Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Vai trò của lực lượng Cảnh sát quản lý hành chính về trật tự xã hội trong quản lý cư trú - từ thực tiễn quận Long Biên thành phố Hà Nội

Chia sẻ: Tuhai999 Tuhai999 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:112

Thêm vào BST

Báo xấu

58
lượt xem 11
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu đề tài là trên cơ sở nghiên cứu, tổng hợp, phân tích những kiến thức lý luận và đánh giá thực trạng vai trò của lực lượng Cảnh sát quản lý hành chính về trật tự xã hội trong quản lý cư trú trên địa bàn quận Long Biên thành phố Hà Nội luận văn góp phần đưa ra một số giải pháp cho việc nâng cao vai trò của lực lượng Cảnh sát QLHC về TTXH trong quản lý cư trú trên địa bàn quận Long Biên, Hà Nội nói riêng và trên cả nước nói chung.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Vai trò của lực lượng Cảnh sát quản lý hành chính về trật tự xã hội trong quản lý cư trú - từ thực tiễn quận Long Biên thành phố Hà Nội

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN NGỌC HÀ VAI TRÒ CỦA LỰC LƯỢNG CẢNH SÁT QUẢN LÝ HÀNH CHÍNH VỀ TRẬT TỰ XÃ HỘI TRONG QUẢN LÝ CƯ TRÚ – TỪ THỰC TIỄN QUẬN LONG BIÊN LUẬN VĂN THẠC SĨ CHUYÊN NGÀNH QUẢN LÝ CÔNG HÀ NỘI – Năm 2018
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN NGỌC HÀ VAI TRÒ CỦA LỰC LƯỢNG CẢNH SÁT QUẢN LÝ HÀNH CHÍNH VỀ TRẬT TỰ XÃ HỘI TRONG QUẢN LÝ CƯ TRÚ – TỪ THỰC TIỄN QUẬN LONG BIÊN LUẬN VĂN THẠC SĨ CHUYÊN NGÀNH QUẢN LÝ CÔNG Mã số: 8 34 04 03 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS -TS Nguyễn Thị Thu Hà HÀ NỘI – Năm 2018
LỜI CAM ĐOAN Đây là công trình nghiên cứu khoa học của riêng tôi. Các số liệu, tài liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào. Những nội dung trong luận văn có sử dụng tài liệu tham khảo đều được trích dẫn nguồn một cách đầy đủ và chính xác! TÁC GIẢ LUẬN VĂN Nguyễn Ngọc Hà
LỜI CẢM ƠN Qua quá trình học tập và thực hiện luận văn tốt nghiệp Thạc sĩ quản lý công tại Học viện Hành chính Quốc gia, tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành đến: - Toàn thể giảng viên của Học viện Hành chính Quốc gia đã nhiệt tình truyền đạt những tri thức mới, những kinh nghiệm thực tiễn phong phú giúp tôi không ngừng nâng cao khả năng nhận thức và vận dụng thực tiễn vào công tác. - Lãnh đạo và cán bộ chiến sĩ Công an quận Long Biên thành phố Hà Nội đã hỗ trợ tôi trong việc cung cấp số liệu, xử lý thông tin, các ý kiến chuyên gia trong quá trình thực hiện hoàn thành luận văn Thạc sĩ. - PGS.TS Nguyễn Thị Thu Hà đã dành thời gian quý báu tận tình hướng dẫn, chỉ bảo giúp tôi hoàn thành luận văn tốt nghiệp. Trong quá trình nghiên cứu, thực hiện luận văn tôi đã dành nhiều thời gian và công sức. Tuy đã cố gắng, nỗ lực nhưng trong giai đoạn đầu của nghiên cứu khoa học, có nhiều kiến thức lý luận và thực tiễn nghiên cứu lần đầu tôi được tiếp cận, vì vậy luận văn không tránh khỏi những thiếu sót. Tôi rất mong nhận được sự đóng góp ý kiến của quý thầy, cô và đồng nghiệp giúp tôi ngày càng hoàn thiện hơn. Tôi xin chân thành cảm ơn! Tác giả Nguyễn Ngọc Hà
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN ANCT : An ninh chính trị ANQG : An ninh quốc gia ANTĐ : An ninh Thủ đô ANTT : An ninh trật tự BCA : Bộ Công an CAHN : Công an Hà Nội CAND : Công an nhân dân CATP : Công an Thành phố CBCS : Cán bộ, chiến sỹ CMND : Chứng minh nhân dân CSKV : Cảnh sát khu vực CSND : Cảnh sát nhân dân QLHC : Quản lý hành chính TTATXH : Trật tự an toàn xã hội TTXH : Trật tự xã hội UBND : Ủy ban nhân dân VPPL : Vi phạm pháp luật
