Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Vai trò của chính quyền địa phương huyện A Lưới trong cơ cấu lại ngành nông nghiệp địa phương

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:114

Thêm vào BST

Báo xấu

14
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn "Vai trò của chính quyền địa phương huyện A Lưới trong cơ cấu lại ngành nông nghiệp địa phương" được hoàn thành với mục tiêu nhằm tìm ra những hạn chế chính quyền địa phương trong cơ cấu lại nông nghiệp, từ đó đề xuất một số giải pháp thúc đẩy vai trò của chính quyền địa phương trong cơ cấu lại ngành nông nghiệp trên địa bàn huyện A Lưới, tỉnh Thừa Thiên Huế trong những năm tới.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Vai trò của chính quyền địa phương huyện A Lưới trong cơ cấu lại ngành nông nghiệp địa phương

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ …………/………… ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA LÊ HOÀNG VŨ HẢI QUANG VAI TRÒ CỦA CHÍNH QUYỀN ĐỊA PHƯƠNG HUYỆN A LƯỚI TRONG CƠ CẤU LẠI NGÀNH NÔNG NGHIỆP ĐỊA PHƯƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG THỪA THIÊN HUẾ - NĂM 2023
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ …………/………… ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA LÊ HOÀNG VŨ HẢI QUANG VAI TRÒ CỦA CHÍNH QUYỀN ĐỊA PHƯƠNG HUYỆN A LƯỚI TRONG CƠ CẤU LẠI NGÀNH NÔNG NGHIỆP ĐỊA PHƯƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG CHUYÊN NGÀNH QUẢN LÝ CÔNG Mã số: 8 34 04 03 GIẢNG VIÊN HƯỚNG DẪN: TS. NGUYỄN PHÚ THÁI THỪA THIÊN HUẾ - NĂM 2023
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đề tài luận văn "Vai trò của chính quyền địa phương huyện A Lưới trong cơ cấu lại ngành nông nghiệp địa phương" là công trình nghiên cứu khoa học của riêng tôi dưới sự hướng dẫn của TS. Nguyễn Phú Thái - công tác tại Viện nghiên cứu phát triển Kinh tế - xã hội Đà Nẵng. Các số liệu, kết quả trình bày trong luận văn là trung thực, đảm bảo tính khách quan, chính xác và được trích dẫn từ các tài liệu có nguồn gốc rõ ràng. Thừa thiên Huế, tháng 10 năm 2023 Học viên Lê Hoàng Vũ Hải Quang i
LỜI CẢM ƠN Trong suốt quá trình học tập tại lớp Cao học HC25.T2 Phân viện Học viện Hành chính Quốc gia tại thành phố Huế và quá trình để có được công trình nghiên cứu này, tôi luôn nhận được sự quan tâm, giúp đỡ tận tình từ nhiều tập thể, cá nhân. Qua đây, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành đến: TS. Nguyễn Phú Thái - công tác tại Viện nghiên cứu phát triển Kinh tế - xã hội Đà Nẵng, người thầy đã trực tiếp hướng dẫn, chỉ dạy tận tình và đóng góp những ý kiến quý báu giúp tôi hoàn thành luận văn này; Ban lãnh đạo, cán bộ phòng Quản lý đào tạo, Bồi dưỡng Phân viện Học viện Hành chính Quốc gia tại thành phố Huế; đặc biệt là ThS Hoàng Lê Hoài Bắc - chủ nhiệm lớp Cao học HC25.T2 đã tạo mọi điều kiện thuận lợi giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học và nghiên cứu; Quý thầy, cô giáo là giảng viên Học viện Hành chính Quốc gia đã tận tình giảng dạy, truyền đạt kiến thức trong quá trình học tập; Lãnh đạo Huyện ủy, UBND huyện A Lưới, Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện A Lưới, các xã trên địa bàn; đã nhiệt tình hỗ trợ, giúp đỡ tôi trong quá trình thu thập số liệu để nghiên cứu đề tài; Gia đình, bạn bè và tập thể học viên lớp Cao học HC25.T2 đã luôn quan tâm, động viên, khích lệ tôi trong quá trình hoàn thành luận văn. Trân trọng cảm ơn! Học viên Lê Hoàng Vũ Hải Quang ii
MỤC LỤC MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1 Chương 1. CƠ SỞ KHOA HỌC VỀ VAI TRÒ CỦA CHÍNH QUYỀN ĐỊA PHƯƠNG TRONG CƠ CẤU LẠI NGÀNH NÔNG NGHIỆP .................... 10 1.1. Một số khái niệm liên quan ....................................................................... 10 1.1.1. Khái niệm về chính quyền địa phương và vai trò chính quyền địa phương . 10 1.1.2. Khái niệm về nông nghiệp ...................................................................... 14 1.1.3. Khái niệm về cơ cấu ngành nông nghiệp ................................................ 15 1.1.4. Khái niệm về tái cơ cấu ngành nông nghiệp ........................................... 18 1.1.5. Khái niệm vai trò của chính quyền địa phương về cơ cấu lại ngành nông nghiệp 21 1.2. Nội dung vai trò của chính quyền địa phương trong cơ cấu lại ngành nông nghiệp 22 1.2.1. Định hướng và tổ chức thực hiện pháp luật về cơ cấu lại ngành nông nghiệp . 