Luận văn Thạc sĩ Quản lý kinh tế: Một số giải pháp tiếp tục đẩy mạnh xây dựng Nông thôn mới kiểu mẫu trên địa bàn thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh

Chia sẻ: Dongcoxanh10 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:123

Thêm vào BST

Báo xấu

42
lượt xem 17
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn "Một số giải pháp tiếp tục đẩy mạnh xây dựng Nông thôn mới kiểu mẫu trên địa bàn thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh" được hoàn thành với mục tiêu nhằm đánh giá thực trạng xây dựng nông thôn mới nâng cao, nông thôn mới kiểu mẫu tại thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh. Nêu ra những thành công đã đạt được, đồng thời xác định những hạn chế và nguyên nhân trong quá trình xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu, từ đó đề xuất các giải pháp tiếp tục đẩy mạnh xây dựng mô hình nông thôn mới kiểu mẫu tại thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh đến năm 2022 đạt thị xã nông thôn mới đầu tiên toàn quốc.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý kinh tế: Một số giải pháp tiếp tục đẩy mạnh xây dựng Nông thôn mới kiểu mẫu trên địa bàn thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƢƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ MỘT SỐ GIẢI PHÁP TIẾP TỤC ĐẨY MẠNH XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI KIỂU MẪU TRÊN ĐỊA BÀN THỊ XÃ ĐÔNG TRIỀU, TỈNH QUẢNG NINH CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ LÊ HẢI CÂU HÀ NỘI – 2021
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƢƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ MỘT SỐ GIẢI PHÁP TIẾP TỤC ĐẨY MẠNH XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI KIỂU MẪU TRÊN ĐỊA BÀN THỊ XÃ ĐÔNG TRIỀU, TỈNH QUẢNG NINH CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ MÃ SỐ: 8310110 Họ tên học viên : Lê Hải Câu Ngƣời hƣớng dẫn: PGS.TS Nguyễn Văn Hồng HÀ NỘI - 2021
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn: “Một số giải pháp tiếp tục đẩy mạnh xây dựng Nông thôn mới kiểu mẫu trên địa bàn thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh” là công trình nghiên cứu độc lập của cá nhân, được thực hiện dưới sự hướng dẫn khoa học của PGS. TS. Nguyễn Văn Hồng. Các số liệu, những kết luận nghiên cứu được trình bày trong luận văn này trung thực và có nguồn gốc rõ ràng. Hà Nội, ngày 31 tháng 6 năm 2021 Tác giả Lê Hải Câu
ii LỜI CẢM ƠN Tác giả xin trân trọng cảm ơn các thầy cô giáo Trường Đại học Ngoại Thương đã giúp đỡ và tạo điều kiện cho tác giả hoàn thành bản luận văn này. Đặc biệt tác giả xin trân trọng cảm ơn thầy giáo hướng dẫn PGS.TS Nguyễn Văn Hồng đã hết lòng ủng hộ và hướng dẫn tác giả hoàn thành luận văn. Tác giả cũng xin trân trọng cảm ơn Ủy ban nhân dân thị xã Đông Triều, Văn phòng HĐND - UBND thị xã Đông Triều, phòng Kinh tế Hạ Tầng, Văn phòng Điều phối xây dựng NTM thị xã Đông Triều tạo điều kiện thuận lợi hỗ trợ, giúp đỡ tôi trong việc thu thập thông tin, tài liệu trong quá trình thực hiện luận văn. Xin cảm ơn bạn bè, đồng nghiệp và gia đình đã giúp đỡ, chia sẻ khó khăn và động viên tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu để hoàn thành luận văn này. Do tác giả còn những hạn chế và kiến thức, kinh nghiệm, thời gian và tài liệu nên không thể tránh khỏi những thiếu sót trong Luận văn. Vì vậy, tác giả rất mong nhận được sự giúp đỡ, góp ý, chỉ đạo của các Thầy Cô và đồng nghiệp. Mọi sự góp ý đó chính là sự giúp đỡ quý báu để tác giả nhận ra hạn chế, thiếu sót của bản thân, từ đó cố gắng hoàn thiện hơn trong quá trình nghiên cứu và công tác sau này. Xin trân trọng cảm ơn! Hà Nội, ngày 31 tháng 6 năm 2021 Học viên Lê Hải Câu
iii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Từ viết tắt Nguyên nghĩa BCĐ Ban chỉ đạo BHYT Bảo hiểm y tế CCB Cựu chiến binh CNH-HĐH Công nghiệp hoá- Hiện đại hoá CN-TTCN Công nghiệp - tiểu thủ công nghiệp DĐĐT Dồn điền đổi thửa GTSX Giá trị sản xuất GTVT Giao thông vận tải HĐND Hội đồng nhân dân UBND Uỷ ban nhân dân HTX Hợp tác xã KHKT Khoa học kỹ thuật MTQG Mục tiêu quốc gia MTTQ Mặt trận tổ quốc NN&PTNT Nông nghiệp và phát triển nông thôn NN-ND-NT Nông nghiệp - Nông dân - Nông thôn NTM Nông thôn mới PTNT Phát triển nông thôn SXKD Sản xuất kinh doanh TCQG Tiêu chí quốc gia THCS Trung học cơ sở VH - TT - DL Văn hoá - Thể thao - Du lịch
iv DANH MỤC BẢNG Bảng 2. 1: Phân loại đất trên địa bàn thị xã Đông Triều ...........................................37 Bảng 2. 2: Hiện trạng và cơ cấu sử dụng đất thị xã Đông Triều năm 2015, 2020. ...41 Bảng 2. 3: Tình hình dân số và lao động năm 2015, 2020 .......................................43 Bảng 2. 4: GTSX thị xã Đông Triều thời kỳ 2015-2020 ..........................................47 Bảng 2. 5: Tổng hợp kết quả thực hiện cơ bản đạt chuẩn các chỉ tiêu, tiêu chí bộ tiêu chí Quốc gia nông thôn mới đến năm 2015 .......................................................67 Bảng 2. 6: Đầu tư xây dựng nông thôn mới phân theo nguồn vốn và nội dung thực hiện giai đoạn 2011-2014 ..........................................................................................69 Bảng 2. 7: Đánh giá mức độ khó khăn trong quá trình thực hiện các tiêu chí ..........72 Bảng 2. 8: Kết quả xây dựng xã nông thôn mới kiểu mẫu năm 2020 Đánh giá thực trạng các xã theo bộ tiếu chí xã nông thôn mới kiểu mẫu tại Quyết định số 691/QĐ- UBND ngày 05/6/2018 của Thủ tướng Chính phủ ...................................................59 Bảng 2. 9: Mức độ đóng góp của người dân trong xây dựng nông thôn mới, nông thôn mới kiểu mẫu.....................................................................................................74 Bảng 2. 10: Người dân tham gia giám sát các hoạt động xây dựng các công trình xây dựng ....................................................................................................................76 Bảng 2. 11: Sự tham gia của người dân vào các lớp bồi dưỡng, tập huấn................77 Bảng 2. 12: Đánh giá của người dân về cách thực hiện chương trình xây dựng nông thôn mới, nông thôn mới kiểu mẫu ...........................................................................78 Bảng 2. 13: Đánh giá của người dân về những kết quả của xây dựng nông thôn mới, nông thôn mới kiểu mẫu............................................................................................79 Bảng 2. 14: Đánh giá của người dân về cách thực hiện các hoạt động xây dựng nông thôn mới, nông thôn mới kiểu mẫu ..................................................................80 DANH MỤC HÌNH Hình 2. 1: Quy hoạch tuyến đường ven sông nối cáo tốc Hạ Long - Hải Phòng .....35 Hình 2. 2: Sự tham gia của người dân trong giám sát xây dựng mô hình nông thôn mới, nông thôn mới kiểu mẫu ...................................................................................77
v MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ........................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ................................................................................................................ ii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ......................................................................... iii DANH MỤC BẢNG ..................................................................................................... iv DANH MỤC HÌNH ...................................................................................................... iv MỤC LỤC ...................................................................................................................... v PHẦN MỞ ĐẦU ............................................................................................................ 1 1. Tính cấp thiết của đề tài 1 2. Tình hình nghiên cứu 3. Mục tiêu nghiên cứu ........................................................................................................... 3 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu .................................................................................... 5 5. Phƣơng pháp nghiên cứu .................................................................................................. 5 6. Đóng góp về khoa học và thực tiễn .................................................................................. 6 7. Kết cấu của luận văn CHƢƠNG I TỔNG QUAN VỀ NÔNG THÔN MỚI................................................. 8 1.1. Khái niệm về nông thôn, nông thôn mới, mô hình nông thôn mới và xây dựng nông thôn mới, nông thôn mới kiểu mẫu ........................................................................... 8 1.1.1. Khái niệm nông thôn, nông thôn mới, mô hình nông thôn mới, xây dựng nông thôn mới, nông thôn mới kiểu mẫu ...................................... 8 1.1.2. Đặc trưng của nông thôn mới, nông thôn mới kiểu mẫu .................... 11 1.1.3. Nguyên tắc xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2016 - 2020............... 13 1.2. Tầm quan trọng và quá trình hình thành nông thôn mới kiểu mẫu tại Việt Nam14 1.2.1. Tầm quan trọng của xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu .................... 14 1.2.2. Quá trình hình thành nông thôn mới kiểu mẫu tại Việt Nam ............ 16 1.3. Nội dung và quy trình thực hiện xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu tại Việt Nam .......................................................................................................................................... 18 1.3.1. Nội dung thực hiện xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu tại Việt Nam 18 1.3.2. Quy trình thực hiện xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu tại Việt Nam19 1.4. Các tiêu chí thực hiện xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu tại Việt Nam............ 20 1.4.1. Tiêu chí Sản xuất - Thu nhập- Hộ nghèo ............................................ 20
vi 1.4.2. Tiêu chí Giáo dục - Y tế - Văn hóa ....................................................... 20 1.4.3. Tiêu chí Môi trường .............................................................................. 20 1.4.4. Tiêu chí An ninh trật tự - Hành chính công:....................................... 21 1.5. Kinh nghiệm xây dựng nông thôn mới tại một số quốc gia trên thế giới và tại Việt Nam ................................................................................................................................. 21 1.5.1. Kinh nghiệm của một số quốc gia trên thế giới về xây dựng nông thôn mới ......................................................................................................... 21 1.5.2. Kinh nghiệm xây dựng nông thôn mới tại Việt Nam........................... 22 CHƢƠNG II THỰC TRẠNG CÔNG TÁC XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI, NÔNG THÔN MỚI KIỂU MẪU TẠI THỊ XÃ ĐÔNG TRIỀU, TỈNH QUẢNG NINH ............................................................................................................................. 35 2.1. Giới thiệu điều kiên tự nhiên, kinh tế, xã hội thị xã Đông Triều .......................... 35 2.1.1. Các đặc điểm về điều kiện tự nhiên ...................................................... 35 2.1.2. Đánh giá chung về thuận lợi, khó khăn của địa phương ảnh hưởng tới xây dựng nông thôn mới ................................................................. 50 2.2. Tình hình xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu tại thị xã Đông Triều .................. 51 2.2.1. Công tác chỉ đạo .................................................................................... 51 2.2.2. Mục tiêu và nội dung xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu .................. 54 2.2.3. uá tr nh triển khai Chương tr nh MT dựng nông thôn mới 56 2.2.4. Đánh giá chung các kết quả đạt được .................................................. 64 2.3. Giới thiệu mô hình nông thôn mới tại Thị xã Đông Triều..................................... 65 2.3.1. Sự lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện ............................................................. 65 2.3.2. Kết quả thực hiện xây dựng NTM ở thị ã Đông Triều ...................... 67 2.4. Đánh giá của ngƣời dân trong xây dựng nông thôn mới, nông thôn mới kiểu mẫu tại thị xã Đông Triều.................................................................................................... 73 2.4.1. Nhận thức, đóng góp, tham gia của người dân trong xây dựng nông thôn mới, nông thôn mới kiểu mẫu tại thị ã Đông Triều ................. 73 2.4.2. Đánh giá của người dân về xây dựng nông thôn mới, nông thôn mới kiểu mẫu ................................................................................................ 78 2.4.3. Đánh giá về công tác xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu tại Thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh ............................................................. 80
