng định trong nhiều nghị quyết của Đảng để đảm bảo thực hiện nguyên tắc tập trung dân chủ trong tổ chức và hoạt động của bộ máy nhà nƣớc. Văn kiện Đại hội X của Đảng xác định một trong những nhiệm vụ trọng tâm của CCHC là: "Tiếp tục cải cách mạnh thủ tục hành chính, phân cấp và làm rõ quyền hạn, trách nhiệm của từng cấp, từng ngành, từng đơn vị và ngƣời đứng đầu cơ quan"[11]. Nghị quyết Hội nghị lần thứ 5 Ban Chấp hành Trung ƣơng khóa X của Đảng về đẩy mạnh CCHC, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý của bộ máy nhà nƣớc tiếp tục
2 chỉ rõ: “Thủ trƣởng cơ quan hành chính các cấp chịu trách nhiệm kiểm tra, thanh tra việc thực hiện công vụ và chịu trách nhiệm về những vi phạm trong thực thi công vụ của cán bộ, công chức thuộc phạm vi mình quản lý” [12]. Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng đã xác định: “Xây dựng nền hành chính nhà nƣớc phục vụ nhân dân, dân chủ, pháp quyền, chuyên nghiệp, hiện đại, trong sạch, vững mạnh, công khai, minh bạch. Tiếp tục đổi mới tổ chức và hoạt động của Chính phủ theo hƣớng tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả” [13]. Liên quan đến cải cách TTHC, với mục tiêu xây dựng một nền hành chính dân chủ, pháp quyền và phát triển, cải cách TTHC cần đƣợc đẩy mạnh theo hƣớng đơn giản hoá nhằm xoá bỏ quan liêu, cửa quyền, tham nhũng và tạo ra cơ chế kiểm soát và kiến nghị, phản biện từ các cơ quan chức năng và nhân dân để tăng cƣờng trách nhiệm và đảm bảo hiệu lực, hiệu quả hoạt động của bộ máy HCNN. Do đó, pháp luật cũng đã quy định rõ trách nhiệm của ngƣời đứng đầu các Bộ, cơ quan ngang Bộ, Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ƣơng trong cải cách TTHC (NĐ số 63/2010/NĐ-CP ngày 08/6/2010 của Chính phủ về kiểm soát thủ tục hành chính; NĐ số 20/2008/NĐ-CP ngày 14/02/2008 của Chính phủ về tiếp nhận, xử lý phản ánh, kiến nghị của cá nhân, tổ chức về quy định hành chính). Các VBQPPL quy định về trách nhiệm của ngƣời đứng đầu cơ quan HCNN nói chung, cấp Bộ nói riêng trong cải cách TTHC ở chừng mực nhất định đã tạo cơ sở pháp lý điều chỉnh quan hệ phát sinh về trách nhiệm của ngƣời đứng đầu cơ quan HCNN cấp Bộ ở Việt Nam hiện nay. Tuy nhiên, thực tế thực hiện các nghị quyết của Đảng và quy định pháp luật liên quan đến trách nhiệm của ngƣời đứng đầu cơ quan HCNN cấp Bộ trong cải cách TTHC cũng còn những vƣớng mắc, bất cập nhất định. Trên thực tế vẫn còn rất nhiều
3 quy trình, thủ tục phức tạp, không cần thiết, gây phiền hà, tốn kém chƣa đƣợc rà soát để sửa đổi, bãi bỏ hoặc sửa nhƣng còn rất chậm; một số cấp, ngành nhận thức, trách nhiệm, quyết tâm của ngƣời đứng đầu chƣa cao; một bộ phận CBCC có tinh thần phục vụ kém, thiếu trách nhiệm, sách nhiễu, tiêu cực; trong khi việc thanh tra, kiểm tra, giám sát và xử lý chƣa quyết liệt, nghiêm túc; nhiều cơ quan, tổ chức chồng chéo, không rõ ràng về chức năng, nhiệm vụ, thiếu sự phối hợp… nên đã cản trở nỗ lực cải cách TTHC; việc xử lý trách nhiệm của ngƣời đứng đầu cơ quan HCNN cấp Bộ trong cải cách TTHC còn chƣa rõ ràng và nghiêm chỉnh… Từ những lý do nêu trên, đề tài “Thực hiện thể chế về trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan hành chính nhà nước cấp Bộ trong cải cách thủ tục hành chính” đƣợc tác giả lựa chọn làm luận văn thạc sỹ chuyên ngành Quản lý công. