Luận văn Thạc sĩ Quản trị kinh doanh: Tác động của cấu trúc sở hữu, quản trị doanh nghiệp tới hiệu quả hoạt động của các doanh nghiệp ngành công nghiệp niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam

Chia sẻ: Sensa Cool | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:128

Thêm vào BST

Báo xấu

94
lượt xem 26
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là xem xét mối quan hệ tác động của các yếu tố thuộc về cấu trúc sở hữu, cấu trúc và hoạt động của hội đồng quản trị đến hiệu quả hoạt động của các doanh nghiệp ngành công nghiệp. Từ đó nhìn nhận và đưa ra các hàm ý ứng dụng kết quả nghiên cứu nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động các doanh nghiệp ngành công nghiệp. Mời các bạn cùng tham khảo.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản trị kinh doanh: Tác động của cấu trúc sở hữu, quản trị doanh nghiệp tới hiệu quả hoạt động của các doanh nghiệp ngành công nghiệp niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI NGỮ - TIN HỌC TP. HỒ CHÍ MINH ĐẶNG QUỐC TUẤN TÁC ĐỘNG CỦA CẤU TRÚC SỞ HỮU, QUẢN TRỊ DOANH NGHIỆP TỚI HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG CỦA CÁC DOANH NGHIỆP NGÀNH CÔNG NGHIỆP NIÊM YẾT TRÊN THỊ TRƢỜNG CHỨNG KHOÁN VIỆT NAM N QUẢN TRỊ KINH DOANH số 60340102 LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN TRỊ KINH DOANH NGƢỜI HƢỚNG D N HO HỌC TS. NGUYỄN NGỌC HUY TP. HỒ CHÍ MINH - THÁNG 07, NĂ 2018
i LỜI C ĐO N Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi và được sự hướng dẫn khoa học của TS. Nguyễn Ngọc Huy. Các nội dung nghiên cứu, kết quả trong đề tài này là trung thực và chưa công bố dưới bất kỳ hình thức nào trước đây. Những số liệu phục vụ cho việc phân tích, nhận xét, đánh giá được chính học viên thu thập từ các nguồn khác nhau có ghi rõ nguồn trong tài liệu. Ngoài ra, trong luận văn còn sử dụng một số nhận xét, đánh giá cũng như số liệu của các tác giả khác, cơ quan tổ chức khác đều có trích dẫn và chú thích nguồn gốc. Nếu phát hiện có bất kỳ sự gian lận nào tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về nội dung luận văn của mình. Tp. HCM, tháng 07 năm 2018 Học viên thực hiện đề tài ĐẶNG QUỐC TUẤN
ii DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT Từ viết tắt Diễn giải BCTC Báo cáo tài chính BCTN Báo cáo thường niên BGĐ Ban giám đốc CEO Tổng giám đốc điều hành (Chief Executive Officer) CTSH Cấu trúc sở hữu ĐHĐCĐ Đại hội đồng cổ đông HĐQT Hội đồng quản trị HSX Sở giao dịch Chứng khoán Thành phố Hồ Chí Minh HQHĐ Hiệu quả hoạt động QTDN Quản trị doanh nghiệp ROA Tỷ suất sinh lợi trên tổng tài sản (Return on Assets) ROE Tỷ suất sinh lợi trên vốn chủ sở hữu (Return on Equity)
iii DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU Bảng 3-1: Định nghĩa các biến .............................................................................41 Bảng 3-2: Các biến độc lập ..................................................................................42 Bảng 3-3: Các biến phụ thuộc ..............................................................................43 Bảng 3-4: ác biến kiểm soát .................................................................................44 Bảng 3-5: Nguồn dữ liệu cho các biến .................................................................46 Bảng 4-1: Kết quả thống kê mô tả các biến trong mẫu nghiên cứu .....................71 Bảng 4-2: Hệ số tương quan giữa các biến ..........................................................75 Bảng 4-3: Kết quả hồi quy của hai mô hình ROA và ROE .................................78 Bảng 4-4: Kết quả phân tích tương quan so với kỳ vọng dấu ..............................80 Bảng 4-5: Kết quả kiểm định hệ số VIF ..............................................................84 Bảng 4-6: Kết quả kiểm định Hausman ...............................................................85 Bảng 4-7: Kết quả kiểm định Wald......................................................................85 Bảng 4-8: Kết quả kiểm định Woolridge .............................................................85
iv DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ Hình 1-1: Chỉ số sản xuất công nghiệp Việt Nam ...............................................4 Hình 2-1: Tóm tắt lý thuyết người đại diện .......................................................16 Hình 3-1: Quy trình nghiên cứu ........................................................................32 Hình 3-2: Mô hình nghiên cứu ..........................................................................40 Hình 3-3: Các giả thuyết nghiên cứu .................................................................40 Hình 4-1: Chỉ số sản xuất công nghiệp .............................................................48 Hình 4-2: Chỉ số tiêu thụ ngành công nghiệp chế biến, chế tạo ........................50 Hình 4-3: Chỉ số tồn kho ngành công nghiệp chế biến .....................................51 Hình 4-4: Số lượng doanh nghiệp tại các mức sở hữu nước ngoài ...................55 Hình 4-5: Hiệu quả hoạt động (ROA) trung bình tại các mức sở hữu nước ngoài ...... 