vii 2.5. Đánh giá của lãnh đạo cấp trên trong việc xây dựng nông thôn mới, nông thôn mới kiểu mẫu tại thị xã Đông Triều................................................................................... 82 CHƢƠNG III MỘT SỐ GIẢI PHÁP TIẾP TỤC ĐẨY MẠNH XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI KIỂU MẪU TRÊN ĐỊA BÀN THỊ XÃ ĐÔNG TRIỀU, TỈNH QUẢNG NINH ................................................................................................. 84 3.1. Quan điểm xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu của thị xã Đông Triều .............. 84 3.2. Mục tiêu, nhiệm vụ, giải pháp cơ bản phát triển xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu của thị xã Đông Triều đến năm 2025 ....................................................................... 85 3.2.1. Mục tiêu chung ...................................................................................... 85 3.3.2. Mục tiêu cụ thể về xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu: ...................... 85 3.3. Một số giải pháp cơ bản tiếp tục đẩy mạnh xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu ở thị xã Đông Triều đến năm 2025..................................................................................... 87 3.3.1. Các giải pháp chung .............................................................................. 87 3.3.2. Giải pháp cụ thể cho từng bên liên quan trong xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu trên địa bàn thị ã Đồng Triều .................................... 90 3.4. Kiến nghị.......................................................................................................................... 97 3.4.1. Đối với Trung ương .............................................................................. 97 3.4.2. Đối với tỉnh ........................................................................................... 97 KẾT LUẬN ................................................................................................................ 100 TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................................... ix MỘT SỐ HÌNH ẢNH MINH CHỨNG KẾT QUẢ XÂY DỰNG...................... xviii NÔNG THÔN MỚI KIỂU MẪU TẠI THỊ XÃ ĐÔNG TRIỀU ........................ xviii
vii TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU LUẬN VĂN “Một số giải pháp tiếp tục đẩy mạnh xây dựng Nông thôn mới kiểu mẫu trên địa bàn thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh”. Thị xã Đông Triều là đơn vị cấp huyện đầu tiên của Miền Bắc được Thủ tướng Chính phủ công nhận là đơn vị đạt chuẩn NTM. Ngay sau khi hoàn thành chương trình xây dựng NTM năm 2015, thị xã Đông Triều tiếp tục bắt tay ngay vào xây dựng NTM nâng cao và NTM kiểu mẫu. Giai đoạn 2016 - 2020, 3 xã: Việt Dân, Bình Khê và An Sinh của Đông Triều được tỉnh lựa chọn xây dựng xã NTM kiểu mẫu đầu tiên trong toàn tỉnh; năm 2020, thị xã Đông Triều tiếp tục đăng ký bổ sung thêm 02 xã là xã Tân Việt và xã Yên Đức được UBND tỉnh chấp thuận. Sau hơn 4 năm triển khai xây dựng, Năm 2019, xã Việt Dân đã hoàn thành các tiêu chí đạt chuẩn NTM kiểu mẫu (hoàn thành trước 1 năm so với kế hoạch) là xã Nông thôn mới kiểu mẫu đầu tiên trong cả nước được công nhận. Hiện nay 6 xã còn lại của Đông Triều đang nỗ lực về đích NTM kiểu mẫu. Lộ trình là năm 2021 đạt 2 xã Thủy An và Bình Dương, năm 2022 là Hồng Thái Đông, Xã Nguyễn Huệ; xã Hồng Thái Tây; xã Tràng Lương. Thị xã Đông Triều phấn đấu trở thành địa phương cấp huyện hoàn thành NTM kiểu mẫu và thành lập thành phố năm 2022. Vì vậy, việc tiếp tục đẩy mạnh các kết quả xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu, đồng thời đánh giá được chất lượng việc xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu của thị xã Đồng Triều, từ đó đưa ra các giải pháp xây dựng hoàn thành mô hình nông thôn mới kiểu mẫu trên địa bàn thị xã Đồng Triều là việc làm cấp thiết. Do đó, tôi đã lựa chọn đề tài: “Một số giải pháp tiếp tục đẩy mạnh xây dựng Nông thôn mới kiểu mẫu trên địa bàn thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh” để nghiên cứu. Luận đã trình bày các lý luận, khái niệm về xây dựng nông thôn mới, nông thôn mới nâng cao, công thôn mới kiểu mẫu; cụ thể hóa Nghị quyết của Trung ương Đảng và Quyết định, kế hoạch lãnh đạo, chỉ đạo của các cấp, những kinh nghiệm của các nước và thực tế tại Việt Nam và thị xã Đông Triều. Phân tích được thực tạng công tác xây dựng nông thôn mới, nông thôn mới kiểu mẫu tại thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh, trong những năm qua đã có sự thay đổi cả về chất và lượng là hình mẫu của tỉnh và cả nước. Quá trình xây dựng NTM, vai trò của người dân đã được nâng cao và chủ động hơn, đời sống của người dân được nâng cao cả về vật chất và tinh thần. Qua nghiên cứ đề ra được một số giải pháp tiếp tục đẩy mạnh xây dựng Nông thôn mới kiểu mẫu… Qua nghiên cứu luận văn đã khảo sát đánh giá kết quả đạt được, những tồn tại hạn chế và nguyên nhân và đưa ra được những quan trọng trong quá trình xây dựng nông thôn mới. Thị xã Đông Triều sẽ tiếp tục phát huy nội lực, tranh thủ các nguồn lực để từng bước hoàn thiện, nâng cao các tiêu chí xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu gắn với tiêu chí xây dựng đô thị khi Đông Triều trở thành thị xã Nông thôn
viii mới kiểu mẫu đầu tiên toàn quốc và thành lập thành phố vào năm 2022. Trong đó đề xuất một số giải pháp quan trọng đó là: - Tiếp tục đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động. - Đẩy mạnh phong trào thi đua. - Phát huy vai trò giám sát, phản biện xã hội của HĐND, Mặt trận Tổ quốc. - Quan tâm tuyên truyền vận dộng nhân dân thực hiện tốt các tiêu chí ít tốn kém kinh phí, đồng thời duy trì tốt các phong trào thi đua thiết thực hiệu quả. - Tiếp tục vận dụng linh hoạt các cơ chế, chính sách về phát triển nông nghiệp, nông dân, nông thôn và xây dựng cơ sở hạ tầng thiết yếu trong Chương trình xây dựng nông thôn mới. - Tiếp tục đánh giá rút kinh nghiệm thực tế các chính sách để đề xuất, kiến nghị với tỉnh bổ sung, sửa đổi, gia hạn và ban hành mới các chính sách đủ mạnh để thực hiện Chương trình. - Xác định các biện pháp huy động nguồn lực xã hội để thực hiện Chương trình là rất quan trọng. - Chủ động liên hệ, kêu gọi, thu hút các doanh nghiệp, viện nghiên cứu nông nghiệp về địa phương. - Tranh thủ và sử dụng có hiệu quả nguồn vốn xây dựng nông thôn mới. - Chú trọng bảo vệ môi trường và tạo cảnh quan nông thôn sáng - xanh - sạch - đẹp, hiện đại, hợp lý và giữ gìn được những đặc trưng và bản sắc nông thôn truyền thống xanh - sạch - đẹp. * Đề xuất một số Kiến nghị: - Đối với Trung ương: Đối với huyện nông thôn mới kiểu mẫu, Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn sớm tổng kết, đánh giá đề án, đề xuất tiêu chí huyện nông thôn mới kiểu mẫu, trình Thủ tướng Chính phủ xem xét, ban hành vào năm 2021. Có chính sách khen thưởng xứng đáng về thành tích thị xã Nông thôn mới đầu tiên toàn quốc. - Đối với tỉnh: Tiếp tục quan tâm hỗ trợ nguồn lực để các địa phương đẩy nhanh tiến độ thực hiện hoàn thành Chương trình xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu năm 2022 (nhất là những xã, thôn quyết tâm đăng ký về đích sớm hơn so với kế hoạch). - Lấy mô hình xã chuẩn Nông thôn kiểu mẫu để nhân rộng trên địa bàn toàn tỉnh.
