Luận văn Thạc sĩ Quản trị kinh doanh: Phát triển hệ thống nhượng quyền thương mại - Nghiên cứu điển hình một số chuỗi cửa hàng F&B tại Việt Nam

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:113

Thêm vào BST

Báo xấu

37
lượt xem 10
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn hệ thống hóa kiến thức và các vấn đề lý luận của nhượng quyền thương mại trong lĩnh vực kinh doanh chuỗi cửa hàng F&B như khái niệm, đặc trưng, vai trò,… từ đó đưa ra các đánh giá và biện pháp nhằm hoàn thiện việc phát triển nhượng quyền thương mại các doanh nghiệp tại Việt Nam.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản trị kinh doanh: Phát triển hệ thống nhượng quyền thương mại - Nghiên cứu điển hình một số chuỗi cửa hàng F&B tại Việt Nam

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------------------- PHẠM VIỆT TIỆP PHÁT TRIỂN HỆ THỐNG NHƢỢNG QUYỀN THƢƠNG MẠI: NGHIÊN CỨU ĐIỂN HÌNH MỘT SỐ CHUỖI CỬA HÀNG F&B TẠI VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN TRỊ KINH DOANH CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG ỨNG DỤNG Hà Nội - 2020
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------------------- PHẠM VIỆT TIỆP PHÁT TRIỂN HỆ THỐNG NHƢỢNG QUYỀN THƢƠNG MẠI: NGHIÊN CỨU ĐIỂN HÌNH MỘT SỐ CHUỖI CỬA HÀNG F&B TẠI VIỆT NAM Chuyên ngành: Quản trị kinh doanh Mã số: 60 34 01 02 LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN TRỊ KINH DOANH CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG ỨNG DỤNG Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS Nguyễn Anh Tuấn XÁC NHẬN CỦA XÁC NHẬN CỦA CHỦ TỊCH HĐ CÁN BỘ HƯỚNG DẪN CHẤM LUẬN VĂN Hà Nội - 2020
LỜI CAM ĐOAN Tôi tên là: Phạm Việt Tiệp Học lớp: QTKD1 - K27 Viện Quản Trị Kinh Doanh Tôi xin cam đoan luận văn tốt nghiệp với đề tài: “Phát triển hệ thống nhượng quyền thương mại: Nghiên cứu điển hình một số chuỗi cửa hàng F&B tại Việt Nam” là công trình của riêng cá nhân tôi không sao chép từ các công trình nghiên cứu khác. Tất cả những số liệu trong luận văn là trung thực, chính xác và các thông tin trích dẫn trong luận văn đều được ghi rõ nguồn gốc. Nếu thông tin có gì sai sự thực tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm. Hà Nội, ngày .... tháng ..... năm 2020 Tác giả Phạm Việt Tiệp
LỜI CẢM ƠN Được sự phân công của Viện Quản trị kinh doanh- Trường Đại học Kinh tế, Đại học Quốc gia Hà Nội và sự đồng ý của giảng viên hướng dẫn PGS, TS Nguyễn Anh Tuấn, tác giả đã thực hiện đề tài “Phát triển hệ thống nhƣợng quyền thƣơng mại: Nghiên cứu điển hình một số chuỗi cửa hàng F&B tại Việt Nam”. Để hoàn thành luận văn này, tác giả xin chân thành cảm ơn các thầy cô đã cùng với tri thức và tâm huyết của mình để hướng dẫn, giảng dạy tác giả trong suốt thời gian học tập, nghiên cứu và rèn luyện tại trường Đại học Kinh tế, Đại học Quốc gia Hà Nội. Tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới PGS, TS Nguyễn Anh Tuấn đã trực tiếp hướng dẫn và nhiệt tâm chỉ bảo trong quá trình hoàn thành luận văn. Cuối cùng, tác giả xin chân thành cảm ơn bạn bè và gia đình đã động viên, khích lệ, tạo điều kiện và giúp đỡ tác giả trong suốt quá trình thực hiện và hoàn thành khóa luận này. Hà Nội, ngày .... tháng ..... năm 2020 Tác giả
MỤC LỤC DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ...........................................................................i DANH MỤC BẢNG ................................................................................................. ii DANH MỤC HÌNH ................................................................................................. iii LỜI MỞ ĐẦU ............................................................................................................ 1 CHƢƠNG 1 KHUNG LÝ THUYẾT VỀ PHÁT TRIỂN HỆ THỐNG NHƢỢNG QUYỀN THƢƠNG MẠI TRONG LĨNH VỰC KINH DOANH CHUỖI CỬA HÀNG F&B ....................................................................................... 