56 Hình 4-6: Hiệu quả hoạt động (ROE) trung bình tại các mức sở hữu nước ngoài....... 57 Hình 4-7: Số lượng doanh nghiệp tại các mức sở hữu tổ chức .........................58 Hình 4-8: Hiệu quả hoạt động (ROA) trung bình tại các mức sở hữu tổ chức .59 Hình 4-9: Hiệu quả hoạt động (ROE) trung bình tại các mức sở hữu tổ chức ..61 Hình 4-10: Quy mô hội đồng quản trị của các doanh nghiệp..............................62 Hình 4-11: CEO kiêm nhiệm chủ tịch hội đồng quản trị tại các doanh nghiệp ..64 Hình 4-12: Số lượng doanh nghiệp tại các mức tỷ lệ thành viên độc lập ...........66 Hình 4-13: Tỷ lệ doanh nghiệp tại các mức tỷ lệ thành viên độc lập ..................67 Hình 4-14: Tần suất họp của hội đồng quản trị ...................................................68 Hình 4-15: Tăng trưởng ROA của ngành công nghiệp .......................................70 Hình 4-16: Tăng trưởng ROE của ngành công nghiệp ........................................70
v MỤC LỤC Lời cam đoan ........................................................................................................... i Danh mục từ viết tắt ................................................................................................... ii Danh mục các bảng biểu ........................................................................................... iii Danh mục các hình vẽ, đồ thị .................................................................................... iv CHƢƠNG 1. TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU .........................................1 1.1. Vấn đề nghiên cứu ................................................................................................ 1 1.2. Lý do chọn đề tài ................................................................................................. 2 1.3. Mục tiêu nghiên cứu ............................................................................................. 6 1.4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ........................................................................ 6 1.4.1. Đối tượng nghiên cứu ................................................................................. 6 1.4.2. Phạm vi nghiên cứu .................................................................................... 7 1.5. Phương pháp nghiên cứu ...................................................................................... 7 1.6. Ý nghĩa của đề tài ................................................................................................. 7 1.7. Kết cấu đề tài nghiên cứu ..................................................................................... 8 CHƢƠNG 2. CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ CẤU TRÚC SỞ HỮU, QUẢN TRỊ DOANH NGHIỆP VÀ HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG CỦA DOANH NGHIỆP .............................................................................................10 2.1. Các khái niệm ..................................................................................................... 10 2.1.1. Hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp...................................................... 10 2.1.2. Quản trị doanh nghiệp .............................................................................. 12 2.1.3. Cấu trúc sở hữu ......................................................................................... 14 2.2. Lý thuyết tổng quan ............................................................................................ 14 2.2.1. Lý thuyết người đại diện (Agency theory) ............................................... 14 2.2.2. Lý thuyết người quản lý (Stewardship theory) ......................................... 16 2.3. Tổng quan các nghiên cứu liên quan .................................................................. 17 2.3.1. Cấu trúc sở hữu và hiệu quả hoạt động doanh nghiệp .............................. 17 2.3.2. Cấu trúc và hoạt động của hội đồng quản trị và hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp ..................................................................................... 21
vi 2.3.3. Các nghiên cứu tại Việt Nam................................................................... 27 CHƢƠNG 3. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU...................................................32 3.1. Quy trình nghiên cứu .......................................................................................... 32 3.2. Phương pháp nghiên cứu .................................................................................... 32 3.2.1. Thống kê mô tả ........................................................................................ 32 3.2.2. Phân tích tương quan ............................................................................... 33 3.2.3. Lựa chọn phương pháp xử lý dữ liệu....................................................... 33 3.3. Mô hình nghiên cứu ............................................................................................ 