Luận văn Thạc sĩ Quản lý văn hóa: Quản lý nhà nước đối với thiết chế văn hóa trên địa bàn phường Lam Sơn, thành phố Thanh Hóa

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:126

Thêm vào BST

Báo xấu

8
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn khảo sát công tác Quản lý nhà nước đối với các thiết chế văn hóa trên địa bàn phường Lam Sơn, Thành phố Thanh Hóa. Trên cơ sở đó đề xuất một số kiến nghị, giải pháp cụ thể góp phần nâng cao hiệu quả công tác Quản lý nhà nước đối với các thiết chế văn hóa trên địa bàn phường Lam Sơn, Thành phố Thanh Hóa.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý văn hóa: Quản lý nhà nước đối với thiết chế văn hóa trên địa bàn phường Lam Sơn, thành phố Thanh Hóa

UBND TỈNH THANH HÓA BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC VĂN HÓA, THỂ THAO VÀ DU LỊCH THANH HÓA Lê Trà Giang QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC ĐỐI VỚI CÁC THIẾT CHẾ VĂN HÓA TRÊN ĐỊA BÀN PHƢỜNG LAM SƠN, THÀNH PHỐ THANH HÓA LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ VĂN HÓA Thanh Hóa, 2023
UBND TỈNH THANH HÓA BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC VĂN HÓA, THỂ THAO VÀ DU LỊCH THANH HÓA Lê Trà Giang QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC ĐỐI VỚI CÁC THIẾT CHẾ VĂN HÓA TRÊN ĐỊA BÀN PHƢỜNG LAM SƠN, THÀNH PHỐ THANH HÓA Chuyên ngành: Quản lý văn hóa Mã số: 8229042 LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ VĂN HÓA Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. Lê Văn Phong Thanh Hóa, 2023
i LỜI CAM ĐOAN Tôi tên là Lê Trà Giang, tôi thực hiện chọn đề tài: “Quản lý nhà nước đối với thiết chế văn hóa trên địa bàn phường Lam Sơn, thành phố Thanh Hóa” để làm đề tài luận văn tốt nghiệp chuyên ngành Thạc sĩ Quản lý văn hóa. Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của tôi trong thời gian qua. Tôi xin chịu hoàn toàn trách nhiệm nếu có sự không trung thực về thông tin sử dụng trong công trình nghiên cứu này. Tác giả luận văn Lê Trà Giang
ii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ............................................................................................. i MỤC LỤC ........................................................................................................ ii DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT ...................................................................... v DANH MỤC SƠ ĐỒ ...................................................................................... vi MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ................................................................................... 1 2. Lịch sử vấn đề nghiên cứu .................................................................... 3 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ........................................................ 5 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu......................................................... 6 5. Phương pháp nghiên cứu ...................................................................... 7 6. Những đóng góp của luận văn .............................................................. 7 7. Bố cục luận văn ..................................................................................... 8 Chƣơng 1. KHÁI QUÁT CHUNG QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC ĐỐI VỚI THIẾT CHẾ VĂN HÓA VÀ ĐỊA BÀN NGHIÊN CỨU............................. 9 1.1. Một số vấn đề trong hoạt động quản lý nhà nước đối với thiết chế văn hóa ...................................................................................................... 9 1.1.1. Một số khái niệm cơ bản ................................................................. 9 1.1.2. Vai trò của thiết chế văn hóa......................................................... 13 1.1.3. Một số văn bản quản lý nhà nước về thiết chế văn hóa ................ 16 1.2. Tổng quan phường Lam Sơn, Thành phố Thanh Hóa ..................... 20 1.2.1. Vị trí địa lý, điều kiện tự nhiên ..................................................... 20 1.2.2. Kinh tế - xã hội.............................................................................. 26 1.2.3. Hệ thống thiết chế văn hóa của địa phương .................................. 29 1.2.4. Vai trò của quản lý nhà nước đối với thiết chế văn hóa trên địa bàn phường Lam Sơn, Thành phố Thanh Hóa .............................................. 31 Tiểu kết chương 1 ................................................................................... 33
