Luận văn Thạc sĩ Quản trị kinh doanh: Văn hóa doanh nghiệp tại Công ty TNHH Tư vấn Giải pháp Sáng tạo

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:113

Thêm vào BST

Báo xấu

68
lượt xem 12
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn hệ thống hóa kiến thức và các vấn đề lý luận của văn hóa doanh nghiệp như khái niệm, đặc trưng, vai trò,… Phân tích mô hình văn hóa doanh nghiệp của hai nhà nghiên cứu nổi tiếng là Edgar Schein và Denison đồng thời áp dụng mô hình văn hóa văn hóa ba cấp độ của Edgar Schein để quan sát, phỏng vấn, nhận diện các biểu hiện văn hóa doanh nghiệp tại CREATIO, từ đó đưa ra các đánh giá và biện pháp nhằm hoàn thiện văn hóa doanh nghiệp tại CREATIO.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản trị kinh doanh: Văn hóa doanh nghiệp tại Công ty TNHH Tư vấn Giải pháp Sáng tạo

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------------------- NGUYỄN THỊ VINH VĂN HÓA DOANH NGHIỆP TẠI CÔNG TY TNHH TƯ VẤN GIẢI PHÁP SÁNG TẠO LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN TRỊ KINH DOANH CHƯƠNG TRÌNH ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG Hà Nội – 2020
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------------------- NGUYỄN THỊ VINH VĂN HÓA DOANH NGHIỆP TẠI CÔNG TY TNHH TƯ VẤN GIẢI PHÁP SÁNG TẠO Chuyên ngành: Quản trị kinh doanh Mã số: 60 34 01 02 LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN TRỊ KINH DOANH CHƯƠNG TRÌNH ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG Người hướng dẫn khoa học: TS. Đặng Thị Hương XÁC NHẬN CỦA GIÁO VIÊN XÁC NHẬN CỦA CTHĐ HƯỚNG DẪN CHẤM LUẬN VĂN Hà Nội – 2020
LỜI CAM ĐOAN Tôi tên là: Nguyễn Thị Vinh Học lớp: QTKD1 - K27 Viện Quản Trị Kinh Doanh – Trường ĐHKT – ĐHQG Hà Nội Tôi xin cam đoan luận văn tốt nghiệp với đề tài: “Văn hóa doanh nghiệp tại Công Ty TNHH Tư Vấn Giải Pháp Sáng Tạo” là công trình của cá nhân tôi. Tất cả những số liệu trong luận văn là trung thực, chính xác và các thông tin trích dẫn trong luận văn đều được ghi rõ nguồn gốc. Luận văn có tham khảo và sử dụng thông tin thuộc một số công trình nghiên cứu, khái niệm, đánh giá… của các nhà nghiên cứu, tác giả, tổ chức và được ghi rõ trong nội dung cũng như ở phần tài liệu tham khảo của luận văn. Hà Nội, tháng 06 năm 2020 Tác giả luận văn NGUYỄN THỊ VINH
LỜI CẢM ƠN Việc hoàn thành luận văn thạc sĩ đã giúp tôi tiếp thu những kiến thức bổ ích, những bài học quý giá và phương pháp nghiên cứu khoa học gắn liền giữa lý thuyết và thực tiễn. Những kiến thức, phương pháp mà tôi tiếp thu từ các môn học của chương trình Thạc sĩ Quản trị kinh doanh tại trường Đại học Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà nội đã giúp tôi rất nhiều trong việc hoàn thành luận văn này cũng như những trong công việc của tôi trong thời gian tới. Tôi xin chân thành cảm ơn các Giảng viên của trường Đại học Kinh Tế - Đại học Quốc Gia Hà Nội đã tận tình giảng dạy và giúp đỡ tôi trong quá trình học tập và nghiên cứu. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn tới Tiến sĩ Đặng Thị Hương đã tận tình hướng dẫn, đóng góp ý kiến, giúp đỡ tôi hoàn thành trọn vẹn luận văn thạc sĩ này. Tôi cũng xin chân thành cảm ơn bạn bè, các cán bộ, nhân viên CREATIO, đặc biệt tôi gửi lời cảm ơn tới gia đình đã nhiệt tình hợp tác và giúp đỡ trong thời gian tôi thực hiện luận văn. Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện luận văn tốt nghiệp, do còn nhiều hạn chế nên không tránh khỏi thiếu sót. Tôi rất mong nhận được ý kiến đóng góp của Quý Thầy Cô giảng viên và độc giả để luận văn được hoàn thiện hơn. Tôi xin chân thành cảm ơn! Hà Nội, tháng 06 năm 2020