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài Liên quan đến đề tài có một số công trình nghiên cứu đƣợc công bố, tiêu biểu là một số công trình sau đây: - Nguyễn Đăng Thành (2011), Cải cách hành chính ở Việt Nam: Thành tựu và nhiệm vụ trong giai đoạn mới, tạp chí Quản lý nhà nƣớc. Bài viết gồm 3 phần: Đƣờng lối, chủ trƣơng của Đảng về CCHC trong tiến trình đổi mới; Một số thành tựu và hạn chế trong CCHC ở Việt Nam; Một số giải pháp nâng cao hiệu quả CCHC ở Việt Nam trong giai đoạn mới [28]. - Nguyễn Minh Phƣơng, Trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan hành chính nhà nước ở địa phương, Tạp chí Cộng sản online ngày 23/12/2010. Trong bài viết này, tác giả cho rằng, ngƣời đứng đầu cơ quan HCNN ở địa phƣơng chƣa đủ các thẩm quyền cần thiết để thể hiện đúng vai trò, trách nhiệm. Chế độ làm việc, quyết định tập thể cùng với sự không rõ ràng về trách nhiệm của tập thể và cá nhân ngƣời đứng đầu UBND trên thực tế đã hạn chế tính kịp thời, nhanh nhạy, thông suốt của quản lý, điều hành hành chính [23].
4 - Đỗ Mạnh Cƣờng (2013), Mô hình “Một cửa” trong thực hiện thủ tục hành chính tại UBND cấp huyện tỉnh Hưng Yên, Luận văn thạc sỹ Quản lý công đã phân tích cơ sở lý luận và pháp luật của mô hình “Một cửa” và thực trạng áp dụng mô hình này tại UBND cấp huyện của tỉnh Hƣng Yên, rút ra nhận xét về những ƣu điểm, hạn chế cũng nhƣ giải pháp khắc phục hạn chế [14]. - Bùi Thị Ngọc Mai (2015), Trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan hành chính nhà nước, Luận án tiến sỹ Quản lý hành chính công, đã phân tích, đánh giá thực trạng trách nhiệm của ngƣời đứng đầu CQHCNN ở Việt Nam hiện nay và đƣa ra giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả trách nhiệm của ngƣời đứng đầu CQHCNN. - Lƣơng Thị Thu Huỳnh (2017), Cải cách thủ tục hành chính theo cơ chế một cửa liên thông tại UBND thành phố Lạng Sơn, tỉnh Lạng Sơn, Luận văn thạc sỹ Quản lý công đã phân tích cơ sở lý luận và pháp luật về cải cách thủ tục hành chính theo cơ chế một cửa liên thông và thực trạng thực hiện tại UBND thành phố Lạng Sơn, tỉnh Lạng Sơn, chỉ ra ƣu điểm, hạn chế cũng nhƣ giải pháp khắc phục hạn chế trong thời gian tới [18]. - Lê Trung (2018), Kiểm soát thủ tục hành chính tại UBND quận Bắc Từ Liêm, thành phố Hà Nội, Luận văn thạc sĩ Quản lý công đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và pháp luật về kiểm soát thủ tục hành chính và thực tiễn thực hiện tại UBND quận Bắc Từ Liêm. Luận văn cũng chỉ ra các yếu tố ảnh hƣởng và những điều kiện bảo đảm kiểm soát thủ tục hành chính [29]. - Nguyễn Thị Thanh Hà (2020), Thực hiện pháp luật trong giải quyết thủ tục hành chính của UBND phường, quận Tây Hồ, thành phố Hà Nội, Luận văn thạc sĩ Luật Hiến pháp và luật Hành chính. Luận văn đã phân tích vai trò cũng nhƣ quy trình tổ chức thực hiện pháp luật trong giải quyết thủ tục hành chính của UBND phƣờng tại quận Tây Hồ với những đánh giá về ƣu điểm cũng nhƣ hạn chế và hƣớng khắc phục [15].