23 1.2.2. Hỗ trợ và tạo điều kiện cho thị trường, nhà đầu tư .................................. 26 1.2.3. Xây dựng và tổ chức thực hiện chiến lược, quy hoạch, kế hoạch về cơ cấu lại ngành nông nghiệp ...................................................................................... 28 1.2.4. Xây dựng và thực hiện hệ thống chính sách đối với cơ cấu lại ngành nông nghiệp ..................................................................................................... 30 1.2.5. Truyền thông các hoạt động cơ cấu lại ngành nông nghiệp ..................... 31 1.2.6. Kiện toàn tổ chức bộ máy nhà nước đối với cơ cấu lại ngành nông nghiệp... 32 1.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến vai trò của chính quyền địa phương trong cơ cấu lại ngành nông nghiệp ...................................................................................... 33 1.3.1. Các yếu tố khách quan ............................................................................ 33 1.3.2. Các yếu tố chủ quan ............................................................................... 34 1.4. Kinh nghiệm ở một số địa phương về vai trò của chính quyền địa phương trong cơ cấu lại ngành nông nghiệp .................................................................. 36 1.4.1. Kinh nghiệm của huyện Đakrông, tỉnh Quảng Trị .................................. 36 1.4.2. Kinh nghiệm của huyện Nam Đông, tỉnh Thừa Thiên Huế ..................... 37 1.4.3. Bài học kinh nghiệm về vai trò của chính quyền địa phương trong cơ cấu lại ngành nông nghiệp có thể vận dụng cho huyện A Lưới, tỉnh Thừa Thiên Huế: .... 38 Tiểu kết chương 1 ............................................................................................ 39 Chương 2. THỰC TRẠNG VAI TRÒ CỦA CHÍNH QUYỀN ĐỊA PHƯƠNG HUYỆN A LƯỚI TRONG CƠ CẤU LẠI NGÀNH NÔNG NGHIỆP TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN A LƯỚI, TỈNH THỪA THIÊN HUẾ 40 2.1. Đặc điểm tự nhiên, điều kiện kinh tế - xã hội huyện A Lưới...................... 40 2.1.1. Đặc điểm tự nhiên .................................................................................. 40 iii
2.1.2. Điều kiện kinh tế - xã hội ....................................................................... 41 2.1.3. Thực trạng phát triển nông nghiệp của huyện A Lưới hiện nay .............. 42 2.2. Phân tích thực trạng vai trò của chính quyền địa phương huyện A Lưới trong thực hiện cơ cấu lại ngành nông nghiệp giai đoạn 2015 - 2020 ............... 46 2.2.1. Về công tác xây dựng và thực hiện các quy hoạch, kế hoạch phục vụ cơ cấu lại ngành nông nghiệp ................................................................................ 46 2.2.2. Về xây dựng và thực hiện hệ thống các chính sách phục vụ cơ cấu lại ngành nông nghiệp ........................................................................................... 47 2.2.3. Nâng cao hiệu quả quản lý và sử dụng đầu tư công, thu hút đầu tư tư nhân 48 2.2.4. Cải cách thể chế...................................................................................... 50 2.2.5. Tăng cường xúc tiến thương mại, xây dựng thương hiệu và quản lý chất lượng sản phẩm nâng cao giá trị gia tăng .................................................. 53 2.2.6. Đào tạo nâng cao chất lượng nguồn nhân lực ......................................... 54 2.2.7. Công tác cải cách hành chính, cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh và hỗ trợ phát triển doanh nghiệp được triển khai đồng bộ.................................... 55 2.2.8. Thực trạng bộ máy quản lý nhà nước về cơ cấu lại ngành nông nghiệp trên địa bàn huyện A Lưới ....................................................................................... 56 2.2.9. Về công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát của nhà nước đối với cơ cấu lại ngành nông nghiệp ........................................................................................... 58 2.3. Đánh giá vai trò chính quyền địa phương trong cơ cấu lại ngành nông nghiệp trên địa bàn huyện A Lưới .................................................................... 