35 3.3.1. Xây dựng mô hình nghiên cứu ................................................................ 35 3.3.2. Định nghĩa các biến trong mô hình ......................................................... 41 3.3.3. Đo lường các biến độc lập ....................................................................... 42 3.3.4. Đo lường biến phụ thuộc ......................................................................... 43 3.4. Dữ liệu nghiên cứu ............................................................................................. 45 3.4.1. Xác định mẫu nghiên cứu ........................................................................ 45 3.4.2. Nguồn dữ liệu nghiên cứu ....................................................................... 45 CHƢƠNG 4. KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN ......................................................48 4.1. Tổng quan ngành công nghiệp Việt Nam trong giai đoạn nghiên cứu............... 48 4.1.1. Sở hữu nước ngoài của các doanh nghiệp ngành công nghiệp ................ 54 4.1.2. Sở hữu tổ chức của các doanh nghiệp ngành công nghiệp ...................... 58 4.1.3. Cấu trúc và hoạt động của hội đồng quản trị tại các doanh nghiệp ngành công nghiệp ................................................................................... 62 4.1.4. Hiệu quả hoạt động của các doanh nghiệp ngành công nghiệp ............... 68 4.2. Kiểm định thực chứng tác động của cấu trúc sở hữu, quản trị doanh nghiệp tới hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp ngành công nghiệp ........................... 71 4.2.1. Thống kê mô tả ........................................................................................ 71 4.2.2. Phân tích tương quan giữa các biến ......................................................... 75 4.2.3. Lựa chọn phương pháp ước lượng........................................................... 75 4.2.4. Kết quả ước lượng mô hình ..................................................................... 78 4.2.5. Phân tích kết quả nghiên cứu ................................................................... 79
vii 4.2.6. Các kết quả kiểm định độ tin cậy của mô hình nghiên cứu ..................... 84 CHƢƠNG 5. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .........................................................87 5.1. Kết luận............................................................................................................... 87 5.1.1. Kết quả đạt được về nghiên cứu lý thuyết ............................................... 87 5.1.2. Kết quả đạt được về mặt ý nghĩa thực tiễn .............................................. 87 5.2. Kiến nghị ............................................................................................................ 88 5.2.1. Chính sách nới room cho nhà đầu tư nước ngoài .................................... 88 5.2.2. Thu hút sự tham gia của các nhà đầu tư tổ chức ..................................... 89 5.2.3. Vai trò giám sát của hội đồng quản trị..................................................... 89 5.3. Hạn chế của đề tài và hướng nghiên cứu tiếp theo ............................................. 89 TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................92 Phụ lục A: Kết quả hồi quy theo mô hình ROA ........................................................99 Phụ lục B: Kết quả hồi quy theo mô hình ROE ......................................................105 Phụ lục C: Dữ liệu hồi quy trong mô hình ..............................................................111 Phụ lục D: Các doanh nghiệp trong mẫu nghiên cứu ..............................................119
1 CHƢƠNG 1. TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 1.1. Vấn đề nghiên cứu Thị trường chứng khoán ngày càng phát triển, số lượng doanh nghiệp niêm yết ngày càng nhiều và cấu trúc sở hữu của các doanh nghiệp niêm yết ngày càng đa dạng. Bên cạnh các hình thức sở hữu Nhà nước, sở hữu tư nhân, nền kinh tế mở cửa còn ghi nhận vai trò quan trọng của hình thức sở hữu tổ chức, sở hữu nước ngoài. Mỗi thành phần sở hữu theo đuổi những mục tiêu lợi ích khác nhau và có những mối quan hệ khác nhau với chính phủ, ngân hàng và các đối tác chiến lược. Do đó mà mỗi thành phần sở hữu có ảnh hưởng khác nhau đến những quyết định của doanh nghiệp và qua đó tác động đến hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp cũng khác nhau. Nhiều nghiên cứu đã tìm thấy tác động tích cực của sở hữu tổ chức đến hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp thông qua cơ chế giám sát chặt chẽ. Bởi vì các cổ đông tổ chức có kinh nghiệm trong thị trường tài chính và quản trị doanh nghiệp nên việc sở hữu bởi các tổ chức sẽ làm doanh nghiệp được giám sát tốt hơn, làm giảm chi phí đại diện và tăng hiệu quả hoạt động (Cornett et al., 2007; Chen et al., 2008; Elyasiani & Jia, 2010, Lin & Fu, 2017; Zhong et al., 2017). Tuy nhiên, một số nghiên cứu chỉ tìm thấy mối quan hệ tác động cùng chiều trong ngắn hạn (Wahal, 1996) hoặc ngược chiều (Pound, 1988; Hand, 1990), một