5 Có thể nói, các công trình nghiên cứu nêu trên chủ yếu tập trung vào nghiên cứu hai lĩnh vực riêng biệt, chƣa có công trình nào nghiên cứu thực hiện thể chế về trách nhiệm của ngƣời đứng đầu cơ quan HCNN cấp Bộ trong cải cách TTHC. Tuy nhiên, các công trình nghiên cứu nêu trên là những nguồn tài liệu vô cùng bổ ích, quý giá, có giá trị tham khảo để tác giả hoàn thiện đề tài nghiên cứu. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của luận văn 3.1. Mục đích nghiên cứu của luận văn Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn thực hiện thể chế về trách nhiệm của ngƣời đứng đầu cơ quan HCNN cấp Bộ trong cải cách TTHC ở Việt Nam, luận văn đề xuất các giải pháp đảm bảo thực hiện thể chế về trách nhiệm của ngƣời đứng đầu cơ quan HCNN cấp Bộ trong cải cách TTHC ở Việt Nam trong thời gian tới. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu của luận văn Để thực hiện mục đích trên, luận văn có một số nhiệm vụ cơ bản sau: - Hệ thống hóa, phân tích làm rõ những vấn đề lý luận của thực hiện thể chế về trách nhiệm của ngƣời đứng đầu cơ quan HCNN cấp Bộ trong cải cách TTHC thông qua việc làm rõ khái niệm, vị trí, vai trò của ngƣời đứng đầu cơ quan HCNN cấp Bộ trong cải cách TTHC; phân tích khái niệm, đặc điểm, vai trò cũng nhƣ các yếu tố ảnh hƣởng đến thực hiện thể chế về trách nhiệm của ngƣời đứng đầu cơ quan HCNN cấp Bộ trong cải cách TTHC. - Đánh giá thực trạng thực hiện thể chế về trách nhiệm của ngƣời đứng đầu cơ quan HCNN cấp Bộ trong cải cách TTHC ở Việt Nam trong thời gian qua liên quan đến các nội dung nhƣ: Công tác tham mƣu xây dựng và ban hành VBQPPL về TTHC; công tác chỉ đạo điều hành, tổ chức nhân sự làm công tác kiểm soát TTHC; tổ chức thực hiện các nhiệm vụ về kiểm soát TTHC... Trên cơ sở đó, chỉ ra những ƣu điểm, hạn chế và nguyên nhân của hạn chế.
6 - Đề xuất quan điểm và giải pháp nhằm đảm bảo thực hiện thể chế về trách nhiệm của ngƣời đứng đầu cơ quan HCNN cấp Bộ trong cải cách TTHC ở nƣớc ta hiện nay. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của luận văn 4.1. Đối tượng nghiên cứu Luận văn tập trung nghiên cứu những vấn đề lý luận và thực tiễn thực hiện thể chế về trách nhiệm của ngƣời đứng đầu cơ quan HCNN cấp Bộ trong cải cách TTHC ở Việt Nam. 4.2. Phạm vi nghiên cứu - Về nội dung: Nghiên cứu các vấn đề về thực hiện thể chế về trách nhiệm của ngƣời đứng đầu cơ quan HCNN cấp Bộ trong cải cách TTHC. Các số liệu nghiên cứu đƣợc căn cứ vào Báo cáo Tổng kết 10 năm (2011-2020) của Văn phòng Chính phủ. - Về không gian: Các Bộ, cơ quan ngang bộ ở Việt Nam hiện nay. - Về thời gian: Từ năm 2011 đến nay. 5. Cơ sở lý luận và phƣơng pháp nghiên cứu của luận văn 5.1. Cơ sở lý luận Luận văn đƣợc nghiên cứu trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác - Lê nin, tƣ tƣởng Hồ Chí Minh và quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về nhà nƣớc và pháp luật làm nền tảng, kim chỉ nam cho mọi vấn đề nghiên cứu, trong đó có vấn đề thực hiện thể chế về trách nhiệm của ngƣời đứng đầu cơ quan HCNN cấp Bộ trong cải cách TTHC. 5.2. Phương pháp nghiên cứu Luận văn sử dụng các phƣơng pháp luận của triết học Mác Lênin về Chủ nghĩa duy vật biện chứng, duy vật lịch sử mác - xít, chú trọng phƣơng pháp kết hợp giữa lý luận và thực tiễn, phƣơng pháp phân tích và tổng hợp, phƣơng pháp lịch sử cụ thể. Bên cạnh đó, luận văn cũng sử dụng các phƣơng pháp phổ biên và hiện đại khác nhƣ thống kê luật học, so sánh… trong quá trình nghiên cứu để giải quyết vấn đề một cách toàn diện.
