Luận văn Thạc sĩ Quản trị kinh doanh: Phát triển văn hóa doanh nghiệp tại Ngân hàng Thương mại cổ phần Công thương Việt Nam - Chi nhánh Thái Nguyên

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:116

Thêm vào BST

Báo xấu

26
lượt xem 8
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài nghiên cứu về lĩnh vực văn hóa doanh nghiệp tại Ngân hàng Thương mại cổ phần (TMCP) Công thương Việt Nam - Chi nhánh Thái Nguyên, phân tích các điểm tích cực và hạn chế, từ đó đề ra định hướng và giải pháp để phát triển văn hóa doanh nghiệp. Mời các bạn cùng tham khảo.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản trị kinh doanh: Phát triển văn hóa doanh nghiệp tại Ngân hàng Thương mại cổ phần Công thương Việt Nam - Chi nhánh Thái Nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH NGUYỄN HỒNG NGA PHÁT TRIỂN VĂN HÓA DOANH NGHIỆP TẠI NGÂN HÀNG TMCP CÔNG THƯƠNG VIỆT NAM - CHI NHÁNH THÁI NGUYÊN LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG CHUYÊN NGÀNH: QUẢN TRỊ KINH DOANH THÁI NGUYÊN - 2017
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH NGUYỄN HỒNG NGA PHÁT TRIỂN VĂN HÓA DOANH NGHIỆP TẠI NGÂN HÀNG TMCP CÔNG THƯƠNG VIỆT NAM - CHI NHÁNH THÁI NGUYÊN Chuyên ngành: Quản trị kinh doanh Mã số: 60.34.01.02 LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. NGUYỄN HUY HOÀNG THÁI NGUYÊN - 2017
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan rằng, đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Những số liệu, thông tin và kết quả nghiên cứu trong luận văn là trung thực và chưa được sử dụng để bảo vệ bất cứ một luận văn nào. Mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn này đã được cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong luận văn đều đã được ghi rõ nguồn gốc. Thái Nguyên, tháng 3 năm 2017 Tác giả Nguyễn Hồng Nga
ii LỜI CẢM ƠN Trong quá trình thực hiện đề tài: “Phát triển văn hóa doanh nghiệp tại Ngân hàng Thương mại cổ phần Công thương Việt Nam - Chi nhánh Thái Nguyên”, tôi đã nhận được sự hướng dẫn, giúp đỡ, động viên của nhiều cá nhân và tập thể. Tôi xin được bày tỏ sự cảm ơn sâu sắc nhất tới tất cả các cá nhân và tập thể đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi trong học tập và nghiên cứu. Tôi xin trân trọng cảm ơn Ban Giám hiệu, Phòng Đào tạo, các khoa, phòng của Trường Đại học Kinh tế và Quản trị kinh doanh - Đa ̣i ho ̣c Thái Nguyên đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi về mọi mặt trong quá trình học tập và hoàn thành luận văn này. Tôi xin trân trọng cảm ơn sự giúp đỡ tận tình của giáo viên hướng dẫn PGS.TS. NGUYỄN HUY HOÀNG. Tôi xin cảm ơn sự giúp đỡ, đóng góp nhiều ý kiến quý báu của các nhà khoa học, các thầy, cô giáo trong Trường Đa ̣i ho ̣c Kinh tế và Quản trị Kinh doanh - Đại học Thái Nguyên. Trong quá trình thực hiện đề tài, tôi còn được sự giúp đỡ và cộng tác của các đồng chí tại các địa điểm nghiên cứu, tôi xin chân thành cảm ơn các bạn bè, đồng nghiệp và gia đình đã tạo điều kiện mọi mặt để tôi hoàn thành nghiên cứu này. Tôi xin bày tỏ sự cảm ơn sâu sắc đối với mọi sự giúp đỡ quý báu đó. Thái Nguyên, tháng 3 năm 2017 Tác giả Nguyễn Hồng Nga
iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .......................................................................................................i LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................ii MỤC LỤC ................................................................................................................ iii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT....................................................................... vii DANH MỤC CÁC BẢNG ................................................................................... viii DANH MỤC SƠ ĐỒ, HÌNH ...................................................................................ix MỞ ĐẦU ...................................................................................................................1 1. Tính cấp thiết của đề tài.........................................................................................1 