số nghiên cứu khác thì lại không tìm thấy mối quan hệ giữa sở hữu tổ chức và hiệu quả hoạt động doanh nghiệp (Karpoff, Malatesta & Walkling, 1996; Duggal & Millar, 1999; Edwards & Nibler, 2000). Cũng giống như sở hữu tổ chức, sở hữu nước ngoài thu hút nhiều sự chú ý cùng với tầm quan trọng ngày càng gia tăng trong thị trường chứng khoán tại các quốc gia mới nổi và đang phát triển. Nhiều nghiên cứu tập trung kiểm tra việc sở hữu bởi các nhà đầu tư nước ngoài ảnh hưởng như thế nào đến hiệu quả hoạt động. Kết quả nghiên cứu cho thấy, các nhà đầu tư nước ngoài tham gia trực tiếp vào việc quản trị công ty không những giúp công ty tăng vốn mà còn giúp cải thiện năng lực quản trị và cạnh tranh (Chhibber et al., 1999; Douma et al., 2006; Aydin et al.,
2 2007; Li et al., 2011; Ghahroudi, 2011; Wang & Wang, 2015). Tuy nhiên, một số nghiên cứu thực nghiệm cũng cho thấy không phải nhà đầu tư nước ngoài nào cũng đem lại những ảnh hưởng tích cực cho doanh nghiệp mà họ đầu tư, bởi vì lí do thâu tóm (Afang et al., 2016) hoặc theo đuổi mục tiêu riêng (Phung & Mishra, 2016). Ngoài ra, trong tổng thể cơ chế quản trị doanh nghiệp, các yếu tố thuộc cấu trúc và hoạt động của hội đồng quản trị cũng được nhiều nhà nghiên cứu kinh tế quan tâm. Các nghiên cứu gần đây về vấn đề cơ chế quản trị xem xét ảnh hưởng của hội đồng quản trị đến hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp niêm yết do quy định về công bố thông tin và minh bạch trên thị trường chứng khoán. Tóm lại, vấn đề nghiên cứu về cấu trúc sở hữu, quản trị doanh nghiệp và hiệu quả hoạt động nhận được nhiều sự quan tâm, đặc biệt là tại các quốc gia mới nổi và đang phát triển. Tuy nhiên, các kết quả nghiên cứu thực nghiệm vẫn rất khác nhau. Luận văn này nghiên cứu về mối quan hệ giữa các yếu tố thuộc về cấu trúc sở hữu, quản trị doanh nghiệp và hiệu quả hoạt động trên thị trường chứng khoán Việt Nam với mẫu đại diện là các doanh nghiệp ngành công nghiệp niêm yết trên Sở giao dịch Chứng khoán Thành phố Hồ Chí Minh (HSX) trong giai đoạn từ năm 2012 đến năm 2016. Nghiên cứu được thực hiện nhằm mục tiêu tìm hiểu mối quan hệ nêu trên trong ngành công nghiệp tại Việt Nam, là ngành sản xuất có vai trò chủ đạo trong nền kinh tế quốc dân. Các nghiên cứu về chủ đề này ở Việt Nam đã được nhiều tác giả thực hiện trong những năm gần đây, nhưng nghiên cứu cho một ngành cụ thể vẫn chưa nhiều. Do vậy, đóng góp của nghiên cứu làm phong phú thêm kho tàng học thuật về chủ đề này tại Việt Nam. 1.2. Lý do chọ đề tài Như đã trình bày trên đây, vấn đề nghiên cứu đã được thực hiện nhiều, đặc biệt là tại các quốc gia mới nổi và đang phát triển, Việt Nam cũng không ngoại lệ. Tuy nhiên, đặt trong bối cảnh hiện tại, học viên thực hiện đề tài nghiên cứu với mẫu đại diện là các doanh nghiệp ngành công nghiệp niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam vì các lý do sau đây:
3 Thứ nhất, Việt Nam đang nỗ lực trong việc nâng cấp xếp hạng từ thị trường cận biên lên thị trường mới nổi. Ngày 21/6/2017 vừa qua, tổ chức MSCI1 công bố kết quả thị trường Việt Nam vẫn thuộc nhóm cận biên nhưng có nhiều tiềm năng để được nâng hạng lên thị trường mới nổi. Đáng lưu ý, MSCI cho rằng Việt Nam cần cải thiện vấn đề giới hạn sở hữu nước ngoài. Khi cải thiện vấn đề này, thị trường Việt Nam sẽ có lượng vốn lớn từ đầu tư trực tiếp và gián tiếp nước ngoài. Theo một số nghiên cứu trước đây trên thế giới, lợi ích từ các nhà đầu tư nước ngoài không chỉ là nguồn vốn mà họ còn mang theo kỹ năng, kinh nghiệm về quản trị, kỹ thuật tiên tiến, chuyển giao tri thức và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực từ đó sẽ nâng cao hiệu quả của doanh nghiệp. Việt Nam đang trong giai đoạn mở cửa hội nhập kinh tế quốc tế sâu rộng, sự đóng góp của các nhà đầu tư nước ngoài, các tổ chức đầu tư đặc biệt quan trọng. Liệu rằng sự tham gia mạnh mẽ của nhà đầu tư nước ngoài, các nhà đầu tư tổ chức có góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp niêm yết tại Việt Nam hay không? Thứ hai, theo báo cáo thẻ điểm quản trị doanh nghiệp các nước thành viên hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) dựa trên đánh giá từ năm 2012 – 2013, Việt Nam xếp cuối bảng trong 6 nước thành viên ASEAN tham gia nghiên cứu theo thang điểm về nguyên tắc quản trị doanh nghiệp (theo bộ nguyên tắc quản trị doanh nghiệp do Tổ chức hợp tác phát triển kinh tế - OECD công bố). Báo cáo này cũng nhận định rằng các công ty Việt Nam chưa xây dựng cơ chế quản trị doanh nghiệp hiệu quả và tình trạng này có thể do khái niệm quản trị doanh nghiệp còn khá mới mẻ và chưa được quan tâm nhiều đối với các công ty ở Việt Nam. Vấn đề quản trị doanh nghiệp cũng đã được một số nhà nghiên cứu trong nước thực hiện nhưng vẫn còn ít. Vì thế vấn đề quản trị doanh nghiệp tại Việt Nam cần được quan tâm nghiên cứu để có thể giúp cho các doanh nghiệp tổ chức cơ chế quản trị doanh nghiệp bao gồm các bên liên quan nhằm mục đích kiểm soát, vận hành, định hướng 1 Morgan Stanley Capital International, một tổ chức chuyên xây dựng các bộ chỉ số thị trường uy tín trên phạm vi toàn cầu.