7 6. Ý nghĩa về lý luận và thực tiễn của luận văn - Luận văn góp phần làm sáng tỏ một số vấn đề lý luận và thực tiễn về thực hiện thể chế về trách nhiệm của ngƣời đứng đầu cơ quan HCNN cấp Bộ trong cải cách TTHC và đề xuất một số giải pháp đảm bảo thực hiện thể chế về trách nhiệm của ngƣời đứng đầu cơ quan HCNN cấp Bộ trong cải cách TTHC trong thời gian tới. - Kết quả nghiên cứu của luận văn góp phần đề xuất với Đảng, Nhà nƣớc phƣơng hƣớng và giải pháp nhằm hoàn thiện thể chế, nâng cao trách nhiệm của ngƣời đứng đầu cơ quan HCNN cấp Bộ trong cải cách TTHC, đáp ứng yêu cầu xây dựng Nhà nƣớc pháp quyền XHCN và cách mạng 4.0 ở nƣớc ta hiện nay. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, luận văn đƣợc bố cục gồm 3 chƣơng: Chương 1: Những vấn đề lý luận thực hiện thể chế về trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan hành chính nhà nước cấp Bộ trong cải cách thủ tục hành chính Chương 2: Thực trạng thực hiện thể chế về trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan hành chính nhà nước cấp Bộ trong cải cách thủ tục hành chính ở Việt Nam Chương 3: Quan điểm và giải pháp bảo đảm thực hiện thể chế về trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan hành chính nhà nước cấp Bộ trong cải cách thủ tục hành chính ở Việt nam.
8 Chƣơng 1 NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN THỰC HIỆN THỂ CHẾ VỀ TRÁCH NHIỆM CỦA NGƢỜI ĐỨNG ĐẦU CƠ QUAN HÀNH CHÍNH NHÀ NƢỚC CẤP BỘ TRONG CẢI CÁCH THỦ TỤC HÀNH CHÍNH 1.1. NGƢỜI ĐỨNG ĐẦU VÀ TRÁCH NHIỆM CỦA NGƢỜI ĐỨNG ĐẦU CƠ QUAN HÀNH CHÍNH NHÀ NƢỚC CẤP BỘ TRONG CẢI CÁCH THỦ TỤC HÀNH CHÍNH 1.1.1. Quan niệm về người đứng đầu cơ quan hành chính nhà nước cấp Bộ 1.1.1.1. Khái niệm và đặc điểm người đứng đầu cơ quan hành chính nhà nước cấp Bộ Trong mỗi cơ quan, tổ chức, đơn vị đều tồn tại một „„ngƣời đứng đầu”. Đây là những ngƣời đƣợc pháp luật (hay điều lệ của tổ chức) xác lập về thẩm quyền, trách nhiệm và tính đại diện cho cơ quan, tổ chức, đơn vị. Ngƣời đứng đầu cơ quan, tổ chức, đơn vị là ngƣời lãnh đạo, quản lý và chịu trách nhiệm chính, trách nhiệm pháp lý cao nhất về tổ chức, hoạt động của cơ quan, tổ chức, đơn vị đó. Trong hệ thống chính trị của nƣớc ta, có tổ chức đƣợc lãnh đạo theo chế độ thủ trƣởng, có tổ chức đƣợc lãnh đạo theo chế độ tập thể, nhƣng dù ở chế độ nào thì ngƣời đứng đầu (là ngƣời lãnh đạo, quản lý) đều rất quan trọng. Gắn liền với "ngƣời đứng đầu” trong cơ quan, tổ chức, đơn vị bao giờ cũng là thẩm quyền và trách nhiệm. Thẩm quyền là quyền lực của ngƣời đứng đầu do luật pháp, cấp trên hoặc tổ chức giao để họ đƣợc quyền quyết định các công việc lớn và lãnh đạo tổ chức thực hiện các công việc đó trong cơ quan, tổ chức, đơn vị, đồng thời họ cũng phải chịu trách nhiệm về những vấn đề mà họ đã quyết định và tổ chức thực hiện.