6 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu .......................................................................... 6 1.2. Khái niệm và tầm quan trọng của việc phát triển hệ thống nhượng quyền thương mại trong lĩnh vực kinh doanh chuỗi cửa hàng F&B ..................................... 7 1.2.1. Các khái niệm cơ bản có liên quan đến đề tài ................................................... 7 1.2.2. Tầm quan trọng của việc phát triển hệ thống nhượng quyền thương mại đối với lĩnh vực kinh doanh chuỗi cửa hàng F&B ................................................................ 14 1.3. Các hình thức nhượng quyền thương mại .......................................................... 18 1.4. Điều kiện phát triển hệ thống nhượng quyền thương mại trong lĩnh vực kinh doanh chuỗi cửa hàng F&B ....................................................................................... 22 1.5. Quy trình phát triển hệ thống nhượng quyền thương mại .................................. 23 1.5.1. Xây dựng và thiết kế mô hình ......................................................................... 23 1.5.2. Tìm kiếm và đánh giá đối tác .......................................................................... 27 1.5.3. Ký kết hợp đồng .............................................................................................. 28 1.5.4. Kiểm soát hệ thống nhượng quyền thương mại .............................................. 33 1.6. Các yếu tố ảnh hưởng đến việc phát triển hệ thống nhượng quyền thương mại trong lĩnh vực kinh doanh chuỗi cửa hàng F&B ....................................................... 34 1.6.1. Các yếu tố ảnh hưởng bên ngoài ..................................................................... 34 1.6.2. Các yếu tố nguồn lực bên trong ...................................................................... 36 CHƢƠNG 2 PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ................................................... 39 2.1. Quy trình thực hiện nghiên cứu luận văn ........................................................... 39
2.1.1. Các bước nghiên cứu của luận văn ................................................................. 39 2.1.2. Thu thập tài liệu thực tế .................................................................................. 40 2.2. Phương pháp thu thập dữ liệu và xử lý dữ liệu .................................................. 40 2.3. Các phương pháp xử lý dữ liệu .......................................................................... 42 2.3.1. Phương pháp thông kê, mô tả.......................................................................... 42 2.3.2. Phương pháp phân tích .................................................................................... 43 2.3.3. Phương pháp tổng hợp .................................................................................... 43 2.3.4. Phương pháp so sánh....................................................................................... 44 CHƢƠNG 3 THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN HỆ THỐNG NHƢỢNG QUYỀN THƢƠNG MẠI CỦA MỘT SỐ DOANH NGHIỆP KINH DOANH CHUỖI CỬA HÀNG F&B TẠI VIỆT NAM ...................................................................... 45 3.1. Hoạt động phát triển hệ thống nhượng quyền thương mại của công ty Cổng Vàng ... 45 3.1.1. Giới thiệu chung về công ty ............................................................................ 45 3.1.2. Lịch sử hình thành và phát triển ...................................................................... 45 3.1.3. Hoạt động kinh doanh của Công ty ................................................................. 47 3.1.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến việc phát triển hệ thống nhượng quyền thương mại của Công ty Cổng Vàng ............................................................................................ 