iii Chƣơng 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC ĐỐI VỚI THIẾT CHẾ VĂN HÓA TRÊN ĐỊA BÀN PHƢỜNG LAM SƠN, THÀNH PHỐ THANH HOÁ ................................................................................................ 34 2.1. Hệ thống tổ chức bộ máy và cơ chế quản lý nhà nước đối với thiết chế văn hóa trên địa bàn phường Lam Sơn............................................. 34 2.1.1. Tổ chức bộ máy quản lý nhà nước đối với thiết chế văn hóa trên địa bàn phường Lam Sơn ........................................................................ 34 2.1.2. Chức năng, nhiệm vụ, cơ chế quản lý nhà nước đối với thiết chế văn hóa trên địa bàn phường Lam Sơn ................................................... 37 2.2. Thực trạng quản lý nhà nước đối với thiết chế văn hóa trên địa bàn phường Lam Sơn ..................................................................................... 40 2.2.1. Thực trạng cơ sở vật chất .............................................................. 40 2.2.2. Thực trạng hoạt động của hệ thống thiết chế văn hóa .................. 44 2.2.3. Xây dựng, chỉ đạo thực hiện chiến lược, quy hoạch, kế hoạch phát triển hệ thống thiết chế văn hóa .............................................................. 46 2.2.4. Tổ chức tuyên truyền văn bản quản lý thiết chế văn hóa ............. 48 2.2.5. Bộ máy quản lý và đội ngũ cán bộ quản lý nhà nước đối với thiết chế văn hóa .............................................................................................. 53 2.2.6. Đầu tư ngân sách cho việc xây dựng và phát triển hệ thống thiết chế văn hóa .............................................................................................. 55 2.2.7. Công tác tổ chức thanh tra, kiểm tra và thi đua khen thưởng trên địa bàn phường Lam Sơn trong giai đoạn hiện nay ................................ 57 2.3. Đánh giá hoạt động quản lý nhà nước đối với thiết chế văn hóa trên địa bàn phường Lam Sơn ........................................................................ 59 2.3.1. Ưu điểm......................................................................................... 59 2.3.2. Hạn chế và nguyên nhân ............................................................... 61 Tiểu kết chương 2 ................................................................................... 63
iv Chƣơng 3. GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC ĐỐI VỚI THIẾT CHẾ VĂN HOÁ TRÊN ĐỊA BÀN PHƢỜNG LAM SƠN, THÀNH PHỐ THANH HÓA .................................................. 64 3.1. Phương hướng và nhiệm vụ quản lý nhà nước đối với thiết chế văn hóa trên địa bàn phường Lam Sơn .......................................................... 64 3.1.1. Phương hướng ............................................................................... 64 3.1.2. Nhiệm vụ ....................................................................................... 67 3.2. Những giải pháp cụ thể nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước đối với thiết chế văn hóa trên địa bàn phường Lam Sơn .................................... 68 3.2.1. Tăng cường sự lãnh đạo của cấp ủy, đổi mới cơ chế quản lý của chính quyền địa phương .......................................................................... 68 3.2.2. Nâng cao nhận thức về vai trò của công tác quản lý nhà nước đối với thiết chế văn hóa ............................................................................... 70 3.2.3. Xây dựng, củng cố và hoàn thiện công tác quản lý nhà nước về các thiết chế văn hoá ..................................................................................... 72 3.2.4. Công tác đào tạo và sử dụng cán bộ ............................................. 73 3.2.5. Đẩy mạnh xã hội hóa đầu tư cho phát triển thiết chế văn hóa ...... 76 3.2.6. Tăng cường công tác kiểm tra, quản lý thiết chế văn hóa trên địa bàn . 77 3.3. Khuyến nghị, đề xuất ....................................................................... 79 3.3.1. Đối với tỉnh Thanh Hóa ................................................................ 79 3.3.2. Đối với Ủy ban nhân dân phường Lam Sơn ................................. 79 Tiểu kết chương 3 ................................................................................... 80 KẾT LUẬN .................................................................................................... 81 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 82 PHỤ LỤC ....................................................................................................... 87
v DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Chữ viết đầy đủ BQL Ban quản lý BTC Ban tổ chức CTQG Chính trị quốc gia DSVH Di sản văn hóa HDND Hội đồng nhân dân LSVH Lịch sử văn hóa Nxb Nhà xuất bản TP Thành phố Tr Trang UBND Ủy ban nhân dân VH & TT Văn hóa và Thông tin VHDT Văn hóa dân tộc VHTT Văn hóa thông tin VHTT & DL Văn hóa Thông tin và Du lịch
vi DANH MỤC SƠ ĐỒ Sơ đồ 2.1. Cơ cấu tổ chức của Phường Lam Sơn ........................................... 37
1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Ngày nay, trong bối cảnh hội nhập quốc tế ngày một sâu rộng, song song với đó là quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa, sự phát triển nhanh chóng của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đã tác động không nhỏ đến sự giao thoa giữa các nền văn hóa trên toàn thế giới. Các hoạt động văn hóa ngày một thấm sâu vào trong đời sống sinh hoạt của người dân từ khắp mọi miền của đất nước. Mặc dù vậy, chính quá trình hội nhập toàn cầu hóa như hiện nay đã và đang tạo ra sự thay đổi nhiều chiều cạnh trong văn hóa, sự không tương đồng nhau trong việc tiếp cận văn hóa và có nguy cơ tổn thất, ngày càng phai nhạt về bản sắc văn hóa dân tộc trong bối cảnh hội nhập và toàn cầu hóa, Việt Nam cũng không nằm ngoài quy luật này. Đối với lĩnh vực thiết chế văn hóa, cần các ngành chức năng giám sát, quản lý chặt chẽ thông qua hệ thống pháp luật, hệ thống chính sách… tạo tiền đề cho công tác Quản lý nhà nước đối với các thiết chế văn hóa thực hiện các nhiệm vụ quan trọng trong phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội của nước ta thời kỳ hiện nay. Trong công tác quản lý nhà nước đối với thiết chế văn hóa cơ sở hiện nay, thiết chế văn hóa cấp xã, huyện, thị trấn còn nhiều bất cập. Hạn chế lớn nhất là thiếu chuyên môn, nghiệp vụ nên khả năng lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành nội dung công việc còn hạn chế. Đặc biệt, đội ngũ cán bộ làm công tác văn hóa cấp xã, huyện, thị trấn chưa đáp ứng được yêu cầu công việc. Thứ hai là quá trình đô thị hóa diễn ra nhanh chóng kéo theo sự đa dạng hóa các thiết chế văn hóa. Do đó, công tác quản lý của Nhà nước đối với các thiết chế văn hóa còn lỏng lẻo, có sơ hở, không bảo đảm thực hiện các nhiệm vụ được giao. Một số đơn vị cơ sở chưa thực sự quan tâm, đầu tư cho công tác tổ chức cán bộ văn hóa - xã hội, một số lãnh đạo cấp xã, huyện, thị trấn chưa sâu sát vào
2 các hoạt động, bài bản. Những hạn chế nêu trên đã làm hạn chế và ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển chung của văn hóa hiện nay. Vì vậy, nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ làm công tác văn hóa ở địa phương và cán bộ quản lý các thiết chế văn hóa cấp quốc gia là vấn đề cần được thảo luận, đánh giá và phân tích kỹ lưỡng. Phường Lam Sơn, thành phố Thanh Hóa là đơn vị tiêu biểu trong sự phát triển về kinh tế - xã hội, quốc phòng an ninh của thành phố. Quản lý thiết chế văn hóa - xã hội có nhiều tiến bộ vượt bậc. Công tác xây dựng phố văn hoá, đơn vị văn hoá và gia đình văn hoá được cấp uỷ chính quyền quan tâm chỉ đạo, việc cưới, việc tang cơ bản đi vào nề nếp. Với quá trình xây dựng và phát triển ngày càng cao của phường Lam Sơn, các thiết chế văn hóa trên địa bàn cũng ngày càng phát triển và mở rộng, số lượng người dân sinh sống, học tập và làm việc ngày càng đông đòi hỏi sự quan tâm quản lý, chỉ đạo, hướng dẫn của các cơ quan chuyên môn của các phòng ban liên quan. Tăng cường xây dựng thiết chế văn hóa cơ sở các cấp trên địa bàn phường. Nhận thức được những vấn đề cấp bách và thực tế về quản lý nhà nước đối với các thiết chế văn hóa, thông qua đó góp phần nâng cao chất lượng đời sống văn hóa của cộng đồng dân cư trên địa bàn phường Lam Sơn, Thành phố Thanh Hóa, tạo đà phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội cũng như góp phần giữ vững an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội, chúng tôi mạnh dạn lựa chọn đề tài: “Quản lý nhà nước đối với các thiết chế văn hóa trên địa bàn phường Lam Sơn, Thành phố Thanh Hóa” làm đề tài Luận văn tốt nghiệp Thạc sĩ chuyên ngành Quản lý văn hóa của mình. Với hy vọng những kết quả nghiên cứu đạt được sẽ góp phần làm rõ lý luận và thực tiễn, nâng cao chất lượng và hiệu quả hoạt động quản lý nhà nước về các thiết chế văn hóa trên địa bàn bàn phường Lam Sơn, Thành phố Thanh Hóa.
