Luận văn Thạc sĩ Quản lý kinh tế: Giải pháp nâng cao năng lực quản lý tại các cơ sở giáo dục ngoài công lập trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh

Chia sẻ: Dongcoxanh10 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:101

Thêm vào BST

Báo xấu

8
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn "Giải pháp nâng cao năng lực quản lý tại các cơ sở giáo dục ngoài công lập trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh" nhằm mục tiêu đánh giá năng lực quản lý của các cán bộ quản lý tại các cơ sở giáo dục ngoài công lập tại Quảng Ninh, từ đó đề xuất một số biện pháp nhằm nâng cao năng lực quản lý, điều hành cơ sở giáo dục ngoài công lập tại Quảng Ninh, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục chung của tỉnh.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý kinh tế: Giải pháp nâng cao năng lực quản lý tại các cơ sở giáo dục ngoài công lập trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG ---------***-------- LUẬN VĂN THẠC SĨ GIẢI PHÁP NÂNG CAO NĂNG LỰC QUẢN LÝ TẠI CÁC CƠ SỞ GIÁO DỤC NGOÀI CÔNG LẬP TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH QUẢNG NINH Chuyên ngành: Quản lý kinh tế BÙI THỊ GIANG Hà Nội, tháng 3 năm 2022
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG ---------***-------- LUẬN VĂN THẠC SĨ GIẢI PHÁP NÂNG CAO NĂNG LỰC QUẢN LÝ TẠI CÁC CƠ SỞ GIÁO DỤC NGOÀI CÔNG LẬP TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH QUẢNG NINH Chuyên ngành: Quản lý kinh tế Mã số: 8310110 Họ và tên học viên: Bùi Thị Giang Người hướng dẫn: Vũ Thị Hạnh Hà Nội, tháng 3 năm 2022
i LỜI CAM ĐOAN Tôi cam đoan luận án “Giải pháp nâng cao năng lực quản lý tại các cơ sở giáo dục ngoài công lập trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh” là công trình nghiên cứu độc lập của riêng tôi, được thực hiện nghiêm túc dưới sự hướng dẫn của TS.Vũ Thị Hạnh. Các tài liệu, số liệu và kết quả nghiên cứu nêu trong luận án là trung thực và có nguồn gốc rõ ràng. Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về lời cam đoan này. Hà Nội, ngày 21 tháng 3 năm 2022 Tác giả Bùi Thị Giang
ii LỜI CẢM ƠN Tác giả luận án xin trân trọng gửi lời cảm ơn lãnh đạo Trường Đại học Ngoại Thương, lãnh đạo Khoa Sau đại học cùng toàn thể các thầy cô đã tham gia giảng dạy, giúp đỡ, hướng dẫn tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong suốt thời gian học tập, nghiên cứu và thực hiện Luận án. Với lòng biết ơn chân thành và sâu sắc, tôi xin trân trọng cảm ơn đến TS. Vũ Thị Hạnh – người hướng dẫn luận án đã luôn theo sát và tận tình hướng dẫn tôi trong suốt quá trình nghiên cứu và thực hiện Luận án. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn đến Ban giám đốc, quý thầy cô cán bộ, giáo viên, học viên và phụ huynh tại các Trung tâm ngoại ngữ, tin học và giáo dục kỹ năng sống trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh đã giúp đỡ tôi rất nhiều trong công tác điều tra, khảo sát và thực hiện Luận án. Mặc dù đã rất cố gắng nhưng do thời gian nghiên cứu và kiến thức còn hạn chế, luận án không thể tránh khỏi những thiếu sót. Tác giả rất mong nhận được sự đóng góp ý kiến chân thành của Quý thầy cô giáo, các nhà khoa học và các bạn đồng nghiệp. Hà Nội, ngày 21 tháng 3 năm 2022 Tác giả Bùi Thị Giang
iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ....................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ........................................................................................... ii DANH MỤC VIẾT TẮT.......................................................................... vi DANH MỤC BẢNG – BIỂU .................................................................. vii TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU LUẬN VĂN ............................... 1 PHẦN MỞ ĐẦU ........................................................................................ 1 CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN VỀ NĂNG LỰC QUẢN LÝ TẠI CÁC CƠ SỞ GIÁO DỤC NGOÀI CÔNG LẬP ...................................................... 5 1.1. Tổng quan các công trình nghiên cứu có liên quan đến chủ đề Luận văn .............................................................................................. 5 1.1.1. Các nghiên cứu ở nước ngoài .................................................... 5 1.1.2. Các nghiên cứu trong nước ........................................................ 6 1.2. Khái quát về năng lực quản lý tại các cơ sở giáo dục ngoài công lập......................................................................................................... 7 1.2.1. Khái niệm quản lý ....................................................................... 7 1.2.2. Cơ sở giáo dục ngoài công lập ................................................... 9 1.2.3. Năng lực quản lý tại các cơ sở giáo dục ngoài công lập ......... 14 1.3. Các nội dung về quản lý tại các cơ giáo dục ngoài công lập .... 