Luận văn Thạc sĩ Quản lý giáo dục: Quản lý hoạt động giáo dục bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa dân tộc thiểu số cho học sinh ở các trường Phổ thông dân tộc nội trú tỉnh Bình Phước

Chia sẻ: Matroinho | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:192

Thêm vào BST

Báo xấu

17
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu của luận văn "Quản lý hoạt động giáo dục bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa dân tộc thiểu số cho học sinh ở các trường Phổ thông dân tộc nội trú tỉnh Bình Phước" nhằm nghiên cứu lý luận và khảo sát thực tiễn quản lý hoạt động giáo dục (HĐGD) bảo tồn và phát huy giá trị VH DTTS cho HS ở các Trường PTDTNT tỉnh Bình Phước, tác giả đề xuất các biện pháp quản lý công tác này, góp phần nâng cao chất lượng GD toàn diện cho HS người DT ở địa phương.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý giáo dục: Quản lý hoạt động giáo dục bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa dân tộc thiểu số cho học sinh ở các trường Phổ thông dân tộc nội trú tỉnh Bình Phước

UBND TỈNH BÌNH DƯƠNG TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ DẦU MỘT NINH THỊ THÚY QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC BẢO TỒN VÀ PHÁT HUY GIÁ TRỊ VĂN HÓA DÂN TỘC THIỂU SỐ CHO HỌC SINH Ở CÁC TRƯỜNG PHỔ THÔNG DÂN TỘC NỘI TRÚ TỈNH BÌNH PHƯỚC LUẬN VĂN THẠC SĨ CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ GIÁO DỤC MÃ SỐ: 8140114 BÌNH DƯƠNG – 2019
UBND TỈNH BÌNH DƯƠNG TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ DẦU MỘT NINH THỊ THÚY QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC BẢO TỒN VÀ PHÁT HUY GIÁ TRỊ VĂN HÓA DÂN TỘC THIỂU SỐ CHO HỌC SINH Ở CÁC TRƯỜNG PHỔ THÔNG DÂN TỘC NỘI TRÚ TỈNH BÌNH PHƯỚC LUẬN VĂN THẠC SĨ CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ GIÁO DỤC MÃ SỐ: 8140114 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. PHẠM HỮU NGÃI BÌNH DƯƠNG – 2019
LỜI CAM ĐOAN Kýnh gửi: Ban Giám hiệu Trường Đại học Thủ Dầu Một. Tôi tên: Ninh Thị Thúy, là học viên lớp Cao học Quản lý giáo dục - khóa 2017 - 2019. Luận văn “Quản lý hoạt động giáo dục bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa dân tộc thiểu số cho học sinh ở các trường Phổ thông dân tộc nội trú tỉnh Bình Phước” được thực hiện từ tháng 10 năm 2018 đến tháng 11 năm 2019. Luận văn sử dụng những thông tin từ nhiều nguồn khác nhau, các thông tin đã được ghi rõ nguồn gốc, số liệu đã được phân tích, tổng hợp, xử lý và đưa vào luận văn đúng quy định. Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực nếu sai tôi hoàn toàn chịu trách nhiệm. Mặc dù đã rất cố gắng trong quá trình nghiên cứu thực hiện đề tài, song không tránh khỏi những sơ xuất, thiếu sót. Kính mong nhận được ý kiến đóng góp và chỉ dẫn của quý thầy, cô và bạn bè, đồng nghiệp. Tác giả luận văn Ninh Thị Thúy i
LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành luận văn này, tôi đã nhận được rất nhiều sự quan tâm, giúp đỡ của lãnh đạo nhà trường, Phòng Đào tạo Sau đại học và quý Thầy Cô trường Đại học Thủ Dầu Một tỉnh Bình Dương, giáo viên hướng dẫn, gia đình, cơ quan, đồng nghiệp, bạn bè. Với tình cảm chân thành, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn đến Lãnh đạo Trường Đại học Thủ Dầu Một tỉnh Bình Dương, đặc biệt là Phòng Đào tạo Sau đại học đã tạo điều kiện thuận lợi cho chúng tôi được học tập, nghiên cứu nâng cao trình độ đáp ứng yêu cầu đòi hỏi ngày càng cao của nhiệm vụ mới. Tôi xin được bày tỏ lời tri ân sâu sắc đến TS. Phạm Hữu Ngãi, người đã luôn tận tình chỉ dẫn, giúp đỡ, động viên và chia sẻ cho tôi những kinh nghiệm quý báu trong quá trình thực hiện luận văn. Tôi xin chân thành cảm ơn các đồng chí trong Ban lãnh đạo, giáo viên, các em học sinh ở các trường Phổ thông Dân tộc Nội trú tỉnh Bình Phước đã tạo điều kiện, giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn. Cuối cùng, tôi xin gửi lời cảm ơn tới gia đình, người thân, bạn bè và đồng nghiệp đã động viên, giúp đỡ trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Tôi hy vọng luận văn này sẽ đóng góp tích cực vào công tác quản lý hoạt động giáo dục bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa dân tộc thiểu số cho học sinh ở các Trường Phổ thông dân tộc nội trú tỉnh Bình Phước. Mặc dù rất cố gắng, nhưng do thời gian nghiên cứu còn hạn chế nên không thể tránh khỏi thiếu sót. Rất mong sự góp ý và giúp đỡ của Hội đồng Khoa học để đề tài nghiên cứu được hoàn thiện hơn. Xin chân thành cảm ơn! Bình Phước, ngày tháng 11 năm 2019 Tác giả Ninh Thị Thúy ii
