Luận văn Thạc sĩ Quản lý kinh tế: Quản lý các dự án đầu tư xây dựng cơ bản của Đại học Quốc gia Hà Nội

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:111

Thêm vào BST

Báo xấu

30
lượt xem 8
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Nội dung chính của đề tài là hệ thống hóa những vấn đề lý luận và thực tiễn về Dự án, Dự án đầu tư xây dựng cơ bản và QLDA. Phân tích thực trạng công tác Quản lý các dự án đầu tư xây dựng cơ bản của Đại học Quốc gia Hà Nội hiện nay. Hạn chế và nguyên nhân của hạn chế trong công tác Quản lý các dự án đầu tư xây dựng cơ bản của Đại học Quốc gia Hà Nội. Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý kinh tế: Quản lý các dự án đầu tư xây dựng cơ bản của Đại học Quốc gia Hà Nội

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ ----------------------------- HÀN VĂN HUYÊN QUẢN LÝ CÁC DỰ ÁN ĐẦU TƢ XÂY DỰNG CƠ BẢN CỦA ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH Hà Nội – 2018
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ ----------------------------- HÀN VĂN HUYÊN QUẢN LÝ CÁC DỰ ÁN ĐẦU TƢ XÂY DỰNG CƠ BẢN CỦA ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI Chuyên ngành: Quản lý kinh tế Mã số: 60340410 LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS. TS. NGUYỄN THỊ NGUYỆT XÁC NHẬN CỦA XÁC NHẬN CỦA CHỦ TỊCH HỘI ĐỒNG CÁN BỘ HƯỚNG DẪN CHẤM LUẬN VĂN PGS. TS. Nguyễn Thị Nguyệt PGS. TS. Nguyễn Trúc Lê Hà Nội – 2018
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đề tài “Quản lý các dự án đầu tư xây dựng cơ bản của Đại học Quốc gia Hà Nội” là nghiên cứu của riêng tôi. Các nội dung nghiên cứu, kết quả trong đề tài này là trung thực và chưa công bố dưới bất kỳ hình thức nào trước đây. Những số liệu trong các bảng biểu phục vụ cho việc phân tích, nhận xét, đánh giá được chính tác giả thu thập từ các nguồn khác nhau có ghi rõ trong phần tài liệu tham khảo. Ngoài ra, trong luận văn còn sử dụng một số nhận xét, đánh giá của các tác giả khác, cơ quan tổ chức khác đều có chú thích nguồn gốc và được phép công bố. Hà Nội, ngày tháng năm 2018 Học viên thực hiện Hàn Văn Huyên
LỜI CẢM ƠN Luận văn là kết quả của quá trình học tập, nghiên cứu tại Trường Đại học Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội, kết hợp với kinh nghiệm thực tiễn trong quá trình công tác và sự nỗ lực cố gắng của bản thân. Đạt được kết quả này, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành đến quý thầy, cô giáo Trường Đại học Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội đã nhiệt tình giúp đỡ, hỗ trợ cho tôi. Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến cô giáo, PGS.TS. Nguyễn Thị Nguyệt là người trực tiếp hướng dẫn khoa học và đã dày công giúp đỡ tôi trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Tôi cũng xin chân thành cảm ơn tới các anh/chị đồng nghiệp tại Đại học Quốc gia Hà Nội và tại Ban Quản lý các dự án - Đại học Quốc gia Hà Nội (nơi tôi công tác) đã đã nhiệt tình hướng dẫn, giúp đỡ tôi trong việc hoàn thành luận văn này. Hà Nội, ngày tháng năm 2018 Tác giả Hàn Văn Huyên
MỤC LỤC Danh mục từ viết tắt……………………………………………………………..................i Danh mục các bảng biểu…………………….…………………………………................ii Danh mục các hình…..…………………….…………………………….……..................iii MỞ ĐẦU .............................................................................................................. 1 1. Tính cấp thiết của đề tài.................................................................................. 1 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu. ................................................................ 