18 1.3.1. Quản lý nhân sự........................................................................ 18 1.3.2. Quản lý hoạt động dạy và học .................................................. 20 1.3.3. Quản lý tài chính ...................................................................... 24 CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG NĂNG LỰC QUẢN LÝ TẠI CÁC CƠ SỞ GIÁO DỤC NGOÀI CÔNG LẬP TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH QUẢNG NINH ....................................................................................................... 27 2.1. Khái quát địa bàn nghiên cứu ................................................... 27 2.1.1. Sự hình thành giáo dục ngoài công lập tại Quảng ninh........... 27
iv 2.1.2. Đánh giá chung về cơ sở giáo dục ngoài công lập tại Quảng Ninh .................................................................................................... 30 2.2. Thực trạng các nội dung về năng lực quản lý của cán bộ quản lý tại các cơ sở giáo dục ngoài công lập trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh.................................................................................................... 35 2.2.1. Phương pháp nghiên cứu ......................................................... 35 2.2.2. Quản lý nhân sự........................................................................ 36 2.2.3. Quản lý việc triển khai thực hiện hoạt động dạy và học .......... 39 2.2.4. Quản lý tài chính ...................................................................... 48 2.3. Đánh giá về năng lực quản lý tại các cơ sở giáo dục ngoài công lập tại Quảng Ninh ............................................................................ 53 2.3.1. Đánh giá của nhân viên tại các cơ sở giáo dục ngoài công lập tại Quảng Ninh ......................................................................................... 53 2.3.2. Đánh giá của học viên và phụ huynh tại cơ sở giáo dục ngoài công lập tại Quảng Ninh .................................................................... 55 2.3.3. Đánh giá của các cơ quan quản lý về năng lực quản lý của cán bộ quản lý tại các cơ sở giáo dục ngoài công lập tại Quảng Ninh .... 56 2.3.4. Đánh giá khái quát về năng lực quản lý tại các cơ sở giáo dục ngoài công lập tại Quảng Ninh .......................................................... 59 CHƯƠNG 3. GIẢI PHÁP NÂNG CAO NĂNG LỰC QUẢN LÝ TẠI CÁC CƠ SỞ GIÁO DỤC NGOÀI CÔNG LẬP TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH QUẢNG NINH ........................................................................................ 65 3.1. Quan điểm nâng cao năng lực quản lý tại các cơ sở giáo dục ngoài công lập trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh ................................. 65 3.2. Các giải pháp cụ thể ................................................................... 66 3.2.1. Nhóm giải pháp nâng cao chất lượng quản lý các cơ sở giáo dục ngoài công lập từ phía tỉnh Quảng Ninh ..................................... 66
v 3.2.2. Nhóm giải pháp nâng cao năng lực quản lý từ phía các trung tâm ...................................................................................................... 68 3.3. Các kiến nghị cụ thể ................................................................... 70 3.3.1. Xây dựng và quản lý đội ngũ cán bộ, quản lý, điều hành tại các cơ sở giáo dục ngoài công lập (về trình độ và kỹ năng quản lý) ....... 70 3.3.2. Nâng cao năng lực quản lý về công tác giảng dạy và học tập của giáo viên, học viên tại các cơ sở giáo dục ngoài công lập .......... 72 3.3.3. Nâng cao năng lực quản lý các điều kiện cơ sở vật chất – trang thiết bị phục vụ hoạt động dạy học ..................................................... 73 3.3.4. Nâng cao năng lực quản lý tài chính........................................ 74 3.3.5. Phát triển hạ tầng kỹ thuật theo hướng chuẩn hóa và quản lý hạ tầng kỹ thuật một cách hiệu quả trên cơ sở ứng dụng CNTT số hóa . 75 KẾT LUẬN ............................................................................................. 77 TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................................... 79 PHỤ LỤC ................................................................................................ 81
vi DANH MỤC VIẾT TẮT STT Chữ viết tắt Chữ Ngoại ngữ Chữ Tiếng Việt 1 International English Hệ thống Kiểm tra Ngôn ngữ IELTS Language Test System Ngoại ngữ Quốc tế 2 Chu trình PDCA (Lập kế hoạch – PDCA Plan-Do-Check-Act Thực hiện – Kiểm tra – Cải tiến) 3 R&D Reach & Development Nghiên cứu và Phát triển 4 Statical Process SPC Kiểm soát quy trình tĩnh Control 5 Test of English for Kiểm tra tiếng Anh giao tiếp quốc TOEIC International tế Communication 6 Total Quality TQM Quản lý chất lượng toàn diện Management 7 Test Of English as a Bài kiểm tra năng lực ngoại ngữ TOEFL Foreign Language quốc tế 8 United Nations Educational Scientific Tổ chức Văn hóa và Khoa học UNESCO and Cultural Giáo dục của Liên hợp quốc Organization 9 Công nghệ thông tin CNTT 10 UBND Ủy ban nhân dân
