Luận văn Thạc sĩ Quản trị kinh doanh: Yếu tố ảnh hưởng đến lợi nhuận các công ty bảo hiểm tại Việt Nam

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:74

Thêm vào BST

Báo xấu

22
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu của đề tài là xác định yếu tố ảnh hưởng đến lợi nhuận các CTBH phi nhân thọ tại Việt Nam; định lượng sự tác động của các yếu tố ảnh hưởng đến lợi nhuận CTBH phi nhân thọ tại Việt Nam; từ kết quả đó đưa ra một số kiến nghị, giải pháp nhằm nâng cao lợi nhuận các CTBH phi nhân thọ tại Việt Nam.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản trị kinh doanh: Yếu tố ảnh hưởng đến lợi nhuận các công ty bảo hiểm tại Việt Nam

i TÓM TẮT Luận văn nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng đến lợi nhuận CTBH phi nhân thọ tại Việt Nam trong giai đoạn từ năm 2011 – 2015. Trên thế giới đã có nhiều nghiên cứu thực nghiệm về các yếu tố ảnh hưởng đến lợi nhuận CTBH phi nhân thọ. Tại Việt Nam mối liên hệ này hầu như chưa được tìm hiểu kỹ. Các nghiên cứu chủ yếu tập trung vào giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh bảo hiểm. Thông qua dữ liệu dạng bảng được thu thập từ 14 CTBH phi nhân thọ, tác giả sử dụng các phương pháp bình phương bé nhất tổng quát khả thi (General Least Square – GLS) để xác định mức độ ảnh hưởng của các yếu tố đến lợi nhuận CTBH. Bỏ qua các yếu tố ảnh hưởng khác, kết quả nghiên cứu thực nghiệm cho thấy tái bảo hiểm có tác động rõ rệt nhất đến lợi nhuận của các CTBH. Trong giai đoạn nghiên cứu, các CTBH phi nhân thọ Việt Nam có quy mô công ty lớn, khả năng thanh toán tốt và rủi ro nhận bảo hiểm thấp giúp tăng lợi nhuận CTBH. Dựa trên những kết quả nghiên cứu thực nghiệm, tác giả cũng đưa ra một số kiến nghị làm cơ sở để định hướng, đưa ra các chính sách phù hợp nhằm mục đích cải thiện lợi nhuận CTBH phi nhân thọ tại Việt Nam.
ii LỜI CAM ĐOAN Tôi tên Trần Thị Bích Phương, học viên cao học lớp CH16A, trường Đại học Ngân hàng TP. Hồ Chí Minh, niên khóa 2014 – 2016. Tôi xin cam đoan luận văn thạc sĩ kinh tế với đề tài: “Yếu tố ảnh hưởng đến lợi nhuận các công ty bảo hiểm tại Việt Nam” này là công trình nghiên cứu của cá nhân tôi, được thực hiện dưới sự hướng dẫn của TS. Ngô Vi Trọng. Luận văn này chưa từng được trình nộp để lấy học vị thạc sĩ tại bất cứ một trường đại học nào. Luận văn này là công trình nghiên cứu riêng của tác giả, kết quả nghiên cứu là trung thực, trong đó không có các nội dung đã được công bố trước đây hoặc các nội dung do người khác thực hiện ngoại trừ các trích dẫn được dẫn nguồn đầy đủ trong luận văn. Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về nội dung và tính trung thực của đề tài nghiên cứu này. Nếu phát hiện có bất kỳ sự gian lận nào tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm trước Hội đồng cũng như kết quả luận văn của mình. TP. Hồ Chí Minh, ngày 12 tháng 10 năm 2017 Tác giả Trần Thị Bích Phương
iii LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành tốt luận văn này trước hết, tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành đến tất cả thầy cô trường Đại học Ngân hàng TP. Hồ Chí Minh đã truyền đạt cho tôi nhiều kiến thức bổ ích giúp tôi có được nền tảng lý thuyết tốt để vận dụng hiệu quả trong quá trình làm luận văn cũng như trong quá trình làm việc của mình. Đặc biệt, tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến giảng viên hướng dẫn của tôi, TS. Ngô Vi Trọng – Trường Đại học ngân hàng TP. Hồ Chí Minh, người trực tiếp giúp đỡ, chỉ dẫn tôi tận tình, hỗ trợ tôi tháo gỡ những khó khăn trong quá trình thực hiện luận văn. Năng lực cũng như kiến thức chuyên môn và sự tận tâm của thầy là động lực rất lớn giúp tôi hoàn thành luận văn. Và cuối cùng, tôi xin gửi lời cảm ơn đến gia đình, bạn bè, đồng nghiệp đã ở bên cạnh và động viên tôi trong suốt thời gian qua để tôi có thể hoàn thành luận văn của mình. TP. Hồ Chí Minh, ngày 12 tháng 10 năm 2017 Tác giả Trần Thị Bích Phương
iv DANH MỤC CÁC BẢNG Trang Bảng 2.1 Tổng quan các nghiên cứu về các yếu tố ảnh hưởng đến lợi 16 nhuận công ty bảo hiểm Bảng 2.2. Tổng hợp các giả thuyết trong mô hình 26 Bảng 3.1. Mô tả các biến được sử dụng trong mô hình hồi quy 29 Bảng 3.2. Các công ty bảo hiểm trong mẫu nghiên cứu 32 Bảng 4.1. Thống kê mô tả các biến 37 Bảng 4.2. Ma trận tương quan 39 Bảng 4.3. Kết quả kiểm tra hiện tượng đa cộng tuyến 40 Bảng 4.4. Kết quả mô hình yếu tố tác động đến lợi nhuận của các công ty 43 bảo hiểm phi nhân thọ Việt Nam giai đoạn 2011-2015
