Luận văn Thạc sĩ Quản trị các tổ chức tài chính: Công tác xử lý tổ chức tín dụng yếu kém tại Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:110

Thêm vào BST

Báo xấu

27
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu của luận văn là tìm kiếm giải pháp nhằm nâng cao vai trò của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam trong công tác xử lý tổ chức tín dụng yếu kém. Mời các bạn cùng tham khảo nội dung chi tiết.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản trị các tổ chức tài chính: Công tác xử lý tổ chức tín dụng yếu kém tại Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------------------- MAI THỊ PHƢƠNG CÔNG TÁC XỬ LÝ TỔ CHỨC TÍN DỤNG YẾU KÉM TẠI BẢO HIỂM TIỀN GỬI VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN TRỊ CÁC TỔ CHỨC TÀI CHÍNH CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG ỨNG DỤNG Hà Nội – 2019
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------------------- MAI THỊ PHƢƠNG CÔNG TÁC XỬ LÝ TỔ CHỨC TÍN DỤNG YẾU KÉM TẠI BẢO HIỂM TIỀN GỬI VIỆT NAM Chuyên ngành: Quản trị các tổ chức tài chính Mã số: Chuyên ngành thí điểm LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN TRỊ CÁC TỔ CHỨC TÀI CHÍNH CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG ỨNG DỤNG NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS.VŨ VĂN LONG XÁC NHẬN CỦA XÁC NHẬN CỦA CHỦ TỊCH HĐ CÁN BỘ HƯỚNG DẪN CHẤM LUẬN VĂN TS. VŨ VĂN LONG PGS.TS. LÊ TRUNG THÀNH Hà Nội – 2019
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn với tiêu đề “Công tác xử lý tổ chức tín dụng yếu kém tại Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam” hoàn toàn là kết quả nghiên cứu của chính bản thân tôi và chưa được công bố trong bất cứ một công trình nghiên cứu nào của người khác. Trong quá trình nghiên cứu luận văn, các kết quả trong luận văn là sản phẩm nghiên cứu của riêng tôi, các tài liệu tham khảo được sử dụng đều được trích dẫn và ghi rõ theo quy định. Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về tính trung thực của số liệu và các nội dung khác trong luận văn của mình. Học viên Mai Thị Phƣơng
LỜI CẢM ƠN Luận văn thạc sĩ chuyên ngành quản trị các tổ chức tài chính với đề tài “Công tác xử lý tổ chức tín dụng yếu kém tại bảo hiểm tiền gửi Việt Nam” là kết quả của quá trình cố gắng không ngừng của bản thân và được sự giúp đỡ, động viên khích lệ của các thầy, bạn bè đồng nghiệp và người thân. Trong quá trình nghiên cứu luận văn, tác giả xin gửi lời cảm ơn tới những người đã giúp đỡ tôi trong thời gian học tập - nghiên cứu khoa học vừa qua. Tôi xin tỏ lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc đối với TS. Vũ Văn Long đã trực tiếp tận tình hướng dẫn cũng như cung cấp tài liệu thông tin khoa học cần thiết cho luận văn này. Xin chân thành cảm ơn Lãnh đạo trường Đại học Kinh Tế - Đại học Quốc Gia Hà Nội cùng các thầy cô đã tạo điều kiện cho tôi hoàn thành tốt công việc nghiên cứu khoa học của mình. Cuối cùng tôi xin chân thành cảm ơn đồng nghiệp, đơn vị công tác đã giúp đỡ tôi trong quá trình học tập và thực hiện Luận văn. Hà Nội, tháng năm 2019 Học viên Mai Thị Phƣơng