9 Nhƣ vậy, người đứng đầu cơ quan, tổ chức, đơn vị là người lãnh đạo, quản lý, chịu trách nhiệm chính, chịu trách nhiệm cao nhất của cơ quan, tổ chức, đơn vị đó. Cơ quan HCNN cấp Bộ là các cơ quan HCNN có thẩm quyền riêng ở trung ƣơng đƣợc tổ chức và hoạt động theo nguyên tắc trách nhiệm thủ trƣởng, bao gồm: Bộ, cơ quan ngang Bộ (gọi chung là Bộ). Ngƣời đứng đầu cơ quan hành chính cấp Bộ (gọi chung là Bộ trƣởng) là ngƣời có vị trí cao nhất trong cơ quan HCNN cấp Bộ, có quyền cao nhất trong lãnh đạo, quản lý các hoạt động của Bộ, cơ quan ngang Bộ để thực hiện các mục tiêu lãnh đạo, quản lý đã đề ra. Vì vậy, có thể hiểu: Người đứng đầu cơ quan HCNN cấp Bộ là Bộ trưởng được trao quyền quản lý nhà nước đối với ngành, lĩnh vực trong phạm vi cả nước và chịu trách nhiệm cá nhân đối với các quyết định quản lý của mình. Ngƣời đứng đầu cơ quan HCNN cấp Bộ có những đặc điểm sau đây: - Là thành viên Chính phủ, đƣợc trao quyền lực để thực hiện trách nhiệm của ngƣời đứng đầu cơ quan của Chính phủ, thực hiện chức năng QLNN đối với ngành, lĩnh vực trong phạm vi cả nƣớc; quản lý nhà nƣớc các dịch vụ công thuộc ngành, lĩnh vực đƣợc phân công. - Có thẩm quyền ra các quyết định quản lý và chịu trách nhiệm cá nhân về các quyết định quản lý của mình trên phạm vi toàn quốc; đồng thời chịu trách nhiệm tổ chức, chỉ huy, giám sát việc thực hiện các quyết định quản lý đã ban hành. - Có trách nhiệm hƣớng dẫn, phối hợp với cơ quan có thẩm quyền trong việc tổ chức thực thi các quyết định quản lý liên quan đến ngành, lĩnh vực phụ trách. 1.1.1.2. Vai trò của người đứng đầu cơ quan hành chính nhà nước cấp Bộ Ngƣời đứng đầu cơ quan HCNN cấp Bộ là ngƣời có vai trò chỉ đạo, quản lý, định hƣớng toàn bộ các hoạt động QLNN mang tính hệ thống dọc
10 từ trung ƣơng đến địa phƣơng để thực hiện các mục tiêu, yêu cầu phát triển ngành, lĩnh vực. Vai trò của ngƣời đứng đầu cơ quan HCNN cấp Bộ đƣợc thể hiện ở các nội dung sau đây: - Tổ chức, điều hành việc thực hiện chức năng, nhiệm vụ của Bộ theo quy định của pháp luật (Giúp Chính phủ thống nhất QLNN đối với ngành, lĩnh vực đƣợc phân công; tổ chức thực hiện cácVBQPPL, chỉ đạo, điều hành các cơ quan, tổ chức thuộc thẩm quyền...). - Tham mƣu, ban hành các quyết định pháp luật thuộc thẩm quyền (tham mƣu, trình Chính phủ ban hành các văn bản thuộc thẩm quyền quản lý ngành, lĩnh vực; ban hành các VBQPPL và các quyết định hành chính cá biệt thuộc thẩm quyền để quản lý, chỉ đạo, điều hành trong phạm vi ngành, lĩnh vực..). - Là ngƣời đại diện cho Bộ trong quan hệ với các cơ quan nhà nƣớc khác trong bộ máy nhà nƣớc (chủ trì, phối hợp với các thành viên của Chính phủ tổ chức thực hiện các nhiệm vụ theo thẩm quyền; báo cáo trƣớc Quốc hội, Chính phủ về tình hình thực hiện nhiệm vụ QLNN về ngành, lĩnh vực thuộc thẩm quyền quản lý...). - Quản lý đội ngũ CBCC thuộc thẩm quyền (tuyển dụng, bổ nhiệm, đào tạo, bồi dƣỡng, khen thƣởng, kỷ luật đội ngũ CBCC thuộc thẩm quyền quản lý...). 