58 2.3.1. Kết quả và nguyên nhân ......................................................................... 58 2.3.2. Hạn chế và nguyên nhân ......................................................................... 60 2.3.3. Những vấn đề đặt ra cần giải quyết ......................................................... 63 Tiểu kết chương 2 ............................................................................................ 65 Chương 3. MỘT SỐ GIẢI PHÁP NÂNG CAO VAI TRÒ CỦA CHÍNH QUYỀN ĐỊA PHƯƠNG HUYỆN A LƯỚI TRONG CƠ CẤU LẠI NGÀNH NÔNG NGHIỆP TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN A LƯỚI, TỈNH THỪA THIÊN HUẾ GIAI ĐOẠN 2020 - 2025 ...................................................................... 66 3.1. Định hướng vai trò của chính quyền địa phương về cơ cấu lại ngành nông nghiệp trên địa bàn huyện A Lưới giai đoạn 2020 - 2025 ................................. 66 3.1.1. Quan điểm .............................................................................................. 66 3.1.2. Mục tiêu ................................................................................................. 70 3.2.3. Định hướng ............................................................................................ 72 3.3. Giải pháp nâng cao vai trò của chính quyền địa phương về cơ cấu lại ngành nông nghiệp trên địa bàn huyện A Lưới ........................................................... 72 iv
3.3.1. Giải pháp về công tác quy hoạch, kế hoạch ............................................ 72 3.3.2. Giải pháp về chính sách khuyến khích thúc đẩy tiến trình cơ cấu lại ngành nông nghiệp...................................................................................................... 73 3.3.3. Giải pháp về kiện toàn bộ máy quản lý nhà nước đáp ứng mục tiêu cơ cấu lại ngành nông nghiệp ...................................................................................... 76 3.3.4. Tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy, chính quyền các cấp huyện A Lưới, tỉnh Thừa Thiên Huế ........................................................................... 77 3.3.5. Giải pháp về thanh tra, kiểm tra, giám sát quá trình thực hiện cơ cấu lại ngành nông nghiệp ........................................................................................... 78 3.3.5. Giải pháp khác........................................................................................ 78 3.4. Một số kiến nghị........................................................................................ 80 3.4.1. Kiến nghị với Chính phủ ........................................................................ 80 3.4.2. Kiến nghị với Ủy ban nhân dân tỉnh Thừa Thiên Huế............................. 81 3.4.3. Kiến nghị với Ngành Nông nghiệp tỉnh Thừa Thiên Huế ....................... 82 3.4.4. Kiến nghị với Huyện uỷ, HĐND, UBND huyện A Lưới ........................ 82 Tiểu kết chương 3 ............................................................................................ 83 KẾT LUẬN ..................................................................................................... 84 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC v
DANH MỤC VIẾT TẮT Ký hiệu Nguyên nghĩa BVTV Bảo vệ thực vật BVTV Bảo vệ thực vật GDP Tổng sản phẩm quốc nội HĐND Hội đồng nhân dân HTX Hợp tác xã KHCN Khoa học công nghệ KHKT Khoa học kỹ thuật KTTT Kinh tế thị trường NTM Nông thôn mới OCOP Mỗi xã một sản phẩm PPP Hợp tác công tư PTNT Phát triễn nông thôn TBCN Tư bản chủ nghĩa THPT Trung học phổ thông THT Tổ hợp tác TTCN Tiểu thủ công nghiệp UBND Ủy ban nhân dân XHCN Xã hội chủ nghĩa vi