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN LỜI CẢM ƠN MỤC LỤC DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ................................................................. i DANH MỤC BẢNG ........................................................................................ ii DANH MỤC HÌNH, SƠ ĐỒ ......................................................................... iii MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ BẢO HIỂM TIỀN GỬI VÀ CÔNG TÁC XỬ LÝ CÁC TỔ CHỨC TÍN DỤNG YẾU KÉM CỦA BẢO HIỂM TIỀN GỬI ........................................................................................... 7 1.1. Những vấn đề chung về bảo hiểm tiền gửi ............................................. 7 1.1.1. Khái niệm BHTG ..................................................................................... 7 1.1.2. Đặc điểm của BHTG ............................................................................... 8 1.1.3. Vai trò của BHTG trong mạng an toàn tài chính quốc gia .................. 10 1.1.4. Mục tiêu, đối tượng của chính sách Bảo hiểm tiền gửi ........................ 13 1.1.4.1. Mục tiêu .............................................................................................. 13 1.1.4.2. Đối tượng ........................................................................................... 13 1.1.5. Các công cụ của Bảo hiểm tiền gửi ...................................................... 14 1.1.5.1. Cấp vốn, hỗ trợ tài chính cho hệ thống Bảo hiểm tiền gửi ............... 14 1.1.5.2. Phí Bảo hiểm tiền gửi ......................................................................... 16 1.1.5.3. Giám sát tổ chức tham gia Bảo hiểm tiền gửi ................................... 19 1.2. Công tác xử lý các TCTD yếu kém của BHTG ................................... 20 1.2.1. Khái niệm và phân loại TCTD yếu kém ................................................ 20 1.2.2. Phương thức xử lý TCTD yếu kém ........................................................ 23 1.2.3. Các đặc điểm của một cơ chế xử lý hiệu quả TCTC yếu kém do FSB ban hành .......................................................................................................... 25
1.3. Kinh nghiệm quốc tế về xử lý tổ chức tín dụng yếu kém và bài học cho Việt Nam.................................................................................................. 28 1.3.1. Kinh nghiệm quốc tế.............................................................................. 28 1.3.1.1. Kinh nghiệm của Mỹ .......................................................................... 28 1.3.1.2. Kinh nghiệm của Nhật Bản ................................................................ 33 1.3.2. Bài học cho Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam .............................................. 35 Kết luận chƣơng 1 ......................................................................................... 38 CHƢƠNG 2: PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ........................................ 39 2.1. Phƣơng pháp chung ............................................................................... 39 2.2. Phƣơng pháp cụ thể ............................................................................... 39 2.2.1. Phương pháp thu thập dữ liệu .............................................................. 39 2.2.2. Phương pháp xử lý số liệu, phân tích số liệu ........................................ 40 CHƢƠNG 3: THỰC TRẠNG CÔNG TÁC XỬ LÝ TỔ CHỨC TÍN DỤNG YẾU KÉM TẠI BẢO HIỂM TIỀN GỬI VIỆT NAM .................. 43 3.1. Khái quát về Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam ........................................... 