Luận văn Thạc sĩ Quản trị kinh doanh: Quản trị rủi ro hoạt động tại Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam – Chi nhánh Vân Đồn

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:100

Thêm vào BST

Báo xấu

38
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu đề tài là nghiên cứu lý luận về rủi ro, rủi ro hoạt động, công tác quản trị rủi ro, công tác quản trị rủi ro hoạt động tại ngân hàng thương mại. Đánh giá thực trạng công tác quản trị rủi ro hoạt động tại Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam chi nhánh Vân Đồn, từ đó làm rõ những ưu điểm, tồn tại, những nguyên nhân của tồn tại đó. Đề xuất một số giải pháp, kiến nghị nhằm hoàn thiện công tác quản trị rủi ro hoạt động đáp ứng chuẩn mực quốc tế tại Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam – Chi nhánh Vân Đồn.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản trị kinh doanh: Quản trị rủi ro hoạt động tại Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam – Chi nhánh Vân Đồn

i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam Luận văn thạc sĩ Chương trình điều hành cao cấp EMBA với đề tài: “Quản trị rủi ro hoạt động tại Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam – Chi nhánh Vân Đồn” là công trình nghiên cứu nghiêm túc, độc lập của cá nhân tôi dưới sự hướng dẫn khoa học của TS. Cao Đinh Kiên, và chưa từng được công bố dưới bất kỳ hình thức nào. Các số liệu, kết quả trong luận văn là trung thực và có nguồn gốc rõ ràng, đáng tin cậy xuất phát từ tình hình thực tế của đơn vị tôi đang công tác. Tác giả luận văn Nguyễn Thị Thu Trang
ii LỜI CẢM ƠN Trong thời gian nghiên cứu, thực hiện luận văn này, tôi đã nhận được sự hướng dẫn và giúp đỡ tận tình của thầy giáo – TS. Cao Đinh Kiên và lãnh đạo Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam – Chi nhánh Vân Đồn cùng các đồng nghiệp của tôi đang công tác tại đây. Tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành tới TS. Cao Đinh Kiên, cán bộ giảng viên Trường Đại học Ngoại thương, đã hướng dẫn khoa học, giúp đỡ tôi thực hiện và hoàn thành luận văn này. Đồng thời, tôi muốn thể hiện sự cảm ơn chân thành đến Ban lãnh đạo cùng toàn thể cán bộ nhân viên của ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam – Chi nhánh Vân Đồn đã giúp đỡ, tư vấn định hướng nghiên cứu cũng như tạo điều kiện cho tôi tìm hiểu, tiếp cận và thu nhập thông tin, dữ liệu trong qua trình thực hiện luận văn thạc sĩ. Tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành tới các thầy cô giáo thuộc Khoa Sau Đại học, cán bộ nhân viên cơ sở Quảng Ninh cùng các cán bộ, giảng viên của Trường Đại học Ngoại thương, đã nhiệt tình giảng dạy, truyền đạt kiến thức cũng như tạo điều kiện, giúp đỡ tôi và tập thể Lớp EMBA K3 trong quá trình tham gia học tập chương trình này. Do bản thân còn hạn chế về kinh nghiệm nghiên cứu thực tế và thời gian thực hiện, nên luận văn không tránh khỏi những thiếu sót. Vì vậy, tôi rất mong nhận được ý kiến đóng góp của các thầy cô giáo, của bạn bè, đồng nghiệp đã giúp đỡ tôi nâng cao khả năng nghiên cứu của mình để hoàn thiện luận văn. Tôi xin trân trọng cảm ơn!
iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ........................................................................................................... ii MỤC LỤC ................................................................................................................ iii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT .................................................................... viii DANH MỤC CÁC PHƯƠNG TRÌNH, BẢNG ...................................................... ix DANH MỤC HÌNH, SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ MINH HOẠ..............................................x MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1 1. Tính cấp thiết của đề tài: .....................................................................................1 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu: .....................................................................2 4. Phương pháp nghiên cứu: ...................................................................................2 5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài: ...........................................................3 6. Tổng quan nghiên cứu, tổng hợp các nghiên cứu trước đây về đề tài ................3 7. Kết cấu của luận văn: ..........................................................................................5 CHƯƠNG 1 - TỔNG QUAN VỀ QUẢN TRỊ RỦI RO HOẠT ĐỘNG CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI .................................................................................6 1.1. Rủi ro hoạt động trong ngân hàng thương mại (NHTM) ................................6 1.1.1. Khái niệm rủi ro và rủi ro hoạt động trong NHTM .................................6 1.1.1.1. Rủi ro trong NHTM ........................................................................ 6 1.1.1.2. Phân loại rủi ro trong NHTM .......................................................... 7 1.1.1.3. Rủi ro hoạt động trong NHTM: ...................................................... 8 1.1.2. Đặc điểm của rủi ro hoạt động .................................................................9 1.1.3. Các loại rủi ro hoạt động .......................................................................10 1.1.3.1. Rủi ro do quy chế, quy trình nghiệp vụ......................................... 10 1.1.3.2. Rủi ro do con người....................................................................... 11
iv 1.1.3.3. Rủi ro do tác động từ bên ngoài .................................................... 11 1.1.3.4. Rủi ro từ hệ thống công nghệ thông tin (CNTT) .......................... 11 1.1.3.5. Rủi ro do các nguyên nhân khác ................................................... 12 1.2. Quản trị rủi ro hoạt động tại các NHTM .......................................................12 1.2.1. Khái niệm quản trị rủi ro .......................................................................12 1.2.2. Khái niệm quản trị rủi ro hoạt động.......................................................12 1.2.3. Mục tiêu của quản trị rủi ro hoạt động ..................................................13 1.3. Nội dung quản trị rủi ro hoạt động ................................................................13 1.3.1. Xây dựng môi trường quản trị rủi ro hoạt động phù hợp ......................15 1.3.2. Nhận diện, đánh giá, kiểm soát, giám sát, báo cáo RRHĐ ....................19 1.3.2.1. Nhận diện rủi ro hoạt động............................................................ 19 1.3.2.2. Đánh giá RRHĐ ............................................................................ 20 1.3.2.3. Kiểm soát RRHĐ .......................................................................... 21 1.3.2.4. Giám sát RRHĐ ............................................................................ 23 1.3.2.5. Báo cáo rủi ro hoạt động ............................................................... 25 1.3.3. Công bố thông tin về QTRRHĐ ............................................................25 1.4. Các công cụ quản trị RRHĐ trong ngân hàng ...............................................26 1.4.1. Tự đánh giá rủi ro (RCSA) ....................................................................26 1.4.2. Quản lý sự kiện RRHĐ và thu thập dữ liệu tổn thất (LDC) ..................26 1.4.3. Các chỉ số rủi ro (KRIs) .........................................................................26 1.4.4. Phân tích kịch bản ..................................................................................27 1.4.5. Báo cáo kiểm toán..................................................................................27 1.4.6. Trích lập, phân bổ và sử dụng quỹ dự phòng RRHĐ ............................28 1.4.6.1. Phương pháp chỉ số cơ bản ........................................................... 28