vii DANH MỤC BẢNG – BIỂU Biểu đồ 2.1: Số lượng trung tâm tiếng Anh tại Quảng Ninh trong giai đoạn 2012-2021 ....................................................................................................... 29 Bảng 2.2: Trình độ đào tạo của cán bộ quản lý tại các cơ sở giáo dục ngoài công lập trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh năm 2021 .......................................... 31 Biểu đồ 2.3: Trình độ ngoại ngữ của cán bộ quản lý ...................................... 32 Biểu đồ 2.4. Trình độ tin học của cán bộ quản lý ........................................... 33 Biểu đồ 2.5: Trình độ đào tạo của đội ngũ giáo viên tại các cơ sở giáo dục ngoài công lập ................................................................................................. 37 Bảng 2.6: Mức độ thực hiện nội dung quản lý mục tiêu dạy học ................... 39 Bảng 2.7. Đánh giá công tác soạn bài giảng của giáo viên ............................ 41 Bảng 2.8: Mức độ thực hiện hoạt động dạy học của giáo viên tại các trung tâm ngoại ngữ, tin học, kỹ năng sống .................................................................... 42 Bảng 2.9. Tổ chức và tham gia dự giờ, rút kinh nghiệm ................................ 43 Bảng 2.10. Nội dung chương trình và thời gian áp dụng theo đánh giá học viên ................................................................................................................. 44 Bảng 2.11: Mức độ quản lý hoạt động học tập của học viên.......................... 45 Bảng 2.12: Mức độ quản lý công tác kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học viên........................................................................................................... 47 Bảng 2.13: Mức độ sử dụng phương tiện, thiết bị, đồ dùng dạy học ............. 51 Bảng 2.14: Mức độ thực hiện nội dung quản lý cơ sở vật chất, đồ dùng phục vụ dạy học tại các cơ sở giáo dục ngoài công lập........................................... 52
TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU LUẬN VĂN Trong nghiên cứu của mình, người viết mong muốn có những kết quả chủ yếu như sau: Hệ thống hóa cơ sở lý luận về năng lực quản lý cơ sở giáo dục ngoài công lập. Tác giả đã xây dựng được khung lí thuyết nghiên cứu về năng lực quản lý tại các cơ sở giáo dục ngoài công lập bao gồm có các khái niệm về quản lý; năng lực quản lý, cơ sở giáo dục ngoài công lập, quản lý cơ sở giáo dục ngoài công lập, các nội dung quản lý cơ sở giáo dục ngoài công lập. Phân tích thực trạng năng lực quản lý tại các cơ sở giáo dục ngoài công lập trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh trên những vấn đề sau: Thực trạng năng lực quản lý của cán bộ làm công tác quản lý, điều hành tại các cơ sở giáo dục ngoài công lập trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh; Thực trạng các nội dung quản lý điều hành tại các cơ sở giáo dục ngoài công lập trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh. Từ đó đánh giá điểm mạnh cũng như điểm yếu và nguyên nhân của những điểm yếu trong năng lực quản lý của các cơ sở giáo dục ngoài công lập trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh. Đề xuất những giải pháp nâng cao năng lực quản lý tại các cơ sở giáo dục ngoài công lập trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh bao gồm các nhóm giải pháp đến từ các cơ quan chức năng và bản thân các trung tâm. Từ đó kiến nghị những giải pháp cụ thể để nâng cao chất lượng quản lý toàn diện tại các cơ sở giáo dục ngoài công lập trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh.
1 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Hệ thống giáo dục Việt Nam được chia thành hai bộ phận chính là giáo dục công lập và giáo dục ngoài công lập. Bên cạnh giáo dục công lập với những ưu điểm như tính phổ cập cao, chi phí thấp và ổn định thì giáo dục ngoài công lập với tính tự chủ, năng động và thích ứng cao với những biến động của kinh tế và thị trường cũng mang lại lợi ích to lớn cho hệ thống giáo dục Việt Nam trong việc đào tạo nhân tài, nguồn lực cho xã hội,..... Tính đến cuối năm 2020, cả nước có 9,19% cơ sở giáo dục ngoài công lập phân bổ đồng đều ở tất cả các cấp học. Cùng với sự phát triển về số lượng thì chất lượng giảng dạy tại các cơ sở giáo dục ngoài công lập cũng ngày càng được nâng cao, điều này được thể hiện thông qua chất lượng đầu ra của học sinh sau khi tốt nghiệp. Học viên của các trung tâm ngoại ngữ có năng lực ngoại ngữ chuẩn quốc tế như TOEIC, IELTS, KET, PET, FCE, CAE,… không ngừng tăng cao cả về số lượng. Quảng Ninh được biết đến là một trong những địa phương đi đầu của cả nước trong phát triển mạng lưới giáo dục - đào tạo cả về công lập và ngoài công lập. Trong những năm gần đây giáo dục