50 3.1.5. Thực trạng phát triển hệ thống nhượng quyền thương mại của công ty Cổng Vàng 52 3.2. Hoạt động phát triển hệ thống nhượng quyền thương mại của Highlands Coffee ........ 60 3.2.1. Giới thiệu chung về công ty ............................................................................ 60 3.2.2. Lịch sử hình thành và phát triển ...................................................................... 61 3.2.3. Hoạt động kinh doanh của Highland Coffee ................................................... 63 3.2.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến việc phát triển hệ thống nhượng quyền thương mại của Highlands Coffee ................................................................................................ 63 3.2.5. Thực trạng phát triển hệ thống nhượng quyền thương mại của Highlands Coffee tại Việt Nam .................................................................................................. 65 3.3. Đánh giá chung về thực trạng phát triển hệ thống nhượng quyền thương mại của một số doanh nghiệp kinh doanh nhượng quyền F&B tại Việt Nam ................. 70 3.3.1. Những thành tựu đạt được trong việc phát triển hệ thống nhượng quyền thương mại của công ty Cổng Vàng và Highland Coffee ......................................... 70
3.3.2.Những hạn chế trong việc phát triển hệ thống nhượng quyền thương mại của công ty Cổng Vàng và Highlands Coffee ................................................................. 72 CHƢƠNG 4 MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM PHÁT TRIỂN HỆ THỐNG NHƢỢNG QUYỀN THƢƠNG MẠI TRONG LĨNH VỰC F&B TẠI VIỆT NAM TRONG THỜI GIAN TỚI ......................................................................... 75 4.1. Những cơ hội và thách thức mới đối với việc phát triển hệ thống nhượng quyền thương mại trong lĩnh vực F&B tại Việt Nam .......................................................... 75 4.1.1. Cơ hội phát triển hệ thống nhượng quyền thương mại trong lĩnh vực F&B tại Việt Nam ................................................................................................................... 75 4.1.2. Thách thức phát triển hệ thống nhượng quyền thương mại trong lĩnh vực F&B tại Việt Nam .............................................................................................................. 77 4.2. Đề xuất một số giải pháp phát triển hệ thống nhượng quyền thương mại trong lĩnh vực F&B tại Việt Nam ....................................................................................... 77 4.2.1. Đối với bên nhượng quyền thương mại .......................................................... 77 4.2.2. Đối với bên nhận quyền .................................................................................. 83 4.3. Một số kiến nghị để tạo môi trường phát triển hệ thống NQTM tại Việt Nam........... 85 4.3.1. Xây dựng môi trường pháp luật cho nhượng quyền thương mại phát triển ... 85 4.3.2. Nâng cao nhận thức và hiểu biết của toàn xã hội về kinh doanh nhượng quyền ... 86 4.3.3. Xây dựng các chương trình hỗ trợ khuyến khích phát triển các doanh nghiệp nhượng quyền thương hiệu ....................................................................................... 87 4.3.4. Thành lập Hiệp hội Nhượng quyền thương mại Việt Nam ............................. 88 4.3.5. Nâng cao năng lực của cơ quan quản lý Nhà nước về nhượng quyền thương mại .. 88 4.3.6. Xây dựng cơ chế cung cấp thông tin ............................................................... 89 KẾT LUẬN .............................................................................................................. 91 TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................................................... 92 PHỤ LỤC
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT STT Ký hiệu Nguyên nghĩa 1 BTC Bộ tài chính 2 NQTM Nhượng quyền thương mại 3 TNHH Trách nhiệm hữu hạn 4 F&B (Food and Lĩnh vực đồ ăn và đồ uống Beverage) i