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN LỜI CẢM ƠN DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ........................................................................................... i DANH MỤC BẢNG ..........................................................................................................ii DANH MỤC SƠ ĐỒ ....................................................................................................... iii DANH MỤC HÌNH VẼ................................................................................................... iv MỞ ĐẦU.............................................................................................................................. 1 CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ VĂN HÓA DOANH NGHIỆP ................................................................... 5 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu về văn hóa doanh nghiệp .................................... 5 1.1.1. Tình hình nghiên cứu nước ngoài ........................................................................... 5 1.1.2. Tình hình nghiên cứu trong nước ........................................................................... 8 1.2. Khái niệm, đặc trưng và vai trò của văn hóa doanh nghiệp .................................12 1.2.1. Khái niệm về văn hóa doanh nghiệp ....................................................................12 1.2.2. Đặc trưng của văn hóa doanh nghiệp ...................................................................13 1.2.3. Vai trò của văn hóa doanh nghiệp ........................................................................14 1.3. Các mô hình nghiên cứu về văn hoá doanh nghiệp ...............................................18 1.3.1. Các yếu tố cấu thành văn hóa doanh nghiệp của Schein ...................................18 1.3.2. Mô hình văn hoá doanh nghiệp của Denison ......................................................23 1.3.3. Mô hình văn hóa doanh nghiệp của Robert Quinn và Kim Cameron ..............27 1.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến văn hóa doanh nghiệp .................................................31 1.4.1. Yếu tố bên trong......................................................................................................31 1.4.2. Yếu tố bên ngoài .....................................................................................................32 Tiểu kết chương 1: ...........................................................................................................34 CHƯƠNG 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ......................................................35 2.1. Quy trình nghiên cứu luận văn .................................................................................35 2.2. Phương pháp thu thập dữ liệu...................................................................................35
2.2.1. Thu thập dữ liệu sơ cấp ..........................................................................................36 2.2.2. Thu thập dữ liệu thứ cấp: .......................................................................................39 2.2.3. Đặc điểm tổng thể đối tượng được phỏng vấn, khảo sát về văn hóa doanh nghiệp tại công ty TNHH tư vấn giải pháp sáng tạo .....................................................40 2.3. Phương pháp phân tích và xử lý thông tin dữ liệu .................................................43 Tiểu kết chương 2:...........................................................................................................44 CHƯƠNG 3: THỰC TRẠNG VĂN HÓA DOANH NGHIỆP TẠI CÔNG TY TNHH TƯ VẤN GIẢI PHÁP SÁNG TẠO ...............................................................45 3.1. Tổng quan về Công ty TNHH Tư Vấn Giải Pháp Sáng