ngoài công lập tại Quảng Ninh được đặc biệt quan tâm. Số lượng trung tâm ngoại ngữ, tin học và kỹ năng sống tại Quảng Ninh liên tục tăng lên đáp ứng nhu cầu từ người học. Thực tiễn hoạt động của các cơ sở ngoài công lập, mà cụ thể là các Trung tâm ngoại ngữ, tin học, kỹ năng sống tại Quảng Ninh cho thể thấy các loại hình cơ sở giáo dục nói trên mới chỉ dừng lại ở tính bổ trợ kiến thức, kỹ năng cho học sinh, đa số hoạt động cầm chừng, chưa thực sự hiệu quả và đạt chất lượng; chất lượng đầu ra của học viên không tương xứng với số vốn đầu tư về cơ sở vật chất, nhân sự tuyển chọn. Nguyên nhân chủ yếu là do năng lực quản lý cơ sở yếu kém, thiếu kinh nghiệm của một bộ phận cán bộ quản lý ở nhiều trung tâm trên địa bàn tỉnh hiện nay. Tính đến thời điểm tháng 11/2021 số lượng nhân sự đảm nhiệm công tác quản lý tại các trung tâm ngoại ngữ, tin học và kỹ năng sống tỉnh Quảng Ninh là trên 300 người, trong đó chỉ 5% có trình độ thạc sĩ - tiến sĩ, còn lại là trình độ cử nhân đại học, cao đẳng (chiếm 95%). Đa số cán bộ quản lý chưa được đào tạo nghiệp vụ quản lý giáo dục, năng lực quản lý, vận hành
2 cơ sở giáo dục non kém; chưa được đào tạo chuyên sâu kỹ năng sư phạm; phân loại, xếp lớp, nhóm giáo viên, học sinh đào tạo chưa phù hợp để phát huy hết khả năng, đảm bảo chất lượng mục tiêu đầu ra, không đáp ứng được nhu cầu của người học, người làm, ảnh hưởng nguồn thu của cơ sở; nhất là chưa bắt kịp những phát sinh phi truyền thống của xã hội (dịch bệnh Covid); dẫn đến việc kinh doanh thua lỗ, hàng loạt cơ sở giáo dục buộc phải dừng hoạt động trong thời kỳ dịch bệnh tại Quảng Ninh. Tại các cơ sở giáo dục ngoài công lập thuộc loại hình trường dân lập, trường quốc tế, trường mầm non tư thục...; do đặc điểm địa bàn tỉnh, số lượng các cơ sở này không có dấu hiệu tăng mạnh; hầu hết số nhân sự quản lý đều là lãnh đạo các trường công lập trong nhiều năm. Đội ngũ này đều có bề dày kinh nghiệm quản lý, được đào tạo bài bản cả về trình độ chuyên môn và nghiệp vụ quản lý, năng lực đã được chứng minh qua thời gian điều hành hoạt động tại các cơ sở giáo dục công lập trên địa bàn tỉnh; không những khẳng định được năng lực quản lý, điều hành cơ sở giáo dục của bản thân mà còn nâng cao uy tín của trường dân lập, trường quốc tế....; số lượng nhân sự quản lý, năng lực điều hành hết sức ổn định, không có nhiều biểu hiện bất cập như năng lực quản lý của số nhân sự làm công tác điều hành, quản lý tại các trung tâm ngoại ngữ, tin học, kỹ năng sống. Vì vậy để góp phần nâng cao năng lực quản lý giáo dục của nhân sự cấp quản lý tại các cơ sở giáo dục ngoài công lập trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh, tác giả đã lựa chọn đề tài nghiên cứu “Giải pháp nâng cao năng lực quản lý tại các cơ sở giáo dục ngoài công lập trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh". 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 2.1 Mục đích nghiên cứu Luận văn nhằm mục tiêu đánh giá năng lực quản lý của các cán bộ quản lý tại các cơ sở giáo dục ngoài công lập tại Quảng Ninh, từ đó đề xuất một số biện pháp nhằm nâng cao năng lực quản lý, điều hành cơ sở giáo dục ngoài công lập tại Quảng Ninh, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục chung của tỉnh. 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
3 Để đạt được mục đích nghiên cứu trên, những nhiệm vụ chính của nghiên cứu là: - Hệ thống hoá những vấn đề lý luận và thực tiễn về khoa học quản lý giáo dục ngoài công lập. - Phân tích thực trạng hiệu quả hoạt động quản lý điều hành cơ sở, đưa ra đánh giá thực trạng về năng lực quản lý giáo dục tại các trung tâm ngoại ngữ, tin học và kỹ năng sống tại Quảng Ninh, chỉ ra những kết quả đạt được, những tồn tại, hạn chế và những vấn đề đang đặt ra hiện nay. - Đề xuất phương hướng và giải pháp nâng cao năng lực quản lý cơ sở giáo dục ngoài công lập, cụ thể là các trung tâm ngoại ngữ, tin học và kỹ năng sống tại Quảng Ninh. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của luận văn là năng lực quản lý, điều hành tại các trung tâm ngoại ngữ, tin học, kỹ năng sống trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh. 3.2. Phạm vi nghiên cứu Phạm vi nghiên cứu về không gian: Luận văn nghiên cứu năng lực quản lý tại các trung tâm ngoại ngữ, tin học, kỹ năng sống trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh. Phạm vi nghiên cứu về thời gian: Luận văn sử dụng thông tin, dữ liệu trong khoảng thời gian từ năm 2012 đến 2022. 4. Phương pháp nghiên cứu Trong quá trình nghiên cứu, luận văn sử dụng những phương pháp nghiên cứu sau: Phương pháp nghiên cứu định tính. Tác giả nghiên cứu, phân tích những kết quả lý luận của các tác giả trước; kế thừa, chọn lọc các kết quả nghiên cứu trong và ngoài nước có liên quan đến phát triển năng lực quản lý các cơ sở giáo dục ngoài nhà nước; thu thập thông tin về các cơ sở giáo dục thuộc phạm vi của tỉnh Quảng Ninh từ các tài liệu thuộc các nguồn chính thống.