43 3.1.1. Lịch sử hình thành và phát triển của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam....... 43 3.1.2. Cơ cấu, chức năng, nhiệm vụ của bảo hiểm tiền gửi Việt Nam ............ 46 3.1.2.1. Cơ cấu tổ chức ................................................................................... 46 3.1.2.2. Chức năng, nhiệm vụ của BHTG Việt Nam ....................................... 47 3.1.3. Các hoạt động chủ yếu của BHTG Việt Nam ....................................... 48 3.1.3.1. Nghiệp vụ cấp và thu hồi chứng nhận bảo hiểm tiền gửi .................. 48 3.1.3.2. Nghiệp vụ tính phí và thu phí bảo hiểm tiền gửi ................................ 49 3.1.3.3. Nghiệp vụ kiểm tra tổ chức tham gia BHTG...................................... 52 3.1.3.4. Nghiệp vụ giám sát tổ chức tham gia BHTG ..................................... 53 3.1.3.5. Nghiệp vụ kiểm soát đặc biệt ............................................................. 54 3.1.3.6. Nghiệp vụ chi trả bảo hiểm tiền gửi và theo dõi sau chi trả.............. 56
3.2. Thực trạng công tác xử lý các tổ chức tín dụng yếu kém của BHTGVN .. 57 3.2.1. Thực trạng công tác kiểm tra tổ chức tín dụng yếu kém....................... 57 3.2.2. Thực trạng công tác giám sát tổ chức tín dụng .................................... 58 3.2.3. Thực trạng công tác tham gia kiểm soát đặc biệt đối với các tổ chức tín dụng yếu kém ................................................................................................... 60 3.2.4. Thực trạng công tác chi trả bảo hiểm tiền gửi và theo dõi sau chi trả 64 3.3. Đánh giá quá trình tham gia xử lý tổ chức tín dụng yếu kém tại BHTG Việt Nam ............................................................................................ 66 3.3.1. Kết quả đạt được ................................................................................... 66 3.3.2. Hạn chế và nguyên nhân ....................................................................... 69 3.3.2.1. Hạn chế .............................................................................................. 69 3.3.2.2. Nguyên nhân ........................................................................................ 70 Kết luận chƣơng 3 ......................................................................................... 73 CHƢƠNG 4: GIẢI PHÁP TĂNG CƢỜNG CÔNG TÁC XỬ LÝ CÁC TỔ CHỨC TÍN DỤNG YẾU KÉM TẠI BẢO HIỂM TIỀN GỬI...................... 74 4.1. Định hƣớng của bảo hiểm tiền gửi Việt Nam ...................................... 74 4.1.1. Quan điểm chỉ đạo, định hướng cơ cấu lại đối với TCTD yếu kém được KSĐB ............................................................................................................... 74 4.1.2. Định hướng của bảo hiểm tiền gửi Việt Nam ....................................... 77 4.2. Giải pháp tăng cƣờng công tác xử lý tổ chức tín dụng yếu kém tại bảo hiểm tiền gửi Việt Nam .......................................................................... 79 4.2.1. Hoàn thiện khung pháp lý về vai trò và quyền hạn của BHTGVN trong quá trình xử lý các TCTD yếu kém.................................................................. 80 4.2.2. Tuyên truyền phổ biến chính sách bảo hiểm tiền gửi đến công chúng . 82 4.2.3. Áp dụng thu phí bảo hiểm tiền gửi theo mức độ rủi ro ......................... 84 4.2.4. Đào tạo và phát triển nguồn nhân lực .................................................. 85 4.2.5. Tăng cường năng lực tài chính cho BHTGVN ...................................... 88