3 2. Lịch sử vấn đề nghiên cứu Trong suốt chiều dài hàng nghìn năm lịch sử dựng nước và giữ nước, vấn đề quản lý nhà nước về lĩnh vực văn hóa luôn được Đảng và Nhà nước quan tâm sâu sắc và dành nhiều nội dung trong nghiên cứu. Các công trình về văn hóa nói chung và thiết chế văn hóa nói riêng đã thu hút được nhiều độc giả, nhà nghiên cứu quan tâm, bàn luận và đề cập đến, điều này có thể chứng minh qua một số công trình tiêu biểu như sau: Năm 1998, Nguyễn Văn Hy có công trình nghiên cứu về “Văn hóa và quản lý văn hóa”. Nghiên cứu đặt ra những vấn đề lý luận về quản trị nhà nước và quản lý nhà nước về văn hóa. Những vấn đề lý luận chung góp phần hệ thống hóa quản lý nhà nước về lĩnh vực văn hóa và quản lý hoạt động văn hóa ở cấp xã/huyện/tổ dân phố. Cuốn sách cũng đánh giá những hạn chế trong quản lý văn hóa dân tộc trong những năm qua và chỉ ra nguyên nhân của những hạn chế đó. Trên cơ sở đó, đề xuất phương hướng, giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý văn hóa dân tộc trong những năm tới [15]. Cũng trong năm 1998, tác giả Hoàng Sơn Cường đã xuất bản cuốn sách “Lược sử Quản lý văn hoá ở Việt Nam”, Nxb Văn hoá Thông tin Hà Nội. Công trình đã đề cập đến các nội dung liên quan đến văn hóa, quản lý văn hóa và quản lý nhà nước về văn hóa ở nước ta trong giai đoạn trước năm 1998. Cuốn sách cũng đã giới thiệu những quan điểm đổi mới văn hóa của Việt Nam trong quá trình đổi mới đất nước. Đồng thời, giới thiệu một số kinh nghiệm trong việc quản lý nhà nước về văn hóa tại một số quốc gia trong khu vực và trên thế giới, và rút ra bài học kinh nghiệm thực tiễn cho Việt Nam [9]. Lê Như Hoa (2002), “Văn hóa vì sự phát triển xã hội”. Cuốn sách đã lột tả lên được quá trình hình thành, xây dựng và phát triển nền văn hóa dân tộc mang đậm bản chất phương Đông, gây dựng một nền văn hóa dựa trên nền tảng giáo dục và sự phát triển của xã hội, các hoạt động góp phần tạo nên
4 văn hóa mang nét riêng của mỗi vùng miền, quốc gia và khu vực. Đồng thời, cuốn sách cũng đưa ra mối quan hệ biện chứng giữa văn hóa phát triển bền vững trong xã hội hiện đại và đời sống văn hóa tinh thần; một số giải pháp trong công tác tuyên truyền, thuyết phục tư tưởng của văn nghệ sĩ, trí thức trong quá trình phát triển đất nước. trẻ hóa [13]. Năm 2021, tác giả Nguyễn Duy Bắc đã chuẩn bị một bộ bài giảng về quản lý các cơ sở văn hóa. Trong tài liệu này, nhóm tác giả tham khảo các tài liệu lý luận và hướng dẫn về thiết chế văn hóa. Bài giảng Quản lý thiết chế văn hóa cho thấy, việc xây dựng thiết chế văn hóa cơ sở đã tạo điều kiện cho các tầng lớp nhân dân được hưởng thụ và tham gia các hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể dục- thể thao là một trong những chủ trương, chính sách lớn về văn hóa của Đảng, Nhà nước; một trong những nội dung cốt lõi của phong trào “vào đời”. Bên cạnh những kết quả đạt được nêu trên, hệ thống thiết chế văn hóa và quản lý thiết chế văn hóa nước ta hiện nay vẫn còn nhiều khiếm khuyết, hạn chế. Chẳng hạn, hệ thống thiết chế văn hóa ở nhiều nơi ngày càng thô sơ, chắp vá, thiếu đồng bộ, kém hiệu quả. Nhiều nhà văn hóa được xây dựng nhưng tần suất sử dụng thấp, hoặc sử dụng sai mục đích. Nhiều nhà văn hóa còn bỏ hoang, xuống cấp. Công trình cũng chỉ ra, tại nhiều vùng nông thôn, đặc biệt là những nơi có điều kiện kinh tế khó khăn, hiểm trở, vùng căn cứ cách mạng, chiến tranh trước đây, vùng biên giới, hải đảo biên cương trên mọi miền đất nước, cơ sở hạ tầng còn nghèo nàn, lạc hậu, hệ thống các thiết chế văn hóa chưa đáp ứng được nhu cầu của người dân. Sự phát triển và đẩy mạnh quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đã kéo theo sự phát triển nhanh chóng của các khu công nghiệp, song cũng chính tại những địa điểm này cơ sở vật chất phục vụ cho đời sống công nhân còn nghèo nàn, hệ thống thiết chế văn hóa còn chưa đảm bảo. Vì vậy, cần thiết phải đầu tư xây dựng, nâng cao chất lượng cuộc sống để người dân yên tâm trong công tác, gắn bó lâu dài với doanh nghiệp [5].