4 để đạt được hiệu quả hoạt động cao nhất. Thứ ba, công nghiệp hoá - hiện đại hoá đất nước là mục tiêu quan trọng và là nhiệm vụ hàng đầu của Nhà nước trong giai đoạn hiện nay. Với lợi thế là nước có nguồn lao động trẻ và dồi dào nhưng sự phát triển ngành công nghiệp của chúng ta cũng cho thấy nhiều hạn chế và bất cập. Ngành công nghiệp hiện nay vẫn còn ở trình độ thấp, phát triển theo chiều rộng, tăng trưởng chưa cao, năng suất còn thấp, còn dựa vào gia công là chính. Hình 1-1: Chỉ số sản xuất công nghiệp Việt Nam Nguồn: Tổng cục thống kê Tốc độ tăng trưởng của ngành công nghiệp trong những năm gần đây đang có xu hướng tăng chậm lại, tại mức trung bình 14,3%/năm trong các năm 2006 - 2010 giảm xuống mức 10%/năm trong giai đoạn 2011 – 2015 (Hình 1-1) và hầu hết các nhóm ngành công nghiệp đều trong xu hướng giảm. Tốc độ tăng năng suất lao động của ngành công nghiệp khá thấp. Giai đoạn 2006 – 2015, tốc độ tăng trưởng khoảng 2,4%/năm, chậm hơn tốc độ tăng bình quân chung của nền kinh tế là 3,9%. Nền công nghiệp của Việt Nam còn rất lạc hậu, năng suất lao động công nghiệp Việt Nam thấp hơn nhiều lần so với các nước phát triển và các nước trong khu vực. Theo thống kê từ Bộ Công Thương, năng suất lao động của Nhật Bản cao gấp 39 lần của Việt Nam, Singapore cao gấp 26 lần, Hàn Quốc cao gấp 16 lần và Trung
5 Quốc cao gấp 2 lần. So với các nước đang phát triển trong khu vực thì Malaysia cao gấp 6,5 lần, Thái Lan và Phi-lip-pin cao gấp 1,5 lần. Tốc độ tăng trưởng giá trị gia tăng trong ngành công nghiệp đạt mức thấp, tỷ trọng giá trị gia tăng ngành công nghiệp trong GDP giảm từ 32% năm 2010 xuống còn khoảng 28% năm 2015. Hiện nay, Việt Nam đứng thứ 101 trong tổng số 143 nước về chỉ số giá trị gia tăng trong ngành công nghiệp chế biến chế tạo theo bình quân đầu người2. Vì thế tái cấu trúc và nâng cao hiệu quả hoạt động là vấn đề nóng đang được các doanh nghiệp ngành công nghiệp đặc biệt quan tâm trong giai đoạn hiện nay. Tóm lại, khi các chính sách cho nhà đầu tư nước ngoài thay đổi thì các nhà đầu tư nước ngoài có đem lại những lợi thế nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động cho doanh nghiệp hay không? Hơn nữa với sự gia tăng mạnh mẽ của các nhà đầu tư tổ chức có giúp cải thiện được hiệu quả của doanh nghiệp? Chất lượng quản trị doanh nghiệp tại Việt Nam còn thấp và chưa được quan tâm nhiều, chưa tạo được niềm tin cho các nhà đầu tư. Việc xây dựng cơ chế quản trị doanh nghiệp có góp phần ảnh hưởng tích cực đến hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp hay không? Ngoài ra, các nghiên cứu về vấn đề này ở Việt Nam tuy đã được nhiều tác giả quan tâm nhưng nghiên cứu được thực hiện cho một ngành cụ thể vẫn chưa nhiều. Xuất phát từ tầm quan trọng cũng như tính cấp bách của vấn đề nghiên cứu, học viên đã lựa chọn đề tài “TÁC ĐỘNG CỦA CẤU TRÚC SỞ HỮU, QUẢN TRỊ DOANH NGHIỆP TỚI HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG CỦA CÁC DOANH NGHIỆP NGÀNH CÔNG NGHIỆP NIÊM YẾT TRÊN THỊ TRƢỜNG CHỨNG KHOÁN VIỆT N ”. Qua đó nhằm ứng dụng kết quả nghiên cứu và đề ra các giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động của các doanh nghiệp ngành công nghiệp, giúp các doanh nghiệp kịp thời có những chính sách phù hợp với hoạt động kinh doanh của mình tránh được nguy cơ phá sản, đồng thời tạo điều kiện để doanh nghiệp hoạt động ổn định và phát triển bền vững. 2 Hội thảo “Kế hoạch cơ cấu lại ngành công nghiệp Việt Nam giai đoạn 2017-2020 hướng tới tăng trưởng nhanh và bền vững” ngày 31/5/2017, Bộ Công Thương.