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Trong quá trình xây dựng nhà nước pháp quyền, hướng tới một xã hội dân chủ, công bằng và văn minh thì việc xây dựng một hệ thống chính quyền địa phương vững mạnh, hoạt động có hiệu lực và hiệu quả là một trong những yêu cầu tất yếu. Chính quyền địa phương đóng vai trò quan trọng trong việc tổ chức thực hiện các Đường lối, Chủ trương của Đảng và Chính sách, Pháp luật của Nhà nước vào đời sống. Nói cách khác, hệ thống chính quyền địa phương bảo đảm cho các quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân được thực hiện trên thực tế. Theo Hiến pháp 2013, nước ta có 4 cấp đơn vị hành chính - lãnh thổ: Trung ương; Tỉnh, Thành phố trực thuộc Trung ương (cấp tỉnh); Huyện, Thành phố thuộc Tỉnh, Quận, Thị xã (cấp huyện); Xã, Phường, Thị trấn (cấp xã). Ngoài cấp Trung ương, cấp tỉnh, huyện, xã là 3 cấp đơn vị hành chính địa phương. Trong đó, chính quyền cấp huyện như là cầu nối trung gian nối liền giữa chính quyền cấp Tỉnh với chính quyền cấp Xã; Chủ trương của Đảng và Chính sách, Pháp luật của Nhà nước vào thực hiện trực tiếp trong đời sống xã hội. Do vậy, hiệu lực, hiệu quả hoạt động của chính quyền địa phương cấp huyện có ảnh hưởng rất lớn đến đời sống của nhân dân nói chung và trong cơ cấu ngành nông nghiệp địa phương nói riêng. A Lưới là huyện miền núi của tỉnh Thừa Thiên Huế, có tổng diện tích tự nhiên 114.850,01 ha; trong đó: Đất nông nghiệp 108.534,88 ha; Đất phi nông nghiệp 5.405,04 ha; Đất chưa sử dụng 910,03 ha. Dân số toàn huyện có hơn 52.325 người, trong đó có trên 84,8% dân số sản xuất nông nghiệp. Sản xuất nông nghiệp trên địa bàn huyện A Lưới có nhiều chuyển biến tích cực, chuyển dịch cơ cấu các ngành theo định hướng, phù hợp xu thế phát triển hiện nay, công tác chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi khá kịp thời, từng bước đáp ứng tình hình thực tiễn sản xuất và tiêu dùng. Trong thời gian qua, ngành nông nghiệp đã đóng góp quan trọng vào việc tăng thu nhập của nhân dân, góp 1
phần phát triển kinh tế xã hội, công tác giảm nghèo xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện. Tuy nhiên, sản xuất nông nghiệp hiện nay ở huyện còn manh mún, nhỏ lẻ, sức cạnh tranh hàng hóa nông sản lợi thế chưa cao, chưa khai thác tiềm năng thế mạnh của địa phương. Chất lượng và hiệu quả sản xuất nông nghiệp chưa cao, quan hệ hợp tác trong sản xuất còn nhiều hạn chế. Xác định nhiệm vụ cơ cấu lại ngành nông nghiệp của huyện nhằm nâng cao giá trị gia tăng và phát triển bền vững, khắc phục tình trạng sản xuất quy mô nhỏ lẻ, manh mún, thiếu ổn định và dễ bị tổn thương do thiên tai, dịch bệnh. Trong đó, đề ra các đột phá về lĩnh vực nông nghiệp là cơ cấu lại ngành nông nghiệp phát triển sản xuất theo chuỗi giá trị. Tập trung phát triển cây trồng, vật nuôi chủ lực, gắn với ứng dụng công nghệ cao. Quan tâm phát triển kinh tế trang trại, gia trại, hợp tác xã, trồng rừng gỗ lớn theo chứng chỉ FSC. Ưu tiên phát triển hạ tầng vùng sản xuất nông, lâm nghiệp, dành quỹ đất tập trung để thu hút doanh nghiệp đầu tư, phát triển cây trồng tập trung như chuối, cây ăn quả; Xuất phát từ tính cấp thiết của vấn đề như phân tích trên, nên tôi lựa chọn vấn đề "Vai trò của chính quyền địa phương huyện A Lưới trong cơ cấu lại ngành nông nghiệp địa phương" làm đề tài nghiên cứu Luận văn của mình. Đề tài này tập trung nghiên cứu, đánh giá thực trạng, đề xuất các giải pháp và kiến nghị để nâng cao vai trò của chính quyền địa phương huyện A Lưới trong cơ cấu lại ngành nông nghiệp địa phương, nâng cao hiệu quả sản xuất nông nghiệp trên địa bàn huyện A Lưới, tỉnh Thừa Thiên Huế trong giai đoạn sắp tới. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn Trong những năm gần đây, cơ cấu lại lĩnh vực nông nghiệp là chủ đề thu hút sự quan tâm nghiên cứu của nhiều cơ quan lãnh đạo, quản lý, các cơ quan nghiên cứu và các nhà khoa học trên nhiều góc độ và phạm vi khác nhau: Thực hiện chính sách cơ cấu lại ngành nông nghiệp góp phần thực hiện chủ trương tái cơ cấu kinh tế gắn với chuyển đổi mô hình tăng trưởng chung của 2
cả nước. Đây là một quá trình khó khăn và lâu dài, cần có sự tham gia tích cực của các cấp, các ngành và sự nỗ lực của toàn ngành nông nghiệp. “Chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng phát triển bền vững ở Việt Nam” do Phạm Thị Khanh làm chủ biên. Tác giả nêu lên quan điểm cơ cấu kinh tế chính là trụ cột của nền kinh tế quốc dân, tác động trực tiếp đến phát triển kinh tế, không phải là bất biến mà luôn vận động, biến đổi theo từng giai đoạn phát triển của lịch sử nhân loại. Ở Việt Nam, những bất cập của cơ cấu kinh tế đã và đang đặt ra nhiệm vụ cần phải tiếp tục nghiên cứu sâu sắc cả về lý luận và thực tiễn về chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng phát triển bền vững. Trên cơ sở đó tác giả đề xuất những quan điểm, định hướng và giải pháp