2 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu. ................................................................. 3 4. Kết cấu của luận văn. ...................................................................................... 3 CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU, NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ DỰ ÁN, QUẢN LÝ DỰ ÁN ĐẦU TƢ XÂY DỰNG CƠ BẢN ......................................................................................... 4 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu về quản lý nhà nƣớc đối với các dự án đầu tƣ xây dựng cơ bản. ..................................................................................... 4 1.1.1. Tình hình nghiên cứu nước ngoài. ...................................................................... 4 1.1.2. Tình hình nghiên cứu trong nước. ....................................................................... 5 1.1.3. Nhận xét chung về kết quả của các công trình đã nghiên cứu và nhiệm vụ của luận văn ........................................................................................................................... 7 1.2. Cơ sở lý luận về dự án, quản lý dự án đầu tƣ xây dựng cơ bản .............. 8 1.2.2. Dự án đầu tư xây dựng cơ bản. .......................................................................... 15 1.2.3. Quản lý dự án. ..................................................................................................... 19 1.2.3.1. Khái niệm. ........................................................................................................ 19 1.2.3.2. Đặc trưng của quản lý dự án............................................................................ 23 1.2.3.3. Nội dung quản lý dự án .................................................................................... 25 1.2.3.4. Các hình thức tổ chức quản lý thực hiện dự án. ............................................... 34 1.2.4. Tiêu chí đánh giá chất lượng quản lý dự án. ..................................................... 38 1.2.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng quản lý dự án. ...................................... 41 1.3. Kinh nghiệm thực tiễn về công tác quản lý dự án đầu tƣ xây dựng...... 44
1.3.1. Kinh nghiệm công tác quản lý dự án đầu tư xây dựng ở một số nước trên thế giới…… ......................................................................................................................... 44 1.3.2. Thực tiễn công tác quản lý dự án đầu tư xây dựng ở Việt Nam. ...................... 47 1.3.3. Bài học rút ra từ kinh nghiệm quản lý dự án trên thế giới và ở Việt Nam. ...... 50 CHƢƠNG 2: PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ............................................ 52 2.1. Cách tiếp cận............................................................................................... 52 2.2. Các phƣơng pháp nghiên cứu. .................................................................. 52 CHƢƠNG 3: THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ CÁC DỰ ÁN ĐẦU TƢ XÂY DỰNG CƠ BẢN CỦA ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI .............. 55 3.1. Tổng quan về công tác quản lý các dự án của ĐHQGHN...................... 55 3.2. Thực trạng công tác quản lý các dự án đầu tƣ xây dựng cơ bản của ĐHGQHN (giai đoạn 2011 – 2015). ................................................................. 59 3.2.1. Công tác lập dự án, thẩm định dự án và công tác đấu thầu. ............................ 59 3.2.2. Công tác quản lý thời gian, tiến độ thi công. ..................................................... 