v DANH MỤC CÁC HÌNH Trang Hình 1.1. Tăng trưởng bảo hiểm phi nhân thọ giai đoạn 2011-2015 2 Hình 3.1. Thị phần các công ty bảo hiểm phi nhân thọ tại Việt Nam 33 Hình 4.1. Rủi ro nhận bảo hiểm và lợi nhuận 45 Hình 4.2. Tái bảo hiểm và lợi nhuận 46 Hình 4.3. Khả năng thanh toán và lợi nhuận 47 Hình 4.4. Quy mô công ty và lợi nhuận 48
vi DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT Từ viết tắt Tiếng Anh Tiếng Việt APT Arbitrage Pricing Theory Lý thuyết kinh doanh chênh lệch giá CTBH Công ty bảo hiểm ES Efficient Structure Cấu trúc hiệu quả FEM Fixed Effects Model Mô hình tác động cố định GDP Gross Domestic Product Tổng thu nhập quốc nội GLS General Least Square Bình phương nhỏ nhất tổng quát MTP Modern Portfolio Theory Lý thuyết danh mục đầu tư hiện đại OLS Ordinary Least Squares Bình phương nhỏ nhất REM Random Effects Model Mô hình tác động ngẫu nhiên ROA Return on Asset Tỷ suất lợi nhuận trên tổng tài sản RQ Research Question Câu hỏi nghiên cứu VCSH Vốn chủ sở hữu VIF Variance Inflation Factor
I MỤC LỤC TÓM TẮT ......................................................................................................................... i LỜI CAM ĐOAN ............................................................................................................ii LỜI CẢM ƠN ................................................................................................................ iii DANH MỤC CÁC BẢNG..............................................................................................iv DANH MỤC CÁC HÌNH ................................................................................................ v DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ................................................................................vi MỤC LỤC ........................................................................................................................ I CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN ĐỀ TÀI .............................................................................. 1 Tính cấp thiết của đề tài ............................................................................................ 1 Mục tiêu và câu hỏi nghiên cứu ................................................................................ 3 1.2.1. Mục tiêu nghiên cứu ........................................................................................ 3 1.2.2. Câu hỏi nghiên cứu .......................................................................................... 4 Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ............................................................................. 4 1.3.1. Đối tượng nghiên cứu ...................................................................................... 4 1.3.2. Phạm vi nghiên cứu ......................................................................................... 4 Dữ liệu và phương pháp nghiên cứu ......................................................................... 4 1.4.1. Dữ liệu nghiên cứu .......................................................................................... 4 1.4.2. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................. 5 Đóng góp của đề tài................................................................................................... 5 Kết cấu của luận văn ................................................................................................. 6 CHƯƠNG 2. CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ CÁC NGHIÊN CỨU TRƯỚC ....................... 8 Lợi nhuận bảo hiểm................................................................................................... 8 Cơ sở lý thuyết .......................................................................................................... 9 2.2.1. Lý thuyết danh mục đầu tư hiện đại (Modern Portfolio Theory-MTP) .......... 9 2.2.2. Lý thuyết kinh doanh chênh lệch giá (Arbitrage Pricing Theory – APT) ..... 11 2.2.3. Thuyết cấu trúc hiệu quả ............................................................................... 11 2.3. Các nghiên cứu thực nghiệm trước ......................................................................... 11