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ........................................................................................................ i LỜI CẢM ƠN ..............................................................................................................ii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN .................................... ix DANH MỤC CÁC BIỂU BẢNG ............................................................................... x DANH MỤC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ ............................................................................ xiii TÓM TẮT ................................................................................................................ xiv MỞ ĐẦU ..................................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ..................................................................................................... 1 2. Mục đích nghiên cứu ............................................................................................... 4 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ........................................................................ 4 4. Giả thuyết khoa học ................................................................................................ 4 5. Nhiệm vụ nghiên cứu .............................................................................................. 4 6. Phạm vi nghiên cứu ................................................................................................. 5 7. Phương pháp nghiên cứu......................................................................................... 5 8. Đóng góp của luận văn ............................................................................................ 6 9. Cấu trúc của luận văn .............................................................................................. 7 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC BẢO TỒN VÀ PHÁT HUY GIÁ TRỊ VĂN HÓA DÂN TỘC THIỂU SỐ CHO HỌC SINH Ở TRƯỜNG PHỔ THÔNG DÂN TỘC NỘI TRÚ .......................................... 8 1.1. Tổng quan lịch sử nghiên cứu vấn đề .................................................................. 8 1.1.1. Quan điểm của chủ tịch Hồ Chí Minh về công tác bảo tồn và phát triển văn hóa các dân tộc thiểu số .............................................................................. 8 1.1.2. Quan điểm của Đảng về công tác bảo tồn và phát triển văn hóa các dân tộc thiểu số .......................................................................................................... 9 1.1.3. Quy định của Nhà nước về công tác bảo tồn và phát triển văn hóa các dân tộc thiểu số ................................................................................................. 10 1.1.4. Các công trình nghiên cứu ..................................................................... 11 1.2. Các khái niệm cơ bản ......................................................................................... 14 iii
1.2.1. Khái niệm hoạt động giáo dục bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa dân tộc thiểu số ........................................................................................................ 14 1.2.2. Khái niệm Quản lý hoạt động giáo dục bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa dân tộc thiểu số.......................................................................................... 19 1.3. Lý luận về hoạt động giáo dục bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa dân tộc thiểu số cho học sinh ở trường Phổ thông Dân tộc Nội trú ................................................ 22 1.3.1. Trường Phổ thông Dân tộc Nội trú và học sinh trường Phổ thông Dân tộc Nội trú ......................................................................................................... 22 1.3.2. Mục đích giáo dục bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa dân tộc thiểu số cho học sinh trường phổ thông dân tộc nội trú ................................................ 25 1.3.3. Nội dung giáo dục bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa dân tộc thiểu số cho học sinh trường phổ thông dân tộc nội trú ................................................ 25 1.3.4. Phương pháp và hình thức giáo dục bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa dân tộc thiểu số cho học sinh ở các trường Phổ thông Dân tộc Nội trú. ......... 27 1.3.5. Kiểm tra, đánh giá trong giáo dục bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa dân tộc thiểu số cho học sinh ở các trường Phổ thông Dân tộc Nội trú. ......... 28 1.4. Quản lý hoạt động giáo dục bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa dân tộc thiểu số cho học sinh ở các trường Phổ thông Dân tộc Nội trú .............................................. 