1.1.2. Quan niệm về cải cách thủ tục hành chính và trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan hành chính nhà nước cấp Bộ trong cải cách thủ tục hành chính 1.1.2.1. Cải cách thủ tục hành chính Nhà nƣớc là một tổ chức đặc biệt thực hiện các chức năng quản lý nhằm bảo đảm trật tự, ổn định và phát triển xã hội thông qua bộ máy nhà nƣớc. Về nguyên tắc, bộ máy nhà nƣớc của bất kỳ quốc gia nào cũng đƣợc cấu thành bởi ba hệ thống cơ quan nhà nƣớc, bao gồm: cơ quan thực hiện quyền lập pháp, cơ quan thực hiện quyền hành pháp và cơ quan thực hiện quyền tƣ
11 pháp. Trong đó, cơ quan thực hiện quyền hành pháp đƣợc gọi là hệ thống các cơ quan HCNN có vai trò quản lý, duy trì, thúc đẩy sự phát triển xã hội và bảo đảm cung cấp dịch vụ công cho xã hội theo những mục tiêu nhất định. Với việc thực hiện chức năng hành pháp, cơ quan HCNN thực hiện quản lý nhà nƣớc thông qua việc tác động bằng tổ chức - quyền lực để điều hành các quan hệ xã hội, nhằm bảo đảm ngày càng tốt hơn các quyền con ngƣời, quyền công dân đƣợc pháp luật quy định. Đồng thời, cùng với quá trình phát triển và dân chủ hóa đời sống xã hội thì vai trò của cơ quan HCNN ngày càng quan trọng và mở rộng. Tuy nhiên, cùng với sự phát triển của nền kinh tế và sự tác động của điều kiện kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội thì hoạt động của các cơ quan HCNN cũng bộc lộ hay tiềm ẩn những tồn tại, hạn chế nhất định so với yêu cầu của sự phát triển (chẳng hạn nhƣ: sự lạc hậu của thể chế, mô hình tổ chức nền hành chính kém hiệu lực, s ự quan liêu của đội ngũ CBCC...), do đó nền hành chính nhà nƣớc phải có sự cải cách để loại bỏ hay cải thiện những hạn chế để đáp ứng tốt hơn các mục tiêu phát triển. Điều đó cho thấy, cải cách hành chính là yêu cầu tất yếu để đảm bảo nền hành chính vận hành hiệu lực, hiệu quả hơn đáp ứng những đòi hỏi khách quan của sự phát triển của xã hội. Vì vậy, để đáp ứng các mục tiêu tạo đƣợc những thay đổi tích cực trong các mối quan hệ giữa các cơ quan hành chính nhà nƣớc và công dân, xã hội thì cải cách hành chính phải đƣợc tiến hành đồng bộ đối với nhiều yếu tố, trong đó cải cách thể chế là một vấn đề quan trọng và đƣợc thể hiện rõ nét nhất qua các quy định về TTHC - các trình tự, thủ tục mà cơ quan HCNN giải quyết các đề nghị, yêu cầu của cá nhân, tổ chức về đảm bảo các quyền, lợi ích hợp pháp đƣợc chính Nhà nƣớc quy định và bảo đảm bằng pháp luật.