2. Mục tiêu nghiên cứu ..............................................................................................2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ........................................................................3 4. Những đóng góp mới của đề tài ............................................................................3 5. Bố cục của luận văn ...............................................................................................3 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ VĂN HÓA DOANH NGHIỆP ...................................................................................................5 1.1. Cơ sở lý luận .......................................................................................................5 1.1.1. Một số khái niệm .............................................................................................5 1.1.2. Đặc điểm của văn hóa doanh nghiệp..............................................................7 1.1.3.Vai trò của văn hóa doanh nghiệp ...................................................................8 1.1.4. Một số mô hình văn hóa doanh nghiệp ........................................................13 1.1.5. Phát triển văn hóa doanh nghiệp..................................................................14 1.1.6. Các nhân tố ảnh hưởng tới sự hình thành văn hóa doanh nghiệp...............19 1.2. Cơ sở thực tiễn về văn hóa doanh nghiệp .......................................................23 1.2.1.Kinh nghiệm về văn hóa doanh nghiệp của Ngân hàng Nông nghiệp và phát triển nông thôn Việt Nam (Agribank) ............................................................23 1.2.2. Kinh nghiệm về văn hóa doanh nghiệp của Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam (Vietcombank) ...........................................................................27
iv 1.2.3. Bài học kinh nghiệm rút ra cho Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam - Chi nhánh Thái Nguyên ...............................................................................30 Chương 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ...................................................31 2.1. Câu hỏi nghiên cứu ...........................................................................................31 2.2. Phương pháp nghiên cứu..................................................................................31 2.2.1. Thu thập dữ liệu .............................................................................................31 2.2.2. Quy trình nghiên cứu .....................................................................................33 2.2.3. Phương pháp xử lý, tổng hợp dữ liệu ...........................................................36 2.2.4. Phương pháp phân tích dữ liệu điều tra........................................................36 2.3. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu ...........................................................................37 Chương 3: THỰC TRẠNG VĂN HÓA DOANH NGHIỆP TẠI NGÂN HÀNG TMCP CÔNG THƯƠNG VIỆT NAM - CHI NHÁNH THÁI NGUYÊN ..................................................................................41 3.1. Giới thiệu khái quát về Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam – Chi nhánh Thái Nguyên..................................................................................................41 3.1.1. Lịch sử hình thành phát triển Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam - Chi nhánh Thái Nguyên ...............................................................................41 3.1.2. Bộ máy tổ chức ..............................................................................................42 3.1.3. Chức năng nhiệm vụ......................................................................................42 3.1.4. Các sản phẩm dịch vụ....................................................................................46 3.1.5. Kết