MỤC LỤC Trang Mở đầu ................................................................................................................. 1 Chương 1: Cơ sở lý luận về vai trò của lực lượng Cảnh sát quản lý hành chính về trật tự xã hội trong quản lý cư trú ......................... 8 1.1. Khái niệm chung ................................................................................ 8 1.2.Chức năng, nhiệm vụ của lực lượng Cảnh sát quản lý hành chính về trật tự xã hội trong quản lý cư trú ...................................... 12 1.3. Các yếu tố tác động đến vai trò của lực lượng Cảnh sát quản lý hành chính về trật tự xã hội trong quản lý cư trú ......................... 21 Chương 2: Thực trạng vai trò của lực lượng Cảnh sát quản lý hành chính về trật tự xã hội trong quản lý cư trú tại quận Long Biên thành phố Hà Nội ................................................................... 30 2.1. Các yếu tố tác động đến vai trò quản lý cư trú của lực lượng Cảnh sát quản lý hành chính về trật tự xã hội Công an quận Long Biên thành phố Hà Nội ............................................................ 30 2.2. Thực trạng công tác quản lý cư trú của lực lượng Cảnh sát quản lý hành chính về trật tự xã hội Công an quận Long Biên, thành phố Hà Nội ............................................................................. 35 2.3. Đánh giá chung ................................................................................ 56 Chương 3: Phương hướng và giải pháp nâng cao vai trò của lực lượng Cảnh sát quản lý hành chính về trật tự xã hội trong quản lý cư trú tại quận Long Biên thành phố Hà Nội ................ 66 3.1. Phương hướng nâng cao vai trò của lực lượng cảnh sát quản lý hành chính về trật tự xã hội trong quản lý cư trú ........................ 66
3.2. Giải pháp nâng cao vai trò của lực lượng Cảnh sát quản lý hành chính về trật tự xã hội trong quản lý cư trú tại địa bàn quận Long Biên thành phố Hà Nội ................................................... 67 Kết luận ........................................................................................................... 93 Danh mục tài liệu tham khảo Phụ lục
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài luận văn Quản lý cư trú là một nội dung cơ bản trong quản lý hành chính về ANTT. Tiến hành công tác quản lý cư trú góp phần tạo điều kiện tối đa để công dân thực hiện quyền và nghĩa vụ theo pháp luật, phục vụ cho công tác quản lý xã hội của Nhà nước và công tác phòng ngừa, phát hiện đấu tranh chống tội phạm và các hành vi VPPL, tệ nạn xã hội, trong đó lực lượng Cảnh sát QLHC về TTXH đóng vai trò vô cùng quan trọng. Với vị trí là trung tâm chính trị, kinh tế, văn hóa - xã hội của cả nước, Hà Nội có sức hút lớn đối với người dân từ tỉnh khác, các quốc gia trên thế giới đến làm việc, học tập, sinh sống, du lịch... Tuy nhiên, sự gia tăng cơ học về dân số trên địa bàn thành phố Hà Nội cũng tạo ra những vấn đề tiêu cực bất ổn về an ninh trật tự, quản lý cư trú... Quận Long Biên là quận được thành lập trên cơ sở tách ra từ huyện Gia Lâm và có vị trí về phía Bắc sông Hồng, Thủ đô Hà Nội. Trên địa bàn diễn ra nhiều hoạt động kinh tế xã hội, tập trung nhiều thành phần dân cư, nơi tập trung đầu mối giao thông, giao thương, trung chuyển đi, về của các tỉnh phía về phía Bắc; Quận Long Biên có ga Gia Lâm và bến xe ô tô liên tỉnh Gia Lâm là những trọng điểm phức tạp về trật tự công cộng, nhiều khu đô thị mới được thành lập.Trong những năm qua, chính quyền các cấp đã tăng cường công tác chỉ đạo các lực lượng nghiệp vụ chuyên môn thực hiện nghiêm công tác đăng ký, quản lý cư trú, trong đó có việc phát huy tối đa vai trò của lực lượng Cảnh sát QLHC về TTXH trong quản lý cư trú. Trong những năm qua, lực lượng Cảnh sát QLHC về TTXH Công an quận Long Biên đã có rất nhiều đóng góp tích cực, ưu điểm trong quản lý cư trú, góp phần đảm bảo an ninh trật tự trên địa bàn.Tuy nhiên, việc phát huy vai trò của lực lượng Cảnh sát QLHC về TTXH trong quản lý cư trú của vẫn còn 1