29 1.4.1. Sự cần thiết của quản lý hoạt động giáo dục bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa dân tộc thiểu số cho học sinh ở các trường Phổ thông Dân tộc Nội trú29 1.4.2. Chức năng quản lý hoạt động giáo dục bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa dân tộc thiểu số cho học sinh ở các trường Phổ thông Dân tộc Nội trú. .. 30 1.4.3. Quản lý các điều kiện cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ hoạt động giáo dục bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa dân tộc thiểu số cho học sinh ở các trường Phổ thông Dân tộc Nội trú ............................................................. 37 1.4.4. Quản lý sự phối hợp các lực lượng bên trong và bên ngoài nhà trường đối với hoạt động giáo dục bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa dân tộc thiểu số cho học sinh ở các trường Phổ thông Dân tộc Nội trú ................................ 38 1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động giáo dục bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa dân tộc thiểu số cho học sinh ở các trường Phổ thông Dân tộc Nội trú 40 iv
1.5.1. Yếu tố khách quan .................................................................................. 40 1.5.2. Yếu tố chủ quan ...................................................................................... 41 Tiểu kết chương 1...................................................................................................... 45 Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC BẢO TỒN VÀ PHÁT HUY GIÁ TRỊ VĂN HÓA DÂN TỘC THIỂU SỐ CHO HỌC SINH Ở CÁC TRƯỜNG PHỔ THÔNG DÂN TỘC NỘI TRÚ TỈNH BÌNH PHƯỚC......... 46 2.1. Tổng quan về địa bàn nghiên cứu ...................................................................... 46 2.1.1. Khái quát về tỉnh Bình Phước ................................................................ 46 2.1.2. Tình hình kinh tế, xã hội, văn hóa của dân tộc thiểu số tỉnh Bình Phước48 2.1.3. Tình hình giáo dục – đào tạo dân tộc thiểu số ở tỉnh Bình Phước ........ 49 2.1.4. Các trường Phổ thông Dân tộc Nội trú tỉnh Bình Phước ...................... 50 2.2. Khái quát về khảo sát thực trạng ........................................................................ 54 2.2.1. Mục đích khảo sát................................................................................... 54 2.2.2. Nội dung khảo sát ................................................................................... 55 2.2.3. Đối tượng khảo sát ................................................................................. 55 2.2.4. Phương thức xử lý số liệu ....................................................................... 55 2.3. Thực trạng hoạt động giáo dục bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa dân tộc thiểu số cho học sinh ở các trường Phổ thông Dân tộc Nội trú tỉnh Bình Phước ............. 56 2.3.1 Thực trạng nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên, cha mẹ học sinh và học sinh về giáo dục bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa dân tộc thiểu số cho học sinh ở các trường Phổ thông Dân tộc Nội trú tỉnh Bình Phước ............... 56 2.3.2. Thực trạng thực hiện các nội dung giáo dục bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa dân tộc thiểu số cho học sinh ở các trường Phổ thông Dân tộc Nội trú tỉnh Bình Phước .......................................................................................... 60 2.3.3. Thực trạng thực hiện các phương pháp và hình thức giáo dục bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa dân tộc thiểu số cho học sinh ở các trường Phổ thông Dân tộc Nội trú tỉnh Bình Phước ..................................................................... 66 2.3.4. Thực trạng kiểm tra, đánh giá trong giáo dục bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa dân tộc thiểu số cho học sinh ở các trường Phổ thông Dân tộc Nội trú tỉnh Bình Phước .......................................................................................... 69 v