1 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Xây dựng nông thôn mới của Quảng Ninh đã đạt được nhiều thành tựu đáng ghi nhận. Trong giai đoạn 1 (2010 - 2016), Quảng Ninh nằm trong danh sách các tỉnh miền núi, trung du phía Bắc và triển khai thực hiện Chương trình xây dựng nông thôn mới trên địa bàn 13/14 huyện, thị xã, thành phố với 111 xã nằm trong chương trình. Năm 2015, Đông Triều đã được Thủ tướng Chính phủ công nhận là huyện đạt chuẩn nông thôn mới. Không chỉ là là địa phương đầu tiên của tỉnh Quảng Ninh đạt chuẩn huyện nông thôn mới, tự hào hơn, Đông Triều còn là huyện đầu tiên của miền Bắc. Đến hết năm 2016 có huyện Cô Tô đạt chuẩn nông thôn mới, bằng 15,4%; có 35 xã đạt chuẩn nông thôn mới, bằng 31,5%. [31] Trong giai đoạn 2 (2016 - 2020), tỉnh Quảng Ninh thực hiện xây dựng nông thôn mới theo các tiêu chí của Đồng bằng Sông Hồng với quy định tiêu chí cao hơn rất nhiều so với các tiêu chí của Trung du, Miền núi phía Bắc. Các xã đạt chuẩn nông thôn mới giai đoạn 1 có kết quả thực hiện tiêu chí xây dựng nông thôn mới rất thấp so với bộ tiêu chí Quốc gia về xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2016-2020. Kết thúc giai đoạn 2010-2015, Quảng Ninh đã hoàn thành 8/20 chỉ tiêu đề ra của Nghị quyết số 01-NQ/TU ngày 27/10/2010 của BCH Đảng bộ tỉnh về chương trình xây dựng NTM tỉnh Quảng Ninh đến năm 2020. Trên cơ sở đó, tỉnh đề ra nhiệm vụ cho chặng đường 5 năm tiếp theo là phải tập trung đưa chương trình xây dựng NTM phải chuyển từ "lượng" sang "chất", bằng những giải pháp hiệu quả, bền vững hơn; gắn xây dựng nông thôn mới với thực hiện đồng bộ đề án tái cơ cấu ngành nông nghiệp, thực hiện hiệu quả đề án Chương trình OCOP giai đoạn 2017 - 2020. Đề án đưa 22 xã và 11 thôn đặc biệt khó khăn ra khỏi chương trình 135. Từ đó Tỉnh xác định cần thiết phải xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu để đẩy nhanh, bền vững Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới trên địa bàn toàn tỉnh Quảng Ninh. Giai đoạn 2010-2015, Chương trình nông thôn mới đã đạt được nhiều thành tựu đáng kể, tuy nhiên ở nhiều nơi vẫn còn mang tính hình thức. Áp lực về đích nông thôn mới đã dẫn đến huy động quá mức từ người dân và xã hội, tình trạng nợ đọng trong xây dựng nông thôn mới phổ biến ở nhiều địa phương. Chính phủ đã ban hành quyết định 1600-QĐ/TTg thay thế quyết định 800-QĐ/TTg, quyết định 1980- QĐ/TTg thay thế quyết định 491-QĐ/TTg. Các quy định và tiêu chí xây dựng nông thôn mới cho giai đoạn 2016 - 2020 đã được thay đổi cho phù hợp phát triển và điều kiện của từng tỉnh. Một vấn đề khác đặt ra đối với các địa phương sau khi đã đạt chuẩn Nông thôn mới là chưa có hướng dẫn cụ thể, các tiêu chí phát triển, định hướng xây dựng nông thôn sau khi đạt chuẩn nông thôn mới. Mỗi địa phương sau khi đạt chuẩn xã nông thôn mới đã ban hành các chính sách để tiếp tục tập trung
2 nâng cao chất lượng các tiêu chí, hướng đến xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu, nông thôn mới nâng cao. Mỗi địa phương khác nhau có tiêu chí khác nhau. Trước tình hình đó, ngày 05/6/2018 Thủ tướng Chính phủ đã có Quyết định số 691/QĐ- TTg ban hành bộ Tiêu chí xã nông thôn mới kiểu mẫu giai đoạn 2018 - 2020, làm cơ sở để các địa phương thực hiện. Thị xã Đông Triều là đơn vị cấp huyện đầu tiên của Miền Bắc đạt chuẩn và cùng với huyện Củ Chi (TP Hồ Chí Minh), Thị xã Long Khánh, huyện Xuân Lộc (tỉnh Đồng Nai) được Thủ tướng Chính phủ công nhận là đơn vị đạt chuẩn NTM. Bộ mặt nông thôn của Đông Triều đã có nhiều thay đổi. Tuy nhiên, có thể nói nhìn tổng quát chung công tác xây dựng NTM ở thị xã Đông Triều còn gặp không ít khó khăn về nhiều mặt, nhất là về hạ tầng kỹ thuật cầu, đường, trường, trạm, nhà ở, việc làm, thu nhập, các thiết chế văn hóa. Từ những bước đi đầu tiên triển khai tổ chức thực hiện, địa phương gặp khá nhiều khó khăn về vốn chương trình mục tiêu quốc gia, các chương trình dự án đầu tư, đội ngũ cán bộ làm công tác chuyên môn tập trung xây dựng nông thôn mới chưa có kinh nghiệm, năng lực còn hạn chế, vì vậy khi cọ sát với công việc gặp nhiều lúng túng. Mặt khác, một số cán bộ và nhân dân còn tình trạng trông chờ ỷ lại Nhà nước đang trở thành tiền lệ chung có biểu hiện ngán vội, né tránh, chưa tâm huyết với công việc gây ảnh hưởng đến sự quyết tâm năng động, sáng tạo chung của toàn đảng bộ và nhân dân thị xã. Mặc dù là đơn vị cấp huyện đạt chuẩn nông thôn mới, nhưng từ 2016-2020, Đông Triều áp dụng tiêu chí nông thôn mới của vùng Đồng bằng sông Hồng, số lượng và chất lượng chỉ tiêu thay đổi so với trước. Xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu bắt đầu được thí điểm. Ngay sau khi hoàn thành chương trình xây dựng NTM năm 2015, thị xã Đông Triều tiếp tục bắt tay ngay vào xây dựng NTM nâng cao và NTM kiểu mẫu. Giai đoạn 2016 - 2020, 3 xã: Việt Dân, Bình Khê và An Sinh của Đông Triều được tỉnh lựa chọn xây dựng xã NTM kiểu mẫu đầu tiên trong toàn tỉnh; năm 2020, thị xã Đông Triều tiếp tục đăng ký bổ sung thêm 02 xã là xã Tân Việt và xã Yên Đức được UBND tỉnh chấp