chủ yếu nhằm đẩy mạnh chuyển dịch cơ cấu kinh tế Việt Nam theo hướng phát triển bền vững trong thời gian tới. Nxb Chính trị quốc gia – Sự thật, Hà Nội, 2010 “Tái cơ cấu nền nông nghiệp Việt Nam theo hướng giá trị gia tăng cao” của TS. Đặng Kim Sơn. Tác giả đưa ra các giải pháp chiến lược cho việc phát triển nông nghiệp giá trị gia tăng cao là: Đầu tư phát triển khoa học và công nghệ; Phát triển tài nguyên con người; Đổi mới công tác quy hoạch, đầu tư tập trung, tăng cường liên kết giữa các tác nhân trong chuỗi giá trị; Xây dựng cơ sở và dịch vụ hạ tầng; Nâng cao năng lực thể chế cho phát triển nông nghiệp, nông thôn.; .Nxb Chính trị quốc gia – Sự thật, Hà Nội, 2012 “Tái cơ cấu ngành nông nghiệp nước ta hiện nay” của Vương Đình Huệ; Đề tài đưa ra mục tiêu xây dựng nền nông nghiệp phát triển toàn diện theo hướng hiện đại, bền vững, sản xuất hàng hoá lớn, có năng suất, chất lượng, hiệu quả và khả năng cạnh tranh cao, đảm bảo vững chắc an ninh lương thực quốc gia cả trước mắt và lâu dài. Tạp chí Tài chính 2013. “Cơ sở khoa học và giải pháp chủ yếu thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp vùng Đồng bằng Sông Cửu Long” luận án tiến sĩ của Nguyễn Trọng Uyên năm 2015; Đề tài xác định ạo môi trường cho người nông dân khắc phục những khó khăn (giá nông sản thấp, bấp bênh, giá hàng hóa phi nông 3
nghiệp tăng cao do giá xăng dầu, giá điện, giá một số tư liệu sản xuất khác, ) và có sự can thiệp của nhà nước bằng những công cụ chính sách giữa hai chiều giao lưu hàng hóa. Đẩy mạnh quan hệ hợp tác liên doanh, liên kết trao đổi bổ sung hàng hóa, mở rộng thị trường tiêu thụ sản phẩm hàng hóa giữa Cần Thơ với các tỉnh trong vùng đồng bằng sông Cửu Long, Đông Nam Bộ đặc biệt là thành phố Hồ Chí Minh và các địa phương khác trong cả nước. Mở rộng thị trường, nâng cao hiệu quả các hoạt động xúc tiến thương mại, hướng dẫn các hoạt động này gắn liền với chuyển dịch cơ cấu kinh tế và tiêu thụ sản phẩm hàng hóa nông nghiệp. Phát triển sản xuất sản phẩm hàng hóa gắn với đẩy mạnh việc lưu thông, tiêu thụ sản phẩm hàng hóa, nâng cao chất lượng và tính cạnh tranh của sản phẩm phù hợp yêu cầu thị trường trong nước và xuất khẩu, với hiệu quả kinh tế ngày càng được nâng cao. Đề tài tái cơ cấu nông nghiệp được giới nghiên cứu, các nhà làm chính sách thực hiện rất nhiều. “Luận cứ khoa học của chuyển đổi cơ cấu kinh tế nông nghiệp nông thôn: Hiện trạng và các yếu tố tác động ở Việt Nam” của Lê Quốc Doanh, Đào Thế Anh và Đào Thế Tuấn; Diễn biến của Chuyển đổi cơ cấu kinh tế nông thôn của nước ta vào nửa cuối thập kỷ 80 đã diễn ra quá trình giảm mạnh tỷ trọng công nghiệp (ngành sử dụng nhiều vốn, ít lao động) và tăng tỷ trọng các ngành nông nghiệp (sử dụng ít vốn, nhiều lao động) thì trong nửa đầu thập kỷ 90 đã có một quá trình công nghiệp hoá mạnh mẽ đi kèm với giảm tỷ trọng nông nghiệp và bùng nổ khu vực dịch vụ. Tiếp đến trong nửa cuối thập kỷ 90 và kéo dài đến nay, chúng ta thấy quá trình công nghiệp hoá được đẩy nhanh hơn trong khi tỷ trọng của cả hai khu vực nông nghiệp và dịch vụ đều giảm tương đối. Nxb Đại học Quốc gia 2016. Điển hình và toàn diện nhất là nghiên cứu của Ngân hàng Thế giới (WB) (2016) về nông nghiệp Việt Nam “Chuyển đổi Nông nghiệp Việt Nam: tăng giá trị, giảm đầu vào”. Báo cáo cũng sử dụng kết quả nghiên cứu gần đây của OECD về chính sách nông nghiệp tại Việt Nam, với 148 trang, nghiên cứu này 4
chỉ ra bối cảnh nông nghiệp Việt Nam trước và sau tái cơ cấu. Những gói chính sách cần đổi mới trong nông nghiệp được WB lý giải thuyết phục với những số liệu minh chứng từng vùng, miền Việt Nam chi tiết, cập nhật 2017. Về mảng chính sách công, Báo cáo của WB là một tham khảo hữu ích. Nghiên cứu Tái cơ cấu ngành nông nghiệp và vấn đề đặt ra của Đặng Hiếu (2017) mang tính đánh giá chung. Tác giả cho rằng, tái cơ cấu nông nghiệp đã góp phần làm tăng sản lượng nông nghiệp qua các năm, kết cấu hạ tầng nông nghiệp, nông thôn ngày càng được nâng cấp và hiện đại. Hạ tầng thuỷ lợi đang hướng sang phục vụ đa mục tiêu, đáp ứng nhu cầu cao hơn cho sản xuất, dân sinh. Khu vực nông thôn ngày càng phát triển, đời sống nông dân được cải thiện đáng kể. Kết cấu hạ tầng được nâng cấp gắn với nâng cao chất lượng dịch vụ công cùng với các hỗ trợ đặc biệt đã góp phần