2.4. Thực trạng quản lý hoạt động giáo dục bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa dân tộc thiểu số cho học sinh ở các trường Phổ thông Dân tộc Nội trú tỉnh Bình Phước71 2.4.1. Sự cần thiết quản lý hoạt động giáo dục bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa dân tộc thiểu số cho học sinh ở các trường Phổ thông Dân tộc Nội trú tỉnh Bình Phước ................................................................................................ 71 2.4.2. Thực trạng thực hiện các chức năng quản lý trong hoạt động giáo dục bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa dân tộc thiểu số cho học sinh ở các trường Phổ thông Dân tộc Nội trú tỉnh Bình Phước .................................................... 73 2.4.3. Thực trạng quản lý cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ hoạt động giáo dục bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa dân tộc thiểu số cho học sinh ở các trường Phổ thông Dân tộc Nội trú tỉnh Bình Phước ........................................ 81 2.4.4. Thực trạng quản lý sự phối hợp các lực lượng bên trong và bên ngoài nhà trường đối với hoạt động giáo dục bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa dân tộc thiểu số cho học sinh ở các trường Phổ thông Dân tộc Nội trú tỉnh Bình Phước ....................................................................................................... 82 2.5. Thực trạng ảnh hưởng của các yếu tố quản lý hoạt động giáo dục bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa dân tộc thiểu số cho học sinh ở các trường Phổ thông Dân tộc Nội trú tỉnh Bình Phước ...................................................................................... 84 2.6. Đánh giá chung về thực trạng quản lý hoạt động giáo dục bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa dân tộc thiểu số cho học sinh ở các trường Phổ thông Dân tộc Nội trú tỉnh Bình Phước ................................................................................................... 86 2.6.1. Kết quả đạt được và nguyên nhân .......................................................... 86 2.6.2. Những hạn chế và nguyên nhân ............................................................. 88 Tiểu kết chương 2...................................................................................................... 91 Chương 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC BẢO TỒN VÀ PHÁT HUY GIÁ TRỊ VĂN HÓA DÂN TỘC THIỂU SỐ CHO HỌC SINH Ở CÁC TRƯỜNG PHỔ THÔNG DÂN TỘC NỘI TRÚ TỈNH BÌNH PHƯỚC......... 93 3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp ............................................................................ 93 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục tiêu giáo dục .......................................... 93 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa và phát triển ..................................... 93 vi
3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn ......................................................... 94 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi ............................................................ 94 3.2. Biện pháp quản lý hoạt động giáo dục bảo tồn và phát huy văn hóa dân tộc thiểu số cho học sinh ở các trường Phổ thông Dân tộc Nội trú tỉnh Bình Phước .... 94 3.2.1. Nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý, giáo viên, học sinh và cha mẹ học sinh về sự cần thiết quản lý hoạt động giáo dục bảo tồn và phát huy văn hóa dân tộc thiểu số cho học sinh ở các trường phổ thông Dân tộc nội trú tỉnh Bình Phước ....................................................................................................... 95 3.2.2. Bồi dưỡng năng lực thực hiện các chức năng quản lý hoạt động giáo dục bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa dân tộc thiểu số cho học sinh ở các trường phổ thông Dân tộc nội trú tỉnh Bình Phước ......................................... 99 3.2.3. Thường xuyên cập nhật, bổ sung nội dung giáo dục bảo tồn và phát huy văn hóa dân tộc thiểu số cho học sinh ở các trường phổ thông Dân tộc nội trú tỉnh Bình Phước .............................................................................................. 104 3.2.4. Đổi mới phương pháp và đa dạng hóa hình thức hoạt động giáo dục bảo tồn và phát huy văn hóa dân tộc thiểu số cho học sinh ở các trường phổ thông Dân tộc nội trú tỉnh Bình Phước .................................................................... 107 3.2.5. Phát huy hiệu quả các nguồn lực phục vụ hoạt động giáo dục bảo tồn và phát huy văn hóa dân tộc thiểu số cho học sinh ở các trường Phổ thông Dân tộc nội trú tỉnh Bình Phước ............................................................................ 113 3.2.6. Hoàn thiện cơ chế phối hợp với các lực lượng bên ngoài nhà trường về hoạt động giáo dục bảo tồn và phát huy văn hóa dân tộc thiểu số cho học sinh ở các trường Phổ thông Dân tộc Nội trú tỉnh Bình Phước ............................ 117 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp ...................................................................... 122 3.4. Khảo nghiệm tính cần thiết và khả thi của các biện pháp quản lý hoạt động giáo dục bảo tồn và phát huy văn hóa dân tộc thiểu số cho học sinh ở các trường Phổ thông Dân tộc nội trú tỉnh Bình Phước. .................................................................. 125 3.4.1. Mục đích khảo nghiệm ......................................................................... 125 3.4.2. Nội dung khảo nghiệm .......................................................................... 125 3.4.3. Phương pháp khảo nghiệm ................................................................... 125 vii