thuận. Sau hơn 4 năm triển khai xây dựng, Năm 2019, xã Việt Dân đã hoàn thành các tiêu chí đạt chuẩn NTM kiểu mẫu (hoàn thành trước 1 năm so với kế hoạch) là xã Nông thôn mới kiểu mẫu đầu tiên trong cả nước được công nhận. Đến hết năm 2020, 15/15 xã của thị xã Đông hoàn thành mục xã đạt chuẩn nông thôn mới (NTM) nâng cao, trong đó 5 xã đạt chuẩn NTM kiểu mẫu (Gồm Xã Việt Dân, xã Tân Việt, xã Bình Khê, xã An Sinh và xã Yên Đức). Hiện nay 6 xã còn lại của Đông Triều đang nỗ lực về đích NTM kiểu mẫu. Lộ trình là năm 2021 đạt 2 xã Thủy An và Bình Dương, năm 2022 là Hồng Thái Đông, Xã Nguyễn Huệ; xã Hồng Thái Tây; xã Tràng Lương. Thị xã Đông Triều phấn đấu trở thành địa phương cấp huyện hoàn thành NTM kiểu mẫu và thành lập thành phố năm 2022. Vì vậy, việc tiếp tục đẩy mạnh các kết quả xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu, đồng thời đánh giá được chất lượng việc xây dựng nông thôn
3 mới kiểu mẫu của thị xã Đồng Triều, từ đó đưa ra các giải pháp xây dựng hoàn thành mô hình nông thôn mới kiểu mẫu trên địa bàn thị xã Đồng Triều là việc làm cấp thiết. Do đó, tôi đã lựa chọn đề tài: “Một số giải pháp tiếp tục đẩy mạnh xây dựng Nông thôn mới kiểu mẫu trên địa bàn thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh” để nghiên cứu. 2. Tình hình nghiên cứu Khi lựa chọn đề tài này, tác giả có nghiên cứu, tiềm hiểu và thấy rằng: Trong những năm gần đay có nhiều đề tài nghiên cứu liên quan đến nội dung xây dựng Nông thôn mới và nông thôn mới kiểu mẫu: như công trình của Hoàng Bá Thịnh (2016), “Xây dựng nông thôn mới của Hàn Quốc và Việt Nam”; Bùi Hải Thắng, “Một số khó khăn khi xây dựng nông thôn mới và giải pháp khắc phục”; “Xây dựng nông thôn mới - những vấn đề lý luận và thực tiễn”. Nghiên cứu của Nguyễn Mậu Dũng (2012) cho thấy sự tham gia của người dân trong chương trình xây dựng nông thôn mới có vai trò cực kỳ quan trọng và được coi là chìa khóa then chốt là để đảm bảo cho sự thành công của chương trình. Báo cáo tổng kết 10 năm thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2010- 2020 của Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn; báo cáo Tổng kết của Tỉnh Quảng Ninh và thị xã Đông Triều (năm 2020) đã đạt được những kết quả đáng ghi nhận: Diện mạo nông thôn được đổi mới, khang trang, sạch đẹp hơn, tạo được không khí xây dựng NTM rộng khắp các vùng nông thôn. Đời sống của người dân được cải thiện; văn hóa xã hội, môi trường khu vực nông thôn có nhiều tiến bộ; dân chủ được mở rộng; hệ thống chính trị ngày càng vững mạnh; an ninh trật tự xã hội được giữ vững. Những kết quả nêu trên có sự đóng góp không nhỏ của nông dân, những “chủ thể” quan trọng của chương trình xây dựng NTM tại Đông Triều. Để tăng cường sự tham gia của người dân trong xây dựng nông thôn mới trước hết cần xác định người dân chính là chủ thể xây dựng nông thôn mới, đồng thời cần tạo điều kiện cho người dân trực tiếp tham gia vào Ban chỉ đạo xây dựng nông thôn mới cấp thôn, xã; phát huy vai trò của người dân trong công tác tuyên truyền vận động, trong đóng góp vật tư nhân lực, trong giám sát thực hiện các hạng mục công trình xây dựng nông thôn mới của địa phương. Nghiên cứu của Nguyễn Mậu Thái, Tô Dũng Tiến (2013) khẳng định nhận thức của người dân đặc biệt là đội ngũ cán bộ cơ sở cấp xã, thôn về chương trình xây dựng nông thôn mới có ý nghĩa quan trọng trong chỉ đạo và triển khai thực hiện chương trình. Kết quả nghiên cứu cho thấy, mặc dù đã có nhiều cố gắng trong việc kiện toàn, chuẩn hóa đội ngũ cán bộ cơ sở cũng như tuyên truyền về chương trình xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu đến từng thôn, xã nhưng vẫn còn không ít cán bộ cơ sở, đặc biệt là cán bộ cấp thôn có nhận thức chưa đầy đủ về chương trình xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu. Tăng cường công tác tuyên truyền vận động, huy động sự tham gia của các tổ chức đoàn thể, tham vấn cộng đồng và phát động các phong trào thi đua... là các giải pháp cần được thực hiện để nâng cao nhận thức của cán bộ cơ sở về chương trình xây dựng nông thôn mới trong thời gian tới. Nghiên cứu của Đỗ Kim Chung, Kim Thị Dung (2012) cho thấy tuy đã đạt được một số thành tựu đáng kể nhưng chương trình còn có sự bất cập về tiêu chí đánh giá nông thôn mới, cách tiếp cận và triển khai thực hiện chương trình. Nghiên cứu của Lê Đức Niêm, Trương Thành Long (2017) chỉ ra rằng sự hài lòng của người dân là khá cao và được quyết định bởi 5 nhóm nhân tố bao gồm: Sự tiếp cận của người dân, vai trò của chính quyền, sự am hiểu của người