II 2.4. Yếu tố ảnh hưởng đến lợi nhuận bảo hiểm ............................................................. 21 CHƯƠNG 3. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ........................................................... 28 Mô hình nghiên cứu ................................................................................................ 28 Mô tả các biến trong mô hình ................................................................................. 29 Dữ liệu nghiên cứu .................................................................................................. 31 Thu thập và xử lý dữ liệu ........................................................................................ 33 Lựa chọn phương pháp ước lượng .......................................................................... 34 CHƯƠNG 4. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ĐỊNH LƯỢNG............................................ 37 Thống kê mô tả các biến ......................................................................................... 37 Phân tích tương quan giữa các biến ........................................................................ 39 Kiểm định các giả thuyết hồi quy mô hình nghiên cứu .......................................... 40 4.3.1. Kiểm định hiện tượng đa cộng tuyến (không có sự tự tương quan giữa các biến độc lập trong mô hình)...................................................................................... 40 4.3.2. Kiểm định hiện tượng phương sai thay đổi (phương sai của các sai số trong mô hình không đổi)................................................................................................... 41 4.3.3. Kiểm định hiện tượng tự tương quan (giữa các sai số trong mô hình không có mối quan hệ tương quan với nhau) ...................................................................... 41 4.3.4. Kiểm định lựa chọn mô hình ......................................................................... 42 4.3.5. Lựa chọn mô hình .......................................................................................... 42 Thảo luận kết quả nghiên cứu ................................................................................. 44 4.4.1. Tác động của rủi ro nhận bảo hiểm ............................................................... 44 4.4.2. Tác động của tái bảo hiểm ............................................................................. 45 4.4.3. Tác động của khả năng thanh toán ................................................................ 46 4.4.4. Tác động của quy mô công ty........................................................................ 47 CHƯƠNG 5. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ................................................................. 49 Kết luận. .................................................................................................................. 49 Kiến nghị. ................................................................................................................ 50 Hạn chế của đề tài và hướng nghiên cứu tiếp theo. ................................................ 52 5.3.1. Hạn chế. ......................................................................................................... 52 5.3.2. Hướng nghiên cứu tiếp theo. ......................................................................... 52 TÀI LIỆU THAM KHẢO................................................................................................ a
1 CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN ĐỀ TÀI Tính cấp thiết của đề tài Thứ nhất, trong xã hội hiện nay ngành tài chính đang phát triển nhanh chóng và có tầm quan trọng trong phát triển kinh tế toàn cầu. Hệ thống tài chính gồm các tổ chức tài chính, công cụ tài chính và thị trường tài chính, cung cấp thanh toán hiệu quả, hệ thống tín dụng và chuyển giao rủi ro, nhờ vậy tạo điều kiện chuyển giao vốn từ những người thừa vốn sang những nhà đầu tư của nền kinh tế. Nghiên cứu khảo sát của Naved (2011) cho thấy trung gian tài chính và chuyển giao rủi ro ảnh hưởng tới tăng trưởng kinh tế đồng thời có thể dẫn đến các cuộc khủng hoảng hệ thống gây bất lợi cho nền kinh tế nói chung. Ngành bảo hiểm đóng vai trò quan trọng lĩnh vực tài chính của các nước đã và đang phát triển, góp phần tăng trưởng kinh tế, phân bổ nguồn lực hiệu quả, giảm chi phí giao dịch, tạo tính thanh khoản, tạo lợi nhuận kinh tế của quy mô đầu tư. Thứ hai, lợi nhuận là yếu tố được quan tâm nhất đối với mỗi công ty, nó cho thấy cách quản lý của doanh nghiệp tạo ra thu nhập bằng cách sử dụng nguồn lực của mình. Theo Hifza Malik (2011) lợi nhuận là một trong những mục