quả hoạt động kinh doanh giai đoạn 2014-2016 ..................................49 3.2. Thực trạng văn hóa doanh nghiệp của Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam - Chi nhánh Thái Nguyên .......................................................................50 3.2.1. Cấu trúc hữu hình văn hóa doanh nghiệp của Ngân hàng ..........................50 3.2.2. Những giá trị được tuyên bố và những quan niệm chung...........................55 3.3. Kết quả khảo sát về nội dung văn hóa doanh nghiệp của Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam - Chi nhánh Thái Nguyên ...................................59 3.3.1.Đánh giá của nhân viên về nội dung văn hóa của doanh nghiệp.................59
v 3.3.2.Đánh giá của lãnh đạo về nội dung văn hóa doanh nghiệp..........................61 3.3.3. Đánh giá chung của các đối tượng khảo sát trong chi nhánh về nội dung văn hóa doanh nghiệp.....................................................................................62 3.3.4. Đánh giá của khách hàng về văn hóa của doanh nghiệp.............................65 3.4. Kết quả khảo sát nhận diện mô hình văn hóa doanh nghiệp hiện tại và định hướng trong tương lai của Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam - Chi nhánh Thái Nguyên...........................................................................................66 3.4.1. Đánh giá về nhận diện về mô hình văn hóa doanh nghiệp .........................66 3.4.2. Đánh giá của lãnh đạo cấp cao về mô hình văn hóa doanh nghiệp ............68 3.4.3. Đánh giá chung của các đối tượng khảo sát về mô hình văn hóa doanh nghiệp ..........................................................................................................70 3.5. Một số nhận xét đánh giá về văn hóa doanh nghiệp tại Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam - Chi nhánh Thái Nguyên ...................................72 3.5.1. Những kết quả đạt được ................................................................................72 3.5.2. Những hạn chế và nguyên nhân ...................................................................73 Chương 4: ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN VĂN HÓA DOANH NGHIỆP TẠI NGÂN HÀNG TMCP CÔNG THƯƠNG VIỆT NAM - CHI NHÁNH THÁI NGUYÊN .............................................................75 4.1. Định hướng, mục tiêu phát triển văn hóa doanh nghiệp tại Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam - Chi nhánh Thái Nguyên ...................................75 4.1.1.Định hướng .....................................................................................................75 4.1.2.Mục tiêu...........................................................................................................76 4.2. Giải pháp phát triển văn hóa doanh nghiệp tại Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam - Chi nhánh Thái Nguyên ..........................................................77 4.2.1. Giải pháp hoàn thiện nội dung giá trị hữu hình ...........................................77 4.2.2. Giải pháp hoàn thiện nội dung giá trị tuyên bố và quan niệm chung .........78 4.2.3. Hoàn thiện mô hình văn hóa doanh nghiệp của chi nhánh .........................79 4.3. Một số kiến nghị ...............................................................................................86
vi 4.3.1. Kiến nghị đối với Nhà nước..........................................................................86 4.3.2.Kiến nghị với Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam ..........................87 KẾT LUẬN .............................................................................................................88 TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................................89 PHỤ LỤC ................................................................................................................91