DANH MỤC BẢNG STT Bảng Nội dung Trang 1 Bảng 1.1 Sự khác nhau giữa các hình thức nhượng quyền thương mại xét theo quyền hạn của bên nhận 21 quyền 2 Bảng 2.1 Cách thức thu thập dữ liệu 41 3 Bảng 3.1 Tình hình kinh doanh của công ty GGG từ năm 51 2015 đến 2018 4 Bảng 3.2 Các chi phí Nhượng quyền của các mô hình nhà 57 hàng ii
DANH MỤC HÌNH STT Hình Nội dung Trang 1 Hình 2.1 Sơ đồ quy trình nghiên cứu 9 2 Hình 3.1 Biểu đồ tăng trưởng về số lượng nhãn hiệu của 48 Công ty GGG 3 Hình 3.2 Danh sách các chuỗi thương hiệu của GGG 49 4 Hình 3.3 Đội ngũ nhân viên - Đồng phục tại nhà hàng 53 Sumo BBQ 5 Hình 3.4 Thiết kế bên ngoài của nhà hàng Sumo BBQ 54 6 Hình 3.5 Thiết kế bên trong của nhà hang Sumo BBQ 54 7 Hình 3.6 Doanh thu của Highland Coffee so với các hãng 68 đồ uống khác năm 2017,2018 8 Hình 3.7 Logo Highlands Coffee 68 iii
LỜI MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của vấn đề Khoảng hơn chục năm trở lại đây, cụm từ “Nhượng quyền thương mại” đã trở thành một từ khóa quen thuộc đối với những doanh nghiệp hay cá nhân có mong muốn mở rộng, phát triển hay đầu tư kinh doanh theo mô hình chuỗi. Được biết đến như một mô hình kinh doanh, phát triển hệ thống chuỗi cửa hàng nhanh, hiệu quả, là kênh đầu tư nổi trội, mang lại lợi nhuận cao cho chủ thương hiệu cũng như đối tác tham gia nhận nhượng quyền thương mại trên thế giới, nhượng quyền thương mại đã nhanh chóng trở thành một trong những mô hình thành công nhất trong vòng 100 năm qua. Cùng với xu hướng mở cửa hội nhập kinh tế nhanh chóng, Việt Nam trở thành thị trường được chú ý đối với các thương hiệu lớn trong phạm vi khu vực và quốc tế. Hàng trăm thương hiệu trong các lĩnh vực Nhà hàng - Ăn uống, giáo dục, chăm sóc sức khỏe... đến từ Mỹ, Nhật, Pháp, Đức, Australia, Singapore…. đã không bỏ qua cơ hội vàng để tìm kiếm đối tác nhượng quyền độc quyền tại Việt Nam và các quốc gia tiềm năng khác trên thế giới, và một trong những ngành hàng diễn ra hoạt động nhượng quyền thương mại sôi động nhất phải kể đến ngành kinh doanh thực phẩm và đồ uống- F&B (Food and Beverage) với một số thương hiệu điển hình như: McDonald’s, Starbucks Coffee, KFC, Pizza Hut, Lotteria, The Coffee Bean & Tea Leaf, Baskin Robbins, Buger King… Tuy nhiên, nhượng quyền thương mại mới thực sự phát triển ở Việt Nam trong một thập kỉ trở lại đây. Theo thống kê của Bộ Công Thương, tính đến năm 2017, Việt Nam đã đón nhận 195 thương hiệu đến từ các quốc gia đăng ký nhượng quyền thương hiệu vào Việt Nam, trong đó có đến gần 50% là các doanh nghiệp kinh doanh lĩnh vực F&B (71 thương hiệu). Trong khi đó, chỉ có 4 thương hiệu của Việt Nam đăng ký nhượng quyền thương hiệu ra nước ngoài ở lĩnh vực cà phê, thời trang như: Trung Nguyên, T&T, Phở 24… Những con số này đồng thời cho thấy sự sôi động, phát triển mạnh mẽ của việc mở rộng hệ thống nhượng quyền thương mại đến từ các thương hiệu kinh doanh chuỗi cửa hàng 1
F&B tại Việt Nam. Tuy nhiên, nhượng quyền thương mại vẫn đem lại khá nhiều rủi ro, rủi ro về quyền kiểm soát, rủi ro tranh chấp, rủi ro về hình ảnh thương hiệu. Đồng thời nhượng quyền thương mại làm hao mòn đi khả năng sáng tạo kinh doanh của doanh nghiệp. Phương thức này cũng đem lại nhiều thách thức cho nền kinh tế Việt Nam. Song hành cùng làn sóng phát triển hệ thống nhượng quyền thương mại ngày một mạnh mẽ là nhu cầu hiểu biết ngày một gia tăng về các kiến thức lý thuyết mang tính chuyên ngành, các hoạt động nhằm phát triển hệ thống nhượng quyền có tính thời sự và các kinh nghiệm, bài học thành công thực tế từ các thương hiệu đi trước. Trong bối cảnh như vậy, việc nghiên cứu của một số thương hiệu mở rộng chuỗi cửa hàng F&B theo hình thức nhượng quyền tại Việt Nam để từ đó rút ra một số bài học kinh nghiệm và giải pháp phát triển hệ thống nhượng quyền thương mại cho các doanh nghiệp kinh doanh chuỗi cửa hàng F&B tại Việt Nam là một việc làm hết sức cần thiết. Với các lý do đó, tác giả mạnh dạn chọn và nghiên cứu vấn đề: “Phát triển Hệ thống