3.4.4. Đối tượng khảo nghiệm ........................................................................ 125 3.4.5. Kết quả khảo nghiệm ............................................................................ 125 3.4.6. Mối tương quan giữa sự cần thiết và tính khả thi của 6 biện pháp ..... 127 Tiểu kết chương 3.................................................................................................... 130 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ......................................................................... 131 1. KẾT LUẬN .................................................................................................... 131 1.1. Về cơ sở lý luận ....................................................................................... 131 1.2. Về cơ sở thực tiễn .................................................................................... 132 1.3. Về biện pháp đề xuất ............................................................................... 133 2. Khuyến nghị ........................................................................................................ 134 2.1. Đối với Bộ Giáo dục và Đào tạo ............................................................. 134 2.2. Đối với cấp tỉnh ....................................................................................... 134 2.3. Đối với Sở Giáo dục và Đào tạo, Phòng Giáo dục và Đào tạo .............. 134 2.4. Đối với các cấp chính quyền địa phương ................................................ 135 TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................................... 137 PHỤ LỤC ............................................................................................................... 139 viii
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN STT Ký hiệu Chữ viết tắt 1 CBQL Cán bộ quản lý 2 CMHS Cha mẹ học sinh 3 DT Dân tộc 4 DTTS Dân tộc thiểu số 5 GD Giáo dục 6 GD & ĐT Giáo dục và Đào tạo 7 ĐTB Điểm trung bình 8 GV Giáo viên 9 HĐGD Hoạt động giáo dục 10 HS Học sinh 11 NV Nhân viên 12 PTDTNT Phổ thông Dân tộc Nội trú 13 QLGD Quản lý giáo dục 14 THCS Trung học cơ sở 15 THPT Trung học phổ thông 16 VH Văn hóa ix
DANH MỤC CÁC BẢNG ST Tên biểu bảng Trang T Bảng 2.1. Tổng quan về học sinh ở các trường PTDTNT trên địa 1 53 bàn tỉnh Bình Phước năm học 2017-2018 Bảng 2.2. Tổng quan về cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên ở các 2 54 trường PTDTNT trên địa bàn tỉnh Bình Phước năm học 2017-2018 Bảng 2.3. Kết quả khảo sát thực trạng nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên, cha mẹ học sinh về mục đích hoạt động 3 57 giáo dục bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa dân tộc thiểu số cho học sinh Bảng 2.4. . Kết quả khảo sát thực trạng nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên, cha mẹ học sinh và học sinh về sự cần 4 58 thiết giáo dục bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa dân tộc thiểu số cho học sinh ở các trường PTDTNT Bảng 2.5. . Kết quả khảo sát thực trạng bồi dưỡng ý thức bảo tồn 5 và phát huy giá trị văn hóa dân tộc thiểu số cho học sinh ở các 60 trường PTDTNT tỉnh Bình Phước Bảng 2.6. . Kết quả khảo sát thực trạng trang bị kiến thức, thái độ, 6 hành vi bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa dân tộc thiểu số cho 62 học sinh ở các trường PTDTNT tỉnh Bình Phước Bảng 2.7. . Kết quả khảo sát thực trạng giáo dục bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống, sắc phục, các trò chơi dân gian, 7 64 sử dụng nhạc cụ và tiếng nói, chữ viết của dân tộc thiểu số cho học sinh Bảng 2.8. . Kết quả khảo sát thực trạng thực hiện phương pháp và 8 hình thức giáo dục bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa dân tộc 67 thiểu số cho học sinh x