tồn tại, hạn chế như việc tổ chức thực hiện, áp dụng Luật Cư trú vẫn còn nhiều khó khăn, bất cập, chưa phù hợp với tình hình thực tế; Công tác tuyên truyền, hướng dẫn quần chúng nhân dân thực hiện quản lý cư trú chưa được phát huy hiệu quả; Hệ thống phương tiện, trang thiết bị như máy móc, phần mềm, phương tiện đi lại, hồ sơ quản lý còn chưa đáp ứng được yêu cầu của tình hình mới, việc quản lý vẫn còn thủ công; Đội ngũ cán bộ trực tiếp thực hiện công tác quản lý cư trú còn thiếu, nhiều cán bộ còn hạn chế về nhận thức pháp luật, nghiệp vụ và các kỹ năng công tác khác; Tình trạng cán bộ xa rời địa bàn, chưa làm tốt trong công tác tuyên truyền; hoạt động kiểm tra, giám sát tại địa bàn chưa thực sự chặt chẽ; Cơ chế quản lý người lao động ngoại tỉnh, học sinh, sinh viên trên địa bàn quận chưa hợp lý; Số lượng CBCS thực hiện nhiệm vụ quản lý cư trú trên địa bàn còn thiếu; Sự phối hợp giữa lực lượng Cảnh sát QLHC về TTXH với các lực lượng khác vẫn nặng về hình thức, nội dung chưa đồng bộ, phương pháp tiến hành chưa thực sự hiệu quả; Nhiều khu đô thị, chung cư cao tầng được xây dựng mới, kéo theo hàng nghìn hộ, nhân khẩu về cư trú nhưng quá trình quy hoạch, phê duyệt chưa có sự tham gia đóng góp ý kiến của Cảnh sát QLHC về TTXH dẫn đến khó khăn trong bố trí cán bộ, tổ chức công tác quản lý cư trú. Tình hình thực tiễn trên đòi hỏi cấp thiết phải thay đổi, nâng cao hiệu quả hoạt động, phát huy vai trò của lực lượng Cảnh sát QLHC về TTXH tại địa bàn cơ sở trong quản lý cư trú. Dưới góc độ lý luận, mặc dù đã có một số công trình nghiên cứu về vai trò của lực lượng Cảnh sát quản lý hành chính về trật tự xã hội trong quản lý nhà nước về an ninh trật tự, tuy nhiên thời gian nghiên cứu đã lâu, chưa đi sâu trực tiếp vào công tác quản lý cư trú, đặc biệt trên địa bàn quận Long Biên thành phố Hà Nội. Đây vẫn là khoảng trống đòi hỏi cần được nghiên cứu, bổ sung và hoàn thiện. Chính vì vậy, việc chọn vấn đề: “Vai trò của lực lượng Cảnh sát quản lý hành chính về trật tự xã hội trong quản lý cư trú - từ thực 2
tiễn quận Long Biên thành phố Hà Nội” làm đề tài luận văn Thạc sĩ có ý nghĩa thiết thực trên phương diện lý luận và thực tiễn. 2. Tình hình nghiên cứu Từ trước tới nay, đã có nhiều công trình, đề tài nghiên cứu về lĩnh vực cư trú và quản lý cư trú, vai trò của lực lượng Cảnh sát QLHC về TTXH trong quản lý cư trú. Có thể kể đến các công trình, đề tài sau: đề tài khoa học cấp Bộ Công an năm 2006 của GS- TS Nguyễn Xuân Yêm: “Đổi mới quản lý cư trú của công dân Việt Nam trong tình hình hiện nay”; Quản lý nhà nước về cư trú - thực trạng và giải pháp (từ thực tiễn thành phố Hà Nội), Luận văn thạc sĩ của tác giả Nguyễn Văn Ẩn, Học viện Chính trị - Hành chính quốc gia năm 2009; “ Quản lý cư trú - Qua thực tiễn ở Hải Phòng”, Luận văn thạc sĩ của tác giả Bùi Thị Tư, Khoa Luật - Đại học Quốc gia Hà Nội, 2014. Bên cạnh đó còn có một số bài viết chuyên đề như: “Một số vấn đề đặt ra cần được tiếp tục nghiên cứu trong xây dựng Luật Cư trú Việt Nam” đăng trên tạp chí CAND tháng 7 năm 2007 của PGS, TS Đinh Trọng Hoàn; bài