nhượng quyền thương mại: Nghiên cứu điển hình một số chuỗi cửa hàng F&B tại Việt Nam” làm đề tài luận văn của mình. 2. Câu hỏi nghiên cứu Câu hỏi 1: Nhượng quyền thương mại là gì? Vì sao các doanh nghiệp lại phát triển nhượng quyền thương mại trong lĩnh vực F&B tại Việt Nam ? Câu hỏi 2: Thực trạng phát triển hệ thống nhượng quyền thương mại của công ty TNHH Cổng Vàng (Golden Gate) và Highlands Coffee tại Việt Nam (hai chuỗi của hàng F&B điển hình trong nhượng quyền thương thương mại) Câu hỏi 3: Từ những thực trạng phát triển hệ thống nhượng quyền thương mại trong lĩnh vực F&B của hai thương hiệu trên tại Việt Nam, giải pháp nào cho việc phát triển hệ thống nhượng quyền thương mại cho các doanh nghiệp kinh doanh chuỗi cửa hàng F&B tại Việt Nam ? 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của luận văn * Mục đích nghiên cứu: Đưa ra một số giải pháp cho các doanh nghiệp kinh doanh chuỗi cửa hàng nhượng quyền trong việc phát triển hệ thống nhượng quyền thương mại. 2
* Nhiệm vụ nghiên cứu: Xây dựng khung lý thuyết liên quan đến việc phát triển hệ thống nhượng quyền thương mại. Dựa trên khung lý thuyết, rà soát lại thực trạng, chỉ ra những thành công và hạn chế liên quan đến việc phát triển hệ thống nhượng quyền thương mại của một số doanh nghiệp kinh doanh chuỗi cửa hàng F&B tại Việt Nam. Đưa ra xu hướng và giải pháp cho việc phát triển hệ thống nhượng quyền thương mại đối với các doanh nghiệp kinh doanh chuỗi cửa hàng F&B tại Việt Nam. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của luận văn * Đối tượng nghiên cứu của luận văn là những hoạt động phát triển hệ thống nhượng quyền thương mại của một số doanh nghiệp kinh doanh chuỗi cửa hàng F&B tại Việt Nam. * Phạm vi nghiên cứu: Chủ thể nghiên cứu: Đề tài chỉ tập trung nghiên cứu hai chuỗi cửa hàng F&B: Công ty TNHH Cổng Vàng và Highlands coffee. Đây là 2 doanh nghiệp tiêu biểu trong lĩnh vực đồ ăn (Cổng Vàng) và đồ uống (Highlands Coffee) có hệ thống nhượng quyền thương mại có thể coi là lớn nhất và đầu tiên ở Việt Nam hiện nay, đã đạt được những thành tựu nhất định trong việc phát triển hệ thống nhượng quyền. Tốc độ mở rộng cửa hàng thông qua hình thức nhượng quyền thương mại hàng năm rất lớn. bên cạnh đó, doanh thu và lợi nhuận thu được hàng năm lớn nhất trong cá đối thủ kinh doanh mặt hàng F&B tại Việt Nam.Thông qua nghiên cứu điển hình 2 doanh nghiệp để có những phân tích, đánh giá về thực trạng phát triển hệ thống nhượng quyền thương mại của các doanh nghiệp kinh doanh chuỗi cửa hàng F&B tại Việt Nam, và đưa ra các giải pháp nhằm phát triển hệ thống nhượng quyền thương mại của các doanh nghiệp kinh doanh chuỗi cửa hàng F&B tại Việt Nam trong thời gian tới. Phạm vi nội dung: Đề tài nghiên cứu những hoạt động trong phát triển hệ thống nhượng quyền thương mại của một số doanh nghiệp kinh doanh chuỗi cửa hàng F&B 3
bao gồm từ bước xây dựng nền tảng về nguồn lực, mô hình kinh doanh, thương hiệu để phát triển nhượng quyền đến các bước tìm kiếm đối tác nhận quyền, hỗ trợ và kiểm soát đối tác nhượng quyền. Tuy nhiên, đề tài không đi sâu vào phân tích các vấn đề pháp lý liên quan đến hợp đồng nhượng quyền thương mại cũng như những ưu, nhược điểm khi áp dụng mô hình này trong hoạt động kinh doanh. Phạm vi không gian: Đề tài nghiên cứu trong phạm vi chủ yếu tại thị trường Việt Nam. Phạm vi thời gian: Dữ liệu được sử dụng trong luận văn có giá trị từ năm 2014 đến năm 2019. 