4.2.6. Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát của BHTG đối với các tổ chức tham gia BHTG. .............................................................................................. 90 4.3. Kiến nghị ................................................................................................. 92 4.3.1. Kiến nghị với chính phủ ........................................................................ 92 4.3.2. Kiến nghị với ngân hàng Nhà nước ...................................................... 93 Kết luận chƣơng 4 ......................................................................................... 95 KẾT LUẬN .................................................................................................... 96 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 98
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT STT Ký hiệu Nguyên nghĩa 1 BHTGVN Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam 2 BHTG Bảo hiểm tiền gửi DIV (Deposit Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam 3 Insurance of Vietnam) 4 DICJ Tổng công ty bảo hiểm tiền gửi Nhật Bản 5 FDIC Tổng công ty BHTG liên bang Mỹ 6 NHNN Ngân hàng Nhà nước 7 QTDND Quỹ tín dụng nhân dân 8 KSĐB Kiểm soát đặc biệt 9 IADI Hiệp hội BHTG Quốc tế 10 TCTD Tổ chức tín dụng i
DANH MỤC BẢNG STT Bảng Nội dung Trang Số tổ chức tham gia BHTG được kiểm tra, giám sát 1 Bảng 3.1 58 giai đoạn 2013-2017 Số tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi được giám 2 Bảng 3.2 60 sát tại chỗ giai đoạn 2010-2017 ii
DANH MỤC HÌNH, SƠ ĐỒ STT Hình Nội dung Trang 1 Hình 1.1 Các biện pháp xử lý ngân hàng yếu kém 29 Tỉ trọng áp dụng nguyên tắc chi phí tối thiểu khi 2 Hình 1.2 31 quyết định xử lý ngân hàng yếu kém 3 Sơ đồ 3.1 Cơ cấu tổ chức của BHTG Việt Nam 46 iii
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết nghiên cứu của đề tài Tại mỗi quốc gia thì hệ thống ngân hàng luôn được coi như huyết mạch của toàn bộ nền kinh tế. Hệ thống này có hoạt động một cách thông suốt và khỏe mạnh chính là tiền đề để các nguồn lực tài chính được phân bổ và luân chuyển, sử dụng có hiệu quả, giúp cho nền kinh tế của một quốc gia phát triển bền vững. Tuy nhiên bên cạnh vai trò to lớn đó, người ta không thể không nói tới những hậu quả gây tổn thất nặng nề mà hệ thống ngân hàng có thể gây ra nếu như có rủi ro trong hoạt động kinh doanh của ngân hàng có thể tạo ra phản ứng dây chuyền, kéo theo đó là sự sụp đổ của cả hệ thống.Nhận thức rõ được tầm quan trọng đó, Nhà nước ta đã đưa ra những chính sách cũng như ban hành các văn bản pháp luật nhằm tạo ra một môi trường lành mạnh, an toàn cho hoạt động tài chính – tiền tệ. Trong lĩnh vực tài chính ngân hàng, cùng với những quy định và chế tài đối với lĩnh vực này, Chính phủ cũng đã ban hành nghiệp vụ bảo hiểm tiền gửi để giúp hệ thống ngân hàng hoạt động an toàn. Với trách nhiệm chính là thực hiện chính sách bảo hiểm tiền gửi để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người gửi tiền, Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam đã góp phần duy trì sự ổn định của hệ thống các tổ chức tín dụng, đảm bảo sự phát triển lành mạnh và an toàn. Trong thời gian qua, cơ sở pháp lý cho sự hoạt động của tổ chức bảo hiểm tiền gửi đã có nhiều thay đổi để phù hợp với xu thế phát triển chung của Hệ thống tổ chức tín dụng. Tuy nhiên trong điều kiện hiện nay, khi nền kinh tế thế.giới đang ngày càng có sự liên kết, hội nhập, kinh tế đất nước đang ngày.càng phát trển, đời sống nhân dân được nâng cao…. Đặc biệt khi Việt Nam tham gia các hiệp định thương mại song phương và đa phương như AEC, CPTPP, … thì Hệ thống các tổ chức tín 1