Bảng 2.9. Kết quả khảo sát thực trạng kiểm tra, đánh giá nội dung 9 giáo dục bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa dân tộc thiểu số cho 69 học sinh Bảng 2.10. Kết quả khảo sát sự cần thiết quản lý hoạt động giáo 10 dục bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa dân tộc thiểu số cho học 71 sinh Bảng 2.11. Kết quả khảo sát thực trạng thực hiện các bước lập kế 11 hoạch hoạt động giáo dục bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa dân 74 tộc thiểu số cho học sinh ở các trường PTDTNT tỉnh Bình Phước Bảng 2.12. Kết quả khảo sát thực trạng lập kế hoạch hoạt động 12 giáo dục bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa dân tộc thiểu số cho 74 học sinh ở các trường PTDTNT tỉnh Bình Phước Bảng 2.13. Kết quả khảo sát thực trạng tổ chức thực hiện kế hoạch 13 hoạt động giáo dục bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa dân tộc 76 thiểu số cho học sinh ở các trường PTDTNT tỉnh Bình Phước Bảng 2.14. Kết quả khảo sát thực trạng lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện kế hoạch hoạt động giáo dục bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa 14 78 dân tộc thiểu số cho học sinh ở các trường PTDTNT tỉnh Bình Phước Bảng 2.15. Kết quả khảo sát thực trạng kiểm tra, đánh giá thực hiện kế hoạch hoạt động giáo dục bảo tồn và phát huy giá trị văn 15 80 hóa dân tộc thiểu số cho học sinh ở các trường PTDTNT tỉnh Bình Phước Bảng 2.16. Kết quả khảo sát thực trạng quản lý cơ sở vật chất và trang thiết bị phục vụ hoạt động giáo dục bảo tồn và phát huy giá 16 81 trị văn hóa dân tộc thiểu số cho học sinh ở các trường PTDTNT tỉnh Bình Phước Bảng 2.17. Kết quả khảo sát thực trạng quản lý sự phối hợp các 17 83 lực lượng đối với hoạt động giáo dục bảo tồn và phát huy giá trị xi
văn hóa dân tộc thiểu số cho học sinh ở các trường PTDTNT Bảng 2.18. Kết quả khảo sát ảnh hưởng của các yếu tố đến quản lý 18 hoạt động giáo dục bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa dân tộc 84 thiểu số cho học sinh Bảng 3.1. Kết quả khảo nghiệm về sự cần thiết của các biện pháp 19 quản lý hoạt động giáo dục bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa dân 125 tộc thiểu số cho học sinh ở các trường PTDTNT Bảng 3.2. Kết quả khảo nghiệm về tính khả thi của các biện pháp 20 quản lý hoạt động giáo dục bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa dân 126 tộc thiểu số cho học sinh ở các trường PTDTNT Bảng 3.3. Tổng hợp kết quả khảo nghiệm giữa mức độ cần thiết và 21 tính khả thi của các biện pháp quản lý hoạt động giáo dục bảo tồn 128 và phát huy giá trị văn hóa dân tộc thiểu số cho học sinh xii
DANH MỤC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ STT Tên biểu đồ, sơ đồ Trang Biểu đồ 2.1. Nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên, cha mẹ học sinh và học sinh về sự cần thiết giáo dục bảo tồn và 1 59 phát huy giá trị văn hóa dân tộc thiểu số cho học sinh ở các trường PTDTNT Biểu đồ 3.4. Biểu đồ mối tương quan giữa sự cần thiết và tính khả thi các biện pháp quản lý hoạt động giáo dục bảo tồn và phát huy 2 129 giá trị văn hóa dân tộc thiểu số cho học sinh ở các trường PTDTNT Sơ đồ 1.1. Mối quan hệ giữa các chức năng cơ bản của quản lý 3 21 nhà trường Sơ đồ 1.2. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động giáo dục 4 44 bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa dân tộc thiểu số cho học sinh Sơ đồ 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp quản lý hoạt động 5 giáo dục bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa dân tộc thiểu số cho 124 học sinh ở các trường PTDTNT xiii
TÓM TẮT Đề tài sử dụng kết hợp cả phương pháp nghiên cứu lý luận và phương pháp nghiên cứu thực tiễn để khảo sát, phân tích, đánh giá thực trạng quản lý HĐGD bảo tồn và phát huy giá trị VH DTTS cho HS ở các trường PTDTNT tỉnh Bình Phước. Trên cơ sở đó, đề xuất các biện pháp quản lý HĐGD bảo tồn và phát huy giá trị VH DTTS cho HS ở các trường PTDTNT tỉnh Bình Phước. Đề tài đã giải quyết được các nhiệm vụ nghiên cứu đề ra như sau: Thứ nhất, Đề tài đã xây dựng khung lý thuyết về HĐGD bảo tồn và phát huy giá trị VH DTTS cho HS ở các trường PTDTNT và quản lý HĐGD bảo tồn và phát huy giá trị VH DTTS cho HS ở các trường PTDTNT bao gồm những nội dung: Lịch sử nghiên cứu vấn đề; Các khái niệm cơ bản của đề tài; Lý luận về HĐGD bảo tồn và phát huy giá trị VH DTTS cho HS trường PTDTNT; Lý luận về quản lý HĐGD bảo tồn và phát huy VH DTTS cho HS trường PTDTNT và các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý HĐGD này. Thứ hai: Trên cơ sở khung lý thuyết đã được nghiên cứu tại chương 1, sang chương 2 tác giả tiến hành khảo sát thực trạng tổ chức HĐGD bảo tồn và phát huy giá trị VH DTTS cho HS ở các trường PTDTNT tỉnh Bình Phước; thực trạng quản lý, các yếu tố ảnh hưởng đến HĐGD bảo tồn và phát huy giá trị VH DTTS cho HS các trường phổ thông dân tộc nội trú tỉnh Bình Phước. Kết quả khảo sát tại chương 2 chính là luận cứ để tác giả đề xuất biện pháp quản lý HĐGD bảo tồn và phát