5. Những đóng góp của Luận văn Luận văn hệ thống hóa kiến thức và các vấn đề lý luận của nhượng quyền thương mại trong lĩnh vực kinh doanh chuỗi cửa hàng F&B như khái niệm, đặc trưng, vai trò,… từ đó đưa ra các đánh giá và biện pháp nhằm hoàn thiện việc phát triển nhượng quyền thương mại các doanh nghiệp tại Việt Nam. Luận văn tập trung phân tích trường hợp các doanh nghiệp điển hình kinh doanh nhượng quyền thương mại tại Việt Nam và từ đó đưa ra một số giải pháp cho doanh nghiệp. Luận văn đưa ra kinh nghiệm làm nhượng quyền thương mại từ các doanh nghiệp điển hình và phân tích tình hình nhượng quyền thương mại thực tế ở các doanh nghiệp tại Việt Nam, từ đó đưa ra một số giải pháp cụ thể để phát triển nhượng quyền thương mại trong lĩnh vực F&B Nhìn chung, đề tài “Phát triển hệ thống nhượng quyền thương mại: nghiên cứu điển hình một số chuỗi cửa hàng F&B tại Việt Nam” có kế thừa các nghiên cứu trên về những khung lý thuyết, pháp lý cơ bản và những kinh nghiệm, giải pháp nói chung về nhượng quyền thương mại. Bên cạnh đó, đề tài có sự khác biệt ở tính thời sự, cập nhật, và phạm vi nghiên cứu, luận văn sẽ đi sâu nghiên cứu trong một lĩnh vực ngành hàng nhất định - lĩnh vực F&B và giới hạn bài học rút ra áp dụng cho doanh nghiệp kinh doanh chuỗi F&B tại Việt Nam. 4
6. Kết cấu luận văn Nội dung luận văn bao gồm 04 chương: Chƣơng 1. Khung lý thuyết về việc phát triển hệ thống nhượng quyền thương mại trong lĩnh vực kinh doanh chuỗi cửa hàng F&B Chƣơng 2. Phương pháp nghiên cứu Chƣơng 3. Thực trạng phát triển hệ thống nhượng quyền thương mại của một số doanh nghiệp kinh doanh chuỗi F&B tại Việt Nam Chƣơng 4. Giải pháp trong việc phát triển hệ thống nhượng quyền thương mại cho các doanh nghiệp kinh doanh chuỗi cửa hàng F&B tại Việt Nam 5
CHƢƠNG 1 KHUNG LÝ THUYẾT VỀ PHÁT TRIỂN HỆ THỐNG NHƢỢNG QUYỀN THƢƠNG MẠI TRONG LĨNH VỰC KINH DOANH CHUỖI CỬA HÀNG F&B 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu Trên thế giới, đã có không ít những cuốn sách cung cấp những kiến thức cơ bản và các vấn đề liên quan về việc nhượng quyền thương mại như: Frank Hoy, Rozenn Perrigot, Andrew Terry (2017), Handbook of Research on Franchising. Cuốn sách cung cấp cho người đọc nền tảng kiến thức cơ bản về nhượng quyền thương mại: những cơ hội nhượng quyền cho doanh nghiệp, hành vi của người nhượng quyền thương mại và người nhận nhượng quyền thương mại, những quy tắc, chính sách doanh nghiệp kinh doanh nhượng quyền cần lưu ý, nhượng quyền thương mại trong hội nhập… BridgehouseLaw Germany Rechtsanwaltsgesellschaft mbH Habsburgerring 2 - WESTGATE, 50674 Cologne (2015), International Franchise Handbook 1st Edition, cuốn sách là tập hợp những nhận định, ý kiến của nhiều chuyên gia đến từ nhiều quốc gia trên thế giới chia sẻ về vấn đề nhượng quyền thương mại đứng trên khía cạnh pháp lý. Joe Mathews, Don Debolt, Deb Percival, (2011), Street Smart Franchising. Trong cuốn sách này, các tác giả đã đưa ra những câu chuyện thực tế về nhượng quyền thương mại để từ đó chỉ ra những yếu tố có thể dẫn đến thành công hay rủi ro trong việc nhượng quyền thương mại và những điều cần lưu ý trước khi mua nhượng quyền thương mại. Michael H. Seid, Dave Thomas, (2006), Franchising For Dummies Second Edition. Cuốn sách đưa ra một cái nhìn tổng quát về quá trình nhượng quyền thương mại từ khâu đánh giá, mua nhượng quyền, vận hành cửa hàng nhượng quyền và bán nhượng quyền. Tại Việt Nam, cũng đã có một số sách, bài luận văn nghiên cứu về hoạt động nhượng quyền thương mại cả trong phạm vi trong và ngoài nước: Nguyễn Phi Vân, (2015), Nhượng quyền khởi nghiệp, con đường ngắn để bước ra thế giới. Trong cuốn sách, tác giả đã phác thảo một bức tranh tổng quát về ngành nhượng quyền thế giới, 6
từ lịch sử - bản đồ - khái niệm, nhưng đồng thời cũng chi tiết đến từng biểu mẫu được sử dụng trong từng lĩnh vực nhượng quyền khác nhau. Trịnh Thị Mỹ Châu, (2007), Phát triển hệ thống nhượng quyền thương mại của Phở 24. Luận văn tập trung phân tích trường hợp của một số doanh nghiệp Việt Nam kinh doanh nhượng quyền cụ thể và từ đó đưa ra một số giải pháp cho doanh nghiệp. Đào Phương Anh, (2006), Mô hình nhượng quyền thương mại (Franchising): Kinh nghiệm trên thế giới và thực tế tại Việt Nam. Luận văn đưa ra kinh nghiệm làm nhượng quyền thương mại từ các doanh nghiệp điển hình tại Việt Nam và phân tích tình hình nhượng quyền thương mại thực tế ở các doanh nghiệp, từ đó đưa ra một số giải pháp cụ thể. Nhìn