dụng, yêu cầu an toàn, phát triển lành mạnh, ổn định lại càng cần phải được đặt ra. Bên cạnh đó, Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam từ khi được thành lập đến nay đã thực sự trở thành một công cụ hữu hiệu của Chính phủ và NHNN nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người gửi tiền và đảm bảo hoạt động an toàn của hệ thống các TCTD, góp phần tích cực vào sự ổn định và phát triển của toàn Ngành và củng cố niềm tin của người dân đối với hệ thống các TCTD. Nhưng trong quá trình hoạt động, với sự biến động của thị trường và sự thay đổi nhanh chóng của nền kinh tế thì việc nghiên cứu những vấn đề lý luận và thực tiễn pháp lý của hoạt động bảo hiểm tiền gửi luôn có một ý nghĩa thời sự nóng bỏng. Bởi lý do trên mà tôi quyết định chọn vấn đề “Công tác xử lý tổ chức tín dụng yếu kém tại Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam” làm đề tài cho luận văn nghiên cứu của mình 2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài Mục đích nghiên cứu của luận văn là tìm kiếm giải pháp nhằm nâng cao vai trò của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam trong công tác xử lý tổ chức tín dụng yếu kém. Để hoàn thành được mục tiêu này thì luận văn có nhiệm vụ nghiên cứu các vấn đề sau: Thứ nhất, nghiên cứu những vấn đề về bảo hiểm tiền gửi và tổ chức tín dụng yếu kém, kinh nghiệm xử lý của Quốc tế. Thứ hai, nghiên cứu thực trạng vai trò của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam trong công tác xử lý tổ chức tín dụng yếu kém tại Việt Nam. Thứ ba, đề xuất một số giải pháp nâng cao vai trò của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam trong công tác xử lý tổ chức tín dụng yếu kém tại Việt Nam trong thời gian tới. 2
3. Các câu hỏi nghiên cứu - Thế nào là hoạt động bảo hiểm tiền gửi? Đặc điểm, vai trò của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam? - Thực trạng vai trò của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam trong công tác xử lý tổ chức tín dụng yếu kém? - Cần có những giải pháp gì để nâng cao vai trò của Bảo Hiểm tiền gửi Việt Nam đối với các tổ chức tín dụng yếu kém? Để thực hiện được những giải pháp này, cần những điều kiện gì? 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu - Đối tượng nghiên cứu: Đối tượng nghiên cứu của luận văn là vai trò của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam đối với các tổ chức tín dụng yếu kém. - Phạm vi nghiên cứu : + Về không gian : Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam + Về thời gian : Đề tài này được thực hiện với bộ dữ liệu thu thập được trong khoảng thời gian từ năm 2013 đến 2018 5. Tổng quan nghiên cứu Với vấn đề nghiên cứu này đã có khá nhiều công trình liên quan như các luận án tiến sỹ, luận văn thạc sỹ, các đề tài nghiên cứu khoa học, công.trình, bài viết liên quan đến đề tài luận văn hoặc liên quan đến các nội dung nghiên cứu của đề tài được công bố trên các tạp chí khoa học, tạp.chí chuyên ngành, các báo cáo được trình bày tại hội thảo khoa học, các tin bài được đăng trên các phương.tiện thông tin đại chúng trong và ngoài nước. Cụ thể như sau: Dương Thị Hải Anh (2015), “ Hoạt động bảo hiểm tiền gửi Việt Nam – Thực trạng và giải pháp nhằm đáp ứng nhu cầu hội nhập”, luận văn thạc sỹ, trường đại học Kinh tế Quốc dân. Luận văn đề cập tới những vấn đề sau: Để phát huy nguồn nội lực, Việt Nam cần thu hút tối đa nguồn vốn nhàn rỗi trong 3