viết: “Mô hình quản lý cư trú theo Luật cư trú ở Việt Nam trong tình hình mới” của GS, TS Nguyễn Ngọc Anh đăng trên tạp chí CSND tháng 8 năm 2008; bài viết “Thay đổi bước ngoặt trong quản lý cư trú” đăng trên báo An ninh Thủ đô tháng 11 năm 2017; bài viết “Nâng cao hiệu quả công tác đăng ký, quản lý cư trú phục vụ phát triển kinh tế, xã hội, bảo đảm an ninh trật tự, trật tự an toàn xã hội trên địa bàn thành phố Hải Phòng” của tác giả Vũ Thanh Chương đăng trên tạp chí CSND tháng 3 năm 2018... Các đề tài, công trình nghiên cứu trên đã nghiên cứu những vấn đề mang tính tổng thể hoặc những khía cạnh, phạm vi cụ thể khác nhau của hoạt động tổ chức thực hiện pháp luật về cư trú. Nhưng đến nay chưa có công trình nghiên cứu nào đi sâu về việc tổ chức thực hiện pháp luật về cư trú trên địa 3
bàn quận Long Biên, thành phố Hà Nội. Có thể khẳng định, đề tài “Vai trò của lực lượng Cảnh sát quản lý hành chính về trật tự xã hội trong quản lý cư trú - từ thực tiễn quận Long Biên thành phố Hà Nội” là đề tài đầu tiên nghiên cứu về khía cạnh này tại quận Long Biên, thành phố Hà Nội. 3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn - Mục đích: Trên cơ sở nghiên cứu, tổng hợp, phân tích những kiến thức lý luận và đánh giá thực trạng vai trò của lực lượng Cảnh sát quản lý hành chính về trật tự xã hội trong quản lý cư trú trên địa bàn quận Long Biên thành phố Hà Nội luận văn góp phần đưa ra một số giải pháp cho việc nâng cao vai trò của lực lượng Cảnh sát QLHC về TTXH trong quản lý cư trú trên địa bàn quận Long Biên, Hà Nội nói riêng và trên cả nước nói chung. - Nhiệm vụ: + Nghiên cứu, hệ thống hóa, bổ sung làm rõ lý luận vai trò của lực lượng Cảnh sát quản lý hành chính về trật tự xã hội trong quản lý cư trú. + Phân tích, tổng hợp, đánh giá thực trạng cư trú, thực trạng vai trò của lực lượng Cảnh sát QLHC về TTXH trong quản lý cư trú trên địa bàn quận Long Biên, thành phố Hà Nội. + Đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả vai trò của lực lượng Cảnh sát quản lý hành chính về trật tự xã hội trong quản lý cư trú trên địa bàn quận Long Biên thành phố Hà Nội trong thời gian tới. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận văn - Đối tượng nghiên cứu: Vai trò của lực lượng Cảnh sát quản lý hành chính về trật tự xã hội trong quản lý cư trú trên địa bàn quận Long Biên thành phố Hà Nội. - Phạm vi nghiên cứu: + Về nội dung: Luận văn nghiên cứu vai trò của lực lượng Cảnh sát 4
QLHC về TTXH trong quản lý cư trú đối với công dân Việt Nam trên địa bàn quận Long Biên thành phố Hà Nội gắn liền với các công tác quản lý thường trú, tạm trú, lưu trú, tạm vắng, xây dựng và vận hành hệ thống cơ sở dữ liệu về dân cư, cư trú. + Về đối tượng: Luận văn tập trung nghiên cứu trong phạm vi hoạt động của lực lượng Cảnh sát QLHC về TTXH chuyên môn thuộc Đội Cảnh sát QLHC về TTXH ở Công an quận và lực lượng Cảnh sát khu vực tại Công an phường. + Địa bàn nghiên cứu: Địa bàn quận Long Biên thành phố Hà Nội. + Phạm vi thời gian: Từ năm 2014 đến nay. 