chung, đề tài “Phát triển hệ thống nhượng quyền thương mại: nghiên cứu điển hình một số chuỗi cửa hàng F&B tại Việt Nam” có kế thừa các nghiên cứu trên về những khung lý thuyết, pháp lý cơ bản và những kinh nghiệm, giải pháp nói chung về nhượng quyền thương mại. Bên cạnh đó, đề tài có sự khác biệt ở tính thời sự, cập nhật, và phạm vi nghiên cứu, khóa luận sẽ đi sâu nghiên cứu trong một lĩnh vực ngành hàng nhất định - lĩnh vực F&B và giới hạn bài học rút ra áp dụng cho một số doanh nghiệp kinh doanh chuỗi F&B Việt Nam. 1.2. Khái niệm và tầm quan trọng của việc phát triển hệ thống nhƣợng quyền thƣơng mại trong lĩnh vực kinh doanh chuỗi cửa hàng F&B 1.2.1. Các khái niệm cơ bản có liên quan đến đề tài * Nhượng quyền thương mại Nhượng quyền thương mại (thuật ngữ quốc tế gọi là “franchise” - xuất phát từ chính từ “franc” trong tiếng Pháp cổ, có nghĩa là “tự do”) là một hình thức nhân rộng mô hình kinh doanh hoặc phân phối sản phẩm có lịch sử phát triển lâu dài tại rất nhiều các quốc gia trên thế giới, nó đã được áp dụng rộng rãi, phổ biến, và đặc biệt hiệu quả tại thị trường châu Âu, châu Mỹ và hiện đang phát triển mạnh mẽ ở thị trường các quốc gia châu Á và Việt Nam. Xuất hiện tại châu Âu vào khoảng thế kỷ 17 - 18 và bắt đầu thực sự bùng nổ tại Mỹ vào giữa thế kỷ 19, cho đến nay, trải qua hàng trăm năm lịch sử, cụm từ “nhượng quyền thượng mại” hay “franchise” đã có không ít những định nghĩa khác nhau từ rất nhiều nguồn tư liệu trên thế giới. 7
Theo Luật Thương mại Việt Nam (2005, tr.134), Mục 8, Điều 284 có viết “Nhượng quyền thương mại là hoạt động thương mại, theo đó bên nhượng quyền cho phép và yêu cầu bên nhận quyền tự mình tiến hành việc mua bán hàng hóa, cung ứng dịch vụ theo các điều kiện sau đây: 1. Việc mua bán hàng hóa, cung ứng dịch vụ được tiến hành theo cách thức tổ chức kinh doanh do bên nhượng quyền quy định và được gắn với nhãn hiệu hàng hóa, tên thương mại, bí quyết kinh doanh, biểu tượng kinh doanh, quảng cáo của bên nhượng quyền; 2. Bên nhượng quyền có quyền kiểm soát và trợ giúp cho bên nhận nhượng quyền trong việc điều hành công việc kinh doanh. Như vậy, Luật Thương mại Việt Nam (2005) đã mang đến cho chúng ta cái nhìn cơ bản về “nhượng quyền thương mại”. Tuy nhiên, định nghĩa trong điều mục này đã bỏ qua một yếu tố khá quan trọng liên quan đến hoạt động nhượng quyền thương mại, đó là “phí nhượng quyền” và trách nhiệm của các bên đối với khoản phí này. Theo Hội đồng Thương mại Liên bang Hoa Kỳ (Federal Trade Commission), nhượng quyền thương mại (franchise) được định nghĩa như sau: Nhượng quyền thương mại (franchise) là một hợp đồng hay một thỏa thuận giữa ít nhất hai người, trong đó: Người mua nhượng quyền được cấp quyền bán hay phân phối sản phẩm, dịch vụ theo cùng một kế hoạch hay hệ thống tiếp thị của người chủ thương hiệu. Hoạt động kinh doanh của người mua nhượng quyền phải triệt để tuân theo kế hoạch hay hệ thống tiếp thị này gắn liền với nhãn hiệu, thương hiệu, biểu tượng, khẩu hiệu, tiêu chí, quảng cáo và những biểu tượng thương mại khác của chủ thương hiệu. Người mua nhượng quyền phải trả một khoản phí, trực tiếp hay gián tiếp, gọi là phí nhượng quyền (franchise fee). Định nghĩa về “nhượng quyền thương mại” của Hội đồng Thương mại Liên bang Hoa Kỳ đã đưa ra một cái nhìn cụ thể và gần gũi hơn liên quan đến thuật ngữ này. Thay vì định nghĩa “nhượng quyền thương mại” như một “hoạt động thương mại” chung chung ở Luật Thương mại Việt Nam (2005), Hội đồng Thương mại Liên 8