Tạo ................................45 3.1.1. Giới thiệu chung về Công ty TNHH Tư Vấn Giải Pháp Sáng Tạo ..................45 3.1.2. Bộ máy nhân sự và chức năng nhiệm vụ .............................................................46 3.1.3. Một số đặc điểm hoạt động kinh doanh ...............................................................50 Kết quả kinh doanh: ..........................................................................................................50 3.2. Các biểu hiện văn hóa doanh nghiệp tại công ty tnhh tư vấn giải pháp sáng tạo ......53 3.2.1. Các yếu tố văn hóa hữu hình (Các biểu trưng trực quan) ..................................53 3.2.2. Các yếu tố văn hóa được tuyên bố........................................................................60 3.2.3. Các yếu tố văn hóa ngầm định - những quan niệm chung ................................65 3.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến văn hóa doanh nghiệp công ty tnhh tư vấn giải pháp sáng tạo ...............................................................................................................................68 3.4. Đánh giá chung về văn hóa doanh nghiệp tại công ty tnhh tư vấn giải pháp sáng tạo ...............................................................................................................................71 3.4.1. Những thành tựu .....................................................................................................72 3.4.2. Hạn chế, nguyên nhân hạn chế..............................................................................74 Tiểu kết chương 3:...........................................................................................................79 CHƯƠNG 4: CÁC GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN VĂN HÓA DOANH NGHIỆP TẠI CÔNG TY TNHH TƯ VẤN GIẢI PHÁP SÁNG TẠO..................................80 4.1. Định hướng chiến lược kinh doanh và duy trì phát triển văn hóa doanh nghiệp.......80 4.2. Các giải pháp hoàn thiện văn hóa doanh nghiệp....................................................82 4.2.1. Hoàn thiện các yếu tố cấu thành văn hóa doanh nghiệp ....................................82
4.2.2. Hoàn thiện mô hình văn hóa theo hướng văn hóa sáng tạo ...............................85 4.2.3. Hoàn thiện công tác quản trị văn hóa doanh nghiệp của CREATIO ...............86 Tiểu kết chương 4:...........................................................................................................91 KẾT LUẬN .......................................................................................................................92 TÀI LIỆU THAM KHẢO .............................................................................................93 PHỤ LỤC
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT STT Ký hiệu Nguyên nghĩa 1 CEO Giám đốc điều hành 2 CREATIO Công ty TNHH Tư Vấn Giải Pháp Sáng Tạo 3 CSR Trách nhiệm xã hội doanh nghiệp 4 IMC Chiến lược truyền thông tiếp thị tích hợp 5 PR Quan hệ công chúng 6 TMCP Thương mại cổ phần 7 TNHH Trách nhiệm hữu hạn 8 UBND Ủy ban nhân dân 9 WWF Quỹ Quốc tế về bảo vệ thiên nhiên i
DANH MỤC BẢNG Bảng 2.1: Tóm tắt cấu trúc bảng câu hỏi khảo sát ............................................................... 38 Bảng 2.2: Đặc điểm đối tượng điều tra ................................................................................ 40 Bảng 3.1: Kết quả hoạt động kinh doanh 2017-2019 .......................................................... 50 Bảng 3.2: Kết quả khảo sát các yếu tố văn hóa hữu hình .................................................... 54 Bảng 3.3: Kết quả khảo sát các yếu tố văn hóa được tuyên bố ........................................... 60 Bảng 3.4: Kết quả khảo sát các yếu tố văn hóa ngầm định ................................................. 65 ii