tiêu quan trọng nhất của quản lý tài chính, lợi nhuận là yếu tố quyết định về hiệu suất. Một doanh nghiệp không có lợi nhuận thì không thể tồn tại. Ngược lại, một doanh nghiệp có lợi nhuận cao có khả năng chi cổ tức cho các cổ đông dựa trên mức độ đầu tư của họ. Do đó mục tiêu cuối cùng của một doanh nghiệp là kiếm được lợi nhuận để đảm bảo ổn định bền vững trên thị trường. Bên cạnh đó, Pandey (1980) định nghĩa lợi nhuận chỉ ra khả năng của một doanh nghiệp. Lợi ích tài chính có được khi doanh thu thu được từ hoạt động kinh doanh lớn hơn chi phí. Có nhiều phương pháp tính tuy nhiên lợi nhuận bảo hiểm được ước tính qua phí bảo hiểm, thu nhập đầu tư, kết quả bảo hiểm và hiệu suất hoạt động tổng thể. Thứ ba, ngành bảo hiểm hình thành và phát triển gắn liền với sự phát triển của loài người. Bảo hiểm là một lĩnh vực rất quan trọng đối với các quốc gia nói chung và
2 với Việt Nam nói riêng. Không chỉ là một biện pháp chuyển giao rủi ro, bảo hiểm ngày nay đã trở thành một trong những kênh huy động vốn hiệu quả cho nền kinh tế. Vai trò của công ty bảo hiểm góp phần vào sự ổn định của hệ thống tài chính và sự ổn định của nền kinh tế. Hình 1.1 Tăng trưởng bảo hiểm phi nhân thọ giai đoạn 2011-2015 35000 30000 25000 ĐVT: TỶ ĐÔNG 20000 15000 10000 5000 0 2011 2012 2013 2014 2015 Nguồn: Hiệp hội bảo hiểm Việt Nam Thứ tư, ngày càng có nhiều các nghiên cứu về các yếu tố ảnh hưởng đến lợi nhuận doanh nghiệp và các giải pháp. Lợi nhuận của ngành tài chính thu hút sự chú ý của các nhà nghiên cứu gần đây do tầm quan trọng của nó trong đo lường hiệu suất. Tuy nhiên trong bối cảnh của ngành bảo hiểm đặc biệt ở những nước đang phát triển hoặc thị trường mới nổi như Việt Nam thì nó ít được quan tâm. Nghiên cứu này kiểm tra các yếu tố ảnh hưởng tới lợi nhuận của các CTBH phi nhân thọ ở Việt Nam, nó không chỉ thêm vào tài liệu hiện có mà còn là tài liệu hữu ích cho các nhà đầu tư, các nhà nghiên cứu và các nhà phân tích tài chính. Theo Swiss (2008) cho rằng lợi nhuận của CTBH được xác định đầu tiên là phí bảo hiểm (tổn thất và chi phí, phụ thuộc vào định giá, đánh giá rủi ro, quản lý bồi
3 thường, chi phí quản lý), và thứ hai là hiệu quả đầu tư với chức năng phân bổ và quản lý tài sản như đòn bẩy tài chính. Một nghiên cứu của Ahmed (2008) đã kiểm tra các yếu tố quyết định lợi nhuận của CTBH chỉ ra rằng kích thước, khối lượng vốn, đòn bẩy và tỷ lệ tổn thất là yếu tố quan trọng quyết định lợi nhuận. Khan (2013) cho thấy rằng đòn bẩy, kích thước, doanh thu ổn định và độ tuổi của công ty là yếu tố quan trọng quyết định lợi nhuận trong khi khả năng tăng trưởng và tính thanh khoản không phải là yếu tố quan trọng quyết định lợi nhuận. Các nghiên cứu khác về lợi nhuận CTBH Curak (2012), Shiu (2014), Maria và Ghiorghe (2014) chỉ ra nhân tố bên trong và bên ngoài có mối liên hệ trực tiếp tới lợi nhuận của các CTBH. Mặc dù có nhiều nghiên cứu trong lĩnh vực này tuy nhiên các yếu tố quyết định lợi nhuận đã được tranh luận trong nhiều năm và vấn đề vẫn chưa được giải quyết trong các tài liệu tài chính doanh nghiệp. CTBH phi nhân thọ cần xác định rõ chiều hướng tác động của các yếu tố đến lợi nhuận để có chính sách định hướng tăng trưởng đúng đắn. Tại Việt Nam yếu tố ảnh hưởng đến lợi nhuận các CTBH phi nhân thọ hầu chưa được tìm hiểu kỹ. Các nghiên cứu chủ yếu tập trung vào giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động bảo hiểm. Vì vậy, có thể nói mức độ tác động của các yếu tố đến lợi nhuận các CTBH phi nhân thọ ở Việt Nam vẫn chưa được làm rõ qua mô hình. Vậy yếu tố nào ảnh hưởng đến lợi nhuận các CTBH phi nhân thọ tại Việt Nam? Mức độ ảnh hưởng như thế nào? Trên cơ sở đó, đề tài “Yếu tố ảnh hưởng đến lợi nhuận các công ty bảo hiểm tại Việt Nam” được tác giả lựa chọn nghiên cứu và làm rõ. Mục tiêu và câu hỏi nghiên cứu 1.2.1. Mục tiêu nghiên cứu Mục tiêu chính của đề tài xác định các yếu tố ảnh hưởng đến lợi nhuận của CTBH phi nhân thọ tại Việt Nam. Để thực hiện được mục tiêu này luận văn cần làm rõ các vấn đề sau:
4 Thứ nhất, xác định yếu tố ảnh hưởng đến lợi nhuận các CTBH phi nhân thọ tại Việt Nam. Thứ hai, định lượng sự tác động của các yếu tố ảnh hưởng đến lợi nhuận CTBH phi nhân thọ tại Việt Nam. Thứ ba, từ kết quả đó đưa ra một số kiến nghị, giải pháp nhằm nâng cao lợi nhuận các CTBH phi nhân thọ tại Việt Nam. 1.2.2. Câu hỏi nghiên cứu Để làm rõ mục tiêu nghiên cứu, đề tài cần trả lời được các câu hỏi nghiên cứu (Research Question - RQ) sau: - RQ1: Những yếu tố nào ảnh hưởng đến lợi nhuận các CTBH phi nhân thọ tại Việt Nam? - RQ2: Mức độ ảnh hưởng của các yếu tố đó như thế nào? - RQ3: Giải pháp nâng cao lợi nhuận bảo hiểm là gì? Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 1.3.1. Đối tượng nghiên cứu Đề tài nghiên cứu về yếu tố ảnh hưởng đến lợi nhuận các CTBH phi nhân thọ tại Việt Nam. 1.3.2. Phạm vi nghiên cứu Đề tài nghiên cứu dựa trên nguồn số liệu thu thập từ báo cáo tài chính của 14 CTBH phi nhân thọ và các số liệu kinh tế vĩ mô trong giai đoạn từ năm 2011 – 2015 tạo thành dữ liệu bảng với 70 quan sát. Dữ liệu và phương pháp nghiên cứu 1.4.1. Dữ liệu nghiên cứu
5 Đề tài nghiên cứu dựa trên nguồn dữ liệu thứ cấp thu thập từ báo cáo tài chính của 14 CTBH phi nhân thọ cũng như số liệu được thống kê từ Hiệp hội bảo hiểm. Các số liệu về kinh tế vĩ mô được tổng hợp từ Tổng cục Thống kê. 1.4.2. Phương pháp nghiên cứu Phương pháp được sử dụng xuyên suốt trong nghiên cứu là phương pháp định lượng bằng cách sử dụng mô hình hồi quy dữ liệu bảng. Nghiên cứu sử dụng phương pháp bình phương tối thiểu (Ordinary Least Square – OLS) để ước lượng mô hình hồi quy đa biến dạng gộp (Pooled OLS), mô hình hồi quy hiệu ứng cố định (Fixed Effects Model – FEM), mô hình hồi quy hiệu ứng ngẫu nhiên (Random Effects Model – REM) và phương pháp bình phương bé nhất tổng quát khả thi (General Least Square – GLS). Từ đó kiểm định các giả thuyết nghiên cứu nhằm tìm ra ảnh hưởng của các yếu tố đến lợi nhuận CTBH phi nhân thọ. Phương pháp nghiên cứu được trình bày chi tiết trong Chương 3. Đóng góp của đề tài Điểm mới trong nghiên cứu này, tác giả đi sâu nghiên cứu nhằm đánh giá ảnh hưởng của các yếu tố đến lợi nhuận các CTBH phi nhân thọ tại Việt Nam. Về mặt học thuật, nghiên cứu sử dụng mô hình hồi quy đa biến kiểm định các yếu tố ảnh hưởng đến lợi nhuận bảo hiểm nhằm kiểm định và bổ sung các nghiên cứu trước đây từ đó đề xuất các giải pháp phù hợp. Với kết quả nghiên cứu này các nghiên cứu trong tương lai có thể vận dụng và phát triển hoàn thiện hơn khung lý thuyết lợi nhuận của các công ty bảo hiểm và các yếu tố liên quan. Về mặt thực nghiệm, nghiên cứu thực hiện phân tích toàn diện ngành bảo hiểm phi nhân thọ ở Việt Nam. Hầu hết các nghiên cứu trước đây được tiến hành trong lĩnh vực ngân hàng, rất ít nghiên cứu được tiến hành trong lĩnh vực bảo hiểm. Ngoài ra các yếu tố ảnh hưởng đến lợi nhuận các CTBH không được nghiên cứu đầy đủ. Vì thế, đề tài nghiên cứu này góp phần làm rõ thêm tác động của các yếu tố đến lợi nhuận các
6 CTBH trong hoàn cảnh cụ thể tại Việt Nam giai đoạn từ năm 2011 – 2015, từ đó đề ra những kiến nghị góp phần vào việc nâng cao lợi nhuận của các CTBH phi nhân thọ tại Việt Nam trong thời gian tới. Kết cấu của luận văn Kết cấu của luận văn gồm 5 chương trong đó nội dung cụ thể từng chương dự kiến như sau: Chương 1: Tiến hành giới thiệu tổng quan về tính cấp thiết của đề tài, mục tiêu nghiên cứu, câu hỏi nghiên cứu, đối tượng và phạm vi nghiên cứu cũng như các sơ lược phương pháp nghiên cứu được sử dụng nhằm xác định tác động các yếu tố ảnh hưởng đến lợi nhuận CTBH phi nhân thọ tại Việt Nam trong giai đoạn 2011-2015. Đề tài đã xác định mục tiêu nghiên cứu và hình thành 03 câu hỏi nghiên cứu: Những yếu tố nào ảnh hưởng đến lợi nhuận các CTBH phi nhân thọ tại Việt Nam, mức độ ảnh hưởng của các yếu tố đó như thế nào và giải pháp nâng cao lợi nhuận bảo hiểm là gì? Chương 2: Trình bày những khái niệm lợi nhuận và những yếu tố tác động đến lợi nhuận bảo hiểm. Tóm tắt một số nghiên cứu trước về yếu tố ảnh hưởng đến lợi nhuận bảo hiểm nhằm đưa ra các giả thuyết cho bài nghiên cứu. Chương 3: Đưa ra mô hình nghiên cứu, mô tả các biến trong mô hình. Ngoài ra chương 3 còn trình bày các bước nghiên cứu cụ thể như cách xác định mẫu, thu thập số liệu, xử lý số liệu, lựa chọn nhân tố và mô phỏng áp dụng mô hình cụ thể. Từ đó chạy hồi quy dữ liệu theo mô hình. Chương 4: Phân tích kết quả nghiên cứu định lượng nhằm đánh giá mức độ tác động của các yếu tố và xem các tác động đó có ý nghĩa hay không. Qua đó trả lời cho câu hỏi nghiên cứu RQ1 và RQ2. Đồng thời so sánh kết quả các nghiên cứu trước đó. Chương 5: Từ những kết quả trên chương 5 tóm lược lại những vấn đề cơ bản đồng thời đưa ra những kết luận và kiến nghị nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của các các công ty bảo hiểm ở Việt Nam thông qua tác động của các yếu tố bên trong và
7 bên ngoài. Đồng thời gợi ý hướng nghiên cứu tiếp theo.