4 Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi. Tác giả tiến hành điều tra tình hình quản lý tại các cơ sở giáo dục ngoài công lập trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh thông qua phiếu hỏi. Đây là căn cứ quan trọng để tác giả đánh giá thực trạng quản lý tại các cơ sở giáo dục ngoài công lập. Phương pháp tổng hợp, phân tích là phương pháp được sử dụng trong suốt luận văn từ việc tiến hành nghiên cứu tính chất, đặc điểm cùng các yếu tố ảnh hưởng đến năng lực quản lý tại các cơ sở giáo dục ngoài công lập trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh; tiến hành phân tích kết quả mà tác giả thu thập được; phân tích các nhân tố, yếu tố và tổng kết kết quả nghiên cứu, chỉ ra ra nguyên nhân của những hạn chế trong quản lý tại các cơ sở giáo dục ngoài công lập trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh. Phương pháp phỏng vấn sâu. Tác giả tiến hành việc phỏng vấn sâu đối với 08 cán bộ quản lý, trực tiếp điều hành trung tâm ngoại ngữ, tin học, kỹ năng sống trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh để biết được thực trạng quản lý. 5. Kết cấu của luận văn Ngoài các phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo, nội dung của luận văn gồm 03 chương: Chương 1: Tổng quan về năng lực quản lý tại các cơ sở giáo dục ngoài công lập Chương 2: Thực trạng năng lực quản lý tại các cơ sở giáo dục ngoài công lập trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh Chương 3: Giải pháp nâng cao năng lực quản lý tại các cơ sở giáo dục ngoài công lập trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh
5 CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN VỀ NĂNG LỰC QUẢN LÝ TẠI CÁC CƠ SỞ GIÁO DỤC NGOÀI CÔNG LẬP 1.1. Tổng quan các công trình nghiên cứu có liên quan đến chủ đề Luận văn Đã có rất nhiều nghiên cứu trên thế giới và Việt Nam nghiên cứu về năng lực quản lý giáo dục nói chung và năng lực quản lý các cơ sở giáo dục ngoài công lập (trung tâm ngoại ngữ, tin học và giáo dục kỹ năng sống) nói riêng. Điều này khẳng đã định tính cấp thiết, ý nghĩa về mặt lý luận và thực tiễn của đề tài nghiên cứu này. 1.1.1. Các nghiên cứu ở nước ngoài Các tác giả khi nghiên cứu về vấn đề năng lực quản lý giáo dục nói chung và năng lực quản lý các cơ sở giáo dục ngoài công lập (trung tâm ngoại ngữ, trung tâm tin học và trung tâm giáo dục kỹ năng sống) nói riêng đã tập trung vào việc nghiên cứu lý luận, phân tích thực trạng và nói về tầm quan trọng của đội ngũ cán bộ quản lý trong bối cảnh giáo dục gắn liền với sự phát triển của nhân loại. Nhà giáo dục Raya Roy Singh (2010), khi nghiên cứu vai trò của cán bộ quản lý trong giáo dục và định hướng lại giáo dục đã chỉ ra được vai trò của cán bộ quản lý trong việc định hướng giáo dục trong việc nâng cao chất lượng giảng dạy học tại các Trung tâm tiếng Anh, các nhân tố tạo nên người giáo viên giỏi trong quản lý và dạy học. Tại Nga, Koontn và Saxerđôlốp (2007) đã chỉ ra những vấn đề tồn tại trong việc quản lý giáo dục và tầm quan trọng của đội ngũ quản lý trong việc định hướng chiến lược, nâng cao chất lượng đầu ra. Xukhomlinxki (2003) cũng nghiên cứu về vấn đề một số kinh nghiệm lãnh đạo của hiệu trưởng trường phổ thông và chỉ ra được những vấn đề mà nhà quản lý cần quan tâm trong việc quản lý dạy học tại các trường học và những kinh nghiệm trong quản lý của các hiệu trưởng - các yếu tố tạo ra sự thành công trong hoạt động quản lý dạy học trong các trường phổ thông . Jaxapob (1989) khi nghiên cứu về tổ chức lao động của hiệu trưởng đã đề ra một số yêu cầu quản lý của hiệu trưởng trường phổ thông trong việc phân công nhiệm vụ giữa hiệu trưởng và phó hiệu trưởng. Tác giả khẳng định hiệu trưởng chính là người lãnh đạo và chịu trách nhiệm toàn diện trong công tác quản lý nhà trường, đặc biệt với công tác quản lý hoạt động dạy học.