67 3.2.3. Công tác quản lý chi phí ..................................................................................... 72 3.2.4. Công tác quản lý chất lượng............................................................................... 74 3.2.5. Công tác tổ chức và quản lý nhân sự ................................................................. 75 3.2.6. Công tác quản lý rủi ro ....................................................................................... 76 3.3. Kết quả chủ yếu. ......................................................................................... 77 3.3.1. Công tác lập dự án, thẩm định dự án và công tác đấu thầu. ........................... 77 3.3.2. Công tác quản lý thời gian, tiến độ. ................................................................... 78 3.3.3. Công tác quản lý chi phí. .................................................................................... 78 3.3.4. Công tác quản lý chất lượng............................................................................... 78 3.3.5. Công tác tổ chức nhân sự. .................................................................................. 78 3.3.6. Công tác quản lý rủi ro. ...................................................................................... 79 3.4. Hạn chế và nguyên nhân............................................................................ 79 3.4.1. Công tác lập dự án, thẩm định dự án và công tác đấu thầu. ............................ 79 3.4.2. Công tác quản lý thời gian, tiến độ. ................................................................... 81 3.4.3. Công tác quản lý chi phí. .................................................................................... 81 3.4.4. Công tác quản lý chất lượng............................................................................... 82
3.4.5. Công tác quản lý nhân lực.................................................................................. 83 3.4.6. Công tác quản lý rủi ro. ...................................................................................... 84 CHƢƠNG 4: ĐỊNH HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP QUẢN LÝ CÁC DỰ ÁN ĐẦU TƢ XÂY DỰNG CƠ BẢN CỦA ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI ..... 85 4.1. Định hƣớng của ĐHQGHN. ...................................................................... 85 4.1.1. Định hướng phát triển. ....................................................................................... 85 4.1.2. Định hướng về quản lý dự án. ............................................................................ 86 4.2. Các giải pháp để hoàn thiện quản lý dự án đầu tƣ. ................................ 87 4.2.1. Nâng cao chất lượng công tác lập, thẩm định dự án và công tác đấu thầu. .... 88 4.2.2. Nâng cao chất lượng công tác quản lý thời gian, tiến độ. ................................. 92 4.2.3. Nâng cao chất lượng công tác quản lý chi phí. ................................................. 93 4.2.4. Nâng cao chất lượng công tác quản lý chất lượng dự án. ................................ 93 4.2.5. Hoàn thiện bộ máy tổ chức dự án (quản lý nhân lực dự án). ........................... 94 4.2.6. Nâng cao chất lượng công tác quản lý rủi ro. ................................................... 95 KẾT LUẬN ........................................................................................................ 96 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................... 98