v 1.4.6.2. Theo phương pháp chuẩn hóa ....................................................... 28 1.4.6.3. Phương pháp đo lường nâng cao (AMA) ...................................... 30 1.4.7. Một số công cụ phân tích rủi ro khác ....................................................30 CHƯƠNG 2 - THỰC TRẠNG QUẢN TRỊ RỦI RO HOẠT ĐỘNG TẠI NGÂN HÀNG TMCP CÔNG THƯƠNG VIỆT NAM - CHI NHÁNH VÂN ĐỒN ..........31 2.1. Tổng quan về Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam và Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam – Chi nhánh Vân Đồn .......................................31 2.1.1. Tổng quan về Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam ...................31 2.1.1.1. Quá trình hình thành và phát triển................................................. 31 2.1.1.2. Cơ cấu tổ chức:.............................................................................. 33 2.1.1.3. Hoạt động kinh doanh ................................................................... 35 2.1.2. Tổng quan về Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam – Chi nhánh Vân Đồn ...........................................................................................................36 2.1.2.1. Quá trình hình thành và phát triển................................................. 36 2.1.2.2. Cơ cấu tổ chức ............................................................................... 37 2.1.2.3. Hoạt động kinh doanh ................................................................... 38 2.1.2.4. Kết quả hoạt động kinh doanh ...................................................... 39 2.2. Thực trạng quản trị rủi ro hoạt động tại Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam – Chi nhánh Vân Đồn...........................................................................44 2.2.1. Thực trạng rủi ro hoạt động tại Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam – Chi nhánh Vân Đồn .............................................................................44 2.2.2. Xây dựng môi trường quản trị rủi ro hoạt động ....................................48 2.2.3. Nhận diện, đánh giá, kiểm soát, giám sát, báo cáo RRHĐ ....................54 2.2.3.1. Nhận diện RRHĐ tại NHCT ......................................................... 54 2.2.3.2. Đánh giá RRHĐ ............................................................................ 57
vi 2.2.3.3 Kiểm soát RRHĐ ........................................................................... 59 2.2.2.4. Giám sát RRHĐ ............................................................................ 62 2.2.2.5. Báo cáo RRHĐ .............................................................................. 63 2.2.4. Công bố thông tin RRHĐ ......................................................................64 2.2.5. Các công cụ quản trị RRHĐ mà NHCT chi nhánh Vân Đồn đã áp dụng65 2.2.5.1. Tự đánh giá rủi ro (RCSA)............................................................ 65 2.2.5.2. Quản lý sự kiện RRHĐ và thu thập dữ liệu tổn thất (LDC) ......... 66 2.2.5.3 Các chỉ số rủi ro (KRIs) ................................................................. 66 2.2.5.4. Trích lập, phân bổ và sử dụng quỹ dự phòng RRHĐ.................... 68 2.3. Đánh giá công tác quản trị rủi ro hoạt động tại Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam – Chi nhánh Vân Đồn. ............................................................68 2.3.1. Ưu điểm .................................................................................................68 2.3.2. Tồn tại ....................................................................................................69 CHƯƠNG 3 - GIẢI PHÁP VÀ KIẾN NGHỊ NHẰM HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN TRỊ RỦI RO HOẠT ĐỘNG TẠI NGÂN HÀNG TMCP CÔNG THƯƠNG VIỆT NAM - CHI NHÁNH VÂN ĐỒN .................................................................71 3.1 Định hướng về công tác Quản trị rủi ro hoạt động tại Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam – Chi nhánh Vân Đồn trong thời gian tới ................................71 3.1.1. Kế hoạch kinh doanh .............................................................................71 3.1.2. Định hướng phát triển chung .................................................................72 3.1.3. Định hướng trong công tác rủi ro hoạt động .........................................72 3.2. Giải pháp hoàn thiện công tác quản trị rủi ro hoạt động tại Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam – Chi nhánh Vân Đồn ...................................................73 3.2.1. Hoàn thiện bộ máy quản trị rủi ro hoạt động .........................................73