xóa đói giảm nghèo nhanh ở khu vực này. Tuy nhiên, tác giả cũng chỉ ra một số vấn đề cần khắc phục gồm: Nhiều hạn chế, yếu kém có tính chất cơ cấu nội tại cản trở quá trình phát triển của nền nông nghiệp. Trong cơ cấu sản phẩm, có nhiều loại tăng nhanh về số lượng nhưng chất lượng thấp, giá trị thương mại không cao, phần lớn bán dưới dạng thô. Mức độ chế biến chưa sâu, hàm lượng công nghệ thấp nên giá trị gia tăng thấp, phải giảm giá để cạnh tranh dẫn đến đem lại hiệu quả thấp cho người sản xuất và quốc gia. Trong khi đó, do thiếu đầu tư và chưa tổ chức liên kết theo chuỗi giá trị nên một số sản phẩm có lợi thế chưa được phát triển vững chắc, hiệu quả chưa cao. Khâu sản xuất nguyên liệu chủ yếu do các nông hộ nhỏ đảm nhận, các doanh nghiệp tham gia còn ít. Những lĩnh vực có sự tham gia của doanh nghiệp nhiều là chăn nuôi, nuôi trồng thủy sản công nghiệp thì năng lực và khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp cũng còn hạn chế. Trong khi đó, động lực và khả năng từ kinh tế hộ thời gian qua đã được phát huy ở mức cao, nay đang bộc lộ những hạn chế của sản xuất quy mô nhỏ, manh mún. Đa số các nông, lâm trường hoạt động hiệu quả chưa tương xứng với tiềm năng sẵn có. Quan trọng, về mặt chính sách công, tác giả cho 5
rằng, những điều chỉnh chính sách bổ sung có tác dụng hạn chế. Tác giả kết luận, cần tái cơ cấu một cách bền vững. Nghiên cứu ‘Nhìn lại 5 năm tái cơ cấu ngành nông nghiệp và những vấn đề đặt ra” của Nguyễn Xuân Cường đăng trên Tạp chí Kinh tế và Dự báo số 04/2019. Đề tài nêu lên sự tập trung chỉ đạo và triển khai quyết liệt, được sự chỉ đạo sát sao của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, sự giám sát chặt chẽ của Quốc hội, sự phối hợp chặt chẽ của các bộ, ban, ngành và địa phương, sự nỗ lực của toàn Ngành, sự cố gắng vượt khó của cộng đồng doanh nghiệp và nông dân, ngành nông nghiệp đã đạt được nhiều kết quả rõ nét. Liên quan đến tái cơ cấu nông nghiệp ở các địa phương, luận án tiến sĩ “Tái cơ cấu ngành nông nghiệp tỉnh An Giang để ứng phó với biến đổi khí hậu” của Nguyễn Hữu Thịnh (2018), bảo vệ tại Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh đã đánh giá thực trạng, đề xuất các giải pháp tái cơ cấu ngành nông nghiệp tỉnh An Giang nhằm chủ động ứng phó với biến đổi khí hậu, tạo nền tảng cho sự phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh theo hướng ổn định, hiệu quả và bền vững. Với luận án này, địa bàn nghiên cứu là một tỉnh thuộc Đồng bằng sông Cửu Long, điều kiện và địa hình khác xa so với huyện A Lưới. Những công trình nêu trên đã đề cập rất nhiều nội dung liên quan trực tiếp và gián tiếp đến đề tài luận văn mà tác giả có thể kế thừa, vận dụng. Tuy nhiên chưa có công trình nghiên cứu về vai trò của chính quyền địa phương trong cơ cấu lại ngành nông nghiệp trên địa bàn huyện A Lưới, tỉnh Thừa Thiên Huế với cách tiếp cận dưới góc độ quản lý hành chính công. Từ đó, đề tài đề xuất có tính chất gợi ý một số chính sách để thực hiện cơ cấu lại ngành nông nghiệp bền vững trong tình tình mới. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu Qua việc trình bày, phân tích thực trạng vai trò chính quyền địa phương cấp huyện trong cơ cấu lại ngành nông nghiệp, luận văn tìm ra những hạn chế 6
chính quyền địa phương trong cơ cấu lại nông nghiệp, từ đó đề xuất một số giải pháp thúc đẩy vai trò của chính quyền địa phương trong cơ cấu lại ngành nông nghiệp trên địa bàn huyện A Lưới, tỉnh Thừa Thiên Huế trong những năm tới. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Khảo cứu, kế thừa có chọn lọc, hệ thống hóa cơ sở lý luận và kinh nghiệm thực tiễn về vai trò chính quyền địa phương trong cơ cấu lại ngành nông nghiệp trên địa bàn huyện A Lưới, tỉnh Thừa Thiên Huế. Trình bày thực trạng tiềm năng, lợi thế, thuận lợi, khó khăn và tình hình thực tế vai trò của chính quyền địa phương trong cơ cấu lại ngành nông nghiệp trên địa bàn huyện A Lưới, tỉnh Thừa Thiên Huế. Đề xuất một số giải pháp thúc đẩy việc thực hiện vai trò của chính quyền địa phương trong cơ cấu lại ngành nông nghiệp trên địa bàn huyện A Lưới, tỉnh Thừa Thiên Huế. 4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu của luận văn 4.1. Đối tượng nghiên cứu Nghiên cứu tình hình thực hiện vai trò của chính quyền địa