5 Tác giả Hà Thị Hằng đã thực hiện đề tài nghiên cứu “Quản lý các thiết chế văn hóa trên địa bàn phường Đông Vệ, thành phố Thanh Hóa” năm 2018. Luận văn này nghiên cứu thực trạng quản lý các thiết chế văn hóa trên địa bàn phường Đông Vệ, thành phố Thanh Hóa; cũng đề xuất một số giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý các thiết chế văn hóa trên địa bàn phường [11]. Tương tự, tác giả Văn Thị Tâm năm 2022 đã thực hiện nghiên cứu “Giải pháp nâng cao chất lượng quản lý nhà nước đối với các thiết chế văn hóa cơ sở trên địa bàn thành phố Sầm Sơn, tỉnh Thanh Hóa”. Trên cơ sở đánh giá thực trạng nghiên cứu của đề tài này, tác giả đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng quản lý các thiết chế văn hóa cơ sở cấp quốc gia trên địa bàn thành phố Sầm Sơn, tỉnh Thanh Hóa [18]. Thông qua một số công trình nghiên cứu kể trên có thể nhận thấy một điều rằng, lĩnh vực văn hóa, thiết chế văn hóa đã được rất nhiều học giả, nhà nghiên cứu quan tâm, đánh giá trên nhiều phương diện khác nhau, đặc biệt là vấn đề thiết chế văn hóa cơ sở. Đây được coi là cơ sở góp phần quan trọng vào việc xây dựng và hoàn thiện hệ thống quản lý trong lĩnh vực văn hóa của nước ta hiện nay. Phát triển văn hóa phải gắn với phát triển kinh tế - xã hội, nhất là trong bối cảnh hội nhập kinh tế toàn cầu, các nghiên cứu trên góp phần làm sáng tỏ các khía cạnh lý luận về quản lý nhà nước trên thế giới. Nghiên cứu, điều tra sơ bộ về công tác quản lý nhà nước đối với thiết chế văn hóa cơ sở ở một số nơi, đặc biệt là phường Lam Sơn, thành phố Thanh Hóa. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu Luận văn khảo sát công tác Quản lý nhà nước đối với các thiết chế văn hóa trên địa bàn phường Lam Sơn, Thành phố Thanh Hóa. Trên cơ sở đó đề xuất một số kiến nghị, giải pháp cụ thể góp phần nâng cao hiệu quả công tác Quản lý nhà nước đối với các thiết chế văn hóa trên địa bàn phường Lam Sơn, Thành phố Thanh Hóa.