vii 3.2.2. Nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ làm công tác quản trị rủi ro hoạt động .................................................................................................................74 3.2.3. Hoàn thiện các văn bản, quy trình, quy định .........................................75 3.2.4. Xây dựng và kiện toàn hệ thống thông tin rủi ro hoạt động ..................76 3.2.5. Chế tài xử phạt trong quản trị rủi ro tác nghiệp .....................................77 3.2.6. Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát ................................................78 3.2.7. Kiểm toán nội bộ về công tác Quản trị rủi ro hoạt động .......................79 3.2.8. Xây dựng văn hóa quản trị rủi ro ...........................................................81 3.3.Kiến nghị nhằm tạo thuận lợi để hoàn thiện công tác quản trị rủi ro hoạt động tại Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam – Chi nhánh Vân Đồn .................81 3.3.1. Kiến nghị với Chính phủ .......................................................................81 3.3.2. Kiến nghị đối với Ngân hàng Nhà nước Việt Nam ...............................83 KẾT LUẬN ..............................................................................................................85 TÀI LIỆU THAM KHẢO........................................................................................87
viii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT BPKS : Biện pháp kiểm soát CNTT : Công nghệ thông tin HĐQT : Hội đồng quản trị KHBL : Khách hàng bán lẻ KHDN : Khách hàng doanh nghiệp KTKSNB : Kiểm tra kiểm soát nội bộ KPI : Thẻ điểm cân bằng KRI : Chỉ số đo lường rủi ro KRIs : Các chỉ số đo lường rủi ro MTV : Một thành viên NHCT : Ngân hàng Thương mại cổ phần Công Thương Việt Nam NHNN : Ngân hàng Nhà nước NHTM : Ngân hàng thương mại QLRRHĐ : Quản lý rủi ro hoạt động QTRRHĐ : Quản trị rủi ro hoạt động RRHĐ : Rủi ro hoạt động SKRRHĐ : Sự kiện rủi ro hoạt động TGĐ : Tổng giám đốc TNHH : Trách nhiệm hữu hạn TSC : Trụ sở chính
ix DANH MỤC CÁC PHƯƠNG TRÌNH, BẢNG Phương trình: Phương trình 1.1: Vốn dự phòng rủi ro hoạt động theo Phương pháp chỉ số cơ bản . 28 Phương trình 1.2: Vốn dự phòng rủi ro hoạt động trong phương pháp chuẩn......... 29 Bảng: Bảng 1.1. Chỉ số đo lường rủi ro hoạt động ............................................................. 27 Bảng 1.2. Hệ số β trong phương pháp chuẩn đối với rủi ro hoạt động ................... 29 Bảng 2.1. Tình hình hoạt động kinh doanh của Vietinbank năm 2017-2018 ............... 35 Bảng 2.2. Huy động vốn theo khách hàng và kỳ hạn của Vietinbank Vân Đồn ..... 40 Bảng 2.3. Dư nợ cho vay theo khách hàng và kỳ hạn của Vietinbank Vân Đồn ..... 42 Bảng 2.4. Tổng hợp thu phí dịch vụ và lợi nhuận của Vietinbank Vân Đồn........... 43 Bảng 2.5. Lỗi rủi ro hoạt động theo các nghiệp vụ tại Vietinbank Vân Đồn ......... 44 Bảng 2.6. Số lần vượt ngưỡng nguy hiểm ............................................................... 47 Bảng 2.7. Điểm KPI tuân thủ theo hạng KPI tuân thủ ............................................. 47 Bảng 2.8. Bảng đánh giá mức độ rủi ro nội tại ........................................................ 58 Bảng 2.9. Kế hoạch hành động ................................................................................ 61
x DANH MỤC HÌNH, SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ MINH HOẠ Hình: Hình 1.1. Mô hình quản trị rủi ro “3 lớp phòng vệ” ................................................ 17 Hình 1.2. Khung quản trị rủi ro hoạt động cơ bản ................................................... 18 Hình 1.3 Các bước của quá trình RCSA .................................................................. 65 Sơ đồ: Sơ đồ 2.1. Hệ thống tổ chức Vietinbank .................................................................. 34 Sơ đồ 2.2. Sơ đồ cơ cấu tổ chức tại Vietinbank Vân Đồn ....................................... 38 Sơ đồ 2.3. Mô hình tổ chức QTRRHĐ tại Vietinbank............................................. 49 Sơ đồ 2.3. Luồng báo cáo RRHĐ tại Vietinbank..................................................... 64 Biểu đồ: Biểu đồ 2.1. Nguồn vốn huy động của Vietinbank Vân Đồn năm 2016-2018 ............. 39 Biểu đồ 2.2. Dư nợ cho vay của Vietinbank Vân Đồn năm 2016-2018 .........................41