bang Hoa Kỳ chỉ rõ “nhượng quyền thương mại” là “một hợp đồng”, “một thỏa thuận”, “giữa ít nhất hai người”, đi thẳng vào bản chất của hoạt động. Ngoài ra, định nghĩa của Hội đồng Thương mại Liên bang Hoa Kỳ đã đầy đủ hơn khi đề cập đến vấn đề “phí nhượng quyền” trong nhượng quyền thương mại, khía cạnh mà định nghĩa trong Luật Thương mại Việt Nam đã bỏ qua. Tuy nhiên, định nghĩa này một lần nữa cũng chưa đề cập đến phạm vi sử dụng (thời gian và không gian) của bên nhận nhượng quyền đối với gói nhượng quyền đã mua. Để làm rõ hơn vấn đề phạm vi sử dụng về thời gian và không gian đối với việc nhận gói nhượng quyền của bên mua nhượng quyền, trong cuốn sách “A guide to franchising in Malaysia” (Hướng dẫn nhượng quyền thương mại tại Malaysia), tác giả Awalan Abdul Aziz (2003, tr.26) có viết: “Nhượng quyền thương mại (franchise) là một phương thức tiếp thị và phân phối sản phẩm hay dịch vụ dựa trên mối quan hệ giữa hai đối tác. Một bên là bên bán nhượng quyền (franchisor), một bên là bên mua nhượng quyền (franchisee). Bên mua nhượng quyền được cấp phép sử dụng thương hiệu của bên bán nhượng quyền tại một địa điểm hay một khu vực nhất định trong một khoảng thời gian xác định.” Như vậy có thể thấy, trong hoạt động nhượng quyền thương mại, các quy định về mặt phạm vi thời gian, không gian đều cần được các bên chủ thể xác định một cách rõ ràng. Tóm lại, tùy theo từng cách nhìn và quan điểm cụ thể của các nhà làm luật, chuyên gia tại từng khu vực, quốc gia khác nhau mà chúng ta có những cách diễn giải khác nhau về cụm từ “nhượng quyền thương mại”. Tuy nhiên, nhìn chung tất cả các định nghĩa trên đều hướng đến một số những điểm chung như sau: Thứ nhất, về chủ thể của nhượng quyền thương mại: Chủ thể của quan hệ nhượng quyền thương mại bao gồm bên nhượng quyền và bên nhận quyền. Các chủ thể này có thể là cá nhân hoặc pháp nhân, là công dân trong nước hoặc người nước ngoài. Trong thực tế, đa số các bên tham gia quan hệ nhượng quyền thương mại là thương nhân. Tuy nhiên, cũng có khi họ không phải là thương nhân, đặc biệt là khi nhượng quyền thương mại diễn ra trong các lĩnh vực như nông nghiệp, thủ công và 9
hành nghề tự do. Ví dụ: hoạt động của nhà tư vấn về hôn nhân được thực hiện bởi một bên nhận quyền. Có thể có hai bên hoặc nhiều bên tham gia vào quan hệ nhượng quyền thương mại. Bên nhượng quyền và bên nhận quyền có tư cách pháp lý độc lập với nhau và tự chịu trách nhiệm đối với những rủi ro trong hoạt động kinh doanh của mình. Thứ hai, về đối tượng của nhượng quyền thương mại: Đối tượng của nhượng quyền thương mại là “quyền thương mại”, đây là một khái niệm “trừu tượng” có mối liên hệ đặc biệt với các đối tượng sở hữu trí tuệ. Trước đây nhượng quyền thương mại được xem là nhượng quyền phân phối sản phẩm, còn hiện nay đa số các nước theo quan điểm coi nhượng quyền thương mại là nhượng quyền phương thức kinh doanh. Đây là cách hiểu tiến bộ và phù hợp với xu thế hội nhập kinh tế thế giới. Chính vì vậy, “Quyền thương mại” không chỉ dừng ở việc sử dụng tên thương mại, kiểu dáng thiết kế của hàng hóa mà còn mở rộng không ngừng bao gồm nhiều quyền năng khác trong hoạt động kinh doanh. nhượng quyền thương mại chính là một thể thống nhất tạo nên bởi nhiều quyền tài sản khác nhau như: quyền sử dụng các tài sản sở hữu trí tuệ (tên thương mại, nhãn hiệu hàng hoá/dịch vụ, bí mật kinh doanh, bí quyết công nghệ,…), và quyền kinh doanh theo mô hình, với phương thức quản lý, đào tạo, tiếp thị sản phẩm của bên nhượng quyền…Chính vì thế Quyền thương mại là thứ tài sản vô hình nhưng lại mang một giá trị kinh tế rất lớn. Thứ ba, nhượng quyền thương mại luôn tồn tại mối quan hệ mật thiết giữa bên nhượng quyền và bên nhận quyền. Giống như các quan hệ kinh tế khác luôn đòi hỏi phải thiết lập mối liên hệ giữa các bên với nhau, song nhượng quyền thương mại thể hiện sự gắn bó chặt chẽ của bên nhượng quyền và bên nhận quyền. Bởi nhượng quyền thương mại về bản chất là nhân rộng một mô hình kinh tế, là quá trình tạo ra các bản sao giống hệt nhau. Vì thế bên nhượng quyền và bên nhận quyền phải tạo ra mối quan hệ liên tục, thông suốt trong quá trình nhượng quyền thương mại để tạo ra được một bản sao hoàn hảo. Bên nhượng quyền phải hướng dẫn, giúp đỡ kỹ thuật, đào tạo nhân viên cho bên nhận quyền, đồng thời bên nhận nhượng quyền không thể tự mình sáng tạo thêm các ý tưởng mới trong kinh doanh mà phải tuân thủ tuyệt 10