vii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT DN : Doanh nghiệp NH TMCP : Ngân hàng thương mại cổ phần NXB : Nhà xuất bản PGD : Phòng giao dịch TNHH : Trách nhiệm hữu hạn VH : Văn hóa VHDN : Văn hóa doanh nghiệp Vietinbank Thái Nguyên : Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam chi nhánh Thái Nguyên
viii DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 3.1. Kết quả hoạt động kinh doanh giai đoạn 2014 - 2016.................... 49 Bảng 3.2. Cơ cấu giới tính và độ tuổi của cán bộ, nhân viên tại Vietinbank Thái Nguyên.................................................................................... 58 Bảng 3.3. Cơ cấu theo trình độ ....................................................................... 59 Bảng 3.4. Kết quả đánh giá của nhân viên về nội dung văn hóa của doanh nghiệp ................................................................................... 60 Bảng 3.5. Kết quả đánh giá của lãnh đạo về nội dung văn hóa của doanh nghiệp ................................................................................... 61 Bảng 3.6. Kết quả đánh giá chung về nội dung văn hóa của doanh nghiệp của nhân viên và lãnh đạo ............................................................... 62 Bảng 3.7. Kết quả đánh giá của khách hàng về nội dung văn hóa của doanh nghiệp ................................................................................... 65 Bảng 3.8. Kết quả khảo sát nhận diện mô hình văn hóa doanh nghiệp hiện tại và định hướng trong tương lai - Đối tượng nhân viên ............... 67 Bảng 3.9. Kết quả khảo sát nhận diện mô hình văn hóa doanh nghiệp hiện tại và định hướng trong tương lai - Đối tượng lãnh đạo ................. 69 Bảng 3.10. Kết quả khảo sát nhận diện mô hình văn hóa doanh nghiệp hiện tại và định hướng trong tương lai - Tất cả các đối tượng khảo sát ........................................................................................... 71
ix DANH MỤC SƠ ĐỒ, HÌNH Sơ đồ 1.1. Sơ đồ các cấp độ văn hoá doanh nghiệp ........................................ 15 Sơ đồ 3.1. Mô hình tổ chức quản lý tại VietinBank Thái Nguyên ................. 42 Hình 3.1. Logo, slogan VietinBank ................................................................ 51
1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Trong điều kiện toàn cầu hóa kinh tế mạnh mẽ và hội nhập kinh tế ngày càng sâu rộng như hiện nay bên cạnh những cơ hội to lớn mới mở ra, các doanh nghiệp Việt Nam cũng đang đứng trước những thách thức không nhỏ. Mức độ cạnh tranh ngày càng gay gắt, trải dài trên thị trường trong nước và cả phạm vi quốc tế ta ̣o nên mô ̣t bức tranh về kinh doanh rấ t phức ta ̣p mà trong đó yế u tố ca ̣nh tranh là yế u tố không thể thiế u đố i với bấ t kỳ ngành nghề kinh doanh nào. Để tồn tại và phát triển, các doanh nghiệp cần phải chú ý đến việc nâng cao năng lực cạnh tranh của mình. Để nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp, ngoài những giải pháp truyền thống như đổi mới công nghệ, tăng cường vốn, tập trung đào tạo nguồn nhân lực... thì cần phải xây dựng văn hóa doanh nghiệp. Trong quá trình phát triển, mỗi doanh nghiệp đểu nỗ lực xây dựng một hệ thống quan điểm giá trị để công nhân viên chức chấp nhận, tạo ra sự hài hòa trong nội bộ doanh nghiệp, một không khí văn hóa tích cực để phát huy thế mạnh văn hóa của tập thể, tăng cường nội lực và sức mạnh của doanh nghiệp. Văn hóa doanh nghiệp không chỉ là những giá trị văn hóa tinh thần mà doanh nghiệp tạo ra mà còn biểu hiện thông qua những giá trị mà doanh nghiệp mang tới cho khách hàng. Đó là thương hiệu, là chất lượng sản phẩm, là cung cách phục vụ, là niềm tin của công chúng đối với doanh nghiệp. Văn hóa doanh nghiệp chính là yêu tố quyết định và không thể thiếu để doanh nghiệp bước vào hành trình mới đầy thử thách trong tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế. Trong bối cảnh đó, các ngân hàng thương ma ̣i Viê ̣t Nam đang nỗ lực hế t sức để tồ n ta ̣i và phát triể n, với loại hình kinh doanh đặc thù và thường xuyên tiếp xúc trực tiếp với số lượng lớn khách hàng mỗi ngày, khách hàng của ngành dịch vụ ngân hàng lại đa dạng về trình độ, văn hóa… nên việc tiếp xúc,