8 CHƯƠNG 2. CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ CÁC NGHIÊN CỨU TRƯỚC Trong chương 1, tác giả đã phác thảo nội dung của luận văn và xác định mục tiêu nghiên cứu, câu hỏi nghiên cứu mà luận văn cần làm rõ. Chương 2 là nền tảng của nghiên cứu này. Để đảm bảo kết quả phân tích cần hiểu các nội dung cơ bản về bảo hiểm, lợi nhuận và một số chỉ tiêu đo lường. Bên cạnh đó thông qua việc khái quát nội dung, kết quả của các nghiên cứu trước đây, luận văn phân tích những khoảng trống của những nghiên cứu trước, từ đó xác định mục tiêu nghiên cứu cũng như hình thành nên câu hỏi nghiên cứu và định hướng nghiên cứu cho luận văn. Lợi nhuận bảo hiểm Samuelson (1989) định nghĩa lợi nhuận là những gì còn lại từ thu nhập kiếm được sau khi trừ đi tất cả các chi phí và đó là lý do chính cho sự tồn tại liên tục của một tổ chức kinh doanh và cũng là mong đợi của chủ sở hữu. Lợi nhuận là khả năng kiếm lời từ tất cả hoạt động kinh doanh của một tổ chức, công ty hoặc doanh nghiệp. Theo Kaguri (2013) lợi nhuận là khả năng sinh lời khi sử dụng một khoản đầu tư nhất định và được coi là thước đo hiệu quả, đưa ra hướng quản lý hiệu quả hơn. Theo Dam Segal (2004) lợi nhuận của công ty bảo hiểm được thể hiện trong phí bảo hiểm thuần, lợi nhuận từ các hoạt động bảo lãnh, doanh thu hàng năm, lợi tức đầu tư, lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu. Swiss Re (2008) cho rằng lợi nhuận được xác định bằng lợi nhuận hoạt động và lợi nhuận đầu tư. Lợi nhuận hoạt động bao gồm tỷ lệ tổn thất, rủi ro nhận bảo hiểm, chi phí quản lý, chi phí bồi thường). Lợi nhuận hoạt động đầu tư, đó là chức năng phân bổ và quản lý tài sản. Bảo hiểm đóng một vai trò quan trọng trong thúc đẩy thương mại và cơ sở hạ tầng. Ở một khía cạnh khác, nó thúc đẩy sự ổn định tài chính và xã hội, huy động và là kênh tiết kiệm, hỗ trợ kinh doanh, cải thiện chất lượng cuộc sống cá nhân và phúc lợi chung của một quốc gia. CTBH có thể coi là một doanh nghiệp hoạt động với mục tiêu
9 tối đa hóa lợi nhuận với mức rủi ro cho phép. Khả năng tạo ra lợi nhuận bền vững là mục tiêu chủ yếu của CTBH (Hifza Malik, 2011). Renbao Chen (2004) đưa ra trong nghiên cứu của ông, lợi nhuận cao cung cấp tiềm lực (tài chính có sẵn từ lợi nhuận giữ lại hoặc từ thị trường vốn) và khuyến khích (tỷ lệ hoàn vốn cao) đầu tư mới. Do đó chúng ta hiểu được CTBH có trách nhiệm kép: một là phải có lợi nhuận cao từ đầu tư mới, hai là phải có lợi nhuận để dung hoà với các ngành khác trong nền kinh tế ngay cả khi tổn thất xảy ra. Theo Kabajeh (2012) có nhiều cách để đo lường lợi nhuận như ROA (tỷ suất sinh lợi trên tổng tài sản), ROE (tỷ suất sinh lợi trên vốn chủ sở hữu), ROI (lợi tức đầu tư). ROA là chỉ số được sử dụng rộng rãi trong phân tích lợi nhuận bảo hiểm. Đó là lý do hầu hết các nghiên cứu sử dụng ROA như thước đo về khả năng sinh lợi trong các tổ chức tài