6 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Nắm được những vấn đề lý luận về quản lý nhà nước đối với các thiết chế văn hóa như: khái niệm, nguyên tắc, nội dung, phương pháp quản lý nhà nước và ý nghĩa của quản lý nhà nước về thiết chế văn hóa đối với sự phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội của phường Lam Sơn hiện nay. Đánh giá trung thực, khách quan về thực trạng hoạt động quản lý nhà nước đối với các thiết chế văn hóa trên địa bàn phường Lam Sơn, Thành phố Thanh Hóa trong những năm qua, về những kết quả đạt được, hạn chế và nguyên nhân những hạn chế. Đề xuất hệ thống giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước đối với các thiết chế văn hóa nói chung cũng như một số hoạt động văn hóa cụ thể nói riêng trên địa bàn Phường Lam Sơn trong thời gian tới. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Nghiên cứu quản lý nhà nước đối với các thiết chế văn hóa trên địa bàn phường Lam Sơn, Thành phố Thanh Hóa. 4.2. Phạm vi nghiên cứu Công tác quản lý nhà nước đối với thiết chế văn hóa trên địa bàn phường Lam Sơn, thành phố Thanh Hóa gồm nhiều lĩnh vực, với các hoạt động văn hóa đa dạng, có phạm vi ảnh hưởng rộng rãi đối với các phường trên địa bàn thành phố. Về không gian: Việc nghiên cứu, tìm hiểu của luận văn này chỉ giới hạn trong phạm vi cụ thể của hoạt động quản lý nhà nước đối với các thiết chế văn hóa trên địa bàn phường Lam Sơn, Thanh Hóa. Về thời gian: năm 2020 đến nay (Đây là mốc thời gian diễn ra Đại hội Đảng bộ phường Lam Sơn, TP Thanh Hóa lần thứ XVI nhiệm kỳ 2020-2025)
7 5. Phƣơng pháp nghiên cứu Để thực hiện các nhiệm vụ khoa học của đặt ra, luận văn sử dụng các phương pháp nghiên cứu như: - Phân tích, tổng hợp. Trên cơ sở tìm hiểu các công trình nghiên cứu, các tài liệu, các báo cáo khoa học về hoạt động quản lý nhà nước đối với các thiết chế văn hóa mà tôi tổng hợp, phân tích nhận định đánh giá. - Phương pháp khảo sát thực địa: Phỏng vấn các cán bộ văn hóa, phỏng vấn người dân. Quan sát nhu cầu sinh hoạt văn hóa của người dân, qua đó thấy được điểm mạnh, điểm yếu, sự khác biệt để hoàn thiện hơn trong công tác tổ chức quản lý nhà nước đối với các thiết chế văn hóa. Miêu tả, chụp ảnh, thu thập các tài liệu về nhu cầu sinh hoạt văn hóa của cư dân và đội ngũ cán bộ trên địa bàn. - Ngoài ra, để làm tốt công việc nghiên cứu của luận văn, còn sử dụng phương pháp tiếp cận liên ngành. 6. Những đóng góp của luận văn 6.1. Về mặt khoa học Luận văn đã hệ thống hóa những vấn đề lý luận chung về quản lý nhà nước trong lĩnh vực văn hóa và quản lý nhà nước về thiết chế văn hóa ở cơ sở, đồng thời đánh giá sơ bộ thực trạng quản lý nhà nước về thiết chế văn hóa ở địa phương trong thời gian qua. Nghiên cứu những cơ sở tồn tại và bất cập nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác quản lý nhà nước về thiết chế văn hóa ở địa phương trong thời gian tới. 6.2. Về mặt thực tiễn Kết quả nghiên cứu của luận văn có thể làm tài liệu tham khảo cho việc nghiên cứu và giảng dạy công tác lãnh đạo, quản lý nhà nước về thiết chế văn hóa nói chung và trên địa bàn phường Lam Sơn nói riêng.
8 7. Bố cục luận văn Ngoài các phần mở đầu, kết luận, phụ lục và tài liệu tham khảo, nội dung luận văn bao gồm 03 chương như sau: Chương 1: Khái quát chung quản lý nhà nước đối với các thiết chế văn hóa và địa bàn nghiên cứu. Chương 2: Thực trạng quản lý nhà nước đối đối với thiết chế văn hóa trên địa bàn phường Lam Sơn, Thành phố Thanh Hóa. Chương 3: Giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước đối với các thiết chế văn hóa trên địa bàn phường Lam Sơn, Thành phố Thanh Hóa.