6 1.1.2. Các nghiên cứu trong nước Năng lực quản lý của cán bộ quản lý có ảnh hưởng rất đến đến hoạt động giảng dạy, chất lượng đào tạo tại các cơ sở giáo dục. Vấn đề cải thiện, nâng cao năng lực quản lý của đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục là vấn đề cấp thiết hiện nay. Có không ít nhà quản lý giáo dục trong nước đã quan tâm nghiên cứu vấn đề quản lý, năng lực quản lý và đưa ra các giải pháp quản lý mang lại hiệu quả cao. Nguyễn Thị Hoa (2013) với công trình luận văn thạc sĩ về vấn đề nâng cao chất lượng quản lý đào tạo tại các trung tâm tin học ngoại ngữ đã nghiên cứu tình hình thực tiễn kết hợp với lý luận khoa học để đưa ra các lý luận và giải pháp nhằm nâng cao chất lượng hoạt động đào tạo của các trung tâm ngoại ngữ. Hoàng Văn Thái (2011) với bài viết về vấn đề quản lý công tác dạy học ngoại ngữ tại các trung tâm đăng tải trên báo Giáo dục thời đại đã chỉ ra những hạn chế và nguyên nhân của sự không hiệu quả trong quản lý dạy học của các trung tâm đào tạo ngoại ngữ hiện nay. Qua đó đưa ra một số đề xuất để nâng cao hiệu quả công tác quản lý dạy học tại các trung tâm ngoại ngữ. Nguyễn Đức Thạch (2012) khi nghiên cứu những các giải pháp để nâng cao quản lý hoạt động dạy học tiếng Anh tại trường Trung cấp Cảnh sát nhân dân 1 đã đề xuất một số giải pháp nâng cao quản lý hoạt động giảng dạy tiếng Anh. Trong đó nhấn mạnh vấn đề nâng cao nhận thức về cho học sinh và đội ngũ giáo viên về vai trò cũng như tầm quan trọng của việc giảng dạy, học tập bộ môn Tiếng Anh. Các nhiệm vụ đặt ra đó là tăng cường quản lý dạy học môn Tiếng Anh của giáo viên, đẩy mạnh việc tập huấn, bồi dưỡng nâng cao năng lực chuyên môn cho giáo viên, đổi mới, cập nhật phương pháp mới trong quản lý hoạt động học môn Tiếng Anh của học sinh, chỉ đạo đổi mới thực hiện triển khai các hoạt động ngoại khóa theo quy định của ngành. Ngoài ra các cán bộ quản lý cũng cần đẩy mạnh việc đánh giá kiểm tra hoạt động dạy và học ngoại ngữ, đề xuất đầu tư bổ sung trang bị thiết bị để cải thiện các điều kiện dạy và học ngoại ngữ. Nguyễn Thị Diễm Phúc (2013) khi nghiên cứu những giải pháp để nâng cao năng lực cạnh tranh tại trung tâm ngoại ngữ - tin học HUEITC đã phân tích thực
7 trạng hoạt động quản lý tại trung tâm ngoại ngữ - tin học HUEITC để chỉ ra điểm mạnh, điểm yếu. Từ đó đưa ra những giải pháp để nâng cao năng lực cạnh tranh, nhấn mạnh vào vai trò của cán bộ quản lý trong định hướng giáo dục. Các đề tài trên đã nghiên cứu nhiều vấn đề, nhiều mặt của việc dạy học tại các trung tâm tiếng Anh nói riêng và các cơ sở giáo dục ngoài công lập nói chung như đổi mới phương pháp, nội dung, mục tiêu, cơ sở vật chất mà ít bàn về vấn đề quản lý. Mặc dù có đề cập đến vai trò của các cán bộ quản lý trong công tác điều hành, song những vấn đề về năng lực quản lý trên các khía cạnh chưa được đề cập một cách cụ thể. Các tác giả mới chỉ dừng lại ở việc nhấn mạnh vai trò của cán bộ quản lý chứ chưa đưa ra được những giải pháp để nâng cao năng lực quản lý. Đây cũng là vấn đề đổi mới đòi hỏi các nhà quản lý từ Bộ Giáo dục đến cơ sở cần nghiên cứu, tìm hiểu để tìm ra cách quản lý hiệu quả nhất. Các công trình nghiên cứu nêu trên tiếp cận từ nhiều góc độ khác nhau, tuy nhiên, chưa có công trình nào đi sâu nghiên cứu về: Nâng cao năng lực quản lý tại các cơ sở giáo dục ngoài công lập trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh. 1.2. Khái quát về năng lực quản lý tại các cơ sở giáo dục ngoài công lập 1.2.1. Khái niệm quản lý Hoạt động tổ chức, quản lý đã bắt đầu hình thành và phát triển từ khi xã hội loài người được hình thành và bước vào giai đoạn phân công công việc trong thị tộc; được bắt nguồn từ sự phân công