chính. Trong giới hạn phạm vi nghiên cứu của luận văn, tác giả chỉ nhằm tập trung nghiên cứu yếu tố ảnh hưởng đến ROA của các CTBH phi nhân thọ ở Việt Nam. Tỷ suất sinh lời trên tổng tài sản đo lường khả năng sinh lời trên mỗi đồng tài sản của doanh nghiệp (Gil, 2011). ROA cho biết mức thu nhập ròng trên tài sản, thể hiện khả năng của CTBH trong việc tạo ra lợi nhuận (Malik, 2011) ROA = Lợi nhuận sau thuế / Tổng tài sản Cơ sở lý thuyết Đã có nhiều nghiên cứu thực nghiệm về các yếu tố ảnh hưởng đến lợi nhuận CTBH trên thế giới. Điểm chung của những nghiên cứu này là được xây dựng dựa trên các lý thuyết dưới đây: 2.2.1. Lý thuyết danh mục đầu tư hiện đại (Modern Portfolio Theory-MTP) Lý thuyết danh mục đầu tư hiện đại được xây dựng bởi Harry Markowitz năm 1952. Lý thuyết này cho rằng các nhà đầu tư có thể nâng cao hiệu suất danh mục đầu tư
10 bằng cách phân bổ các khoản đầu tư của họ vào các chứng khoán tài chính khác nhau và các lĩnh vực tương tự không kỳ vọng phản ứng tương tự khi thông tin mới xuất hiện. Nó giúp lựa chọn danh mục đầu tư hiệu quả bằng cách phân tích các danh mục đầu tư khác nhau có thể xảy ra của các chứng khoán xác định. Mô hình MPT cho thấy các nhà đầu tư làm như thế nào dể giảm thiểu rủi ro của họ. Nó dựa trên lợi nhuận kỳ vọng (trung bình) và độ lệch chuẩn (phương sai) của các danh mục đầu tư khác nhau. MPT cố gắng tối đa hoá lợi nhuận danh mục đầu tư dự kiến hoặc giảm thiểu rủi ro cho một mức lợi nhuận bằng cách cẩn thận lựa chọn tỷ trọng các tài sản khác nhau. Mô hình danh mục đầu tư là sự kết hợp trọng số các tài sản. MPT tối đa hóa lợi nhuận và giảm thiểu rủi ro, trong đó tồn tại rủi ro hệ thống và rủi ro phi hệ thống. Những khái niệm này thường được biết đến khi thảo luận về đầu tư tài chính. MTP cho rằng có thể tối thiểu hoá rủi ro thị trường nhằm đạt được mức lợi nhuận kỳ vọng thông qua việc xây dựng một danh mục đầu tư đã được đa dạng hoá, nói một cách đơn giản là “không bỏ trứng vào cùng một giỏ”. Đa dạng hóa là biện pháp tránh rủi ro tập trung. Theo MTP, một danh mục hiệu quả là một danh mục có mức lợi nhuận kỳ vọng ứng với mức rủi ro thấp nhất hoặc một danh mục có mức rủi ro kỳ vọng nhưng mang lại mức lợi nhuận tối đa. Chính vì vậy, các CTBH có thể gia tăng lợi nhuận thông qua đa dạng hoá sản phẩm bảo hiểm, việc đa dạng hoá này phụ thuộc vào các quyết định và hiệu quả trong quản trị của chính CTBH. Theo MTP khả năng sinh lời của CTBH không chỉ phụ thuộc từ các yếu tố bên trong mà còn bị ảnh hưởng bởi các yếu tố bên ngoài của CTBH. Nhân tố bên trong là các đặc trưng riêng biệt của từng CTBH thể hiện hiệu quả quản lý của CTBH đó (quy mô công ty, cấu trúc vốn); trong khi đó các yếu tố bên ngoài là các nhân tố từ môi trường vĩ mô mà các nhà quản lý CTBH không thể kiểm soát được (chu kỳ kinh tế, lạm phát). Đó là các yếu tố rủi ro đến từ nền kinh tế vĩ mô (Rachdi, 2013).