xi TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU LUẬN VĂN Luận văn gồm 3 chương, thông qua việc nghiên cứu cơ sở lý luận về rủi ro hoạt động, nội dung quản trị rủi ro hoạt động, các công cụ quản trị rủi ro hoạt động, luận văn đã có những đóng góp sau: Thứ nhất, luận văn đã phân tích, đánh giá được thực trạng quản trị rủi ro hoạt động tại Ngân hàng Thương mại cổ phần Công Thương Việt Nam – Chi nhánh Vân Đồn, rủi ro hoạt động tại Vietinbank Vân Đồn chủ yếu là rủi ro hoạt động ở nghiệp vụ tín dụng, tuy nhiên công tác quản trị rủi ro hoạt động tại Vietinbank Vân Đồn đã được thực hiện ngày càng tốt hơn. Thứ hai, qua việc phân tích, đánh giá thực trạng tác giả đã đưa ra được ưu điểm, những tồn tại cần khắc phục để nâng cao quản trị rủi ro hoạt động. Thứ ba, từ những tồn tại cần hạn chế, kết hợp với định hướng phát triển chung, định hướng phát triển trong công tác rủi ro hoạt động tác giả đã đưa ra một số giải pháp trong thời gian tới để nâng cao quản trị rủi ro hoạt động, cụ thể hoàn thiện bộ máy quản trị rủi ro hoạt động, nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ làm công tác quản trị rủi ro hoạt động, hoàn thiện các văn bản quy trình, quy định, xây dựng và kiện toàn hệ thống thông tin rủi ro hoạt động, chế tài xử phạt trong quản trị rủi ro hoạt động, tăng cường công tác kiểm tra, giám sát, kiểm toán nội bộ về công tác quản trị rủi ro hoạt động, xây dựng văn hóa quản trị rủi ro. Thứ tư, ngoài những giải pháp đưa ra, tác giả có một số kiến nghị đối với Ngân hàng Nhà nước, với Chính phủ. Tuy nhiên đề tài nghiên cứu vẫn còn có những hạn chế nhất định: Phạm vi nghiên cứu giới hạn tại Ngân hàng Thương mại cổ phần Công Thương Việt Nam – Chi nhánh Vân Đồn và trong một giai đoạn cụ thể, do đó khó khăn khi áp dụng cho các đơn vị khác, hoặc ngay cả với Ngân hàng Thương mại cổ phần Công Thương Việt Nam – Chi nhánh Vân Đồn trong giai đoạn khác ở tương lai cũng khó khăn.
1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài: Xu hướng toàn cầu hóa và hội nhập kinh tế đã đưa hệ thống ngân hàng tiến thêm những bước dài, không chỉ dừng lại ở các hoạt động, dịch vụ kinh doanh thuần túy mà ngày càng có thêm nhiều nghiệp vụ, sản phẩm dịch vụ cao cấp hơn, hiệu quả hơn, đa dạng hơn và mang lại nhiều lợi nhuận hơn. Yếu tố tất yếu gắn liền với sự phát triển đó chính là mức độ phức tạp hơn của các loại rủi ro, dẫn đến yêu cầu cao hơn về khả năng quản trị và chống đỡ của toàn hệ thống ngân hàng thương mại. Để hệ thống ngân hàng phát triển lành mạnh và bền vững, bản thân mỗi ngân hàng cần trang bị và nâng cao khả năng quản trị rủi ro để không gây ra những tổn thất cho chính mình và tránh dẫn tới sự ảnh hưởng dây chuyền đến toàn bộ hệ thống. Thực tế cho thấy, hoạt động kinh doanh ngân hàng luôn phải đối mặt với rất nhiều loại rủi ro trên các lĩnh vực và phạm vi khác nhau. Trong đó, rủi ro hoạt động là loại rủi ro liên quan tới nhiều yếu tố: con người, hệ thống, quy trình, thủ tục nội bộ và sự kiện bên ngoài. Đây là những yếu tố rất đa dạng và thường xuyên biến đổi, do đó rủi ro hoạt động xuất hiện trong hầu hết các hoạt động quan trọng của ngân hàng. Mặc dù Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam – Chi nhánh Vân Đồn mới đi vào hoạt động được 5 năm tuy nhiên rủi ro hoạt động có xu hướng ngày càng đa dạng ở nhiều nghiệp vụ với mức độ ngày càng tăng, chứng tỏ việc kiểm soát rủi ro này chưa triệt để và hiệu quả. Chính vì vậy việc quản trị rủi ro hoạt động một cách bài bản nhằm giảm thiểu các tổn thất phát sinh trong quá trình hoạt động góp phần nâng cao lợi nhuận và uy tín của ngân hàng là vấn đề được quan tâm hàng đầu. Tổng hợp các mối quan tâm trên, đồng thời nhận định rủi ro hoạt động tại ngân hàng có tác động mạnh mẽ đến hoạt động ngân hàng và từ đó ảnh hưởng mạnh đến sự phát triển của nền kinh tế nên tôi chọn đề tài “Quản trị rủi ro hoạt động tại Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam – Chi nhánh Vân Đồn” làm đề tài luận văn của mình. 2. Mục tiêu nghiên cứu:
2 - Nghiên cứu lý luận về rủi ro, rủi ro hoạt động, công tác quản trị rủi ro, công tác quản trị rủi ro hoạt động tại ngân hàng thương mại. - Đánh giá thực trạng công tác quản trị rủi ro hoạt động tại Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam chi nhánh Vân Đồn, từ đó làm rõ những ưu điểm, tồn tại, những nguyên nhân của tồn tại đó. - Đề xuất một số giải pháp, kiến nghị nhằm hoàn thiện công tác quản trị rủi ro hoạt động đáp ứng chuẩn mực quốc tế tại Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam – Chi nhánh Vân Đồn. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu: - Đối tượng nghiên cứu: Công tác quản trị rủi ro hoạt động tại Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam – Chi nhánh Vân Đồn - Phạm vi nghiên cứu: + Không gian nghiên cứu: Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam nói chung và Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam – Chi nhánh Vân Đồn nói riêng. + Nội dung nghiên cứu: Công tác quản trị rủi ro hoạt động tại Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam – Chi nhánh Vân Đồn. + Thời gian nghiên cứu: Từ năm 2016 -2018 vì trong giai đoạn này Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam nói chung và Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam – Chi nhánh Vân Đồn nói riêng đã và đang dần hoàn thiện những công cụ quản trị rủi ro hoạt động. Từ đó đề xuất một số giải pháp kiến nghị trong giai đoạn 2019-2025 để hoàn thiện công tác quản trị rủi ro hoạt động tại Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam – Chi nhánh Vân Đồn. 4. Phương pháp nghiên cứu: Để thực hiện các mục tiêu và nội dung nghiên cứu đặt ra, luận văn sử dụng các phương pháp chủ yếu sau đây:
3 Phương pháp tổng hợp: sử dụng nhằm kế thừa những lý luận cơ bản về quản trị rủi ro tín dụng tại các NHTM, từ đó hình thành cơ sở lý thuyết cho đề tài luận văn. Phương pháp thống kê: sử dụng để thu thập số liệu về tổng quan tình hình hoạt động, thực trạng quản trị rủi ro hoạt động tại Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam - Chi nhánh Vân Đồn. Phương pháp so sánh: sử dụng để phân tích, so sánh số liệu từ biểu đồ, bảng số liệu qua các năm của Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam – Chi nhánh Vân Đồn. Phương pháp phỏng vấn trực tiếp: là phương pháp hỏi trực tiếp những người cung cấp thông tin, dữ liệu cần thiết cho việc nghiên cứu đề tài tại đơn vị. Ngoài ra luận văn còn sử dụng chọn lọc hệ thống cơ sở dữ liệu từ báo cáo thường niên Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam, bảng cân đối Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam – Chi nhánh Vân Đồn, số liệu của các Tạp chí chuyên ngành có uy tín, Tạp chí Ngân hàng, Thời báo kinh tế Việt Nam,… và các website có nội dung liên quan. 5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài: Góp phần hệ thống hóa và làm rõ những lý luận cơ bản về rủi ro và công tác quản trị rủi ro hoạt động của Ngân hàng thương mại. Đánh giá những nguyên nhân phát sinh rủi ro hoạt động và những thành công, hạn chế của quản trị rủi ro hoạt động tại Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam – Chi nhánh Vân Đồn. Đề xuất một số giải pháp hoàn thiện công tác quản trị rủi ro hoạt động tại Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam – chi nhánh Vân Đồn. 6. Tổng quan nghiên cứu, tổng hợp các nghiên cứu trước đây về đề tài Đề tài tập trung nghiên cứu các giải pháp hoàn thiện công tác quản trị rủi ro hoạt động của một ngân hàng thương mại. Đã có rất nhiều đề tài nghiên cứu về rủi ro hoạt động trong ngân hàng thương mại nhất là từ khi Basel II ra đời. Ví dụ như:
4 Luận án tiến sĩ: “Kiểm soát rủi ro trong hoạt động của các ngân hàng thương mại Việt Nam theo hiệp ước Basel II” của Đặng Quang Tuyên, Học viện khoa học xã hội, năm 2019. Luận án tiến sĩ: “Hệ thống quản lý rủi ro hoạt động tại các ngân hàng thương mại Việt Nam” của Lê Thị Vân Khanh, Trường đại học kinh tế quốc dân, năm 2016. Luận văn thạc sĩ: “Quản trị rủi ro hoạt động tại ngân hàng thương mại cổ phần quân đội – Chi nhánh Huế” của Phạm Thị Thanh Ngọc, Học viện hành chính quốc gia, năm 2016. Luận văn thạc sĩ: “Giải pháp hạn chế rủi ro hoạt động tại Ngân hàng TMCP Sài gòn thương tín - Chi nhánh Thanh Trì" của Bùi Mạnh Hùng, trường Đại học Kinh tế quốc dân, năm 2013. Luận văn thạc sĩ: “Quản trị rủi ro tác nghiệp tại Ngân hàng Công Thương Việt nam” của Hồ Thị Xuân Thanh, trường Đại học Kinh tế TP Hồ Chí Minh, năm 2009. Một số nghiên cứu của các tác giả trên các tạp chí, website như “Quản trị rủi ro hoạt động: kinh nghiệm quốc tế và bài học đối với các ngân hàng thương mại Việt Nam” của các tác giả Lê Thanh Tâm và Phạm Bích Liên, “Quản lý rủi ro hoạt động theo Basel II tại Ngân hàng TMCP Hàng Hải Việt Nam” của các tác giả Đặng Anh Tuấn, Trần Nhật Trang và Trần Quang Thái... * Những kết quả chủ yếu mà các công trình nghiên cứu trước đây đã làm được: - Về lý luận: Các luận án, luận văn đã làm rõ được các vấn đề lý luận cơ bản rủi ro hoạt động là gì, quản trị rủi ro hoạt động ở các ngân hàng thương mại, các công cụ quản trị rủi ro hoạt động trong ngân hàng... - Về thực trạng và giải pháp: các công trình nêu trên đã đánh giá được thực trạng quản trị rủi ro hoạt động, đo lường rủi ro hoạt động, những ưu điểm và tồn tại quản trị rủi ro hoạt động của đối tượng nghiên cứu là các ngân hàng cụ thể trong phạm vi thời gian nghiên cứu xác định, từ đó đưa ra một số giải pháp cho quản trị rủi ro hoạt động tại ngân hàng đó. * Những vấn đề chưa được làm rõ ở các công trình trước đây:
5 Thực trạng các ngân hàng thương mại những năm gần đây phát sinh tương đối nhiều rủi ro hoạt động, hơn nữa nhiều loại rủi ro hoạt động mới nên yêu cầu phải nhận diện và có giải pháp phù hợp. Hơn nữa, đề tài “Quản trị rủi ro hoạt động tại Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam – Chi nhánh Vân Đồn được thực hiện với đối tượng là chi nhánh cụ thể với thời gian nghiên cứu cập nhật do đó đề tài không bị trùng lặp với các nghiên cứu trước đây. 7. Kết cấu của luận văn: Ngoài phần mở đầu và phần kết luận, luận văn được chia làm 3 chương, cụ thể: Chương 1: Tổng quan về quản trị rủi ro hoạt động của ngân hàng thương mại. Chương 2: Thực trạng về quản trị rủi ro hoạt động tại Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam - Chi nhánh Vân Đồn. Chương 3: Giải pháp và kiến nghị nhằm hoàn thiện quản trị rủi ro hoạt động tại Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam - Chi nhánh Vân Đồn.
6 CHƯƠNG 1 - TỔNG QUAN VỀ QUẢN TRỊ RỦI RO HOẠT ĐỘNG CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI 1.1. Rủi ro hoạt động trong ngân hàng thương mại (NHTM) 1.1.1. Khái niệm rủi ro và rủi ro hoạt động trong NHTM 1.1.1.1. Rủi ro trong NHTM Trong hoạt động kinh tế nói chung và trong hoạt động Ngân hàng nói riêng thì vấn đề rủi ro là không thể tránh khỏi. Chính vì thế, các nhà quản trị không thể loại bỏ hoàn toàn rủi ro mà chỉ có thể có các biện pháp dự báo, phòng ngừa và phát hiện kịp thời để có các biện pháp xử lý cho phù hợp. Có rất nhiều quan niệm khác nhau về rủi ro tùy thuộc vào chủ thể và hoạt động của chủ thể đó trong mối quan hệ với môi trường. Một số quan điểm về rủi ro như: Theo quan niệm truyền thống, rủi ro là những sự kiện xảy ra có thể làm mất mát tài sản hay làm phát sinh một khoản nợ. Đó là sự tổn thất về tài sản hay là sự giảm sút lợi nhuận thực tế so với lợi nhuận dự kiến. Rủi ro còn được hiểu là những bất trắc ngoài ý muốn xảy ra trong quá trình kinh doanh, sản xuất của doanh nghiệp, tác động xấu đến sự tồn tại và phát triển của một doanh nghiệp. Theo quan điểm này thì rủi ro là những thiệt hại, mất mát, nguy hiểm hoặc các yếu tố liên quan đến nguy hiểm, khó khăn hoặc điều không chắc chắn có thể xảy ra cho con người. Theo quan niệm hiện đại, rủi ro bao hàm nghĩa rộng hơn và không chỉ tính đến rủi ro tài chính mà còn bao gồm cả những rủi ro liên quan đến mục tiêu, chiến lược. Rủi ro có thể mang đến cho chúng ta những tổn thất mất mát nhưng cũng có thể mang lại những lợi ích, những cơ hội. Nếu tích cực nghiên cứu và nhận diện rủi ro, người ta có thể tìm ra những biện pháp phòng ngừa, hạn chế những rủi ro tiêu cực, biến những phần tích cực mà rủi ro mang lại thành cơ hội để có kết quả tốt đẹp hơn. Ngân hàng thương mại là một tổ chức trung gian tài chính hoạt động trong lĩnh vực kinh doanh tiền tệ, làm dịch vụ ngân hàng với các nghiệp vụ chủ yếu là nhận tiền gửi, cho vay và thanh toán chuyển tiền. Tuy nhiên, cùng với quá trình
7 toàn cầu hóa và hội nhập kinh tế đã đưa Ngân hàng thương mại tiến thêm những bước dài, không chỉ dừng lại ở các hoạt động kinh doanh thuần túy trên mà còn mở rộng sang nhiều lĩnh vực mới, ngày càng có thêm nhiều nghiệp vụ hơn, sản phẩm dịch vụ đa dạng phong phú hơn và mang lại nhiều lợi nhuận hơn. Đi đôi với quá trình mở rộng này là sự gia tăng về lượng và mức độ phức tạp của rủi ro. Chính vì thế, để hoạt động kinh doanh của Ngân hàng thương mại được an toàn, hiệu quả, việc nhận diện và quản trị rủi ro là hết sức cần thiết. 1.1.1.2. Phân loại rủi ro trong NHTM Các loại rủi ro mà ngân hàng có thể gặp phải: - Rủi ro tín dụng: là rủi ro thất thoát tài sản có thể phát sinh khi khách hàng không thực hiện thanh toán nợ cho dù là nợ gốc hay nợ lãi khi khoản nợ đến hạn. Rủi ro tín dụng là hiện tượng thường gặp ở bất kỳ một ngân hàng thương mại nào, rủi ro này có thể do nguyên nhân chủ quan từ phía ngân hàng, khách hàng vay vốn hoặc cũng có thể do các nguyên nhân bất khả kháng như thiên tai, dịch họa. - Rủi ro lãi suất: là khả năng xảy ra tổn thất khi lãi suất thay đổi ngoài dự tính của ngân hàng. Lãi suất của ngân hàng (cả lãi suất huy động và lãi suất cho vay) thường xuyên biến động với mức độ khác nhau có thể dẫn đến tổn thất. - Rủi ro tỷ giá: là khả năng xảy ra những tổn thất mà ngân hàng phải chịu khi tỷ giá hối đoái thay đổi vượt quá thay đổi dự tính. Tỷ giá hối đoái thường xuyên biến động liên tục, sự thay đổi này cùng với trạng thái hối đoái của ngân hàng tạo ra tình trạng thặng dư hoặc thâm hụt tạm thời. Vì thế những thay đổi tỷ giá ngoài dự kiến dẫn đến những tổn thất cho ngân hàng. - Rủi ro thanh khoản: là khả năng xảy ra tổn thất cho ngân hàng khi nhu cầu thanh khoản thực tế vượt quá khả năng thanh khoản dự kiến. Rủi ro thanh khoản làm gia tăng các chi phí để đáp ứng nhu cầu thanh khoản như phải huy động vốn với lãi suất cao hơn, hoặc làm cho ngân hàng mất khả năng thanh toán. - Rủi ro hoạt động: là rủi ro do các quy trình nội bộ quy định không đầy đủ hoặc có sai sót, do yếu tố con người, do các lỗi, sự cố của hệ thống hoặc do các yêu tố bên ngoài làm tổn thất về tài chính, cũng như phi tài chính đối với Ngân hàng.