DANH MỤC SƠ ĐỒ Sơ đồ 2.1: Quy trình nghiên cứu ...................................................................................... 35 Sơ đồ 3.1: Bộ máy nhân sự CREATIO ........................................................................... 46 iii
DANH MỤC HÌNH VẼ Hình 1.1 Cấu trúc các tầng văn hóa của Hofstede và Mankov ...................................... 7 Hình 1.2: Mô hình văn hóa doanh nghiệp Edgar Schein..............................................18 Hình 1.3: Mô hình văn hoá doanh nghiệp của Denison ...............................................23 Hình 1.4: Mô hình văn hóa doanh nghiệp của Robert Quinn và Kim Cameron .......28 Hình 1.5: Bộ công cụ đo lường văn hóa OCAI .............................................................30 Hình 2.1: Tỉ lệ các nhóm giới tính của tổng thể điều tra ..............................................40 Hình 2.2: Tỉ lệ các nhóm độ tuổi của tổng thể điều tra.................................................41 Hình 2.3: Tỉ lệ thời gian làm việc của tổng thể điều tra ...............................................42 Hình 2.4: Tỉ lệ vị trí công tác của tổng thể điều tra.......................................................43 Hình 3.1: Logo công ty .....................................................................................................56 iv
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Trong thời kỳ Việt Nam đang hội nhập nền kinh tế thế giới, gia nhập các tổ chức thương mại như ASEAN, ASEM, WTO, APEC, TPP… đem lại cho Việt Nam nhiều cơ hội phát triển cũng như thách thức trong sự cạnh tranh gay gắt với các đối thủ trên toàn cầu. Việc hội nhập tìm kiếm ngoại lực làm tiền đề và thúc đẩy phát triển đạt được thành công tương đối, song, nội lực nhằm tiếp nhận và tương thích với ngoại lực đó là điều mà Việt Nam chưa có đủ. Vậy các doanh nghiệp Việt Nam phải làm gì để nâng cao năng lực cạnh tranh cũng như tiếp nhận và hòa nhập nền kinh tế thế giới được bền vững. Để nâng cao năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp tại môi trường trong nước và thế giới đều cần chú trọng tới vấn đề tài chính, công nghệ, đặc biệt là sự phát triển nguồn nhân lực. Trong đó, nội dung trọng tâm cần phải giải quyết là quan hệ giữa con người với con người được chi phối với những giá trị nền tảng của tổ chức và tác động trực tiếp đến hiệu quả, chất lượng, khả năng đổi mới, cạnh tranh của doanh nghiệp. Để phân tích, giải quyết được điều đó, các nhà quản trị cần tìm hiểu, phân tích, thấu hiểu những giá trị tiềm ẩn bên trong doanh nghiệp mình, đó là văn hóa doanh nghiệp. Yếu tố văn hoá hình thành song song với quá trình hình thành và phát triển của doanh nghiệp. Văn hoá doanh nghiệp chính là văn hoá của một tổ chức, vì vậy, văn hóa doanh nghiệp không đơn thuần chỉ là văn hoá giao tiếp, cũng không phải là khẩu hiệu được treo tại công ty. Văn hóa doanh nghiệp bao gồm tổng hợp của rất nhiều yếu tố: giá trị, niềm tin, chuẩn mực, hành vi… Điều mà mọi doanh nhân phải đối mặt tại một thời điểm nào đó chính là việc phải tạo nên một nền văn hóa kinh doanh riêng cho tổ chức. Một văn hóa doanh nghiệp hiệu quả sẽ tạo ra một môi trường có lợi cho sự phát triển nhân viên nói riêng và cả tổ chức nói chung. Nếu nhân viên làm việc trong môi trường vui vẻ, được tôn trọng, được tin cậy và cảm thấy tự hào khi là một phần của doanh nghiệp thì kết quả thu về hết sức mong đợi. 1