lao động nhằm đạt được hiệu quả cao hơn. Đó là hoạt động giúp cho người đứng đầu tổ chức phối hợp sự nỗ lực của các thành viên trong nhóm, trong cộng đồng nhằm đạt được mục tiêu đề ra. Quản lý là hoạt động bắt buộc đối với các tổ chức, doanh nghiệp với mục đích đảm bảo sự ổn định của hệ thống khi trong hệ thống và môi trường có sự thay đổi liên tục, đưa hệ thống tới một trạng thái có thể dễ dàng thích ứng với hoàn cảnh mới. Hiện nay khái niệm quản lý được hiểu theo nhiều cách khác nhau tùy thuộc vào lĩnh vực nghiên cứu và hoàn cảnh khác nhau. Hkoontz (1996) đưa ra quan điểm quản lý là một hoạt động không thể thiếu trong một tổ chức. Vai trò của quản lý là bảo đảm những nỗ lực cá nhân được phối
8 hợp nhằm hướng tới các mục đích chung của tổ chức. Trong đó mục tiêu của hoạt động quản lý là tạo nên một môi trường mà ở đó, con người có thể đạt được các mục tiêu về thời gian, vật chất, tiền bạc với sự bất mãn ít nhất. Dưới quan điểm của tác giả Hkoontz, có thể thấy quản lý là “một trong những loại hình lao động có ý nghĩa quan trọng nhất trong các hoạt động của con người”. Quản lý hiệu quả chứng tỏ đối tượng quản lý đã nhìn nhận, phát hiện và vận động đúng theo quy luật. Peter Drucker (1986) đưa ra quan điểm quản lý là hoạt động cung cấp thông tin, kiến thức và cách thức để áp dụng những kiến thức đó để tạo ra kết quả tốt nhất. Nhưng cần phải áp dụng những kiến thức đó một cách có hệ thống và nhằm hướng tới một mục đích cụ thể mới là cần thiết. Có thể thấy nếu như Hkoontz tập trung vào việc khai thác phân tích mục tiêu của hoạt động quản lý trong một tập thể, nhóm, tổ chức thì Peter Drucker lại tập trung vào cách thức thực hiện việc quản lý, trong đó nhấn mạnh vào yếu tố tri thức trong hoạt động quản lý. Có thể thấy khái niệm “Quản lý” theo góc nhìn của các tác giả quốc tế là “một hoạt động mang tính xã hội cao” và chịu sự chi phối trực tiếp của tri thức. Tại Việt Nam, nhiều tác giả cũng nghiên cứu về vấn đề quản lý. Theo từ điển tiếng Việt thông dụng, Quản lý được định nghĩa là “tổ chức, điều khiển hoạt động của một đơn vị, cơ quan”; thuật ngữ "quản lý" bao gồm nhiều chức năng khác nhau với mục tiêu hoàn thành “một nhiệm vụ một cách thành công”. Trong định nghĩa đơn giản nhất, quản lý là "thực hiện công việc” (NXB Giáo dục, 1998). Từ điển đưa ra định nghĩa khái quát nhất về bản chất của hoạt động quản lý dựa trên việc đưa ra những khái niệm có tính tương đồng. Nguyễn Thị Mỹ Lộc, Nguyễn Quốc Chí (2008) quan niệm rằng hoạt động quản lý là việc tác động có chủ đích của cán bộ quản lý (đối tượng quản lý) lên khách thể quản lý (đối tượng bị quản lý) trong một tổ chức nhằm “làm cho tổ chức vận hành và đạt được mục đích của tổ chức”. Đồng quan điểm trên, theo Trần Kiểm (2010), hoạt động quản lý là việc cán bộ quản lý (đối tượng quản lý) tác động liên tục một cách có tổ chức lên tất cả các mặt văn hóa, kinh tế, chính trị, xã hội lên khách thể (đối tượng bị quản lý) thông qua một hệ thống các chính sách, luật lệ, nguyên tắc, phương pháp và các giải pháp cụ thể. Mục đích cốt lõi là để tạo ra môi
9 trường thuận lợi cho sự phát triển của mọi đối tượng trong tổ chức. Hai quan điểm này có nhiều nét tương đồng khi cùng đề cập đến chủ thể và khách thể của quản lý. Tuy nhiên có thể thấy quan điểm của Trần Kiểm toàn diện hơn khi đề cập đến các nội dung, khía cạnh của quản lý và những nguyên tắc, phương pháp thực hiện hoạt động quản lý. Các quan điểm trên mang đến những cái nhìn khác nhau về khái niệm quản lý. Có thể thấy trong từng lĩnh vực thì hoạt động “quản lý” lại được hiểu theo những khía cạnh khác nhau. Tuy nhiên dù nhìn dưới góc độ nào thì các nhà nghiên cứu cũng đều nêu lên được bản chất nội tại và