dân cư để phục vụ đầu tư phát triển và trọng trách này được giao chủ yếu cho ngành ngân hàng. Nhằm đẩy mạnh hơn nữa phát triển kinh tế, Việt Nam cần tiếp tục thực hiện CNH-HĐH, phát huy nguồn nội lực trong nước là yếu tố quyết định để hài hòa giữa nguồn nội lực trong nước và tranh thủ nguồn lực bên ngoài. Với xu thế mở cửa thị trường tài chính tiền tệ hiện nay đang tạo ra những áp lực cạnh tranh lớn giữa các ngân hàng đã làm cho hoạt động ngân hàng chứa đựng nhiều rủi ro hơn, do vậy, việc nâng cao chất lượng sản phẩm dịch vụ hệ thống ngân hàng là yêu cầu quan trọng. Với xu hướng đó, tổ chức BHTGVN ra đời và phát triển đã góp phần kiểm soát và đảm bảo an toàn, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người gửi tiền, lành mạnh hoạt động hệ thống ngân hàng nên đã thu hút tối đa được tiền tiết kiệm trong dân. Qua những năm hoạt động, với nhiều kết quả đạt được đáng khích lệ nhưng tổ chức BHTGVN vẫn còn rất non trẻ và còn nhiều hạn chế, chưa tương xứng với vai trò của một tổ chức bảo hiểm tiền gửi. Luận văn có kết cấu 3 chương: Chương 1: Những vấn đề cơ bản về bảo hiểm tiền gửi và tình hình hoạt động bảo hiểm tiền gửi trên thế giới. Chương 2: Thực trạng hoạt động bảo hiểm tiền gửi tại Việt Nam. - Chương 3: Các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của bảo hiểm tiền gửi Việt Nam. Vũ Thị Mỹ Hương (2015), “ Thực trạng chính sách bảo hiểm tiền gửi tại Việt Nam”, Luận văn thạc sỹ, Học viện Hành chính. Luận văn đã nêu bật được các Chính sách BHTG và thực trạng chính sách bảo hiểm. Luận văn đã nghiên cứu các vấn đề cơ bản về lí luận về chính sách BHTG; Tiếp theo luận văn đã đánh giá, phân tích thực trạng chính sách bảo hiểm tiền gửi, tìm ra hạn chế và nguyên nhân ảnh hưởng đến hiệu quả chính sách BHTG; Chương cuối, dựa vào cơ sở lý luận và thực tiễn cùng với đường lối đổi mới của Đảng và nhà nước về chính sách tài chính quốc gia, luận văn kiến nghị một số giải 4
pháp hoàn thiện hoàn thiện chính sách BHTG hiện nay. Bảo hiểm tiền gửi đã ra đời được hơn 15 năm nhưng địa vị pháp lý của tổ chức BHTG vẫn chưa có quy định rõ ràng về mô hình tổ chức. Nhằm tạo ra cơ chế pháp lý bảo vệ tốt nhất quyền lợi của người gửi tiền và để bảo hiểm tiền gửi trở thành công cụ tài chính hữu hiệu của Nhà nước góp phần bảo đảm an toàn nền tài chính - tiền tệ quốc gia trong bối cảnh hiện nay cần phải hoàn thiện chính sách bảo hiểm tiền gửi đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp. Nguyễn Đình Bảo (2017), “ Giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động của bảo hiểm tiền gửi Việt Nam trên địa bàn khu vực Bắc trung bộ”, đề tài nghiên cứu khoa học cấp trường, Trường đại học Bách Khoa – Viện Kinh tế và quản lý. Đề tài nêu cơ sở lý thuyết và thực tiễn về BHTG, phân tích thực trạng hiệu quả hoạt động của BHTGVN Chi nhánh khu vực Bắc Trung Bộ, từ đó chỉ ra những ưu điểm, hạn chế và nguyên nhân và đưa ra giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động