2 tương tác cần sự nhanh nhạy, uyển chuyển và tế nhị. Do đó, việc xây dựng văn hóa trong ngành ngân hàng là hết sức quan trọng. Các Ngân hàng thương mại cần phải xây dựng những chuẩn mực, những giá trị đặc trưng khác biệt để có thể tồn tại, đứng vững và phát triển trong ngành Tài chính - Ngân hàng. Đã có rất nhiều các cuộc thảo luận, các bài viết trên các phương tiện thông tin đại chúng bàn về vấn đề này, nhưng trên thực tế hiểu văn hóa doanh nghiệp như thế nào cho chuẩn xác thì vẫn còn tồn tại rất nhiều những ý kiến khác nhau. Từ chỗ chưa nhận thức đầy đủ về văn hóa doanh nghiệp, nhất là trong điều kiện hội nhập hiện nay, nên trong một chừng mực nhất định, các doanh nghiệp vẫn chưa phát huy được sức mạnh của mình. Vì vậy mà văn hóa doanh nghiệp cần được tìm hiểu và nghiên cứu thêm nữa để tạo ra cái nhìn hoàn thiện hơn, góp phần xây dựng và phát triển doanh nghiệp vững mạnh. Trên cơ sở đó tác giả đã lựa chọn đề tài: “Phát triển văn hóa doanh nghiệp tại Ngân hàng Thương mại cổ phần Công thương Việt Nam - Chi nhánh Thái Nguyên” làm đề tài nghiên cứu cho luận văn Thạc sĩ của mình. 2. Mục tiêu nghiên cứu 2.1. Mục tiêu tổng quát Nghiên cứu về lĩnh vực văn hóa doanh nghiệp tại Ngân hàng Thương mại cổ phần (TMCP) Công thương Việt Nam - Chi nhánh Thái Nguyên, phân tích các điểm tích cực và hạn chế, từ đó đề ra định hướng và giải pháp để phát triển văn hóa doanh nghiệp. 2.2. Mục tiêu cụ thể Đề tài nghiên cứu được thực hiện nhằm các mục tiêu: - Hệ thống hóa một số vấn đề lý luận cơ bản về văn hóa doanh nghiệp làm cơ sở nghiên cứu văn hóa doanh nghiệp của Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam - Chi nhánh Thái Nguyên. - Phân tích, đánh giá thực trạng văn hóa doanh nghiệp tại Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam - Chi nhánh Thái Nguyên để làm rõ tính cấp thiết phát triển văn hóa doanh nghiệp.
3 - Đề xuất các giải pháp cho việc phát triển văn hóa doanh nghiệp tại Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam - Chi nhánh Thái Nguyên. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu - Đối tượng nghiên cứu của đề tài là các nội dung hình thành và tác động đa chiều liên quan đến văn hóa doanh nghiệp tại Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam - Chi nhánh Thái Nguyên. - Đối tượng thu thập thông tin là các cán bộ tại Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam - Chi nhánh Thái Nguyên và các khách hàng đến giao dịch tại Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam - Chi nhánh Thái Nguyên. 3.2. Phạm vi nghiên cứu Phạm vi về không gian: Tại trụ sở chính Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam - Chi nhánh Thái Nguyên. Phạm vi thời gian: Số liệu được thu thập trong giai đoạn 2014 – 2016. Phạm vi nội dung nghiên cứu: thực trạng văn hóa doanh nghiệp tại Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam - Chi nhánh Thái Nguyên 4. Những đóng góp mới của đề tài Luận văn là công trình khoa học có ý nghĩa thực tiễn thiết thực góp phần giúp Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam - Chi nhánh Thái Nguyên xây dựng và phát triển văn hóa riêng phù hợp với tầm nhìn, sứ mệnh và mục tiêu của mình. Trên cơ sở hệ thống hóa một số vấn đề lý luận cơ bản về văn hóa doanh nghiệp làm nền tảng, đề tài đã vận dụng các mô hình lý thuyết để xây dựng mô hình đánh giá hiện trạng văn hóa doanh nghiệp tại địa bàn nghiên cứu. 5. Bố cục của luận văn Ngoài lời nói đầu và kết luận, danh mục các từ viết tắt, danh mục các hình vẽ, đồ thị bảng biểu, danh mục tài liệu tham khảo, các phụ lục; Nội dung luận văn được trình bày theo kết cấu thành 4 chương:
4 Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về văn hóa doanh nghiệp. Chương 2: Phương pháp nghiên cứu. Chương 3: Thực trạng văn hóa doanh nghiệp tại Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam - Chi nhánh Thái Nguyên. Chương 4: Định hướng và giải pháp phát triển văn hóa doanh nghiệp tại Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam - Chi nhánh Thái Nguyên.