các đặc điểm chung của quản lý. Tác giả đưa ra quan điểm quản lý là hoạt động quan trọng đối với mọi tổ chức, trong đó chủ thể quản lý sẽ đề ra mục tiêu mà một tổ chức cần đạt được và những biện pháp, kế hoạch, chủ trương phải thực hiện bao gồm việc lựa chọn, bố trí nhân sự, sắp xếp thời gian hợp lý, sử dụng và phối hợp các nguồn lực hiện có (hoặc sẽ có), từ đó điều hành và tổ chức nhân sự để thực hiện những kế hoạch, chủ trương trên một cách hiệu quả để được mục tiêu mà chủ thể quản lý đề ra. Như vậy, có thể hiểu quản lý bao gồm hai yếu tố cơ bản là: cán bộ quản lý và đối tượng quản lý. Trong đó cán bộ quản lý và đối tượng bị quản lý có thể là một cá nhân hoặc một tổ chức. Giữa cán bộ quản lý và đối tượng quản lý có một mối liên kết chặt chẽ với nhau, tác động qua lại với nhau, ảnh hưởng đến nhau thông qua một loạt những công cụ và phương pháp cụ thể để đạt được mục tiêu quản lý. 1.2.2. Cơ sở giáo dục ngoài công lập Cơ sở giáo dục công lập Tại khoản 1 điều 18 Nghị định 75/2006/NĐ-CP hướng dẫn thi hành luật Giáo dục quy định cơ sở giáo dục công lập là cơ sở giáo dục do cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định thành lập và nhà nước trực tiếp tổ chức quản lý. Nguồn đầu tư xây dựng cơ sở vật chất và kinh phí cho các nhiệm vụ chi thường xuyên, chủ yếu do ngân sách nhà nước bảo đảm. Cấp học, trình độ đào tạo của hệ thống giáo dục công lập bao gồm: Giáo dục bậc mầm non; Giáo dục bậc phổ thông; Giáo dục nghề nghiệp; Giáo dục đại học.
10 Trong đó thủ tướng Chính phủ trực tiếp ký quyết định phê duyệt Khung trình độ quốc gia Việt Nam và Khung cơ cấu hệ thống giáo dục quốc dân, tiêu chuẩn cho từng trình độ, cấp bậc đào tạo, thời gian học tập và lượng kiến thức tối thiểu dành cho từng trình độ của cấp bậc giáo dục nghề nghiệp và cấp bậc giáo dục đại học. Bộ trưởng Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào sẽ phụ trách việc tạo quy định ngưỡng đầu vào của các chương trình thuộc trình độ cao đẳng, đại học đối với ngành đào tạo giáo viên và các nhóm ngành khác thuộc lĩnh vực sức khỏe trong phạm vi quyền hạn, nhiệm vụ của mình. Tại các cơ sở giáo dục công lập, cán bộ quản lý nắm vai trò quan trọng trong hoạt động tổ chức, điều hành hoạt động. Tại điều 18, luật Giáo dục 2019 quy định về vai trò và trách nhiệm của cán bộ quản lý giáo dục nhấn mạnh các cán bộ quản lý cần có trách nhiệm học tập, rèn luyện, nâng cao phẩm chất đạo đức, trí tuệ, chuyên môn, năng lực quản lý và thực hiện các chuẩn, quy chuẩn theo quy định của pháp luật. Quyền quản lý cơ sở giáo dục công lập thuộc về nhà nước. Các cơ sở giáo dục công lập chịu sự quản lý trực tiếp của bộ Giáo dục và Đào tạo cùng các bộ ban ngành có liên quan. Cơ sở giáo dục ngoài công lập Các cơ sở giáo dục ngoài công lập bắt đầu xuất hiện vào những năm cuối những năm 80 của thế kỷ XX, ngay sau khi công cuộc đổi mới đất nước toàn diện được thực hiện. Xã hội hoá giáo dục là một trong những mục tiêu hàng đầu của Đảng và Nhà nước ta lúc bấy giờ. Từ những năm học 1987 – 1988, bắt đầu có một số trường ngoài công lập ở một số tỉnh, thành phố, lúc đầu là các trường ở cấp tiểu học, tiếp theo là các trường ở cấp trung học cơ sở và phổ thông trung học và sau đó là đại học. Trong những năm trở lại đây, hệ thống các trường đang ngày càng phát triển với tốc độ tăng nhanh về mặt số lượng và chất lượng cũng được nâng cao (Tuấn, 2009). Hiện nay chưa có định nghĩa chính xác về khái niệm “cơ sở giáo dục ngoài công lập”. Để làm rõ khái niệm này người ta thường dựa trên 2 khái niệm đó là “Cơ sở giáo dục” và “Đơn vị sự nghiệp ngoài công lập”. Theo điều 5 Luật Giáo dục ban hành ngày 14 tháng 6 năm 2019 giải thích: “Cơ sở giáo dục là tổ chức thực hiện