của BHTG. Ngoài ra có một số bài báo, tạp chí nghiên cứu về các vấn đề bảo hiểm tiền gửi như: TS. Nguyễn Đức Kiên (2018, Tạp chí Bảo hiểm tiền gửi), Phó chủ nhiệm ủy ban kinh tế quốc hội, “Nâng cao vai trò của của tổ chức bảo hiểm tiền gửi trong quá trình tái cơ cấu tín dụng”; Ths. Ngô Quang Lương (2018, Tạp chí Bảo hiểm tiền gửi), Phó Tổng Giám đốc bảo hiểm tiền gửi Việt Nam, “Nâng cao niềm tin của người gửi tiền với các tổ chức tín dụng tại Việt Nam”; TS. Nguyễn Đình Lưu (2018, Tạp chí Bảo hiểm tiền gửi), “Phát triển quỹ tín dụng nhân dân trên cơ sở các tiêu chuẩn an toàn hệ thống) … Các luận văn, bài báo, tạp chí trên đều có đề cập tới vấn đề bảo hiểm tiền gửi nhưng chưa có công trình nào nghiên cứu sâu về công tác xử lý các TCTD yếu kém của bảo hiểm tiền gửi. Chính vì vậy, đây là khoảng trống để tác giả nghiên cứu cho đề tài của mình. 5
6. Kết cấu của đề tài nghiên cứu Ngoài lời mở đầu và kết luận, kết cấu của luận văn gồm 04 chương : Chương 1: Tổng quan về BHTG và công tác xử lý các tổ chức tín dụng yếu kém của BHTG. Chương 2: Phương pháp luận và thiết kế nghiên cứu. Chương 3: Thực trạng công tác xử lý tổ chức tín dụng yếu kém tại Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam. Chương 4: Giải pháp nâng cao công tác xử lý tổ chức tín dụng yếu kém tại Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam trong thời gian tới. 6
CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ BẢO HIỂM TIỀN GỬI VÀ CÔNG TÁC XỬ LÝ CÁC TỔ CHỨC TÍN DỤNG YẾU KÉM CỦA BẢO HIỂM TIỀN GỬI 1.1. Những vấn đề chung về bảo hiểm tiền gửi 1.1.1. Khái niệm BHTG BHTG ra đời đầu tiên tại Mỹ từ những năm 1829 của thế kỷ 19, hoạt động này nhằm phòng ngừa sự đổ vỡ mang tính chất dây chuyền của ngân hàng đến năm 1934, cơ quan BHTG công khai của Nhà nước Mỹ mới ra đời (FDIC) nhằm củng cố lòng tin của nhân dân vào hệ thống ngân hàng, bảo vệ người gửi tiền. Sau những thành công tại Mỹ, các quốc gia trên thế giới cũng lần lượt cho ra đời các tổ chức BHTG nhằm bảo vệ người gửi tiền trước những rủi ro tiềm ẩn của các tổ chức tài chính, hạn chế các cuộc khủng hoảng tài chính và đảm bảo ổn định của hệ thống ngân hàng. BHTG có thể hiểu là loại hình bảo hiểm có các đặc điểm riêng biệt so với loại hình bảo hiểm bình thường. BHTG theo quan điểm của một số nhà nghiên cứu đã đưa ra: “BHTG là một cơ chế có giới hạn nhưng hình thức cung cấp sự bảo đảm mang tính pháp lý cho các khoản gốc (và thường cả lãi) của các khoản tiền gửi”, hay “BHTG là chính sách bảo đảm tất cả hoặc một phần tiền gửi cùng lãi nhập gốc trên tài khoản tiền gửi sẽ được thanh toán cho người gửi tiền khi ngân hàng nhận tiền gửi bị phá sản hay mất khả năng thanh toán”. 1 Theo cách hiểu khác thì: “BHTG là loại hình bảo hiểm theo đó bảo đảm nghĩa vụ chi trả trong tương lai các khoản tiền gửi cho người gửi tiền tại các tổ chức tham gia BHTG, khi các tổ chức này gặp rủi ro dẫn đến tình trạng không có khả năng thanh toán các khoản nợ đến hạn bị buộc giải thể hoặc phá sản”. 1 Bài viết “Mô hình BHTG trong thời kì hội nhập kinh tế quốc tế” TS. Lê Thị Thu Thuỷ trang 6,7 ( tạp chí luật học số 12/2015-Trường đại học luật Hà Nội) 7