phương trong cơ cấu lại ngành nông nghiệp trên địa bàn huyện A Lưới, tỉnh Thừa Thiên Huế. 4.2. Phạm vi nghiên cứu Về nội dung: Tập trung thực hiện vai trò của chính quyền địa phương trong cơ cấu lại ngành nông nghiệp trên địa bàn huyện A Lưới, tỉnh Thừa Thiên Huế. - Về không gian: Huyện A Lưới, tỉnh Thừa Thiên Huế. - Về thời gian: Số liệu hiện trạng thu thập, nghiên cứu, trình bày từ năm 2015 - 2020; 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu của luận văn 5.1. Phương pháp luận Luận văn dựa trên cơ sở phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử của Chủ nghĩa Mác - Lênin, quan điểm, đường lối của Đảng, chính sách 7
của Nhà nước để xem xét và lựa chọn phương pháp nghiên cứu và vận dụng triệt để phương pháp nghiên cứu chính sách công. 5.2. Phương pháp nghiên cứu - Phương pháp thu thập thông tin + Số liệu thứ cấp: Các số liệu về thực hiện chính sách cơ cấu lại ngành nông nghiệp của các bộ, ngành Trung ương và của các sở, ban, ngành tỉnh Thừa Thiên Huế; các Nghị quyết của Đảng và chính sách của Nhà nước về cơ cấu lại ngành nông nghiệp ở nước ta. + Số liệu sơ cấp: Nguồn số liệu được thu thập từ thực tế tại 18 xã, thị trấn và các phòng, ban, ngành thuộc huyện A Lưới. - Phương pháp xử lý thông tin: Xử lý dạng phương pháp định tính, lập bảng, sơ đồ hóa. - Phương pháp phân tích thông tin: Phương pháp mô tả, quy nạp, diễn giải, so sánh, đối chiếu; cách tiếp cận theo hệ thống thời gian. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của Luận văn 6.1. Ý nghĩa lý luận Luận văn tổng hợp, vận dụng quy trình chính sách công để rà soát thực trạng thực hiện vai trò của chính quyền địa phương trong cơ cấu lại ngành nông nghiệp trên địa bàn huyện A Lưới, tỉnh Thừa Thiên Huế theo hướng nâng cao giá trị gia tăng và phát triển bền vững. 6.2. Ý nghĩa thực tiễn Luận văn tổng hợp cung cấp những số liệu qua nghiên cứu và khảo sát thực tế tại địa bàn huyện miền núi, khó khăn, điều kiện phát triển thấp của tỉnh Thừa Thiên Huế để đóng góp thêm và bổ sung lý luận cho chính sách công hiện nay. 7. Kết cấu của Luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và tài liệu tham khảo, luận văn được kết cấu gồm 3 chương: 8
Chương 1: Cơ sở khoa học về vai trò của chính quyền địa phương trong cơ cấu lại ngành nông nghiệp. Chương 2: Thực trạng vai trò của chính quyền địa phương huyện A Lưới trong cơ cấu lại ngành nông nghiệp trên địa bàn huyện A Lưới, tỉnh Thừa Thiên Huế. Chương 3: Một số giải pháp nâng cao vai trò của chính quyền địa phương huyện A Lưới trong cơ cấu lại ngành nông nghiệp trên địa bàn huyện A Lưới, tỉnh Thừa Thiên Huế. 9
Chương 1 CƠ SỞ KHOA HỌC VỀ VAI TRÒ CỦA CHÍNH QUYỀN ĐỊA PHƯƠNG TRONG CƠ CẤU LẠI NGÀNH NÔNG NGHIỆP 1.1. Một số khái niệm liên quan 1.1.1. Khái niệm về chính quyền địa phương và vai trò chính quyền địa phương 1.1.1.1. Chính quyền địa phương Ở nước ta trước đây, thuật ngữ “chính quyền địa phương” đã được sử dụng tương đối rộng rãi và phổ biến trong các văn kiện của Đảng, các văn bản pháp luật của Nhà nước, các sách báo chính trị pháp lý, cũng như trong các bài phát biểu của Lãnh đạo Đảng và Nhà nước ở Trung ương và địa phương. Chính quyền địa phương được hiểu là một tổ chức hành chính có tư cách pháp nhân được Hiến pháp và pháp luật công nhận sự tồn tại vì mục đích quản lý một khu vực nằm trong một quốc gia. Tương tự như các quốc gia trên thế giới, nền hành chính quốc gia nước ta cũng được phân theo thứ bậc: chính quyền Trung ương và chính quyền địa phương. Chính quyền Trung ương: Chính quyền Trung ương quản lý việc thực hiện các nhiệm vụ chính trị, kinh tế-xã hội quốc phòng an ninh và đối ngoại của Nhà nước; bảo đảm hiệu lực của bộ máy nhà nước từ Tung ương đến cơ sở; bảo đảm việc tôn trọng và chấp hành Hiến pháp và pháp luật; phát huy quyền làm chủ của nhân dân trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, bảo đảm ổn định và nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân. Chính quyền địa phương: Chính quyền địa phương ở nước ta được quy định tại Luật Tổ chức HĐND và UBND gồm HĐND và UBND các cấp và bộ máy giúp việc là các Sở, ngành (cấp tỉnh, thành phố trực thuộc TW); các phòng, ban (cấp huyện, quận, thị xã và thành phố thuộc tỉnh); các định xuất cán bộ và bộ máy giúp việc (cấp xã, phường, thị trấn). Chính quyền địa phương ở nước ta được tổ chức thành 3 cấp, gồm: cấp tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương (gọi 10