11 2.2.2. Lý thuyết kinh doanh chênh lệch giá (Arbitrage Pricing Theory – APT) Lý thuyết kinh doanh chênh lệch giá được đề xuất bởi Stephen Ross (1976). APT cho rằng nhiều yếu tố ảnh hưởng đến lợi nhuận của công ty tư nhân, các hiệu ứng đặc biệt có khuynh hướng bị loại bỏ ra khỏi danh mục đầu tư lớn và đa dạng. Đây là nguyên tắc đa dạng hóa và nó có ảnh hưởng trong lĩnh vực bảo hiểm. CTBH không thể biết trước các rủi ro nhưng nó có thể dự đoán các rủi ro. Cummins (1994) cho rằng các CTBH là tập đoàn và chính sách của CTBH là công cụ tài chính hoặc dự phòng bồi thường là yếu tố tất yếu để áp dụng mô hình tài chính định giá bảo hiểm. Các mô hình được đưa ra để ước tính phí bảo hiểm liên quan đến thị trường cạnh tranh. Thu phí tối thiểu cũng như phí cạnh tranh làm tăng giá trị thị trường của công ty. Do đó các mô hình tài chính và định giá tài chính là một trong những thông tin quan trọng mà CTBH nên có khi đưa ra quyết định tài chính về biểu phí, dự phòng kỹ thuật… 2.2.3. Thuyết cấu trúc hiệu quả Lý thuyết cấu trúc hiệu quả (Efficient Structure – ES) cho rằng các CTBH đạt lợi nhuận cao hơn là do chúng hoạt động hiệu quả hơn và với khuynh hướng tiếp cận hiệu quả theo quy mô, mối quan hệ này được giải thích dựa trên lợi thế nhờ quy mô (Burca, 2012). Tính kinh tế theo quy mô, các CTBH lớn hơn có chi phí thấp hơn, nhờ đó lợi nhuận cao hơn. Các lý thuyết cho rằng có lợi nhuận của CTBH chịu tác động của các yếu tố bên trong và bên ngoài. Nhiều nghiên cứu thực nghiệm sử dụng các học thuyết trên để xác định các yếu tố ảnh hưởng đến lợi nhuận của CTBH, tuy nhiên không có một lý thuyết nào liệt kê đầy đủ các yếu tố. Đề tài nghiên cứu dựa vào hoàn cảnh kinh tế Việt Nam để chọn mô hình thích hợp. 2.3. Các nghiên cứu thực nghiệm trước
12 Trên thế giới đã thực hiện nhiều nghiên cứu định lượng về các yếu tố ảnh hưởng đến lợi nhuận của các CTBH. Shiu (2004) nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng đến lợi nhuận các CTBH ở Anh. Tác giả sử dụng dữ liệu bảng bao gồm dữ liệu kinh tế và lợi nhuận trong giai đoạn 1986-1999. Ba biến phụ thuộc được sử dụng để nắm bắt các khía cạnh khác nhau của hoạt động bảo hiểm là năng suất đầu tư, phần trăm thay đổi trong quỹ cổ đông và lợi nhuận trên vốn cổ đông. Các biện pháp thực hiện này liên quan đến bốn biến kinh tế là lạm phát, thay đổi lãi suất, mức lãi suất, lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu và tám biến công ty cụ thể là quy mô công ty, tái bảo hiểm, đòn bẩy, đầu tư, khả năng thanh toán, rủi ro nhận bảo hiểm, thanh khoản, cấu trúc tài sản, được lựa chọn dựa trên lý thuyết nền tảng có liên quan. Mô hình bình phương nhỏ nhất và mô hình dữ liệu bảng được sử dụng trong nghiên cứu. Dựa vào các kết quả thực nghiệm, nghiên cứu này cho thấy thanh khoản, lạm phát và lãi suất là những yếu tố quyết định có ý nghĩa thống kê ảnh hưởng đến lợi nhuận các CTBH của Anh. Curak (2011) kiểm tra yếu tố ảnh hưởng đến lợi nhuận của các CTBH ở Croatia từ năm 2004 đến năm 2009. Các yếu tố quyết định về lợi nhuận được lựa chọn là các biến giải thích bao gồm cả các yếu tố bên trong đối với CTBH và các yếu tố bên ngoài đối với môi trường kinh tế. Bằng cách áp dụng kỹ thuật dữ liệu bảng, tác giả cho thấy quy mô công ty, rủi ro bảo lãnh phát hành, lạm phát có ảnh hưởng đáng kể đến lợi nhuận của các CTBH. Kết quả cuối cùng chỉ ra rằng thị trường bảo hiểm Croatia có mức độ phát triển thấp, nhưng nó rất năng động. Nghiên cứu của Eric Kofi Boadi, Samuel Antwi, Victor Curtis Lartey (2013) với việc sử dụng phương pháp bình phương nhỏ nhất OLS, nghiên cứu xem xét các yếu tố ảnh hưởng đến lợi nhuận của 16 CTBH ở Ghana từ năm 2005 đến 2010. Biến phụ thuộc sử dụng trong nghiên cứu là ROA, các biến độc lập lần lượt là đòn bẩy, hữu hình, thanh khoản, quy mô, rủi ro, tăng trưởng. Kết quả nghiên cứu phát hiện ra mối quan hệ tích cực giữa đòn bẩy, thanh khoản và lợi nhuận của các CTBH và kết luận mô