6 1.3. Mục tiêu nghiên cứu Mục tiêu nghiên cứu tổng quan của đề tài là xem xét mối quan hệ tác động của các yếu tố thuộc về cấu trúc sở hữu, cấu trúc và hoạt động của hội đồng quản trị đến hiệu quả hoạt động của các doanh nghiệp ngành công nghiệp. Để giải quyết mục tiêu nghiên cứu tổng quan trên, học viên xác định các mục tiêu nghiên cứu cụ thể như sau:  Xem xét tác động của các yếu tố thuộc về cấu trúc sở hữu đến hiệu quả hoạt động của các doanh nghiệp ngành công nghiệp.  Xem xét tác động của các yếu tố thuộc về cấu trúc và hoạt động của hội đồng quản trị đến hiệu quả hoạt động của các doanh nghiệp ngành công nghiệp.  Đưa ra các hàm ý ứng dụng kết quả nghiên cứu nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động các doanh nghiệp ngành công nghiệp. Các mục tiêu nghiên cứu nêu trên sẽ được làm rõ thông qua việc trả lời các câu hỏi nghiên cứu sau: 1) Sở hữu tổ chức có tác động đến hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp ngành công nghiệp hay không? Tác động như thế nào? 2) Sở hữu nước ngoài có tác động đến hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp ngành công nghiệp hay không? Tác động như thế nào? 3) Cơ chế hoạt động của hội đồng quản trị có ảnh hưởng như thế nào tới hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp ngành công nghiệp? 4) Các hàm ý ứng dụng kết quả nghiên cứu nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của các doanh nghiệp ngành công nghiệp là gì? 1.4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 1.4.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của đề tài là mối quan hệ tác động của các yếu tố thuộc về cấu trúc sở hữu, các yếu tố thuộc về cấu trúc và hoạt động của hội đồng quản trị đến hiệu quả hoạt động của các doanh nghiệp ngành công nghiệp.
7 1.4.2. Phạm vi nghiên cứu Cấu trúc sở hữu và quản trị doanh nghiệp là lãnh vực rất rộng. Vì thế bài viết này chỉ giới hạn tìm hiểu về sở hữu tổ chức, sở hữu nước ngoài, và một vài đặc điểm của cơ chế quản trị như: sự độc lập của HĐQT, quy mô của HĐQT, sự kiêm nhiệm của CEO, tần suất họp của HHDQT. Bài viết này được thực hiện với mẫu dữ liệu bao gồm 76 doanh nghiệp ngành công nghiệp niêm yết trên Sở giao dịch Chứng khoán Thành phố Hồ Chí Minh, trong giai đoạn từ năm 2012 đến năm 2016. 1.5. P ƣơ p áp iê cứu Đề tài sử dụng phương pháp nghiên cứu định lượng với mẫu dữ liệu nghiên cứu bao gồm 76 doanh nghiệp trong ngành công nghiệp niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam (đại diện là các doanh nghiệp niêm yết trên Sở giao dịch Chứng khoán Thành phố Hồ Chí Minh) trong giai đoạn từ năm 2012 đến năm 2016. Dữ liệu được sử dụng trong bài nghiên cứu là dữ liệu dạng bảng được thu thập thông qua các báo cáo tài chính hợp nhất hàng năm đã được kiểm toán, các báo cáo quản trị và báo cáo thường niên của doanh nghiệp. Các doanh nghiệp được lựa chọn trong mẫu nghiên cứu phải đảm bảo cung cấp đầy đủ và minh bạch các số liệu mà bài nghiên cứu sử dụng. Do một số doanh nghiệp mới niêm yết hoặc hủy niêm yết trong giai đoạn 2012-2016, nên dữ liệu nghiên cứu được tổ chức thành dạng dữ liệu bảng không cân bao gồm 315 quan sát và được cung cấp bởi đơn vị Stoxplus. Học viên sử dụng phương pháp phân tích định lượng thông qua mô hình hồi quy dữ liệu bảng không cân bằng với sự hỗ trợ của phần mềm Stata 14 và Microsoft Excel 2016. 1.6. Ý ĩa của đề tài Về mặt lý luận, Bài viết này lược khảo các lý thuyết cũng như các khái niệm và các kết quả công trình nghiên cứu trên thế giới về vấn đề liên quan đến cấu trúc sở hữu, quản trị doanh nghiệp và hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp. Qua đó, bài viết này có thể cung cấp thêm cho người đọc các lý thuyết nền nhằm lý giải cho những sự việc, hiện tượng ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp.