chung là cấp tỉnh), cấp huện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh (gọi chung là cấp huyện) và cấp xã, phường, thị trấn (gọi chung là cấp xã). Cơ cấu tổ chức các sở, ngành cấp tỉnh, các phòng ban cấp huyện là nội dung quan trọng trong tổ chức bộ máy chính quyền địa phương. Chính quyền cấp tỉnh là cấp hành chính cao nhất trong 3 cấp chính quyền (tỉnh, huyện, xã). Chính quyền cấp tỉnh có nhiệm vụ xây dựng, quyết định quy hoạch, kế hoạch, chính sách phát triển kinh tế – xã hội địa phương làm cơ sở cho hoạt động của chính quyền cấp huyện và cấp xã dựa trên cơ sở chiến lược phát triển kinh tế – xã hội của cả nước và điều kiện đặc thù của địa phương. Quy hoạch, kế hoạch, chính sách mà chính quyền cấp tỉnh quyết định ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển nói chung của tỉnh. Trong khi đó, cấp TW chỉ có thể ban hành những chủ trương, chính sách, biện pháp ở tầm vĩ mô mà khó có thể điều tiết ở tầm vi mô đối với từng tỉnh. Chính quyền địa phương cấp huyện là đơn vị hành chính trung gian nằm giữa tỉnh và xã. Chính quyền địa phương cấp huyện chịu sự quản lý nhà nước trực tiếp của chính quyền địa phương cấp tỉnh và trực tiếp quản lý nhà nước đối với chính quyền địa phương cấp xã. Chính quyền cấp xã là cấp trực tiếp thực hiện nhiệm vụ cụ thể về quản lý hành chính nhà nước trên các lĩnh vực chính trị, kinh tế - xã hội, an ninh quốc phòng ở cơ sở, là cầu nối trực tiếp giữa nhà nước và nhân dân, xử lý trực tiếp, kịp thời những yêu cầu hàng ngày của nhân dân. Mỗi quốc gia thường được hình thành từ rất nhiều những vùng đất, những tộc người khác nhau với diện tích lãnh thổ khá lớn, trong những điều kiện như vậy chính quyền trung ương không đủ khả năng quản lý và điều hành tốt đối với mọi công việc nên buộc phải phân chia đất nước thành các đơn vị lãnh thổ nhỏ hơn và cùng với việc phân chia đó là thành lập các cơ quan chính quyền địa phương thích ứng để thuận lợi cho việc quản lý, điều hành trên các lĩnh vực khác nhau của đời sống xã hội, từ đó đặc ra vấn đề phân cấp, phân quyền đối với 11
chính quyền các địa phương, phải giải quyết mối quan hệ giữa chính quyền Trung ương và chính quyền các địa phương, bởi: Thứ nhất, các cơ quan nhà nước trung ương không thể tự mình trực tiếp quản lý, điều hành, xử lý tất cả mọi công việc, tình huống nẩy sinh ở các địa phương. Thông qua việc phân cấp trong quản lý, chính quyền địa phương sẽ thay mặt nhà nước trung ương thực hiện công việc quản lý tại địa phương. Chính quyền địa phương vừa thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của mình do nhà nước trung ương giao vừa căn cứ vào điều kiện cụ thể của địa phương để xây dựng chương trình, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội cho địa phương, giải quyết các vấn đề nẩy sinh phù hợp với hoàn cảnh thực tế của địa phương mình. Thứ hai, thông qua chính quyền địa phương, nhà nước trung ương sẽ gần dân hơn, nâng cao năng lực nắm bắt thực tiễn để có cơ sở và căn cứ hoạch định chính sách hoặc điều chỉnh, bổ sung, bãi bỏ các chính sách, pháp luật không còn phù hợp trong phạm vi lãnh thổ quốc gia. Và cũng thông qua chính quyền địa phương, các chủ trương, mệnh lệnh, quy định của nhà nước trung ương được thực thi trong cuộc sống. Như vậy, cho dù cơ cấu tổ chức bộ máy nhà nước hay cơ cấu tổ chức hệ thống chính quyền địa phương của mỗi nước có những đặc thù khác nhau, song dù tổ chức theo kiểu nào thì chính quyền địa phương cũng đều là một bộ phận hợp thành và tất yếu của hệ thống chính quyền nhà nước. Ở Việt Nam, chính quyền địa phương là một bộ phận hợp thành, không thể tách rời trong hệ thống chính quyền nhà nước thống nhất, là hình thức pháp lý thông qua đó nhân dân thực hiện quyền làm chủ của mình ở địa phương, là một thiết chế quyền lực được tổ chức trên một phạm vi lãnh thổ nhất định của quốc gia, nhằm quản lý các lĩnh vực của đời sống xã hội ở địa phương, kết hợp hài hòa giữa lợi ích nhân dân địa phương với lợi ích chung của cả nước. Mỗi địa phương đều đặt trong lãnh thổ quốc gia thống nhất và có những đặc điểm riêng về vị trí địa lý, kinh tế xã hội, và truyền thống văn hóa, phong 12