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu của luận văn - Phương pháp luận: Đề tài luận văn được thực hiện trên cơ sở phương pháp luận của Chủ nghĩa Mác - Lênin; tư tưởng Hồ Chí Minh; quán triệt các chủ trương, đường lối, quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam, pháp luật của Nhà nước, phương châm, nguyên tắc của Ngành Công an trong quản lý về an ninh, trật tự nói chung, trong công tác quản lý cư trú nói riêng. -Phương pháp nghiên cứu: + Phương pháp nghiên cứu lý luận: Nghiên cứu hệ thống các giáo trình, tài liệu tham khảo, đề tài nghiên cứu khoa học, nghiên cứu hệ thống văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến hoạt động quản lý cư trú theo chức năng của lực lượng Cảnh sát QLHC về TTXH. Qua đó, tác giả đã bổ sung cách nhìn tổng quát, các vấn đề đã được các tài liệu chỉ ra về lý luận, thực tiễn của lực lượng Cảnh sát QLHC về TTXH. + Phương pháp phân tích, tổng hợp: Đây là phương pháp được sử dụng xuyên suốt trong nội dung luận văn để làm rõ các vấn đề lý luận, đánh giá đúng tình hình thực trạng. Trên cơ sở tổng hợp các số liệu, thông tin từ các 5
báo cáo tổng kết, báo cáo chuyên đề của Công an quận, đội Cảnh sát QLHC về TTXH, Công an các phường, qua đó xây dựng thành hệ thống bảng phụ lục, biểu đồ để so sánh về dữ liệu dân cư qua các năm. + Phương pháp chuyên gia: Gặp gỡ, trao đổi khoa học với cán bộ thực tiễn nhiều kinh nghiệm trực tiếp thực hiện quản lý cư trú. Mặt khác, trao đổi với cán bộ thực tiễn làm công tác quản lý cư trú trên địa bàn quận Long Biên, thành phố Hà Nội để làm rõ những khó khăn, vướng mắc trong thực hiện công tác này. Ngoài ra, phương pháp chuyên gia còn được sử dụng khi trao đổi, tham vấn các nhà khoa học, nhà nghiên cứu về những vấn đề lý luận có liên quan đến đề tài luận văn. Đồng thời, xin ý kiến chuyên gia về bố cục, nội dung phân tích trong luận văn, ngôn ngữ, văn phong trong quá trình hoàn thiện luận văn. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn - Ý nghĩa lý luận: Kết quả nghiên cứu luận văn góp phần hoàn thiện lý luận vai trò của lực lượng Cảnh sát quản lý hành chính về trật tự xã hội trong quản lý cư trú của lực lượng Cảnh sát QLHC về TTXH và góp phần xây dựng hệ thống tài liệu tham khảo phục vụ học tập, nghiên cứu về chuyên ngành quản lý hành chính về ANTT. - Ý nghĩa thực tiễn: Luận văn trực tiếp đánh giá, phân tích tình hình VPPL về cư trú; thực trạng hoạt động của lực lượng Cảnh sát QLHC về TTXH về cư trú trên địa bàn quận Long Biên, thành phố Hà Nội. Từ đó, tìm ra những hạn chế, nguyên nhân của những tồn tại và đưa ra các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả vai trò công tác quản lý cư trú của lực lượng Cảnh sát QLHC về TTXH trên địa bàn quận Long Biên thành phố Hà Nội. Kết quả nghiên cứu luận văn có thể được sử dụng nhằm giúp cho lực 6
lượng Cảnh sát QLHC về TTXH Công an quận Long Biên thành phố Hà Nội chỉ đạo, tiến hành quản lý cư trú phục vụ trong quản lý xã hội và phòng ngừa, đấu tranh chống tội phạm. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phần phụ lục, nội dung luận văn được cấu trúc thành 3 chương. Chương 1: Cơ sở lý luận về vai trò của lực lượng Cảnh sát quản lý hành chính về trật tự xã hội trong quản lý cư trú. Chương 2: Thực trạng vai trò của lực lượng Cảnh sát quản lý hành chính về trật tự xã hội trong quản lý cư trú tại quận Long Biên thành phố Hà Nội. Chương 3: Phương hướng và giải pháp nâng cao vai trò của lực lượng Cảnh sát quản lý hành chính về trật tự xã hội trong quản lý cư trú tại quận Long Biên thành phố Hà Nội. 7