4 dân, vai trò kiểm tra của người dân và Đánh giá của người dân. Trong đó Sự am hiểu, Đánh giá và vai trò kiểm tra của người dân là các yếu tố ảnh hưởng lớn nhất đến mức độ hài lòng. Vì vậy, các tác giả đề xuất cần tăng cường công tác tuyên truyền về Chương trình Nông thôn mới kiểu mẫu và có chính sách khuyến khích sự tham gia của người dân trong công tác kiểm tra, đánh giá quá trình thực hiện chương trình này. Xây dựng nông thôn mới, nông thôn mới đã khó; để đạt được xã nông thôn mới kiểu mẫu còn khó hơn rất nhiều bởi sau khi đạt chuẩn xã nông thôn mới, tiếp tục tập trung nâng cao chất lượng các tiêu chí, hướng đến xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu là quá trình liên tục, lâu dài, có điểm khởi đầu nhưng không có điểm kết thúc. Xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu là đi vào chiều sâu chất lượng để nông thôn mới bền vững hơn, hiệu quả hơn. Trước đó, các xã hoàn thành xây dựng nông thôn mới (theo 5 nhóm, 19 tiêu chí, 49 chỉ tiêu) mới dừng lại ở bình diện chung, phạm vi xã mà chưa đi vào chi tiết, cụ thể đến cụm dân cư, hộ gia đình… theo Quyết định số 691/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ ban hành bộ Tiêu chí xã nông thôn mới kiểu mẫu giai đoạn 2018-2020 (691/QĐ-TTg), xã được công nhận nông thôn kiểu mẫu là xã đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao theo quy định và đáp ứng 4 nhóm tiêu chí; 13 chỉ tiêu. Nông thôn mới kiểu mẫu không yêu đi sâu quy hoạch và xây dựng hạ tầng bởi công việc này đã hoàn thành khi địa phương xây dựng nông thôn mới, tập trung đi vào chiều sâu chất lượng hoạt động để phát huy giá trị nông thôn mới bền vững. Các Đề tài, báo cáo chỉ mới dừng lại ở việc nghiên cứu chung chung chưa chỉ ra được hết các giải pháp cụ thể của việc các giải pháp từ cơ sở hướng đến phạm vi trở thành huyện Nông thôn mới kiều mẫu. Có thể nói đề tài viết về Nông thôn mới, nông thôn mới kiểu mẫu vô cùng phong phú, đa dạng. Các công trình đã nghiên cứu cơ bản, khái quát và thực tiễn về xây dựng nông thôn mới; quản lý kinh tế trong xây dựng nông thôn. Tuy nhiên, chưa có một công trình nghiên cứu nào đi sâu vào phân tích làm thế nào để xây dựng thị xã Nông thôn mới kiểu mẫu. Vì vậy, vấn đề “Một số giải pháp tiếp tục đẩy mạnh xây dựng Nông thôn mới kiểu mẫu trên địa bàn thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh” được tác giả lựa chọn làm đề tài nghiên cứu trong luận văn này. 3. Mục tiêu nghiên cứu + Mục tiêu chung: Đề tài đánh giá thực trạng xây dựng nông thôn mới nâng cao, nông thôn mới kiểu mẫu tại thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh. Nêu ra những thành công đã đạt được, đồng thời xác định những hạn chế và nguyên nhân trong quá trình xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu, từ đó đề xuất các giải pháp tiếp tục đẩy mạnh xây dựng mô hình nông thôn mới kiểu mẫu tại thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh đến năm 2022 đạt thị xã nông thôn mới đầu tiên toàn quốc. + Mục tiêu cụ thể - Đề tài thực hiện hệ thống hoá cơ sở lý luận về nông nghiệp, nông thôn, nông thôn mới và nông thôn mới kiểu mẫu. - Đánh giá được thực trạng kết quả triển khai thực hiện xây dựng nông thôn mới, nông thôn mới kiểu mẫu trên địa bàn thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh. - Đánh giá chất lượng xây dựng nông thôn mới, nông thôn mới kiểu mẫu trên
5 địa bàn thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh. - Đề xuất các giải pháp để quản lý, nâng cao chất lượng xây dựng Nông thôn mới kiểu mẫu trên địa bàn thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu - Đối tƣợng nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và tổng kết thực tiễn, đề tài đi sâu phân tích thực trạng xây dựng nông thôn mới, nông thôn mới kiểu mẫu tại thị xã Đồng Triều, tỉnh Quảng Ninh. - Phạm vi nghiên cứu + Về không gian: Nghiên cứu được thực hiện tại thị xã Đông Triều. + Nội dung: Đánh giá, phân tích thực trạng xây dựng nông thôn mới, nông thôn mới kiểu mẫu trên địa bàn thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh; những kết quả đạt được, những tồn tại, hạn chế trong quá trình triển khai thực hiện và nguyên nhân. Các giải pháp để quản lý, nâng cao hiệu quả xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu trên địa bàn thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh. + Về thời gian: Đánh giá kết quả xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu từ năm 2018 đến nay (năm 2020). 5. Phƣơng pháp nghiên cứu + Phƣơng pháp thu thập thông tin Phương pháp thu thập số liệu thứ cấp. Thu thập số liệu thứ cấp liên quan đến chương trình xây dựng NTM từ các Nghị định, Quyết định, Thông tư, Chỉ thị... của Trung ương, tỉnh Quảng Ninh, thị xã Đông Triều và tập trung các tài liệu về điều kiện tự nhiên, kinh tế, xã hội, các số liệu về xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu tại thị xã Đông Triều; các tài liệu, báo cáo, các công trình nghiên cứu khoa học, website viết về xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu và các vấn đề liên quan đến lĩnh vực nông nghiệp, nông dân, nôngthôn. Các số liệu cũng được thu thập tại Ban chỉ đạo xây dựng nông thôn mới, Văn phòng điều phối chương trình xây dựng nông thôn mới cấp thị xã, Ban Chỉ đạo xây dựng nông thôn mới các xã, phường tại cơ quan lưu trữ các cấp. Phương pháp thu thập số liệu sơ cấp Các đối tượng thu thập thông tin bao gồm: - Trao đổi nội dung liên quan với Thường trực Ban chỉ đạo, Văn phòng điều phối chương trình xây dựng NTM của thị xã, Ban chỉ đạo của xã; Tổ chuyên viên XDNTM thị xã Đông Triều.