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT STT Ký hiệu Nguyên nghĩa 1 CP Chính phủ 2 ĐHQGHN Đại học Quốc Gia Hà Nội 3 ĐVSD Đơn vị sử dụng 4 HC-TH Hành chính tổng hợp 5 HSMT Hồ sơ mời thầu 6 KH Kế hoạch 7 KHCN Khoa học công nghệ 8 KHLCNT Kế hoạch lựa chọn nhà thầu 9 KH-TC Kế hoạch tài chính 10 NĐ Nghị định 11 PT&QLDA Phát triển và Quản lý dự án 12 QĐ Quyết định 13 QLCDA Quản lý các dự án 14 QLDA Quản lý dự án 15 TVĐT Tư vấn đấu thầu 16 TVGS Tư vấn giám sát i
DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU STT Bảng Nội dung Trang 1 Bảng 1.1 Các bước trong từng giai đoạn của chu kỳ dự án 14 đầu tư 2 Bảng 1.2 Các nội dung chủ yếu trong QLDA 31 3 Bảng 3.1 Một số dự án do Ban QLCDA làm chủ đầu tư và 59 trực tiếp quản lý giai đoạn (2011 † 2015) 4 Bảng 3.2 Một số dự án đã hoàn thành đưa vào sử dụng (2012 70 ÷ 2015) 5 Bảng 3.3 Một số chỉ tiêu vốn thực hiện (2012 ÷ 2015) 72 ii
DANH MỤC CÁC HÌNH STT Hình Nội dung Trang 1 Hình 1.1 Các thành phần của một dự án 10 2 Hình 1.2 Chu kỳ của một dự án đầu tư 13 3 Hình 1.3 Các giai đoạn quản lý dự án 22 4 Hình 1.4 Các giai đoạn của quản lý dự án 24 5 Hình 1.5 Quy trình quản lý dự án 25 6 Hình 1.6 Các nội dung của quản lý dự án 26 7 Hình 1.7 Mô hình chủ đầu tư trực tiếp quản lý dự án 34 8 Hình 1.8 Mô hình chủ nhiệm điều hành dự án 35 9 Hình 1.9 Mô hình chìa khoá trao tay 36 10 Hình 1.10 Các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng quản lý dự 43 án 11 Hình 3.1 Sơ đồ cơ cấu tổ chức của Ban QLCDA - 56 ĐHQGHN 12 Hình 3.2 Quy trình lập dự án của Ban QLCDA - 59 ĐHQGHN 13 Hình 3.3 Quy trình đấu thầu tại Ban QLCDA - ĐHQGHN 64 14 Hình 3.4 Nguyên nhân làm chậm tiến độ dự án 69 15 Hình 4.1 Quy trình lựa chọn nhà thầu 90 iii
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài. Đầu tư xây dựng là một lĩnh vực quan trọng, có ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển kinh tế xã hội của đất nước. Muốn đầu tư xây dựng có hiệu quả thì công tác quản lý có vai trò quyết định. Vì vậy, từ trước đến nay, Đảng và Nhà nước ta luôn quan tâm đến công tác quản lý đầu tư xây dựng. Tại Nghị quyết số 14-NQ/TW ngày 15/5/1996 của Bộ Chính trị đã quán triệt: “Tiếp tục kiện toàn bộ máy quản lý nhà nước, đẩy mạnh cải cách hành chính, tăng cường quản lý nhà nước… chấn chỉnh công tác xây dựng cơ bản, cải tiến chế độ đấu thầu…”. Đại học Quốc Gia Hà Nội (ĐHQGHN) được thành lập theo Nghị định số 97/CP ngày 10/3/1993 của Chính phủ. Chiến lược phát triển ĐHQGHN đến năm 2020 và tầm nhìn 2030 là xây dựng đại học định hướng nghiên cứu tiên tiến đa ngành, đa lĩnh vực vì vậy các dự án đầu tư tại ĐHQGHN chủ yếu tập trung cho chiến lược phát triển này. Các dự án đều tập trung đầu tư trang thiết bị nghiên cứu khoa học cũng như xây dựng các phòng thí nghiệm trọng điểm cấp ĐHQG và cấp Nhà nước. Các dự án của ĐHQGHN có tính chất liên ngành, liên đơn vị với quy mô tương đối lớn và phức tạp. Có nhiều đơn vị thụ hưởng trong một dự án, nhiều lĩnh vực, nhiều địa điểm đầu tư khác nhau trong một dự án, có hơn một nguồn vốn đầu tư cho một dự án và cũng có hạng mục đầu tư được lấy kinh phí từ nhiều dự án khác nhau. Để dự án nói chung và dự án đầu tư xây dựng cơ bản nói riêng được đầu tư hoàn thành đúng mục tiêu và đảm bảo chất lượng thì công tác quản lý dự án (QLDA) là vô cùng quan trọng dẫn dắt dự án đến thành công. Trong thời gian qua, công tác QLDA tại ĐHQGHN cũng đạt được nhiều thành tựu 1