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ VAI TRÒ CỦA LỰC LƯỢNG CẢNH SÁT QUẢN LÝ HÀNH CHÍNH VỀ TRẬT TỰ XÃ HỘI TRONG QUẢN LÝ CƯ TRÚ 1.1. Khái niệm chung. 1.1.1. Khái niệm về cư trú. Theo Giản yếu Hán - Việt từ điển giải thích: “Cư trú là ở tại một chỗ nào trong một thời gian dài”[1,tr.23]. Trong lịch sử, vấn đề cư trú đã được chế độ phong kiến quan tâm nhằm phục vụ cho chính sách bình định, đánh thuế, di dân và đi lính. Công dân khi đi ra khỏi địa bàn nơi họ sinh sống thường xuyên phải khai báo với chính quyền. Nghĩa của từ cư trú qua các giai đoạn gắn với sự đa dạng trong hoạt động ở, nghỉ, đi lại của công dân và trong góc độ pháp luật đã dẫn đến sự đa dạng trong cách hiểu. Cư trú theo nghĩa của Đại từ điển Tiếng Việt xác định là:“sự hiện diện của cá nhân tại một số nơi ở”[46, tr.17]. Một người có thể cư trú ở hai hoặc nhiều nơi, như trong một thành phố và người ở trong nước, nhưng chỉ có một nơi cư trú mang tính ổn định. Cư trú có nghĩa là sống tại một địa phương cụ thể, nơi cư trú sinh sống tại địa phương đó với ý định cố định và lâu dài. Tự do cư trú, đi lại là một trong những quyền cơ bản của công dân được khẳng định tại Điều 23 Hiến pháp Nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 2013: "Công dân có quyền tự do đi lại và cư trú trong cả nước, có quyền ra nước ngoài và từ nước ngoài về nước. Việc thực hiện các quyền này do pháp luật quy định"[40, tr.15]. Như vậy, quyền cư trú của công dân là một trong những quyền cơ bản được pháp luật bảo vệ. Công dân có quyền sống, làm việc, cư trú trên lãnh thổ Việt Nam. Điều 1 Luật Cư trú 2006 quy định: 8
“Cư trú là việc công dân sinh sống tại một địa điểm thuộc xã, phường, thị trấn dưới hình thức thường trú hoặc tạm trú”. [42, tr.5]. Cư trú của công dân được xác định tại từng vị trí theo địa giới hành chính phường, xã, thị trấn bằng hai hình thức đăng ký thường trú hoặc đăng ký tạm trú với cơ quan Công an. Công dân có quyền tự do cư trú theo quy định của Luật Cư trú và các quy định khác của pháp luật có liên quan. Công dân có đủ điều kiện đăng ký thường trú, tạm trú thì có quyền yêu cầu cơ quan nhà nước có thẩm quyền đăng ký thường trú, tạm trú. Tuy nhiên, quyền tự do cư trú của công dân chỉ bị hạn chế theo quyết định của cơ quan nhà nước có thẩm quyền và theo trình tự, thủ tục do pháp luật quy định. Để đảm bảo thực hiện quyền cư trú của công dân, Nhà nước thực hiện nhiều biện pháp khác nhau như bảo đảm quyền tự do cư trú của công dân. Cơ quan, tổ chức, cá nhân xâm phạm quyền tự do cư trú của công dân phải bị xử lý nghiêm minh. Mặt khác, nhà nước có chính sách và biện pháp đồng bộ để bảo đảm ngày càng tốt hơn quyền tự do cư trú của công dân. Đồng thời, nhà nước bảo đảm ngân sách, cơ sở vật chất, nguồn nhân lực, đầu tư phát triển công nghệ, kỹ thuật tiên tiến cho hoạt động đăng ký về cư trú. Như vậy, có thể hiểu: Cư trú là việc công dân sinh sống tại một địa điểm thuộc xã, phường, thị trấn, huyện đảo nơi không tổ chức đơn vị hành chính cấp xã dưới hình thức thường trú hoặc tạm trú có đăng ký với cơ quan có chức năng quản lý cư trú. 1.1.2. Khái niệm quản lý cư trú của lực lượng Cảnh sát quản lý hành chính về trật tự xã hội. Ở nước ta, quyền lực nhà nước là thống nhất, nhưng có sự phân công, phối hợp và kiểm soát giữa các cơ quan nhà nước trong việc thực thi ba quyền lập pháp, hành pháp và tư pháp. Theo cơ chế đó, quyền lập pháp được trao 9
cho một cơ quan duy nhất thực hiện là Quốc hội. Ngoài chức năng chủ yếu là lập pháp, quyền hành pháp được trao cho Chính phủ và bộ máy hành chính địa phương thực hiện bao gồm quyền lập quy và điều hành hành chính, quyền tư pháp được trao cho hệ thống Viện Kiểm sát nhân dân các cấp và hệ thống Tòa án nhân dân các cấp thực hiện. Quản lý nhà nước là hoạt động mang tính quyền lực nhà nước để điều chỉnh các quan hệ xã hội và hành vi hoạt động của con người phục vụ đảm bảo ANTT và phát triển đất nước. Quản lý nhà nước có nội dung và đối tượng điều chỉnh rất rộng, liên quan đến tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội, như về kinh tế, văn