Giá trị cốt lõi văn hoá doanh nghiệp chính là tinh thần của doanh nghiệp và quan điểm về giá trị của doanh nghiệp. Do đó có thể khẳng định rằng văn hóa như là linh hồn, là hệ điều hành của doanh nghiệp, phản ánh giá trị, tầm nhìn mà chủ sở hữu muốn tạo ra. Xây dựng môi trường làm việc hiệu quả chính là xây dựng một nền văn hóa doanh nghiệp thành công. Trong môi trường làm việc chuyên nghiệp và năng động như ngày nay, bên cạnh việc sáng tạo nhằm tìm ra những phương cách để làm việc nhanh hơn, đạt hiệu quả tối ưu hơn thì còn khía cạnh quan trọng song song với mục đích xây dựng giá trị bản thân, đó là việc hình thành những thói quen, phong cách ứng xử, lề lối làm việc, cũng như hành vi lịch sự, văn minh. Công ty TNHH Tư Vấn Giải Pháp Sáng Tạo (Sau đây gọi tắt là CREATIO) thành lập năm 2011 hoạt động trong lĩnh vực truyền thông, chuyên cung cấp các dịch vụ tổ chức sự kiện, quảng cáo, sản xuất sản phẩm truyền thông cho các khách hàng là cá nhân, tổ chức tại Việt Nam và tổ chức nước ngoài có nhu cầu truyền thông tại Việt Nam. Với lợi thế cạnh tranh là ngành kinh doanh đầu tư ít công nghệ cứng, có đội ngũ nhân viên trẻ, Creatio có tốc độ phát triển khá cao, song văn hóa doanh nghiệp tại công ty chưa được chú trọng, quan tâm đúng mức. Văn hóa doanh nghiệp ít nhiều đã hiện hữu nhưng đa phần do tự phát mà thành, tình trạng biến động nhân sự khiến cho công ty gặp khó khăn trong việc truyền bá và lưu giữ nét đặc trưng của doanh nghiệp. Nắm được tầm quan trọng của vấn đề cũng như sự nỗ lực xây dựng, hoàn thiện văn hóa doanh nghiệp của tập thể lãnh đạo, nhân viên Công ty TNHH Tư Vấn Giải Pháp Sáng Tạo, tác giả chọn đề tài “Văn hóa doanh nghiệp tại Công Ty TNHH Tư Vấn Giải Pháp Sáng Tạo” làm luận văn Thạc sĩ Quản trị Kinh doanh. 2. Câu hỏi nghiên cứu Câu hỏi 1: Thực trạng văn hóa doanh nghiệp tại CREATIO hiện nay như thế nào? Câu hỏi 2: Hoàn thiện văn hóa doanh nghiệp tại CREATIO bằng những giải pháp nào? 2
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu Mục đích: Đưa ra các đề xuất, giải pháp hoàn thiện văn hóa doanh nghiệp cho CREATIO. Nhiệm vụ: Để đạt được mục đích nghiên cứu, tác giả cần thực hiện các nhiệm vụ chính sau: Nhiệm vụ 1: Nghiên cứu những vấn đề lý luận cơ bản về văn hóa doanh nghiệp. Nhiệm vụ 2: Phân tích, đánh giá thực trạng văn hóa doanh nghiệp tại CREATIO. Nhiệm vụ 3: Các đề xuất, giải pháp để hoàn thiện văn hóa doanh nghiệp cho CREATIO. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu: Các vấn đề lý luận về văn hóa doanh nghiệp và thực tiễn văn hóa doanh nghiệp của CREATIO. Phạm vi nghiên cứu: - Không gian: Phân tích và đánh giá hoạt động văn hóa doanh nghiệp tại CREATIO. - Thời gian: Giai đoạn 2016 – 2019. Nội dung: Tác giả nghiên cứu văn hóa doanh nghiệp theo các biểu hiện văn hóa 3 cấp độ của Edgar Schien: văn hóa hữu hình, văn hóa được tuyên bố, văn hóa ngầm định. Với mong muốn đóng góp vào việc xây dựng, phát triển mở rộng CREATIO, đề tài tập trung vào việc phân tích thực trạng văn hóa doanh nghiệp, đưa ra đánh giá về những thành tựu đã đạt được, những hạn chế còn tồn tại và nguyên nhân của những hạn chế. Từ đó đưa ra các giải pháp nhằm phát huy các thành tựu đồng thời khắc phục, xử lý những hạn chế, giúp hoàn thiện và nâng cao cũng như phát huy vai trò văn hóa doanh nghiệp tại CREATIO. 5. Những đóng góp của luận văn Luận văn hệ thống hóa kiến thức và các vấn đề lý luận của văn hóa doanh nghiệp như khái niệm, đặc trưng, vai trò,… Phân tích mô hình văn hóa doanh 3