đáng kể với nhiều dự án đã thực hiện và hoàn thành đúng mục tiêu dự án để đưa vào sử dụng. Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu đạt được vẫn còn nhiều vấn đề cần phải tiếp tục nghiên cứu để hoàn thiện như: Công tác lập dự án; Công tác thẩm định dự án; Công tác đấu thầu và nhất là công tác quản lý thực hiện dự án,… làm ảnh hưởng đến việc phát huy tác dụng của dự án vào thực tiễn cũng như chất lượng của dự án. Xuất phát từ tình hình đó, nhận thức rõ vai trò, tính cấp thiết của việc quản lý các dự án, sau một thời gian công tác tại Ban Quản lý các dự án (Ban QLCDA) - ĐHQGHN tôi quyết định đi sâu nghiên cứu đề tài “Quản lý các dự án đầu tư xây dựng cơ bản của Đại học Quốc gia Hà Nội” để làm luận văn thạc sỹ của mình. Câu hỏi nghiên cứu của đề tài: Giải pháp nào để hoàn thiện công tác quản lý các dự án đầu tư xây dựng cơ bản của ĐHQGHN trong thời gian tới? 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu. 2.1. Mục đích nghiên cứu. Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn về Dự án, Dự án đầu tư xây dựng cơ bản và QLDA, luận văn đề xuất các giải pháp để hoàn thiện công tác quản lý các dự án đầu tư xây dựng cơ bản của ĐHQGHN trong thời gian tới. 2.2. Nhiệm vụ đặt nghiên cứu. + Hệ thống hóa những vấn đề lý luận và thực tiễn về Dự án, Dự án đầu tư xây dựng cơ bản và QLDA. + Phân tích thực trạng công tác Quản lý các dự án đầu tư xây dựng cơ bản của ĐHQGHN hiện nay. + Hạn chế và nguyên nhân của hạn chế trong công tác Quản lý các dự án đầu tư xây dựng cơ bản của ĐHQGHN. 2
+ Đề xuất những giải pháp nhằm hoàn thiện công tác Quản lý các dự án đầu tư xây dựng cơ bản của ĐHQGHN trong thời gian tới. 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu. - Đối tượng nghiên cứu của luận văn là những vấn đề có liên quan đến quản lý dự án đầu tư xây dựng cơ bản của của ĐHQGHN. - Phạm vi nghiên cứu: + Về không gian: Các dự án đầu tư xây dựng cơ bản của ĐHQGHN, đề tài chủ yếu tập trung vào các dự án đầu tư công thuộc nguồn vốn đầu tư xây dựng cơ bản, ngân sách nhà nước. + Về thời gian: Các dự án được đầu tư, tổ chức quản lý trong giai đoạn từ năm 2011 - 2015. + Về nội dung: Luận văn nghiên cứu các vấn đề liên quan đến hoạt động quản lý dự án đầu tư xây dựng cơ bản và những yếu tố hoàn thiện công tác QLDA. 4. Kết cấu của luận văn. Ngoài phần mở đầu, kết luận, mục lục và danh mục các tài liệu tham khảo, luận văn được bố cục gồm 4 chương, cụ thể như sau: Chương 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu, những vấn đề lý luận và thực tiễn về dự án, quản lý dự án đầu tư xây dựng cơ bản. Chương 2: Phương pháp nghiên cứu. Chương 3: Thực trạng công tác quản lý các dự án đầu tư xây dựng cơ bản của ĐHQGHN. Chương 4: Định hướng và giải pháp hoàn thiện quản lý các dự án đầu tư xây dựng cơ bản của ĐHQGHN. 3
CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU, NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ DỰ ÁN, QUẢN LÝ DỰ ÁN ĐẦU TƢ XÂY DỰNG CƠ BẢN 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu về quản lý nhà nƣớc đối với các dự án đầu tƣ xây dựng cơ bản. 1.1.1. Tình hình nghiên cứu nước ngoài. Nghiên cứu về quản lý xây dựng cơ bản nói chung, quản lý nhà nước đối với các dự án đầu tư xây dựng cơ bản (từ nguồn vốn ngân sách nhà nước) nói riêng đã được các nhà nghiên cứu nước ngoài đề cập khá nhiều. Sau đây có thể nêu lên một số công trình có liên quan đến lĩnh vực này. Đề tài “Nghiên cứu về hệ thống quản lý chi phí trong xây dựng” của Peter E. D. Love, Zahir Irani (năm 2002) cho rằng mỗi mẩu dự án quản lý hệ thống chi phí chất lượng được phát triển để xác định chi phí chất lượng trong dự án xây dựng. Cấu trúc và các thông tin quan trọng là cần thiết được xác định và thảo luận để cung cấp cho một hệ thống phân loại chi phí chất lượng. Hệ thống phát triển đã đã được thử nghiệm và triển khai thực hiện trong hai trường hợp xây dựng các dự án nghiên cứu để xác định các vấn đề thông tin và quản lý cần thiết để phát triển một chương trình phần mềm trong hệ thống thông tin quản lý chi phí trong xây dựng. Bài viết Construction industry in France, Issabelle Louis phân tích thực trạng của ngành công nghiệp xây dựng Pháp. Vấn đề này liên quan đến một mô tả ngắn gọn của nền kinh tế nói chung và cái nhìn về vai trò và ảnh hưởng của chính phủ. Một cái nhìn từ thế kỷ 18 về phía trước, đó là các minh chứng cho cuộc cách mạng trong ngành công nghiệp xây dựng Pháp và nó có tác động rất mạnh mẽ đến thực trạng trong ngành công nghiệp xây dựng hiện nay. 4