hóa, xã hội, giáo dục, y tế, khoa học, công nghệ, môi trường, thông tin, truyền thông, đối ngoại, quốc phòng, an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội,... trong đó, quản lý cư trú là một bộ phận của quản lý nhà nước về an ninh, trật tự. Để quản lý xã hội, Nhà nước quản lý nhiều đối tượng khác nhau, trong đó con người là đối tượng cần chú ý nhất. Để quản lý con người, nhà nước thực hiện các nội dung, biện pháp khác nhau trong đó có quản lý cư trú. Nhà nước giao cho Bộ Công an thực hiện chức năng quản lý cư trú và lực lượng Cảnh sát QLHC về TTXH được giao nhiệm vụ trực tiếp tiến hành quản lý toàn diện hoạt động cư trú của công dân. Hiện nay, các lực lượng Cảnh sát QLHC về TTXH chuyên môn thực hiện nhiệm vụ quản lý cư trú bao gồm: Cảnh sát QLHC về TTXH ở cấp quận, huyện, thị xã, thành phố thuộc tỉnh; Cảnh sát đăng ký, quản lý dữ liệu quốc gia về dân cư; CSKV tại các địa bàn có bố trí Công an chính quy. Quản lý cư trú là quá trình các lực lượng chức năng dựa vào các quy định của pháp luật để tổ chức hoạt động đăng ký, thực hiện công tác quản lý đối với hoạt động cư trú của công dân nhằm phục vụ hoạt động quản lý xã hội của nhà nước, bảo vệ vững chắc quốc phòng, an ninh, đảm bảo việc thực hiện nghiêm quyền và nghĩa vụ của công dân. Quản lý cư trú gồm hai bước lớn là tổ chức đăng ký và tiến hành việc 10
quản lý các nội dung có liên quan. Các nội dung cụ thể để thực hiện hoạt động đăng ký, quản lý thường trú, tạm trú, lưu trú, tạm vắng. Để thực hiện tốt các nội dung đó, lực lượng Cảnh sát QLHC về TTXH thực hiện công tác điều tra nghiên cứu nắm tình hình về hoạt động cư trú; trực tiếp hoặc phối hợp tuyên truyền, vận động quần chúng nhân dân thực hiện các quy định về cư trú; tổ chức tiếp nhận, giải quyết các hồ sơ đăng ký thường trú, tạm trú, khai báo tạm vắng, thông báo lưu trú, điều chỉnh, bổ sung thông tin, hay hồ sơ quản lý cư trú; sử dụng công tác nghiệp vụ cơ bản; kiểm tra, xử lý vi phạm hành chính trong quá trình công dân cư trú, kinh doanh cho thuê lưu trú trên địa bàn được phân công phụ trách, tiến hành việc phối hợp, hợp tác quốc tế trong quản lý cư trú,… Trong quá trình thực hiện quản lý cư trú, lực lượng Cảnh sát QLHC về TTXH căn cứ vào các quy định của pháp luật, các quy định của ngành Công an. Thực hiện quản lý cư trú của lực lượng Cảnh sát QLHC về TTXH với nhiều mục đích khác nhau như thực hiện quản lý xã hội cho Nhà nước, phòng ngừa đấu tranh chống tội phạm và đảm bảo cho công dân thực hiện quyền và nghĩa vụ của mình theo pháp luật quy định. Như vậy, có thể hiểu: “Quản lý cư trú của Cảnh sát quản lý hành chính về trật tự xã hội là quá trình các chủ thể theo phạm vi chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn được giao tiến hành đăng ký, quản lý hoạt động thường trú, tạm trú, tổ chức tiếp nhận, quản lý lưu trú và tạm vắng đối với công dân Việt Nam tại các phường, thị trấn hoặc huyện đảo nơi chưa tổ chức đơn vị hành chính cấp xã nhằm phục vụ công tác quản lý dân cư của Nhà nước, góp phần phòng ngừa, đấu tranh chống tội phạm và các hành vi vi phạm pháp luật khác, đảm bảo việc thực hiện quyền và nghĩa vụ của công dân[30, tr.17]. 1.1.3. Khái niệm về vai trò của lực lượng Cảnh sát quản lý hành chính về trật tự xã hội trong quản lý cư trú Vai trò thường là từ chỉ tính chất của sự vật, sự việc, hiện tượng, dùng 11