BHTG chính là một sự bảo hiểm hoàn toàn cho người gửi tiền, nghĩa là khi xảy ra sự việc gì thì các khoản tiền này sẽ được bảo toàn hoặc thực hiện trong gần như tối đa (nếu rủi ro xảy ra mang tính chất lớn, quy mô rộng theo một giới hạn nhất định theo quy định bảo hiểm). Ví dụ, khi khủng hoảng kinh tế xảy ra, một số nước lại áp dụng cơ chế bảo hiểm hoàn toàn để ngăn chặn một cách tốt nhất sự rút tiền đồng loạt, do tâm lý người gửi tiền trong trường hợp này chắc chắn tin vào BHTG sẽ bảo vệ quyền lợi của họ một cách an toàn khi ngân hàng nào đó bị suy thoái dẫn đến đổ vỡ. Đối với các nước có sự ổn định về kinh tế, thị trường tài chính phát triển sẽ thực hiện cơ chế bảo hiểm có giới hạn tiền gửi để tạo lòng tin của công chúng vào hệ thống tài chính, giúp ổn định hoạt động của hệ thống tài chính quốc gia. Tổng hợp các ý kiến thì có thể hiểu: “Bảo hiểm tiền gửi là việc Nhà nước đưa ra lời đảm bảo tới một giới hạn đối với tiền gửi nhất định nhằm bảo vệ tiền gửi thông qua các quy định về bảo hiểm tiền gửi đối với người gửi tiền hay tiền gửi thuộc đối tượng được bảo hiểm tại tổ chức nhận tiền gửi.Hay nói cách khác “BHTG là cam kết công khai của tổ chức BHTG đối với tổ chức tham gia BHTG về việc tổ chức BHTG sẽ trả tiền gửi cho người gửi tiền khi tổ chức tham gia BHTG bị chấm dứt hoạt động và không có khả năng thanh toán cho người gửi tiền”. 1.1.2. Đặc điểm của BHTG Hoạt động của bảo hiểm tiền gửi có những đặc điểm chung ở tất cả các nước trên thế giới, đặc điểm đó như sau: Thứ nhất, hoạt động bảo hiểm tiền gửi là duy nhất. Đối với các quốc gia sẽ không bảo hiểm các khoản tiền đầu tư, các cổ đông lớn của tổ chức huy động tiền gửi, các khoản tiền gửi của ban lãnh đạo, tiền gửi liên ngân hàng...mà chỉ bảo hiểm tiền gửi. Lý do các khoản không phải tiền gửi có mức độ rủi ro cao, còn với ban lãnh đạo và các cổ đông lớn , 8
với vị trí cao và tiềm lực lớn nên họ có thể tự bảo vệ quyền lợi của mình thông qua các ngân hàng thương mại với lãi suất lớn hơn. Thứ hai, đối tượng mua bảo hiểm là các tổ chức tín dụng như ngân hàng, quỹ tín dụng nhân dân và người gửi tiền chính là người đc hưởng lợi từ hoạt động BHTG này. Thứ ba, việc đăng ký thủ tục mua bảo hiểm là dành cho các tổ chức tín dụng chứ không phải người gửi tiền tại các tổ chức này. Các TCTD tham gia hệ thống BHTG thì tất cả đều được bảo hiểm tiền gửi đều tự động, được bảo hiểm các khoản tiền gửi trong giới hạn và phạm vi bảo hiểm tại tổ chức tham gia bảo. Thứ tư, mục đích của hoạt động bảo hiểm tiền gửi là góp phần đảm bảo tính ổn định của hệ thống tài chính quốc gia vì vậy Bảo hiểm tiền gửi là loại dịch vụ (hàng hoá) mang tính xã hội cao, người thụ hưởng dịch vụ là toàn xã hội. Bảo hiểm tiền gửi được coi là một loại hàng hóa công, dịch vụ công để đảm bảo an toàn cho người gửi tiền và hệ thống ngân hàng tại mỗi quốc gia. Tính chất công của Bảo hiểm tiền gửi nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người gửi tiền. Dịch vụ công này dành cho nhân dân, những người gửi tiền, việc người này sử dụng không ảnh hưởng nhiều đến người khác sử dụng chúng. Người gửi tiền có tiền gửi nằm trong đối tượng được bảo hiểm được hưởng lợi ngay khi có xảy ra rủi ro. Khi có rủi ro, tổ chức nhận tiền gửi mất kiểm soát về thanh toán, hoặc đóng cửa, người gửi tiền sẽ được tổ chức BHTG gửi thanh toán tiền bảo hiểm. Số tiền này là của tổ chức Bảo hiểm tiền gửi cam kết với tổ chức tham gia BHTG khi thực hiện bảo hiểm. Không chỉ người gửi tiền được hưởng lợi mà các tổ chức tín dụng tham gia BHTG cũng được hưởng lợi. Khi khách hàng đắn đo việc gửi tiền vào ngân hàng nào, thì họ cũng xem xét xem ngân hàng mình gửi tiền có tham gia 9