9 Chƣơng 1 KHÁI QUÁT CHUNG QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC ĐỐI VỚI THIẾT CHẾ VĂN HÓA VÀ ĐỊA BÀN NGHIÊN CỨU 1.1. Một số vấn đề trong hoạt động quản lý nhà nƣớc đối với thiết chế văn hóa 1.1.1. Một số khái niệm cơ bản * Khái niệm thiết chế văn hóa: Thiết chế văn hóa có thể được hiểu là một tổ chức trong một nền văn hóa, thiết chế hoạt động nhằm để bảo tồn hoặc phát huy văn hóa. Thuật ngữ này phổ biến được dùng trong các tổ chức công cộng và từ thiện, nhưng phạm vi ý nghĩa của nó có thể rất rộng. Theo Từ điển Bách khoa Việt Nam: “Hệ thống văn hóa là một chỉnh thể văn hóa tập hợp đầy đủ các yếu tố: cơ sở vật chất, cơ cấu tổ chức, hệ thống thước đo hoạt động, kinh phí hoạt động của cơ sở đó. Tức là quyền lực chính trị” [14, tr.28]. Đảng ta và Nhà nước ta đã chỉ rõ văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội, là động lực và chỗ đứng của sự phát triển kinh tế - xã hội. Vì vậy, xây dựng nền văn hóa Việt Nam đặc sắc dân tộc được coi là nhiệm vụ trung tâm của quá trình đi lên chủ nghĩa xã hội. Khái niệm thiết chế văn hóa hiện nay được dùng để chỉ các đơn vị được thành lập bởi nhà nước hoặc các nhóm xã hội trong khuôn khổ pháp luật và các quy định, ngành hoặc đoàn thể để đáp ứng nhu cầu xã hội và hoạt động trong lĩnh vực văn hóa. Đời sống tinh thần của nhân dân đã thúc đẩy và nâng cao đời sống văn hóa của nhân dân địa phương [11]. Theo Từ điển bách khoa Việt Nam, thiết chế văn hóa là một tổng thể, bao gồm tổ chức bộ máy, cơ sở vật chất, nhân sự, nguồn vốn, quy chế hoạt động, nhà ở và các yếu tố quan trọng khác, riêng các công trình kiến trúc hay công trình văn hóa thì chưa đủ để gọi là thiết chế văn hóa. Qua các khái niệm
10 trên, có thể hiểu thiết chế văn hóa là hệ thống cơ chế, chính sách vận hành; nguồn nhân lực tham gia công tác quản lý, tổ chức chứ không chỉ là lao động chân tay; nguồn lực tài chính và các chủ thể vận hành. Vì vậy, thiết chế văn hóa thiên về sự sáng tạo, thực hành và kế thừa văn hóa trong xã hội. Không có các thiết chế văn hóa thì việc sáng tạo, phát huy và hưởng thụ các giá trị văn hóa trở nên vắng bóng và đơn điệu [11]. Lâu nay, Đảng và Nhà nước luôn coi trọng, quan tâm đầu tư các nguồn lực cần thiết để xây dựng và hoàn thiện hệ thống thiết chế văn hóa. Nghị quyết Hội nghị lần thứ năm Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa VIII (1998) xác định: "Củng cố, xây dựng và hoàn thiện hệ thống văn hóa. Nâng cao chất lượng hoạt động của các thiết chế văn hóa hiện có, sắp xếp hợp lý các cơ quan hành chính, đơn vị sự nghiệp và hoạt động, nâng cấp các đơn vị văn hóa nghệ thuật trọng điểm, tạo thành phong trào mới toàn ngành [1]. Chủ trương này tiếp tục được khẳng định trong “Chiến lược phát triển văn hóa Việt Nam đến năm 2030” của Chính phủ và Nghị quyết số 33/NQ-TW của Ban Chấp hành Trung ương khóa XI (2014) về xây dựng và phát triển văn hóa. Văn hóa và con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững, Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII của Đảng Cộng sản Việt Nam đã nhấn mạnh ý nghĩa và tầm quan trọng của việc xây dựng hệ thống thiết chế văn hóa: “Trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa, chúng ta phải hoàn thiện hệ thống, quy định pháp luật và các thiết chế văn hóa để bảo đảm cho nền văn hóa đó, xây dựng con người phát triển và hội nhập quốc tế” [4], [26]. Định nghĩa được nhà văn Chen Yuqing đưa ra là: Hệ thống văn hóa là mô hình, phương tiện thiết bị, phương thức tổ chức và hoạt động được thiết lập nhằm xác lập mối quan hệ giữa sản xuất văn hóa và tiêu dùng văn hóa trong đời sống xã hội hiện thực [16].