8 - Rủi ro pháp lý: thường tác động tới các ngân hàng theo nhiều cách: Khách hàng có thể kiện ngân hàng hoặc các thu xếp pháp lý của ngân hàng, ví dụ các hợp đồng cho vay và các tài sản đảm bảo của ngân hàng có vấn đề, hoặc Nhà nước thay đổi đột ngột chính sách vĩ mô về cơ cấu kinh tế, lĩnh vực ưu tiên... - Rủi ro uy tín: là rủi ro dư luận đánh giá xấu về ngân hàng, gây khó khăn nghiêm trọng cho ngân hàng trong việc tiếp cận nguồn vốn hoặc khiến khách hàng rời bỏ ngân hàng. - Rủi ro công nghệ: thường xảy ra trong các trường hợp: Ngân hàng đã đầu tư rất lớn vào phát triển công nghệ nhưng hiệu quả sử dụng lại không cao, không tiết kiệm chi phí cho ngân hàng theo như mong muốn. Hoặc, hệ thống công nghệ bị trục trặc làm ảnh hưởng đến việc điều hành hoạt động kinh doanh của ngân hàng, gây ra những tớn thất nhất định. - Các loại rủi ro khác: + Rủi ro quốc gia: Phát sinh trong trường hợp ngân hàng đầu tư cho công ty nước ngoài, khi chính phủ của quốc gia đó cấm hoặc hạn chế việc thanh toán cho nước ngoài do dự trữ ngoại hối hạn hẹp hoặc vì lý do chính trị. + Rủi ro bắt nguồn từ các yếu tố vĩ mô: sự thay đổi về cơ cấu kinh tế, chính sách thuế, lĩnh vực ưu tiên…có thể dẫn đến các loại rủi ro khác trong hoạt động của ngân hàng. Trong hoạt động kinh doanh ngân hàng thì rủi ro hoạt động là loại rủi ro ảnh hưởng nhiều nhất và bao trùm lên tất cả các loại rủi ro. Rủi ro hoạt động không mang tính tài chính bởi nó phát sinh từ sự cố trong quy trình, từ hệ thống công nghệ thông tin, hệ thống báo cáo, những quy định giám sát rủi ro nội bộ hoặc việc tuân thủ những chính sách rủi ro. Chính vì vậy trong quản lý rủi ro nếu quản lý tốt rủi ro hoạt động sẽ làm giảm thiểu nguy cơ xảy ra các rủi ro khác. 1.1.1.3. Rủi ro hoạt động trong NHTM: Rủi ro hoạt động còn được gọi là rủi ro vận hành, là loại rủi ro có mặt trong hầu hết các hoạt động của NHTM nhưng lại khó lường nhất. Trong những năm qua, các NHTM Việt Nam và trên thế giới đã phải gánh chịu những tổn thất không nhỏ
9 do rủi ro hoạt động, ảnh hưởng rất lớn đến uy tín và tài sản của NHTM. Rủi ro hoạt động là nguy cơ tổn thất do các quy trình, con người và hệ thống nội bộ không đạt yêu cầu hoặc không hoạt động, hay do các sự kiện bên ngoài. Khái niệm rủi ro hoạt động bao gồm cả rủi ro luật pháp, nhưng không bao gồm rủi ro chiến lược và rủi ro uy tín. (Theo uỷ ban Basel về giám sát ngân hàng. Tr155) Rủi ro tác nghiệp là nguy cơ phát sinh tổn thất trong quá trình tác nghiệp theo quy trình nghiệp vụ, giao dịch bị sai sót, phản ánh không đầy đủ, không cập nhật kịp thời.Như vậy, rủi ro hoạt động không đơn thuần là rủi ro tác nghiệp, phạm vi của rủi ro hoạt động rất rộng bao trùm hầy hết tất cả các hoạt động của ngân hàng trong đó rủi ro tác nghiệp chỉ là một phần của rủi ro hoạt động. Rủi ro hoạt động cũng là loại rủi ro có mối quan hệ nhiều nhất với các loại rủi ro khác. Phần lớn các rủi ro như rủi ro thị trường, rủi ro tín dụng hay rủi ro thanh khoản… đều có thể bắt nguồn từ rủi ro hoạt động. Điều này khẳng định vai trò rất quan trọng của việc quản lý rủi ro hoạt động đối với các NHTM. 1.1.2. Đặc điểm của rủi ro hoạt động Rủi ro hoạt động là loại rủi ro tiềm ẩn: RRHĐ gây ra những tổn thất lớn nhưng đôi khi rất khó xác định hoặc dự đoán trước những dấu hiệu của nó. Những dấu hiệu rủi ro tiềm ẩn có thể dẫn đến tổn thất như: sự thay đổi trong quy trình tác nghiệp vụ hoặc đơn giản như sự sơ suất của của nhân viên trong quá trình tác nghiệp... không phải lúc nào cũng được theo dõi đầy đủ. Tính chất tiềm ẩn của rủi ro hoạt động luôn là một đặc điểm khiến hoạt động quản trị rủi ro gặp nhiều khó khăn trong quá trình triển khai. RRHĐ thường xuyên thay đổi: Rủi ro hoạt động thay đổi liên tục và không phải là loại rủi ro có tốc độ thay đổi cùng chiều với sự thay đổi quy mô hoạt động của ngân hàng.Phạm vi và thời gian xảy ra những rủi ro hoạt động cũng thường khá lớn, rủi ro hoạt động có thể thay đổi nhanh chóng theo cấp số nhân trong một thời gian rất ngắn, thậm chí tạo ra mức tổn thất rất lớn. RRHĐ luôn hiện hữu trong tất cả các hoạt động kinh doanh của ngân hàng Tùy theo tính chất phức tạp và quy mô của từng dịch vụ sản phẩm mà tần suất xảy