8 Hơn nữa kết quả của bài viết này có thể là cơ sở để cho những nghiên cứu tiếp theo phát triển theo hướng sâu hơn nhằm làm rõ những tác động của cấu trúc sở hữu, cơ chế quản trị của các doanh nghiệp tới hiệu quả hoạt động của các doanh nghiệp đó tại Việt Nam. Về mặt thực tiễn, học viên hy vọng bài viết này có thể giúp các doanh nghiệp ngành công nghiệp Việt Nam nói chung và các doanh nghiệp niêm yết ngành công nghiệp nói riêng nhận ra được vai trò quan trọng của cấu trúc sở hữu, cơ chế quản trị doanh nghiệp trong việc nâng cao hiệu quả hoạt động giám sát và điều hành của doanh nghiệp đồng thời ứng dụng kết quả nghiên cứu nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của các doanh nghiệp ngành công nghiệp trong giai đoạn sắp tới. Bên cạnh đó, những nhà đầu tư sử dụng thông tin doanh nghiệp có thể đánh giá một phần về cấu trúc sở hữu, cơ chế quản trị và hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp. Từ đó, nhà đầu tư có thể đưa ra quyết định đầu tư một cánh đúng đắn, tránh được rủi ro. Tóm lại, Những nghiên cứu sau có thể sử dụng kết quả của bài viết này để làm cơ sở so sánh đối chiếu hoặc có thể sử dụng các số liệu trong bài viết này trong các nghiên cứu sau. Bài viết này cũng có thể giúp cho những người làm việc trong lĩnh vực tài chính có được một cái nhìn sâu rộng hơn về mối quan hệ giữa cấu trúc sở hữu, cơ chế quản trị doanh nghiệp và hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp. 1.7. Kết cấu đề tài nghiên cứu Luận văn có kết cấu gồm 5 chương và được bố cục như sau: C ƣơ 1: Tổng quan vấn đề nghiên cứu; C ƣơ 2: Cơ sở lý thuyết; C ƣơ 3: Phương pháp nghiên cứu; C ƣơ 4: Kết quả và thảo luận; C ƣơ 5: Kết luận và kiến nghị.
9 KẾT LUẬN CHƢƠNG 1 Trong c ƣơ 1 học viên đã nêu được vấn đề nghiên cứu đó là vai trò của cấu trúc sở hữu cũng như cơ chế quản trị doanh nghiệp đối với hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp. Cụ thể là sở hữu tổ chức, sở hữu nước ngoài và một vài đặc điểm của cơ chế quản trị doanh nghiệp tác động tới hiệu quả hoạt động. Trong chương này, học viên cũng giới hạn phạm vi nghiên cứu của bài viết bao gồm 76 doanh nghiệp ngành công nghiệp niêm yết trên Sở giao dịch Chứng khoán Thành phố Hồ Chí Minh trong giai đoạn 2012-2016. Bài viết này sử dụng phương pháp định lượng để xem xét các tác động của sở hữu tổ chức, sở hữu nước ngoài và một vài đặc điểm của co chế quản trị tới hiệu quả hoạt động của danh nghiệp.
10 CHƢƠNG 2. CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ CẤU TRÚC SỞ HỮU, QUẢN TRỊ DOANH NGHIỆP VÀ HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG CỦA DOANH NGHIỆP 2.1. Các khái niệm 2.1.1. Hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp 2.1.1.1. Khái niệm về hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp Hiện nay, có nhiều hướng tiếp cận khác nhau để đưa ra khái niệm về hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp. Thứ nhất, có quan điểm cho rằng hiệu quả hoạt động là phạm trù kinh tế phản ánh trình độ sử dụng các nguồn lực để đạt được các mục tiêu của doanh nghiệp, thể hiện mối quan hệ giữa kết quả đạt được và các chi phí ban đầu bỏ ra để có thể đạt được kết quả đó, độ chênh lệch giữa hai đại lượng này càng lớn thì hiệu quả càng cao. Trên góc độ này, hiệu quả đồng nhất với lợi nhuận của doanh nghiệp và khả năng đáp ứng về mặt chất lượng của sản phẩm đối với nhu cầu của thị trường3. Để đo lường hiệu quả theo hướng tiếp cận này, các nhà nghiên cứu thường sử dụng các mô hình phi tham số như DEA (Data Envelopment Analysis - mô hình phân tích bao số liệu) hay SFA (Stochastic Frontier Analysis - phương pháp phân tích biên). Thứ hai, cũng có quan điểm cho rằng hiệu quả hoạt động chính là phần chênh lệch tuyệt đối giữa kết quả thu được và chi phí bỏ ra để có được kết quả đó. Do đó, theo hướng tiếp cận này, một số nghiên cứu sử dụng các chỉ tiêu như lợi nhuận trước thuế và lãi (EBIT), lợi nhuận sau thuế (EAT) để đo lường hiệu quả hoạt động. Tuy nhiên, hướng tiếp cận này bộc lộ mặt hạn chế vì chưa thể hiện được mối tương quan về lượng và chất giữa kết quả và chi phí trong sự vận động biến đổi liên tục. 3 http://tapchitaichinh.vn/tai-chinh-kinh-doanh/tai-chinh-doanh-nghiep/nghien-cuu-ly-luan-ve-hieu- qua-kinh-doanh-cua-doanh-nghiep-125078.html