11 Trên cơ sở các quan điểm và nhận xét trên, khái niệm tổng thể về thiết chế văn hóa có thể được tóm tắt là mối quan hệ giữa chủ thể quản lý văn hóa, người tiêu dùng văn hóa và cơ sở vật chất, tổ chức, nguồn vốn, nhân sự và quản lý. và kiểm soát các hoạt động văn hóa sao cho phù hợp với các mục tiêu và kỳ vọng của xã hội. * Khái niệm quản lý nhà nước: Về khái niệm quản lý, có nhiều định nghĩa khác nhau, theo nhiều cách khác nhau, trong Từ điển bách khoa Việt Nam, động từ quản lý được định nghĩa là: “Quản lý bao gồm hai yếu tố, “quản lý” là hình thức duy trì hoặc chăm sóc một số yêu cầu, “Lý” là tổ chức, điều khiển các hoạt động theo những yêu cầu nhất định Có thể thấy, công tác “quản lý” là việc thực hiện hai quá trình “quản lý và quản lý” có quan hệ mật thiết với nhau [17]. Trong từ điển tiếng Việt, “quản lý” được hiểu là tổ chức, điều hành hoạt động của một số đơn vị, cơ quan; trông nom, trông nom, chú ý đến một việc gì đó [19]. Quản lý nhà nước có chủ thể là nhà nước, đây được xem là một dạng cụ thể của quản lý xã hội do nhà nước tiến hành. Đối tượng là quá trình phát triển xã hội, nhằm mục đích tối ưu là ổn định xã hội, giữ vững và đảm bảo an ninh chính trị xã hội, nó được coi là công cụ để điều chỉnh hành vi pháp luật. Quản lý là quá trình tác động có mục đích, có kế hoạch của chủ thể quản lý lên các đối tượng quản lý nhằm đạt được mục tiêu đề ra của tổ chức một cách hiệu quả nhất. Có 3 hình thức hoạt động quản lý nhà nước đó là: Lập pháp (đứng đầu là Quốc hội); Hành pháp (đứng đầu là Chính phủ) và Tư pháp (Tòa án nhân dân tối cao) [19]. Quản lý nhà nước được hiểu theo hai nghĩa: Quản lý nhà nước theo nghĩa hẹp là việc thực hiện chức năng hành pháp (hành pháp và hoạt động hành chính hay còn gọi là hành chính nhà nước).
12 Quản lý nhà nước theo nghĩa rộng là việc tổ chức và thực hiện quản lý nhà nước. Chức năng, nhiệm vụ chung của hành chính nhà nước Thể chế nhà nước. Xuất phát từ những khái niệm trên, chúng ta có thể hiểu quản lý nhà nước là cơ quan quyền lực nhà nước chủ yếu thông qua pháp luật và các biện pháp cưỡng chế để tác động, điều chỉnh các quá trình xã hội nhằm mục đích thiết lập trật tự và ổn định xã hội theo ý chí của nhà nước [19]. * Khái niệm quản lý nhà nước về thiết chế văn hóa: Trong sự nghiệp xây dựng và phát triển văn hóa, Đảng và nhà nước ta luôn coi trọng, coi văn hóa là mục tiêu và động lực của sự phát triển kinh tế - xã hội. Dưới sự quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo sát sao của các cấp ủy đảng, chính quyền, được sự đồng tình, ủng hộ của đông đảo quần chúng nhân dân, các chủ trương văn hóa tiếp tục phát triển cả bề rộng và chiều sâu. Đối tượng chủ thể ở đây chính là người dân, bởi đây chính là đối tượng được thụ hưởng văn hóa, chính vì vậy mọi hoạt động trong văn hóa từ cơ sở đến Trung ương được tạo lập cũng nhằm mục tiêu phục vụ cho người dân đảm bảo một cách tốt nhất. Việc xây dựng hệ thống thiết chế văn hóa được đặt ra như một yêu cầu bắt buộc và cần thiết tại mỗi địa phương hiện nay [18]. Nội dung hoạt động của TCVH khá đa dạng, phong phú, thường xuyên có sự cập nhật, thay đổi và luôn khai thác, sử dụng có hiệu quả cơ sở vật chất hiện có, đáp ứng nhu cầu vui chơi, giải trí của cộng đồng và mọi tầng lớp trong xã hội, nhất là vào dịp nghỉ lễ Tết và dịp nghỉ hè trong năm. Tổ chức các hoạt động tại trung tâm văn hóa xã, thị trấn, nhà văn hóa thôn đã có nhiều hoạt động vui chơi giải trí nhằm đáp ứng nhu cầu ngày một tăng lên của người dân, như vui chơi thể thao, trò chơi dân gian… để đáp ứng nhu cầu về sinh hoạt của người dân trên địa bàn. Khu trung tâm văn hóa, thể thao thường xuyên thực hiện các hoạt động thông tin tuyên truyền, sinh hoạt cộng đồng, sinh hoạt câu lạc bộ, là nơi sinh hoạt văn hóa, giao lưu, gặp gỡ, hội thi, hội thi, liên hoan, giao lưu văn nghệ, thể dục, thể thao thu hút đông đảo nhân dân.