nghiệp của hai nhà nghiên cứu nổi tiếng là Edgar Schein và Denison đồng thời áp dụng mô hình văn hóa văn hóa ba cấp độ của Edgar Schein để quan sát, phỏng vấn, nhận diện các biểu hiện văn hóa doanh nghiệp tại CREATIO, từ đó đưa ra các đánh giá và biện pháp nhằm hoàn thiện văn hóa doanh nghiệp tại CREATIO. Kết quả nghiên cứu luận văn của tác giả sẽ là cơ sở giúp cho Ban giám đốc cũng như toàn thể cán bộ, nhân viên CREATIO có cái nhìn khái quát, tích cực và thấy rõ được vai trò của văn hóa doanh nghiệp trong các hoạt động, chiến lược phát triển nội bộ cũng như các chiến lược kinh doanh, cung cấp dịch vụ cho khách hàng. Tuy nhiên đề tài vẫn còn hạn chế bởi, CREATIO là doanh nghiệp đã thành lập được tám năm, song số lượng nhân viên tính đến thời điểm nghiên cứu đề tài vẫn chỉ có khoảng 25 đến 30 cán bộ nhân viên, từ đó dẫn đến hạn chế phương pháp nghiên cứu của đề tài. Nội dung nghiên cứu của đề tài với phương pháp chính là sử dụng mô hình văn hóa ba cấp độ của Edgar Schein để quan sát, phỏng vấn và đưa ra đánh giá. Phương pháp khảo sát nhân viên cũng được áp dụng nhưng vì số lượng mẫu nhỏ nên kết quả mang tính bổ sung cho phương pháp chính. 6. Kết cấu luận văn Chương 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu và cơ sở lý luận về văn hóa doanh nghiệp. Chương 2: Phương pháp nghiên cứu. Chương 3: Thực trạng văn hóa doanh nghiệp tại Công ty TNHH Tư Vấn Giải Pháp Sáng Tạo. Chương 4: Đề xuất giải pháp hoàn thiện văn hóa doanh nghiệp cho Công ty TNHH Tư Vấn Giải Pháp Sáng Tạo. 4
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ VĂN HÓA DOANH NGHIỆP 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu về văn hóa doanh nghiệp Trên thế giới cũng như tại Việt Nam, đã có rất nhiều tác giả, nhà nghiên cứu tìm hiểu, phân tích, nghiên cứu về văn hóa kinh doanh, văn hóa doanh nghiệp hay còn gọi là văn hóa công ty và được công bố rộng rãi. Mỗi tác giả có cách tiếp cận và nghiên cứu vấn đề khác nhau. Với cách tiếp cận từ góc nhìn của những nhà quản lý doanh nghiệp là tập trung vào tìm tòi, khám phá tính quản lý của nhân tố văn hoá trong quản lý doanh nghiệp. Cách tiếp cận, nghiên cứu tiếp theo là từ góc độ tác động của nhân tố văn hoá đến việc quản lý kinh doanh, quản lý doanh nghiệp, đặc biệt là đối với doanh nghiệp có môi trường sinh hoạt, hoạt động đa văn hóa. 1.1.1. Tình hình nghiên cứu nước ngoài Từ những năm 70 của thế kỷ 20, văn hóa tổ chức hay văn hóa doanh nghiệp đã được chú ý. Mỗi công ty có văn hóa riêng biệt dù là vô tình hay được công ty ý thức nuôi dưỡng. Văn hóa doanh nghiệp là một chủ đề nóng trong các doanh nghiệp quan tâm đến việc thu hút nhân tài, chuyển đổi giá trị của họ thành sản phẩm, dịch vụ và cho khách hàng thấy họ là ai. Văn hóa là vấn đề mà mọi công ty nên đầu tư vì nó là một công cụ quan trọng cho kinh doanh. Văn hóa là thứ cần được quan tâm hàng ngày và được tôn trọng hơn để tìm ra những cơ hội. Bởi vậy, trên thế giới, đã có nhiều nhà nghiên cứu nỗ lực tìm hiểu, nghiên cứu, trải nghiệm văn hóa doanh nghiệp và công bố rộng rãi các công trình nghiên cứu của mình: Điển hình là mô hình ba lớp văn hóa doanh nghiệp của Edgar Schein (1989), Edgar Schein sử dụng mô hình đánh giá văn hóa doanh nghiệp với ba lớp tiêu chí hay ba cấp độ là: giá trị văn hóa hữu hình, giá trị văn hóa được tuyên bố, các quan niệm chung ngầm định. Phương thức đánh giá văn hóa doanh nghiệp của Edgar Schein được xem mang tính thực tiễn. Mô hình của Schein tập trung vào ba cấp độ của văn hóa cũng chính là ba tiêu chí đánh giá văn hoá, đi từ hiện thực, ngụ ý cho tới vô hình: 5
- Giá trị văn hóa hữu hình: thể hiện những gì có thể nhìn thấy và cảm nhận được khi tiếp xúc với doanh nghiệp. Đây là những giá trị được biểu hiện ra bên ngoài hệ thống văn hóa doanh nghiệp, bao gồm: biểu tượng, ngôn ngữ, khẩu hiệu, kiến trúc, công nghệ, sản phẩm, máy móc, các nghi thức, nghi lễ nội bộ, phong cách giao tiếp. - Giá trị văn hóa được tuyên bố: là lớp bên trong của các yếu tố hữu hình, bao gồm: quy định, nguyên tắc, triết lý, chiến lược, mục tiêu. Các giá trị được hình thành trong quá trình phát triển, được coi là đặc trưng của doanh nghiệp, được