huy giá trị VH DTTS cho HS ở các trường PTDTNT tỉnh Bình Phước. Thứ ba: Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực trạng, tác giả đề xuất 6 biện pháp quản lý HĐGD bảo tồn và phát huy giá trị VH DTTS cho HS ở các trường PTDTNT tỉnh Bình Phước, đó là: Biện pháp 1: Nâng cao nhận thức cho CBQL, GV, NV, HS và CMHS về sự cần thiết quản lý HĐGD bảo tồn và phát huy VH DTTS cho HS ở các trường PTDTNT. Đây được xem là biện pháp được đánh giá là quan trọng nhất và mang tính khả thi nhất. Vì nó tác động, ảnh hưởng sâu sắc đến chất lượng tổ chức các HĐGD bảo tồn và phát huy giá trị VH DTTS cho HS ở các trường PTDTNT tỉnh Bình Phước; bởi chỉ có nhận thức tốt, nhận thức đúng và hiểu rõ được ý nghĩa, vai xiv
trò, tác dụng của việc GD bảo tồn và phát huy giá trị VHDTTS thì mới có được phương pháp, cách thức tổ chức quản lý giáo dục đạt hiệu quả tốt nhất. Biện pháp 2: Bồi dưỡng năng lực thực hiện các chức năng quản lý HĐGD bảo tồn và phát huy giá trị VH DTTS cho HS ở các trường PTDTNT tỉnh Bình Phước. Đây là biện pháp được đánh giá mức quan trọng xếp thứ 2 và tính khả thi thực hiện xếp thứ 2. Biện pháp 3: Thường xuyên cập nhật, bổ sung nội dung GD bảo tồn và phát huy giá trị VH DTTS cho HS ở các trường PTDTNT tỉnh Bình Phước. Biện pháp được đánh giá mức quan trọng xếp thứ 4 và tính khả thi thực hiện xếp thứ 3. Biện pháp 4: Đổi mới phương pháp và đa dạng hóa hình thức HĐGD bảo tồn và phát huy giá trị VH DTTS cho HS ở các trường PTDTNT tỉnh Bình Phước. Đây là biện pháp được đánh giá mức quan trọng xếp thứ 3 và tính khả thi thực hiện xếp thứ 5. Việc thực hiện các nội dung GD bảo tồn và phát huy giá trị VH DTTS cho HS sẽ đạt hiệu quả hơn nếu như nhà trường biết đổi mới phương pháp và đa dạng hóa hình thức HĐGD bảo tồn và phát huy giá trị VH DTTS cho HS ở các trường PTDTNT tỉnh Bình Phước. Biện pháp 5: Phát huy hiệu quả các nguồn lực phục vụ HĐGD bảo tồn và phát huy giá trị VH DTTS cho HS ở các trường PTDTNT tỉnh Bình Phước. Đây là biện pháp được đánh giá xếp hạng 6/6 cả về mức độ cần thiết và tính khả thi. Biện pháp 6: Hoàn thiện cơ chế phối hợp với các lực lượng bên ngoài nhà trường về HĐGD bảo tồn và phát huy giá trị VH DTTS cho HS trường PTDTNT tỉnh Bình Phước. Biện pháp này xếp thứ 5 cả về mức độ cần thiết và tính khả thi. Các biện pháp trên vừa là tiền đề vừa là kết quả của nhau; quan hệ gắn bó với nhau, cùng hỗ trợ nhau, bổ sung nhau trong suốt quá trình quản lý HĐGD bảo tồn và phát huy VH DTTS cho HS ở các trường PTDTNT tỉnh Bình Phước. Tuy nhiên trong từng thời kỳ, giai đoạn cụ thể, biện pháp nào đó có thể có vai trò lớn hơn, cần ưu tiên thực hiện hơn cả, Hiệu trưởng ở các trường PTDTNT căn cứ vào tình hình cụ thể nhà trường để có những quyết định đúng đắn nhất. Kết quả khảo nghiệm đã phản ảnh được ý nghĩa về sự cần thiết, tính khả thi của các biện pháp được đề xuất trong Luận văn. xv
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Trong thời đại ngày nay lĩnh vực kinh tế được đặt lên hàng đầu thì hiện tượng “đánh mất” văn hóa (VH) truyền thống đang diễn ra tại nhiều quốc gia và nước ta không phải là ngoại lệ. Nhà VH Hữu Ngọc, trong một công trình nghiên cứu công phu về VH Việt Nam, đã cảnh báo: “Chúng ta đang “đánh mất mình” không những trong kiến trúc mà còn ở nhiều lĩnh vực khác . . .. Nhưng xét về đại cục, không thể không ý thức được là sang thế kỉ 21, VH sẽ có vai trò thống trị, nước nào đánh mất bản sắc dân tộc (DT), nghĩa là đánh mất mình thì không những là không cạnh tranh nổi về kinh tế, mà còn mất cả linh hồn và lẽ sống” (Hữu Ngọc, 2007, trang 739). Quá trình toàn cầu hóa không một quốc gia nào có thể phát triển được khi đứng biệt lập với thế giới, dẫn tới sự quan hệ qua lại, giao lưu giữa các nền VH góp phần tăng cường hiểu biết, thúc đẩy hợp tác, củng cố tình hữu nghị giữa các DT; song cũng từ sự xâm nhập ồ ạt, thiếu chọn lọc, kiểm soát của những luồng VH ngoại lai đã và đang dẫn đến nhiều nguy cơ làm phai mờ, biến dạng bản sắc DT. Thật vậy, văn hoá các dân tộc thiểu số (DTTS) ở nước ta là một bộ phận cấu thành của nền văn hoá Việt Nam phong phú, đậm đà bản sắc DT. Tuy nhiên kể từ khi đất nước đổi mới, đồng bào DT có điều kiện, cơ hội tiếp xúc giao lưu VH với nhiều DT khác, bên cạnh tiếp thu nhiều giá trị mới làm phong phú, đa dạng thêm VH người DT tiên tiến, hiện đại; đồng thời ảnh hưởng sâu sắc đến nhận thức, tư tưởng, sinh hoạt và lối sống của một bộ phận không nhỏ thanh thiếu niên đã làm mai một giá trị truyền thống của đồng bào người DT. Trong bối cảnh đó, Đảng và nhà nước ta luôn coi trọng việc bảo tồn và phát huy những giá trị VH truyền thống của các DT. Trong văn kiện Hội nghị Ban chấp hành Trung ương lần V Khóa VIII Đảng Cộng sản Việt Nam đã nêu rõ: “Bản sắc DT bao gồm những giá trị bền vững, những tinh hoa của cộng đồng các DT Việt Nam được vun đắp nên qua lịch sử hàng ngàn năm đấu tranh dựng nước và giữ nước . . .. Bản sắc VH DT Việt Nam còn đậm nét trong các hình thức 1