5 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ VĂN HÓA DOANH NGHIỆP 1.1. Cơ sở lý luận 1.1.1. Một số khái niệm 1.1.1.1. Khái niệm về văn hóa Văn hóa là một một phạm trù rất rộng, phản ánh mọi mặt của đời sống con người. Văn hóa vừa là sản phẩm sáng tạo của loài người, vừa là giá trị tạo nên cuộc sống của con người và sự tiến bộ của nhân loại. Biểu hiện của văn hóa trong cuộc sống rất phong phú. Tuy nhiên, có thể nhận ra và phân biệt thông qua những dấu hiệu điển hình, đặc điểm bản sắc đặc trưng về lịch sử, địa lý, tôn giáo, truyền thống phong tục nghi lễ, biểu tượng, linh vật, truyền thuyết, huyền thoại, sự tích, nhân vật anh hùng, ngôn ngữ, chữ viết, văn hóa phẩm, ấn phẩm lưu truyền. Văn hóa là một vấn đề rất đa dạng và phức tạp, do đó sẽ có nhiều cách tiếp cận khác nhau dẫn đến nhiều quan niệm khác nhau, điều này làm cho sự hiểu biết về vấn đề một cách phong phú và toàn diện hơn. Theo UNESCO: Văn hóa là tổng thể sống động các hoạt động sáng tạo (của các cá nhân và các cộng đồng) trong quá khứ và hiện tại. Qua các thế kỷ, hoạt động sáng tạo ấy đã hình thành nên hệ thống các giá trị, các truyền thống và thị hiếu - những yếu tố xác định đặc tính riêng của từng dân tộc. Theo E.Herriot: Văn hóa là cái còn lại sau khi người ta đã quên đi tất cả, là cái vẫn còn thiếu sau khi người ta đã học tất cả. Với Việt Nam, Chủ tịch Hồ Chí Minh có câu nói nổi tiếng về văn hóa: Vì lẽ sinh tồn cũng như mục đích của cuộc sống, loài người mới sáng tạo và phát minh ra ngôn ngữ, chữ viết, đạo đức, pháp luật, khoa học, tôn giáo, văn học, nghệ thuật, những công cụ cho sinh hoạt hàng ngày về mặc, ăn, ở và các phương thức sử dụng. Toàn bộ những sáng tạo và phát minh đó tức là văn hóa (Hồ Chí Minh Toàn tập, in lần 2, NXB Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 1995, tập 3, tr. 431).
6 Trong câu nói trên, "văn hóa" được Bác nói đến vừa mang ý nghĩa khái quát vừa gắn với từng nhóm người, xã hội, quốc gia, dân tộc - văn hóa dân tộc. Bác cũng đã chỉ ra bản chất của văn hóa là lối sống đặc trưng mang phong cách riêng, được sinh ra từ những thách thức của cuộc sống, của sự tiến bộ và phát triển: "Văn hóa là sự tổng hợp của mọi phương thức sinh hoạt cùng với biểu hiện của nó mà loài người đã sản sinh ra nhằm thích ứng với những yêu cầu đời sống và đòi hỏi của sự sinh tồn". Như vậy có thể thấy rằng: Văn hóa là tất cả những hoạt động vật chất và tinh thần mà con người sáng tạo ra trên nền của thế giới tự nhiên, là nấc thang đưa con người vượt lên trên những loài động vật khác, và văn hóa là sản phẩm do con người tạo ra trong quá trình lao động nhằm mục đích sinh tồn. 1.1.1.2. Khái niệm về văn hóa doanh nghiệp Xã hội rộng lớn có một nền văn hóa lớn. Là một bộ phận của xã hội, mỗi doanh nghiệp cũng có một nền VHDN của riêng mình. Cũng như văn hóa, VHDN có rất nhiều quan điểm khác nhau xoay quanh nó. Tất cả các khái niệm đó sẽ giúp chúng ta hiểu về VHDN một cách toàn diện và đầy đủ hơn. VHDN là toàn bộ các giá trị văn hóa được gây dựng nên trong suốt quá trình tồn tại và phát triển của một doanh nghiệp, trở thành các giá trị, các quan niệm và tập quán, truyền thống ăn sâu vào hoạt động của doanh nghiệp ấy và chi phối tình cảm, nếp suy nghĩ và hành vi của mọi thành viên trong doanh nghiệp để theo đuổi và thực hiện các mục đích của doanh nghiệp. Một định nghĩa phổ biến và được chấp nhận rỗng rãi do chuyên gia nghiên cứu các tổ chức Edgar Schein đưa ra: VHDN là tổng hợp các quan niệm chung mà các thành viên trong công ty học được trong quá trình giải quyết các vấn đề nội bộ và xử lý các vấn đề với môi trường xung quanh.