mọi người công nhận và lưu giữ, thực hiện theo. - Các quan niệm chung ngầm định: đây là những quan niệm chung, ăn sâu vào tâm lý các thành viên, được mặc nhiên công nhận và rất khó bị thay đổi do đã được bắt rễ qua thời gian, qua các thế hệ. Đó là sự nhận thức, giá trị, niềm tin. Tiếp đến là mô hình văn hóa doanh nghiệp của Denison (1984) đã đưa ra bốn khung đặc điểm về mặt văn hóa của doanh nghiệp: sự tham gia, sự kiên định, khả năng thích nghi và sứ mệnh. Bốn khung đặc điểm ảnh hưởng trực tiếp tới hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp. Thông qua các nghiên cứu cụ thể dựa trên các công cụ thống kê, các đặc điểm được xác định có sự ảnh hưởng trực tiếp đến việc tăng doanh thu, lợi nhuận ròng trên tài sản, chất lượng, lợi nhuận, mức độ hài lòng của nhân viên và hiệu quả chung của doanh nghiệp. Mô hình này có thể là công cụ, thước đo phù hợp với nhiều loại hình doanh nghiệp, đặc biệt các doanh nghiệp đầu tư, quan tâm tới xây dựng, tuyên truyền văn hóa doanh nghiệp, văn hóa doanh nghiệp đặc thù... Hofstede (Nhà nghiên cứu về quản trị kinh doanh của Mỹ) và Mankov (2010) đã nghiên cứu và trình bày về cấu trúc văn hóa doanh nghiệp cũng được nhiều học giả đánh giá cao với 4 tầng: - Tầng vỏ: Biểu tượng: bao gồm những hình ảnh, từ ngữ, cử chỉ hoặc các đối tượng mang theo ý nghĩa đặc biệt, trang phục, kiểu tóc... được công nhận và chia sẻ bởi những thành viên trong tổ chức. Hofstede cũng cho rằng các nhân tố biểu tượng thường dễ dàng thay mới. 6
- Tầng thứ 2: Hình tượng: đây là những con người, thật hay tưởng tượng, với đặc điểm được đánh giá cao trong nền văn hóa của tổ chức. - Tầng thứ 3: Nghi lễ: đây chính là các hoạt động tập thể theo trình tự, quy định, thủ tục, được mọi người cùng nhau tôn trọng và tuân thủ theo - Tầng trong cùng: Giá trị: đây là yếu tố cốt lõi của văn hóa doanh nghiệp. Các giá trị được tích lũy, chọn lọc qua thời gian, được các thành viên chia sẻ, chấp nhận và tuân thủ theo. Giá trị khó nhận biết và quan sát trực tiếp, nhất là với người không nằm trong tổ chức, mà cần phải phân tích, đánh giá thông qua các hành động. Hình 1.1 Cấu trúc các tầng văn hóa của Hofstede và Mankov Nguồn: Hofstede và Mankov 2010 Một số công trình luận văn, luận án tiêu biểu nghiên cứu về văn hóa doanh nghiệp: Luận án tiến sĩ của tác giả Lori Powers Fancher tại trường Đai học Georgia State bang Georgia - Mỹ với đề tài “Ảnh hưởng của văn hóa tổ chức tới quá trình lập kế hoạch kế tiếp”. Đề tài đề cập đến vấn đề các tổ chức trên toàn cầu đang phải đối mặt với những biến đổi nhanh chóng nhưng người lãnh đạo không đủ năng lực thực hiện cũng như lập các kế hoạch tiếp theo mà yếu tố chính quyết định liên quan tới đạo đức, văn hóa của người đứng đầu cũng như của tổ chức. Nghiên cứu này đóng góp to lớn cho các nghiên cứu về sau vì đã chỉ ra chi tiết các giá trị tổ chức, mục đích, vai trò, tiêu chí ra quyết định, lựa chọn, phát triển, thúc đẩy người thừa kế tiềm năng và nêu lên được cách thức diễn ra của các biến trên trong quá trình thực 7
hiện kế hoạch kế nhiệm. Luận án đã chỉ ra các nghiên cứu trước đây cho rằng CEO có quyền kiểm soát chính đối với quá trình lập kế hoạch kế tiếp và kết quả của nó, vai trò của họ thực sự quan trọng, nhưng luận án này lại cho ta thấy rằng sự tin tưởng, cam kết, sáng tạo của một tổ chức bao gồm các thành viên tức là bao gồm cả nhân viên và sự liên kết văn hóa của các quy trình tổ chức đảm bảo rằng việc lập và thực hiện kế hoạch kế tiếp tạo được thành công. Tại Phần Lan, tác giả Janne Tarvonen thuộc trường Đại học khoa học ứng dụng VAASAN đã nghiên cứu về “Vai trò của văn hóa doanh nghiệp trong hoạt động của công ty”. Đề tài phân tích và nêu lên tác động tích cực mạnh mẽ của văn hóa doanh nghiệp đến công tác thu hồi nợ của doanh nghiệp “Nợ OK”. Tác giả sử dụng hệ thống lý luận về văn hóa doanh nghiệp, mô hình Parmenter (2010) kết hợp phỏng vấn, điều tra, phân tích các tài liệu của công ty như báo cáo hàng năm, kế hoạch kinh doanh và đưa ra kết luận: nền tảng văn hóa doanh nghiệp cộng đồng, linh hoạt có ảnh hưởng tích cực đến các hoạt động thu hồi nợ của doanh nghiệp, hỗ trợ tăng trưởng và đạt được kết quả tài chính tốt cho doanh nghiệp. 