6 - Phát phiếu lấy ý kiến về công tác triển khai xây dựng NTM. Tổng cộng có 30 cán bộ các cấp được phỏng vấn, trao đổi và điền thông tin vào phiếu. Tổ chức phát phiếu khảo sát ý kiến người dân tại 3 xã điểm xây dựng NTM kiểu mẫu là Bình Khê, An Sinh, Tân Việt theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên; số người dân tham gia: 30 người/xã (tổng 90 phiếu điều tra). + Phƣơng pháp tổng hợp thông tin Sử dụng các phương pháp bảng thống kê, tổng hợp số liệu sơ cấp và thứ cấp theo chỉ tiêu phân tích đáp ứng yêu cầu phân tích, đánh giá thực trạng xây dựng nông thôn mới, nông thôn mới kiểu mẫu tại thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh. + Phƣơng pháp phân tích thông tin Luận văn sử dụng các phương pháp sau để phân tích số liệu về tình hình xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu: Phương pháp thống kê mô tả Trên cơ sở các tài liệu, số liệu đã thu thập được tiến hành thống kê, phân tích lại toàn bộ các tài liệu, xử lý số liệu và thông qua các số bình quân, số tuyệt đối, số tương đối để đánh giá các chỉ tiêu nghiên cứu. Phương pháp so sánh: Tổng hợp số liệu theo yêu cầu, sau đó tiến hành so sánh giữa các thời kỳ để đánh giá các động thái phát triển của hiện tượng, bản chất kinh tế, xã hội theo thời gian, không gian. Từ số liệu tính toán được nhận xét, đánh giá khả năng tổ chức thực hiện của địa phương. Phương pháp chuyên gia, chuyên khảo: Sử dụng và khảo cứu các tài liệu có liên quan, kế thừa các nội dung phù hợp với đề tài, đồng thời tham khảo ý kiến chuyên gia trong quá trình phân tích đánh giá, đề xuất nhằm hoàn thiện mô hình nông thôn mới ở địa phương trong thời gian tới. Phương pháp dự tính, dự báo: Trên cơ sở thông tin đã thu thập và xử lý, đưa ra nhận xét, đánh giá xu hướng phát triển của ngành nông nghiệp và phát triển nông thôn trong thị xã theo xu hướng chung của nền kinh tế, từ đó có định hướng cho việc phát triển kinh tế xã hội và xây dựng nông thôn mới. 6. Đóng góp về khoa học và thực tiễn + Đóng góp về khoa học: Luận văn góp phần hệ thống hóa một số lý luận cơ bản về nông thôn mới, nông thôn mới kiểu mẫu. Chỉ rõ những vấn đề cấp thiết cần xây dựng nông thôn mới và nông thôn mới kiểu mẫu. + Đóng góp về thực tiễn: Đánh giá thực trạng, tìm ra tồn tại, hạn chế cùng các nguyên nhân trong quá trình thực hiện vận dụng các tiêu chí xây dựng nông thôn mới, nông thôn mới kiểu mẫu tại thị xã Đông Triều - tỉnh Quảng Ninh. Đề xuất các
7 giải pháp tiếp tục đẩy mạnh xây dựng và phát triển mô hình nông thôn mới kiểu mẫu. Luận văn sẽ là luận cứ khoa học đối với lãnh đạo thị xã Đông Triều nhằm xây dựng và phát triển mô hình nông thôn mới kiểu mẫu; là tài liệu tham khảo cho sinh viên và học viên cao học ngành quản lý kinh tế. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu và kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, danh mục từ viết tắt, luận văn được chia thành 3 chương: Chương 1: Tổng quan về nông thôn mới Chương 2: Thực trạng công tác xây dựng nông thôn mới, nông thôn mới kiểu mẫu tại thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh Chương 3: Một số giải pháp tiếp tục đẩy mạnh xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu trên địa bàn thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh.