để nói về vị trí chức năng, nhiệm vụ, mục đích của sự vật, sự việc, hiện tượng trong một hoàn cảnh, bối cảnh và mối quan hệ nào đó. [37, tr.148]. Ví dụ : Vai trò của Đảng đối với sự phát triển đất nước, vai trò của tác phẩm văn học nào đó đối với sự nghiệp sáng tác văn học của tác giả, vai trò của từ đối với câu... Vai trò của lực lượng Cảnh sát quản lý hành chính về trật tự xã hội trong quản lý cư trú là vị trí, chức năng, nhiệm vụ tầm quan trọng của lực lượng Cảnh sát QLHC về TTXH đối với hoạt động quản lý cư trú của công dân nhằm thực hiện các mục đích về quản lý cư trú trong khuôn khổ quy định của pháp luật nói chung, pháp luật về cư trú nói riêng. 1.2. Chức năng, nhiệm vụ của lực lượng Cảnh sát quản lý hành chính về trật tự xã hội trong quản lý cư trú 1.2.1. Điều tra nghiên cứu, nắm tình hình về đối tượng quản lý cư trú và các vấn đề có liên quan Tập trung đi sâu nắm vững những vấn đề cơ bản về từng hộ gia đình và từng người từ đủ 14 tuổi trở lên. Lực lượng trực tiếp tiến hành đăng ký, quản lý thường trú phải có kế hoạch thường xuyên đi sâu điều tra nghiên cứu nắm vững tình hình, các thông tin, tài liệu về từng người dân ở từng địa bàn. Cần nắm vững tổng số, tình hình đặc điểm, tính chất, sự di biến động và những vấn đề thay đổi về nơi cư trú của từng người trong hộ gia đình đó, số hộ gia đình đã đăng ký thường trú và số đang có mặt trên địa bàn nhưng chưa được đăng ký thường trú, lý do và các biện pháp đã áp dụng giải quyết đối với từng trường hợp. Chú ý nắm vững những hộ gia đình có những vấn đề đặc biệt phức tạp như: Có người là đối tượng trong diện quản lý; có người là đối tượng có nghi vấn hoạt động phạm tội; những hộ gia đình có mâu thuẫn tranh chấp trong nội bộ, những người tham gia hoạt động làm nghề kinh doanh có điều kiện về ANTT,... để có kế hoạch quản lý cho phù hợp. 12
Đối với cá nhân thường trú, tạm trú hiện đang cư trú tại địa bàn, từ đủ 14 tuổi trở lên đều phải điều tra nắm vững 4 nội dung yêu cầu cụ thể về:lai lịch bản thân; mối quan hệ gia đình; nghề nghiệp, đời sống kinh tế, thái độ chính trị hiện tại. Nắm vững các thông tin về số lượng người lưu trú, các thông tin lai lịch của nhân khẩu lưu trú, mục đích lưu trú,... 1.2.2. Tuyên truyền, hướng dẫn quần chúng nhân dân thực hiện quy định về cư trú Thông qua quá trình thực hiện nhiệm vụ công tác chuyên môn, Cảnh sát QLHC về TTXH thường xuyên thực hiện nội dung công tác tuyên truyền, phổ biến các kiến thức pháp luật về cư trú cho quần chúng nhân dân. Nội dung tuyên truyền tập trung vào các chính sách của Đảng, Nhà nước trong vấn đề về cư trú. Quy định của pháp luật có liên quan về chế độ đi lại, thường trú, tạm trú, tạm vắng, lưu trú, quy định về quản lý các ngành nghề kinh doanh cho thuê lưu trú để người dân nắm rõ và thực hiện nghiêm túc, đặc biệt là các quy định mới được ban hành. Giải thích các quy định, trình tự thủ tục giải quyết các vấn đề liên quan đến việc thực hiện quyền cư trú để công dân thực hiện quyền của mình, đồng thời thực hiện các nghĩa vụ có liên quan. Một nội dung quan trọng khác là vận động quần chúng nhân dân đồng lòng, ủng hộ, hỗ trợ Cảnh sát QLHC về TTXH trong thực hiện công tác quản lý cư trú như đóng góp ý kiến, hỗ trợ trong việc thu thập dữ liệu quốc gia về dân cư, hợp tác trong công tác kiểm tra, bổ sung thông tin cư trú, giải quyết các vướng mắc, tuyên truyền tới công dân khác,... Nội dung tuyên truyền tập trung đi sâu hướng dẫn nhân dân nắm và thực hiện các quy định trong Luật Cư trú, các văn bản hướng dẫn có liên quan. Đồng thời phải nắm vững các văn bản, hướng dẫn, chỉ đạo của Bộ Công an và các cơ quan chức năng trong quản lý cư trú. Những nội dung tuyên truyền phải thiết thực, ngắn gọn, dễ hiểu, dễ nhớ, phù hợp với khả năng nhận thức của 13