7 VHDN là tổng thể những thủ pháp và quy tắc giải quyết vấn đề thích ứng bên ngoài và thống nhất bên trong các nhân viên, những quy tắc đã tỏ ra hữu hiệu trong quá khứ và vấn đề cấp thiết trong hiện tại. Những quy tắc và những thủ pháp này là yếu tố khởi nguồn trong việc các nhân viên lựa chọn phương thức hành động, phân tích và ra quyết định thích hợp. Các thành viên của tổ chức doanh nghiệp không đắn đo suy nghĩ về ý nghĩa của những quy tắc và thủ pháp ấy, mà coi chúng là đúng đắn ngay từ đầu. VHDN là một hệ thống những ý nghĩa, giá trị, niềm tin chủ đạo, nhận thức và phương pháp tư duy được mọi thành viên của một tổ chức đồng thuận và có ảnh hưởng ở phạm vi rộng đến cách thức hành động của các thành viên. Điều đó có nghĩa là trong doanh nghiệp tất cả các thành viên đều gắn bó với nhau bởi những tiêu chí chung trong hoạt động kinh doanh. 1.1.2. Đặc điểm của văn hóa doanh nghiệp VHDN có một số đặc điểm sau: Thứ nhất, VHDN liên quan đến nhận thức. Các cá nhân nhận thức được văn hóa của doanh nghiệp thông qua những gì họ nhìn thấy, nghe được trong phạm vi doanh nghiệp. Tất cả các giá trị văn hóa của doanh nghiệp đều được phản ánh đến các thành viên. Cho dù các thành viên có thể có những trình độ khác nhau, có vị trí công việc khác nhau nhưng quá trình về nhận thức văn hóa doanh nghiệp là như nhau. Thứ hai, VHDN có tính đặc trưng. Mỗi doanh nghiệp đều có một hệ giá trị đặc trưng khác biệt nhau: từ biểu tượng, đồng phục…. đến phương châm kinh doanh. Chính điều đó đã khẳng định văn hóa doanh nghiệp là một vũ khí cạnh tranh, vũ khí thể hiện sự tồn tại của doanh nghiệp. Thứ ba, VHDN mang ý nghĩa chủ quan của người lãnh đạo. Tính chất này bắt nguồn từ ý đồ của nhà quản trị cấp cao của doanh nghiệp. Thực sự văn hóa doanh nghiệp chịu ảnh hưởng rất lớn từ nhà lãnh đạo cấp cao đó. Văn
8 hóa doanh nghiệp là một hệ giá trị của các nhân viên trong doanh nghiệp. Mà xuất phát điểm của chúng là từ nhà quản lý. Vì vậy, nhìn vào văn hóa của một doanh nghiệp, trước hết ta hãy nhìn vào vị lãnh đạo của doanh nghiệp đó: hãy xem ông ta là người như thế nào, quan niệm của ông ta ra sao…Điều này cũng rất dễ hiểu, ngay từ công tác tuyển dụng nhân viên thì người lãnh đạo có xu thế tuyển dụng những người cùng quan điểm về giá trị. Thứ tư, VHDN không phải có được trong ngày một ngày hai mà là cả một quá trình gây dựng và vun đắp. Trong doanh nghiệp tồn tại hai loại giá trị đó là các giá trị ngầm định (tự nó tồn tại và được mọi người chấp thuận tự nhiên) và giá trị thứ hai do các cán bộ lãnh đạo doanh nghiệp muốn đưa vào. Trải qua thời gian, các giá trị đó được các thành viên chấp nhận và được duy trì theo thời gian và dần dần sẽ trở thành các giá trị ngầm định. Các nhân viên rất nhạy cảm với sự thay đổi môi trường làm việc và các giá trị mới đưa vào. Do đó việc các giá trị này được tồn tại hay không thời gian sẽ quyết định rất nhiều. 