8 CHƢƠNG I TỔNG QUAN VỀ NÔNG THÔN MỚI 1.1. Khái niệm về nông thôn, nông thôn mới, mô hình nông thôn mới và xây dựng nông thôn mới, nông thôn mới kiểu mẫu 1.1.1. Khái niệm nông thôn, nông thôn mới, mô h nh nông thôn mới, dựng nông thôn mới, nông thôn mới kiểu mẫu 1.1.1.1. Khái niệm nông thôn Nông thôn là nơi ở, nơi cư trú của mọi tầng lớp nhân dân, trong đó chủ yếu là nông dân. Nông thôn là nơi nền sản xuất chủ yếu dựa vào nông nghiệp. Theo Nghị định số 41/2010/NĐ-CP ngày 12/4/2010 của Chính phủ về chính sách tín dụng phục vụ phát triển nông nghiệp, nông thôn [13] Nông thôn là phần lãnh thổ không thuộc nội thành, nội thị các thành phố, thị xã, thị trấn, được quản lý bởi cấp hành chính cơ sở là Ủy ban nhân dân xã. Nông thôn nước ta là khái niệm để chỉ những vùng đất trên lãnh thổ ở đó người dân sinh sống chủ yếu bằng sản xuất nông nghiệp. Hiện nay, dân số sống ở nông thôn chiếm khoảng 70% tổng dân số nước ta. Nông thôn là vùng sinh sống của tập hợp dân cư, trong đó chủ yếu là lao động nông nghiệp, hoạt động kinh tế phụ thuộc nhiều vào điều kiện tự nhiên. Có vai trò quan trọng đối với sự phát triển kinh tế - xã hội của cả nước (nông thôn là nơi cung cấp lương thực, thực phẩm cho đời sống của người dân, cung cấp nguyên liệu cho công nghiệp và xuất khẩu, cung cấp hàng hóa cho xuất khẩu, cung cấp lao động cho công nghiệp và thành thị, là thị trường rộng lớn để tiêu thụ những sản phẩm của công nghiệp và dịch vụ). Như vậy, có thể thấy chủ thể chính trong nông thôn là nông dân, nông dân là chủ thể của quá trình phát triển nông nghiệp và nông thôn, sản xuất chủ yếu là nông nghiệp, nông nghiệp là bộ phận chủ yếu của kinh tế nông thôn. 1.1.1.2. Khái niệm về nông thôn mới Nông thôn mới là một vùng nông thôn có nền sản xuất tiếp thu được những thành tựu khoa học kỹ thuật hiện đại mà vẫn giữ được nét đặc trưng, tinh hoa văn hóa của nông thôn truyền thống. Hiện nay, chưa có một định nghĩa chính thức về nông thôn mới. Tuy nhiên có thể hiểu là: “Mô hình nông thôn mới là tổng thể những đặc điểm, cấu trúc tạo thành một kiểu tổ chức nông thôn theo tiêu chí mới, đáp ứng yêu cầu mới đặt ra cho nông thôn trong điều kiện hiện nay, là kiểu nông thôn được xây dựng trên cơ sở nông thôn cũ (truyền thống, đã có) nhưng manh tính tiên tiến về mọi mặt” [4]. Nông thôn mới trước hết là một vùng nông thôn chứ không phải đô thị. Là vùng nông thôn có những nét hiện đại mà nông thôn truyền thống không có, nông thôn mới phải bao hàm cơ cấu và chức năng mới.
9 1.1.1.3. Khái niệm mô hình nông thôn mới Xây dựng nông thôn mới không phải là việc biến làng xã thành các Thị tứ hay cố định nông dân tại nông thôn. Đô thị hoá và phi nông hoá nông dân chính là nguồn động lực quan trọng để xây dựng nông thôn mới. Xây dựng nông thôn mới phải đặt trong bối cảnh đô thị hoá. Trong khi đó, chuyển dịch lao động nông thôn chính là nội dung quan trọng của sự nghiệp xây dựng nông thôn mới với chủ thể là các tổ chức nông dân [4]. Các tổ chức hợp tác xã nông dân kiểu mới đóng một vai trò đặc biệt trong sự nghiệp này. Khái niệm mô hình nông thôn mới mang đặc trưng của mỗi vùng nông thôn khác nhau. Nhìn chung, mô hình nông thôn mới là mô hình cấp xã, thôn được phát triển toàn diện theo định hướng công nghiệp hoá, hiện đại hoá, dân chủ hoá và văn minh hoá. Sự hình dung chung của các nhà nghiên cứu về mô hình nông thôn mới là những kiểu mẫu cộng đồng theo tiêu chí mới, tiếp thu những bài học khoa học - kỹ thuật hiện đại, song vẫn giữ được nét đặc trưng, tính cách Việt Nam trong cuộc sống văn hoá, tinh thần. Mô hình nông thôn mới được quy định bởi các tính chất: Đáp ứng yêu cầu phát triển; có sự đổi mới về tổ chức, vận hành và cảnh quan môi trường; đạt hiệu quả cao nhất trên tất cả các mặt kinh tế, chính trị, văn hoá, xã hội; tiến bộ hơn so với mô hình cũ; chứa đựng các đặc điểm chung, có thể phổ biến và vận dụng trên cả nước. Xây dựng nông thôn mới là việc đổi mới tư duy, nâng cao năng lực của người dân, tạo động lực giúp họ chủ động phát triển kinh tế, xã hội, góp phần thực hiện chính sách vì nông nghiệp, nông dân, nông thôn, thay đổi cơ sở vật chất và diện mạo đời sống, văn hoá, qua đó thu hẹp khoảng cách sống giữa nông thôn và thành thị. Đây là quá trình lâu dài và liên tục, là một trong những nội dung trọng tâm cần tập trung lãnh đạo, chỉ đạo trong đường lối, chủ trương phát triển đất nước và của các địa phương trong giai đoạn trước mắt cũng như lâu dài. Mục tiêu xây dựng nôn thôn mới có kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội hiện đại; Cơ cấu kinh tế và các hình thức tổ chức sản xuất hợp lý, gắn nông nghiệp với phát triển nhanh công nghiệp, dịch vụ, đô thị theo quy hoạch; Xã hội nông thôn ổn định, giàu bản sắc văn hóa dân tộc; Môi trường sinh thái được bảo vệ; Nâng cao sức mạnh của hệ thống chính trị dưới sự lãnh đạo của Đảng ở nông thôn; Xây dựng giai cấp nông dân, củng cố liên minh công nông và đội ngũ trí thức, tạo nền tảng kinh tế - xã hội và chính trị vững chắc, đảm bảo thực hiện thành công CNH - HĐH đất nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa. [7] Hiểu một cách chung nhất của mục đích xây dựng mô hình nông thôn mới là hướng đến một nông thôn năng động, có nền sản xuất nông nghiệp hiện đại, có kết cấu hạ tầng gần giống đô thị.