Các đặc tính của ngành công nghiệp xây dựng tập trung vào cấu trúc của các công ty xây dựng và phương thức hoạt động của họ. Mô tả của ngành công nghiệp xây dựng bao gồm tình hình các yếu tố đầu vào khác nhau cho ngành công nghiệp như lao động, thiết bị, vật liệu và tài chính. Ngoài ra, việc điều tra các khu vực nghiên cứu và phát triển ngành công nghiệp xây dựng cũng được thảo luận. Sau khi xem xét các phần quan trọng của hoạt động này, nó được mô tả chi tiết hơn theo các vị trí địa lý khác nhau. Bài viết „„Nghiên cứu lịch sử phát triển đối với quản lý xây dựng hệ thống đấu thầu ở Nhật Bản‟‟ của Hiroshi Isohata, Trường Cao đẳng Công nghệ Công nghiệp, đại học Nihon, Chiba, Nhật Bản, 2009. nghiên cứu về lịch sử phát triển của hệ thống đấu thầu xây dựng cho các công trình công cộng, từ thời xưa thông qua các kỷ nguyên hiện đại đến nay. Tác giả làm rõ đặc trưng của sự phát triển trong mua sắm và quản lý hệ thống xây dựng như công nghệ phần mềm đối với đấu thầu, hợp đồng, và quản lý xây dựng hiện đại ở Nhật Bản. Nghiên cứu này cũng làm sáng tỏ các yếu tố lịch sử đã bị ảnh hưởng đến xây dựng hệ thống mua sắm và đấu thầu xây dựng cho các công trình công cộng. 1.1.2. Tình hình nghiên cứu trong nước. Đã có nhiều đề tài nghiên cứu liên quan đến quản lý nhà nước đối với đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn vốn ngân sách nhà nước như: - Luận án của Nghiên cứu sinh Nguyễn Huy Chí (năm 2016): “Quản lý nhà nước về đầu tư xây dựng cơ bản bằng ngân sách nhà nước ở Việt Nam”. Trên cơ sở hệ thống các nội dung và nhân tố ảnh hưởng đến quản lý nhà nước về đầu tư xây dựng cơ bản từ vốn ngân sách nhà nước, tác giả sử dụng để đánh giá tình hình đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn vốn ngân sách nhà nước ở Việt Nam cũng như công tác quản lý nhà nước giai đoạn 2006 – 2015; Kết 5
quả đánh giá chú trọng về mặt định tính và phân tích sâu sắc kết quả để chỉ ra nguyên nhân trong từng hạn chế; Hệ thống các giải pháp hoàn thiện quản lý nhà nước về đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn vốn ngân sách nhà nước ở Việt Nam được đặt trong bối cảnh cụ thể, đó là thâm hụt ngân sách kéo dài, nợ công tăng cao nghiêm trọng. Điều quan trọng là triển khai đồng bộ, hiệu quả các giải pháp để nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn vốn ngân sách nhà nước, góp phần cùng các nguồn vốn khác trong toàn xã hội đưa lại hiệu quả đầu tư công nói chung, đẩy mạnh phát triển đất nước. - Luận án tiến sĩ của Nghiên cứu sinh Nguyễn Thị Bình (năm 2012): “Hoàn thiện quản lý nhà nước đối với đầu tư xây dựng cơ bản từ vốn ngân sách trong ngành giao thông vận tải Việt Nam”. Luận án đưa ra cách tiếp cận mới về quản lý nhà nước đối với đầu tư xây dựng cơ bản từ vốn ngân sách nhà nước theo năm khâu của quá trình đầu tư xây dựng cơ bản (…). Luận án đã xây dựng các chuẩn (yêu cầu) của quá trình đầu tư xây dựng cơ bản là quy hoạch, kế hoạch; lập, thẩm định, phê duyệt dự án; triển khai các dự án; nghiệm thu, thẩm định chất lượng, bàn giao công trình; và thanh quyết toán, được nghiên cứu dưới sự tác động của các yếu tố môi trường luật pháp, cơ chế chính sách, tổ chức quản lý, năng lực bộ máy và thanh tra, kiểm tra giám sát đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn vốn ngân sách nhà nước trong ngành giao thông vận tải để đánh giá một cách một cách cụ thể, rõ ràng những mặt đạt được và chưa đạt được của quản lý nhà nước đối với đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn vốn ngân sách nhà nước trong ngành giao thông vận tải. - Luận văn thạc sĩ của Đoàn Thanh Phượng (năm 2015): “Quản lý nhà nước về đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn vốn ngân sách nhà nước tại Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội”. Luận văn đề cập các vấn đề lý luận cơ bản về quản lý nhà nước đối với lĩnh vực đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn vốn ngân 6
sách nhà nước; Phân tích, đánh giá thực trạng về quản lý nhà nước đối với lĩnh vực đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn vốn ngân sách nhà nước tại Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội; Đề xuất về định hướng và hệ thống các giải pháp quản lý nhà nước để nâng cao hiệu quả sử dụng vốn nhà nước trong đầu tư xây dựng cơ bản nói chung và trong Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội nói riêng trong thời gian tới. - Đề tài: “Quản lý các dự án đầu tư xây dựng cơ bản sử dụng ngân sách nhà nước tại Hà Tĩnh”, luận văn thạc sĩ của Trần Tuấn Nghĩa (năm 2014). Đề tài đã hệ thống hóa những vấn đề cơ bản về công tác quản lý các dự án đầu tư xây dựng cơ bản sử dụng nguồn vốn ngân sách; Khảo sát, phân tích tình hình quản lý dự án đầu tư xây dựng cơ bản trên địa bàn tỉnh Hà Tĩnh; Đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả qu ản lý các dự án đầu tư xây dựng cơ bản sử dụng nguồn vốn ngân sách nhà nước trên địa bàn tỉnh Hà Tĩnh nhằm đáp ứng yêu cầu và mục tiêu phát triển kinh tế trong giai đoạn tới. - Luận văn thạc sĩ của Bùi Mạnh Tuyên (năm 2015): “Quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn ngân sách nhà nước trên địa bàn tỉnh Hà Giang”. Đề tài đã hệ thống hóa các lý luận cơ bản về quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn ngân sách nhà nước; Phân tích thực trạng quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn ngân sách nhà nước trên địa bàn tỉnh Hà Giang; Đề xuất các giải pháp tiếp tục hoàn thiện quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn ngân sách nhà nước trên địa bàn tỉnh. 1.1.3. Nhận xét chung về kết quả của các công trình đã nghiên cứu và nhiệm vụ của luận văn Qua tìm hiểu và nghiên cứu các luận văn nói trên, thấy rằng: các luận văn đều đã đề cập đến cơ sở lý luận công tác quản lý đầu tư xây dựng cơ bản và một số nội dung về công tác quản lý nhà nước đối với đầu tư xây dựng cơ 7
bản từ nguồn vốn ngân sách. Tuy nhiên, các luận văn nói trên chưa đề cập đến phạm vi quản lý nhà nước đối với các dự án đầu tư xây dựng cơ bản do chính đơn vị làm chủ đầu tư; Chưa phân tích được cụ thể vai trò của quy trình quản lý các dự án đầu tư xây dựng cơ bản trong quá trình đầu tư, từ giai đoạn chuẩn bị đầu tư, thực hiện đầu tư đến giai đoạn kết thúc đầu tư; Chưa phân tích một số công cụ quan trọng trong công tác quản lý các dự án đầu tư xây dựng cơ bản như: hồ sơ khảo sát, thiết kế kỹ thuật thi công; chưa đi sâu phân tích và đánh giá thực trạng để từ đó đưa ra giải pháp nhằm tăng cường vai trò công tác thanh tra, kiểm tra, kiểm định, giám sát hoạt động đầu tư xây dựng cơ bản từ vốn ngân sách. Vì vậy, đề tài này vẫn có tính cấp thiết cả về lý luận và thực tiễn, đặc biệt là đối với một đơn vị sự nghiệp giáo dục hàng đầu như Đại học Quốc gia Hà Nội. 1.2. Cơ sở lý luận về dự án, quản lý dự án đầu tƣ xây dựng cơ bản 1.2.1. Dự án 1.2.1.1 Khái nhiệm dự án Hiện nay, trên thế giới tồn tại rất nhiều khái niệm về dự án: - Theo ngân hàng thế giới: Dự án là tổng thể các chính sách, hoạt động và chi phí liên quan với nhau được hoạch định nhằm đạt được những mục tiêu nào đó trong một thời gian nhất định. - Theo Luật đầu tư: Dự án là tập hợp các đề xuất bỏ vốn trung và dài hạn để tiến hành các hoạt động đầu tư trên địa bàn cụ thể trong khoảng thời gian xác định. - Theo Luật Đấu thầu: Dự án là tập hợp các đề xuất để thực hiện một phần hay toàn bộ công việc nhằm đạt được mục tiêu hoặc yêu cầu nào đó trong một thời gian nhất định dựa trên nguồn vốn xác định. 8
- Theo định nghĩa của tổ chức quốc tế về tiêu chuẩn hóa ISO trong tiêu chuẩn ISO 9000:2000 được Việt Nam chấp thuận trong tiêu chuẩn TCVN ISO 9000:2000: Dự án là một quá trình đơn nhất, gồm một tập hợp các hoạt động có phối hợp và được kiểm soát, có thời hạn bắt đầu và kết thúc, được tiến hành để đạt được một mục tiêu phù hợp với các yêu cầu quy định, bao gồm cả các ràng buộc về thời gian, chi phí và nguồn lực. Tuy nhiên, theo nghĩa chung nhất “Dự án là lĩnh vực hoạt động đặc thù, là một nhiệm vụ cần phải được thực hiện với phương pháp riêng, nguồn lực riêng và theo một kế hoạch tiến độ nhằm tạo ra một thực thể mới” (Từ Quang Phương, 2005. Giáo trình quản lý dự án đầu tư. Hà Nội: NXB Lao động – Xã hội, trang 6). Dự án là tập hợp nhiều hoạt động mang tính duy nhất, phức tạp liên quan đến nhau, có mục tiêu và mục tiêu đó phải hoàn thành trong một thời gian cụ thể với mức ngân sách nhất định và tùy theo tính kỹ thuật, chuyên môn riêng. Dự án không chỉ là một ý định phác thảo mà có tính cụ thể và mục tiêu xác định. Xét trên phương diện quản lý, có thể định nghĩa dự án là một nỗ lực có thời hạn nhằm tạo ra những sản phẩm hoặc dịch vụ duy nhất. Nỗ lực có thời hạn nghĩa là mọi dự án đều phải có điểm bắt đầu và điểm kết thúc xác định. Theo các định nghĩa này, hoạt động dự án tập trung vào hai đặc tính: - Nỗ lực tạm thời: Mọi dự án đều có điểm bắt đầu và kết thúc cụ thể. Dự án chỉ kết thúc khi đã đạt được mục tiêu của dự án hoặc dự án thất bại. - Sản phẩm và dich ̣ vụ là duy nhất : điều này thể hiện có sự khác biệt so với những sản phẩm dịch vụ tương tự đã có hoặc kết quả của dự án khác. 9
Như vậy, Dự án là một chuỗi các công việc (nhiệm vụ, hoạt động…), được thực hiện nhằm đạt được mục tiêu đề ra trong điều kiện ràng buộc về phạm vi, thời gian và ngân sách. Tóm lại điểm chung nhất của các khái niệm đều nằm trong khuôn khổ các yếu tố : mục đích, nguồn lực và thời gian . Bất cứ dự án nào có thể khác nhau về mục đích hay mục tiêu hay phương tiện, cách thức tiến hành nhưng vẫn đảm bảo tính nguyên vẹn của bản chất dự án. Nhưng dù xét trên khía cạnh nào thì dự án bao giờ cũng gồm 4 thành phần chính được minh họa qua sơ đồ sau: Hoạt động Mục tiêu Kết quả Nguồn lực Hình 1.1: Các thành phần của một dự án. 1.2.1.2. Đặc trưng của dự án. - Thứ nhất, Dự án luôn hướng đến một mục tiêu và kết quả xác định. Tất cả các dự án đều phải có kết quả xác định rõ. Mỗi dự án lại bao gồm một tập hợp nhiều nhiệm vụ cần được thực hiện. Mỗi nhiệm vụ cụ thể lại có một kết quả riêng, độc lập. Tập hợp các kết quả cụ thể của các nhiệm vụ hình thành nên kết quả chung của dự án. Dự án là một hệ thống phức tạp, được phân chia thành nhiều bộ phận, phân hệ khác nhau để thực hiện và quản lý nhưng phải thống nhất đảm bảo mục tiêu chung về thời gian, chi phí và việc hoàn thành với chất lượng cao. - Thứ hai, Sản phẩm của dự án mang tính chất đơn chiếc, độc đáo. Khác với quá trình sản xuất liên tục và gián đoạn, kết quả của dự án không phải là 10