1.1.3.Vai trò của văn hóa doanh nghiệp 1.1.3.1. Văn hóa doanh nghiệp là công cụ triển khai chiến lược Mọi doanh nghiệp đều bắt đầu tương lai của mình bằng một bản kế hoạch phát triển chiến lược, trong đó chỉ rõ định hướng kinh doanh mà doanh nghiệp sẽ theo đuổi được cụ thể hóa bằng định hướng về thị trường mục tiêu (khách hàng, thị trường, nhu cầu, lĩnh vực hoạt động chủ yếu) và định hướng sản xuất (chính sách sản phẩm, chất lượng, giá cả dịch vụ và lợi thế cạnh tranh). Thành công trong việc xây dựng chiến lược, nhưng nhiều doanh nghiệp lại không thành công trong việc triển khai chiến lược. Đó là những khó khăn trong việc phát triển các công cụ quản lý, điều hành việc thực hiện trên cơ sở bản kế hoạch chiến lược đã xây dựng. Việc lựa chọn quyết định của nhà quản trị chịu ảnh hưởng lớn từ văn hóa doanh nghiệp. Khi văn hóa doanh nghiệp là nền tảng, cốt lõi trong doanh
9 nghiệp sẽ có tác dụng làm chuẩn mực để so sánh trong việc ra quyết định của nhà quản trị. Nếu nhà quản trị đưa ra không phù hợp với văn hóa chung của doanh nghiệp nhất định sẽ bị phản hồi và phản tác dụng. Do đó, trong việc đưa ra chiến lược mới, nhà quản trị cần phải dựa trên văn hóa doanh nghiệp làm nền tảng, là “kim chỉ nam” cho mọi hoạt động. Bên cạnh đó, với sự tác động ngược của môi trường kinh doanh, văn hóa doanh nghiệp cũng cần có sự thay đổi cho phù hợp với thực tế. Nếu doanh nghiệp không có văn hóa phù hợp, hoặc chưa hoàn thiện sẽ tạo ra sự trì trệ, kém hiệu quả và ảnh hưởng đến kết quả kinh doanh của doanh nghiệp. Do đó, để văn hóa doanh nghiệp ngày càng phát huy những tác dụng của mình, doanh nghiệp cần liên tục bổ sung mới, học hỏi cái hay, ngày càng hoàn thiện hơn để phát triển. 1.1.3.2. Văn hóa doanh nghiệp tạo nên phong thái của doanh nghiệp VHDN chứa đựng trong nó rất nhiều bộ phận và yếu tố như kiến trúc, sản phẩm, tập tục, nghi lễ, thói quen, cách họp hành, chiến lược kinh doanh, logo, ấn phẩm điển hình, giai thoại về người sáng lập doanh nghiệp…Và chính những yếu tố đó đã làm nên một phong thái, một nét riêng, đặc trưng của doanh nghiệp mà không doanh nghiệp nào khác có thể bị lẫn vào. Những yếu tố này có ảnh hưởng cực lớn đến hoạt động của doanh nghiệp. VHDN giúp phân biệt doanh nghiệp này với doanh nghiệp khác bởi những nét văn hóa đặc trưng của doanh nghiệp đó. Và nó cũng gây ấn tượng mạnh cho người ngoài, là niềm tự hào của các thành viên trong doanh nghiệp. Để nhận ra phong thái của một doanh nghiệp không phải là quá khó khăn. Đặc biệt là một doanh nghiệp thành công, bởi ấn tượng của doanh nghiệp đó với công chúng là hết sức mạnh và nó trở thành niềm tự hào của các thành viên trong doanh nghiệp.