biểu hiện mang tính DT độc đáo” (Đảng Cộng sản Việt Nam, 1998), “Coi trọng và bảo tồn, phát huy những giá trị truyền thống và xây dựng, phát triển những giá trị mới về vǎn hóa, vǎn học, nghệ thuật của các DTTS” (Đảng Cộng sản Việt Nam, 1998); và Văn kiện Đại hội khóa XI tiếp tục khẳng định: “Xây dựng và thực hiện các chính sách bảo tồn, phát huy giá trị VH, ngôn ngữ, chữ viết các DTTS” (Đảng Cộng sản Việt Nam, 2011, tr.225). Từ những quan điểm trên đây, Nhà nước ban hành nhiều văn bản về bảo tồn, phát triển VH các DTTS thông qua việc xây dựng và thực hiện các cơ chế chính sách, đầu tư cụ thể như sau: Ngày 27 tháng 7 năm 2011, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 1270/QĐ-TTg phê duyệt Đề án “Bảo tồn, phát triển văn hoá các DTTS Việt Nam đến năm 2020”. Đề án chỉ rõ các nhiệm vụ trọng tâm: Bảo tồn khẩn cấp văn hoá các DTTS rất ít người; Xây dựng đời sống văn hoá và môi trường văn hoá vùng đồng bào DTTS; Chủ thể VH, cộng đồng kế thừa và thực hành VH có một vai trò to lớn và là nhân tố quyết định trong việc bảo tồn và phát huy di sản VH truyền thống của các DTTS; Coi trọng và tổ chức thực hiện các chương trình về bảo tồn, phát huy những giá trị truyền thống tốt đẹp và xây dựng, phát triển những giá trị mới về văn hoá, văn học, nghệ thuật, đặc biệt là hỗ trợ sự phát triển ngôn ngữ, chữ viết của các DTTS . . ..( Thủ tướng Chính phủ, 2011). Bình Phước là tỉnh miền núi với hơn 40 DT cùng sinh sống, đông nhất là DT Stiêng, đến các DT Khơme, Mông, M'Nông, Chăm, Tày, Nùng, Mường . . .. Văn hoá truyền thống của đồng bào các DTTS ở Bình Phước rất đa dạng và phong phú, chủ yếu tồn tại ở dạng văn hoá dân gian qua các loại hình như truyền miệng, âm nhạc, lễ hội, tín ngưỡng, ẩm thực, các điệu nhảy múa, phong tục tập quán, các trò vui chơi giải trí, các bản nhạc, lời ca… các bộ trang phục độc đáo, nhiều màu sắc của các thiếu nữ DT trong các buổi lễ hội luôn gây ấn tượng đặc biệt đối với mọi người. Ngoài ngôn ngữ chung là tiếng Việt, mỗi DT có ngôn ngữ giao tiếp riêng, có phong tục tập quán riêng trong cộng đồng của mình. Do đó việc làm thế nào để vừa có một tiếng nói chung, có sự giao thoa VH vừa bảo tồn và phát huy những nét đẹp văn hóa của các dân tộc thiểu số trên địa bàn tỉnh 2
Bình Phước, đó là nhiệm vụ mang ý nghĩa thiết thực được các cấp trong tỉnh quan tâm. Trường Phổ thông DT nội trú (PTDTNT) là một trong những cái nôi tạo nguồn cán bộ là người DT của tỉnh. Các em học sinh (HS) DT là “đại sứ” kết nối giữa truyền thống VH tốt đẹp của cộng đồng nơi các em sinh ra lớn lên và những nét VH mới nơi các em học tập, phát triển toàn diện đó là nhà trường. Do đó công tác quản lý hoạt động giáo dục bảo tồn và phát huy giá trị VH DTTS cho HS ở các Trường Phổ thông DT nội trú tỉnh Bình Phước có vai trò quan trọng trong hoạt động giáo dục tỉnh nhà. Nhiệm vụ của công tác này giúp các em HS ý thức sâu sắc về trách nhiệm đối với đất nước và cộng đồng. Sao cho khi trở về với cộng đồng các em không e ngại, không tách mình ra khỏi đời sống cộng đồng và đem những hiểu biết của mình góp phần xây dựng cộng đồng. Các em biết tiếp cận có chọn lọc nét VH, biết giữ gìn phát huy truyền thống VH tốt đẹp của cộng đồng đồng thời biết thuyết phục cộng đồng bỏ đi những hủ tục lạc hậu không phù hợp với đời sống VH mới. Có làm được như vậy mục tiêu đào tạo và hiệu quả giáo dục mới đạt được. Tuy nhiên, trên thực tế HS ở các trường PTDTNT khi đi học, được ở nội trú, xa rời cuộc sống cộng đồng đã có điều kiện tiếp xúc với nhiều luồng VH từ xã hội, nhiều loại VH có sức lôi cuốn mạnh mẽ với HS nói chung đặc biệt là HSDT nói riêng. Điều này khiến các em dễ xa rời VH truyền thống DT. Nhiều HS tự ti về truyền thống VH của DT mình như việc ngại sử dụng trang phục DT mình, thích trang phục theo mốt hiện đại, không muốn nói tiếng nói của DT mình… HS có tư tưởng "ra phố" nên các VH truyền thống bị coi là "quê mùa". Như vậy các em đã bị ảnh hưởng cả tích cực và tiêu cực của xã hội. Trong khi đó công tác quản lý giáo dục bảo tồn và phát huy giá trị văn hoá cho HS ở các trường PTDTNT tỉnh Bình Phước hiện nay chưa toàn diện, chưa hệ thống, chưa phù hợp với tình hình thực tế ở địa phương, chưa đáp ứng yêu cầu của Đảng, Nhà nước và xã hội mong đợi. Xuất phát từ lý giải trên đây, với ý thức trách nhiệm đối với việc bảo tồn và phát huy VH của các DTTS tỉnh Bình Phước, tác giả chọn đề tài: “Quản lý 3