1.1.2. Tình hình nghiên cứu trong nước Qua giáo trình “Văn hóa kinh doanh và triết lý kinh doanh” nhà xuất bản chính trị quốc gia xuất bản, tác giả Đỗ Minh Cương (2001) đưa ra định nghĩa hệ thống cấu trúc của văn hóa, văn hóa kinh doanh cũng như các vấn đề triết lý kinh doanh. Đồng thời tác giả giúp độc giả hiểu và phân biệt được các khái niệm: văn vật, văn hiến, văn hóa, văn minh. Tác giả Dương Thị Liễu (2005) đã có nghiên cứu với tiêu đề: “Văn hóa kinh doanh và một số giải pháp xây dựng văn hóa kinh doanh Việt Nam” đã chỉ ra rằng, để xây dựng và phát huy vai trò của văn hóa kinh doanh cần thực hiện ba giải pháp: thứ nhất tạo điều kiện thuận lợi cho văn hóa kinh doanh Việt Nam hình thành và phát triển; thứ hai xây dựng và phát huy văn hóa kinh doanh; thứ ba xây dựng và bồi dưỡng đội ngũ đông đảo có văn hóa. Tuy nhiên, do đề tài nghiên cứu theo phạm vi rộng nhưng lại chưa đề cập đến yếu tố vùng miền và chưa có giải pháp cụ thể áp dụng đối với từng loại hình doanh nghiệp. 8
Nghiên cứu của tác giả Nguyễn Viết Lộc (2011) đăng tải trên Tạp chí quản lý nhà nước số 186 (7-2011) về Đặc trưng văn hóa doanh nhân Việt Nam đã chỉ ra rằng văn hóa doanh nhân thực chất là cách gọi khác của nhân cách doanh nhân, là văn hóa của chủ thể tham gia vào tổ chức, điều hành các hoạt động sản xuất kinh doanh, dịch vụ để phát triển kinh tế xã hội; là văn hóa của mẫu người biết cách làm giàu cho mình và cho cộng đồng một cách có văn hóa. Chính vì vậy, văn hóa doanh nhân sẽ là hệ thống giá trị của mẫu người kinh doanh đã được tích lũy qua thời gian. Đồng thời, tác giả phân nhóm hệ các giá trị văn hóa doanh nhân: Tâm - Tài - Trí - Dũng hay Đức - Trí - Thể - Phát hay Đức - Trí - Thể - Lợi thể hiện hai yếu tố nổi bật là phẩm chất đạo đức và phẩm chất trí tuệ của người doanh nhân. Văn hóa là sản phẩm sáng tạo của con người, được tích lũy trong quá trình phát triển. Vì đó, văn hóa doanh nhân chính là toàn bộ các yếu tố văn hóa mà các doanh nhân chọn lọc, tạo ra, sử dụng và biểu hiện chúng trong quá trình hoạt động kinh doanh của mình. Bởi vậy, điều quan trọng đối với các doanh nhân là phải thường xuyên biết sáng tạo, chọn lọc những yếu tố văn hóa tiến bộ, phù hợp từ những yếu tố văn hóa truyền thống cũng như tiếp biến các văn hóa khác để biến thành nội lực cho phát triển sản xuất kinh doanh. Mặt khác, trong xu thế toàn cầu hóa kinh tế hiện nay, cạnh tranh quốc tế ngày càng trở nên gay gắt, môi trường kinh doanh biển đổi nhanh, tác động làm nâng các chuẩn mực văn hóa lên cao thì xây dựng văn hóa kinh doanh nói chung, văn hóa doanh nhân nói riêng sẽ giúp cho các doanh nghiệp Việt Nam có khả năng cạnh tranh và thích nghi tốt để tồn tại và phát triển. Nghiên cứu của tác giả Nguyễn Hoàng Ánh (2010) về văn hóa kinh doanh Việt Nam trên đường phát triển và hội nhập đã giúp cho độc giả hiểu được một cách khái quát nhất về văn hóa, văn hóa kinh doanh, văn hóa doanh nghiệp để rút ra bài học cho doanh nghiệp, tổ chức của mình với các nghiên cứu, phân tích: - Văn hóa, văn hóa kinh doanh trên thế giới từ góc nhìn của nhà lãnh đạo, hiểu được văn hóa kinh doanh không chỉ có chủ thể là doanh nghiệp mà còn có cả văn hóa doanh nghiệp. - Văn hóa doanh nghiệp là một đề tài rộng, ngày càng được các chủ thể trong 9