11 Thứ ba, một hướng tiếp cận được đề xuất nhằm khắc phục hạn chế nêu trên để xem xét hiệu quả hoạt động kinh doanh là đại lượng được đo bằng thương số giữa phần tăng thêm của kết quả thu được với phần tăng thêm của chi phí, đo lường thông qua các chỉ tiêu tương đối như chỉ số tăng trưởng doanh thu trên tăng trưởng chi phí. Tuy vậy, hướng tiếp cận này cũng có nhược điểm là không xét đến mức độ tuyệt đối của kết quả kinh doanh và chi phí kinh doanh. Cuối cùng, một hướng tiếp cận phổ biến là xem xét hiệu quả kinh doanh phản ánh lợi nhuận thu được trên phần vốn bỏ ra ban đầu. Hướng tiếp cận này có ưu điểm là phản ảnh được mục đích cuối cùng của các doanh nghiệp là lợi nhuận. Tuy nhiên lại có nhược điểm là chỉ tính đến nguồn vốn đầu tư mà bỏ qua các nguồn lực khác đã sử dụng. Các chỉ tiêu dùng để đo lường hiệu quả theo hướng tiếp cận này thường là các chỉ số lợi nhuận như: ROA, ROE… Trong bài viết, học viên đánh giá hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp theo hướng tiếp cận cuối cùng. Cụ thể, học viên sẽ sử dụng chỉ số ROE, ROA để đánh giá hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp. 2.1.1.2. Đo lường hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp Theo nghiên cứu của Richard et al. (2009) thì hiệu quả hoạt động của công ty là một trong những phần quan trọng nhất trong nghiên cứu về quản trị. Các hoạt động về marketing, nguồn nhân lực, chiến lược và điều hành doanh nghiệp đều được đánh giá dựa trên hiệu quả hoạt động của công ty. Việc đo lường hiệu quả hoạt động giúp cho các nhà nghiên cứu, nhà quản trị đánh giá cụ thể được các hoạt động của công ty và nhà quản lý. Cũng theo các học viên thì vẫn chưa có sự thống nhất trong cách đo lường hiệu quả hoạt động của công ty. Đồng thời ba nhóm đo lường thường được sử dụng trong nghiên cứu là đo hiệu quả hoạt động theo thang đo giá trị kế toán, giá trị thị trường và thang đo kết hợp cả hai thang đo giá trị kế toán và giá trị thị trường. Đo hiệu quả hoạt động theo giá trị kế toán sử dụng các chỉ số như: ROA, ROE, EBIT, ROCE, ROI… Đo hiệu quả hoạt động theo giá trị thị trường sử dụng: EPS, P/E, Market value, Stock price… Đo hiệu quả hoạt động kết
12 hợp hai cách đo lường kế toán và giá trị thị trường sử dụng: EVA, CVA, DCF, NPV… Cùng quan điểm như trên, Kallamu (2016) cũng nhận xét rằng các nghiên cứu trước đây sử dụng các thang đo về hiệu quả khác nhau. Điều đó cho thấy rằng chưa thống nhất một phương pháp đo lường tốt nhất về hiệu quả của doanh nghiệp. Trong nghiên cứu của mình, học viên đã sử dụng thang đo theo kế toán dùng ROA và thang đo hiệu quả thị trường Tobin’s Q để đo lường hiệu quả của doanh nghiệp. Theo học viên chỉ số Tobin’s Q cho thấy sức khoẻ tài chính của một công ty và nó được dùng để đo lường hiệu quả theo giá trị thị trường của công ty. Sử dụng Tobin’s Q có thể nâng cao được độ tin cậy của kết quả nghiên cứu. Trong khi đó, Srivastava (2011) cho rằng khi nghiên cứu về cấu trúc sở hữu và hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp thì việc đo lường hiệu quả doanh nghiệp theo thang đo giá trị kế toán rất quan trọng. Vì trên thực tế, các chỉ số tài chính như ROA, ROE là những chỉ số quan trọng nhất được các nhà đầu tư tại Ấn Độ sử dụng để đo lường, đánh giá hiệu quả của công ty. Nhìn chung, các nhà nghiên cứu đều cho rằng nên chọn chỉ số thích hợp liên quan đến vấn đề nghiên cứu và kết luận các kết quả dựa trên sự lựa chọn này. 2.1.2. Quản trị doanh nghiệp Các định nghĩa và giải thích về quản trị doanh nghiệp khác nhau đã tồn tại kể từ khi các tác giả xem xét quản trị doanh nghiệp từ các quan điểm khác nhau bên cạnh các khuôn khổ lý thuyết khác nhau. Lý thuyết người đại diện cho rằng quản trị doanh nghiệp là một hệ thống của người chủ sở hữu công ty thiết lập nhằm kiểm tra các nhà quản lý để đảm bảo rằng các hành động và quyết định của nhà quản lý luôn vì mục tiêu tối đa hoá lợi ích của người chủ sở hữu (Jensen & Meckling, 1976). Các định nghĩa bị ảnh hưởng bởi lý thuyết đại diện cho rằng khi quyền quản lý và quyền sở hữu được tách rời, chủ sở hữu cần phải thiết lập một cơ chế để kiểm soát nhà quản lý nhằm đảm bảo rằng các hành động và các quyết định của nhà quản lý sẽ vì lợi ích tốt nhất cho cổ đông. Cơ chế kiểm soát đó được gọi là quản trị doanh nghiệp, quản trị công ty, cơ chế quản trị