Luận văn Thạc sĩ Tài chính Ngân hàng: Cho vay doanh nghiệp siêu nhỏ tại Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam – Chi nhánh Phú Xuân

Chia sẻ: Mucong999 Mucong999 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:121

Thêm vào BST

Báo xấu

19
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu của luận văn nhằm dựa trên cơ sở khoa học về phân tích các hoạt động cho vay doanh nghiệp siêu nhỏ tại Ngân hàng TM, luận văn đi vào đánh giá được thực trạng và đề xuất được những giải pháp, kiến nghị nhằm hoàn thiện hoạt động cho vay doanh nghiệp siêu nhỏ tại Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam - Chi nhánh Phú Xuân.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Tài chính Ngân hàng: Cho vay doanh nghiệp siêu nhỏ tại Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam – Chi nhánh Phú Xuân

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ ..……/……… ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA PHẠM THỊ OANH CHO VAY DOANH NGHIỆP SIÊU NHỎ TẠI NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN ĐẦU TƢ VÀ PHÁT TRIỂN VIỆT NAM - CHI NHÁNH PHÚ XUÂN LUẬN VĂN THẠC SĨ TÀI CHÍNH NGÂN HÀNG THỪA THIÊN HUẾ - 2016
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ ..……/……… ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA PHẠM THỊ OANH CHO VAY DOANH NGHIỆP SIÊU NHỎ TẠI NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN ĐẦU TƢ VÀ PHÁT TRIỂN VIỆT NAM - CHI NHÁNH PHÚ XUÂN LUẬN VĂN THẠC SĨ TÀI CHÍNH NGÂN HÀNG Chuyên ngành: Tài chính - Ngân hàng Mã số: 60 34 02 01 NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. TRẦN VĂN GIAO THỪA THIÊN HUẾ - 2016
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan bản luận văn này là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực, có nguồn gốc rõ ràng. Học viên Phạm Thị Oanh
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN MỤC LỤC DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT DANH MỤC BẢNG LỜI MỞ ĐẦU ....................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ................................................................................................ 1 2. Tình hình nghiên cứu đề tài ............................................................................... 2 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ..................................................................... 4 4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu.......................................................................... 4 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu của luận văn ........................... 4 6. Đóng góp khoa học mới của luận văn ................................................................ 5 7. Kết cấu của luận văn .......................................................................................... 5 Chƣơng 1: CƠ SỞ KHOA HỌC VỀ HOẠT ĐỘNG CHO VAY ĐỐI VỚI CÁC DOANH NGHIỆP SIÊU NHỎ CỦA NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI .. 7 1.1. Tổng quan về ngân hàng thương mại .............................................................. 7 1.1.1. Khái niệm .................................................................................................. 7 1.1.2. Chức năng ................................................................................................. 8 1.1.3. Các nghiệp vụ .........................................................................................10 1.2. Tổng quan về doanh nghiệp siêu nhỏ............................................................11 1.2.1. Khái niệm doanh nghiệp siêu nhỏ...........................................................11 1.2.2. Tầm quan trọng của doanh nghiệp siêu nhỏ ...........................................11 1.2.3. Phân tích hoạt động và triển vọng của loại hình doanh nghiệp siêu nhỏ13 1.3. Nội dung và các chỉ tiêu phân tích các hoạt động cho vay doanh nghiệp siêu nhỏ tại Ngân hàng thương mại .............................................................................15 1.3.1. Các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả tín dụng ..................................................15 1.3.2. Rủi ro tín dụng ........................................................................................17
1.4. Các nhân tố ảnh hưởng đến hoạt động cho vay doanh nghiệp siêu nhỏ tại Ngân hàng thương mại .........................................................................................19 1.4.1. Các nhân tố khách quan ..........................................................................19 1.4.2. Các nhân tố chủ quan ..............................................................................22 1.5. Kinh nghiệm cho vay doanh nghiệp siêu nhỏ của một số ngân hàng thương mại ........................................................................................................................24 1.5.1. Cho vay doanh nghiệp siêu nhỏ tại ngân hàng VIB ...............................24 1.5.2. Kinh nghiệm cho vay doanh nghiệp siêu nhỏ của VPBank ...................25 1.5.3. Bài học kinh nghiệm cho vay doanh nghiệp siêu nhỏ tại ngân hàng BIDV .26 Tiểu kết chƣơng 1 ...............................................................................................28 Chƣơng 2: THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG CHO VAY DOANH NGHIỆP SIÊU NHỎ TẠI NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN ĐẦU TƢ VÀ PHÁT TRIỂN VIỆT NAM - CHI NHÁNH PHÚ XUÂN ...............................29 2.1. Giới thiệu về ngân hàng thương mại cổ phần Đầu tư và Phát triển Việt Nam - Chi nhánh Phú Xuân (BIDV Phú Xuân)..........................................................29 2.1.1. Khái quát quá trình hình thành, phát triển của BIDV Phú Xuân ............29 2.1.2. Mô hình tổ chức của BIDV Phú Xuân ....................................................33 2.3. Thực trạng hoạt động cho vay doanh nghiệp siêu nhỏ tại BIDV Phú Xuân .....49 2.3.1. Chính sách cho vay doanh nghiệp siêu nhỏ tại BIDV Phú Xuân ...........49 2.3.2. Tình hình cho vay doanh nghiệp siêu nhỏ ..............................................60 2.3.3. Đánh giá hiệu quả hoạt động cho vay doanh nghiệp siêu nhỏ ...............76 2.3.4. Đánh giá rủi ro của hoạt động cho vay doanh nghiệp siêu nhỏ ..............79 2.3.5. Đánh giá chung về hoạt động cho vay DNSN tại BIDV Phú Xuân .......84 Tiểu kết chƣơng 2 ...............................................................................................89 Chƣơng 3: ĐỊNH HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CHO VAY ĐỐI VỚI CÁC DOANH NGHIỆP SIÊU NHỎ CỦA NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN ĐẦU TƢ VÀ PHÁT TRIỂN VIỆT NAM CHI NHÁNH PHÚ XUÂN ......................................................................90 3.1. Định hướng phát triển cho vay doanh nghiệp siêu nhỏ của BIDV Phú Xuân ....90
3.1.1. Chiến lược phát triển đến năm 2020 của BIDV .....................................90 3.1.2. Định hướng phát triển của BIDV Phú Xuân ...........................................91 3.1.3. Mục tiêu cho vay cho vay đối với doanh nghiệp siêu nhỏ tại ngân hàng thương mại cổ phần Đầu tư và Phát triển Việt Nam Chi nhánh Phú Xuân ......93 3.2. Các giải pháp nhằm hoàn thiện và phát triển hoạt động cho vay doanh nghiệp siêu nhỏ tại BIDV Phú Xuân ....................................................................94 3.2.1. Giải pháp điều kiện .................................................................................94 3.2.2. Giải pháp hoàn thiện hoạt động cho vay doanh nghiệp siêu nhỏ ...........99 3.3. Một số kiến nghị..........................................................................................103 3.3.1 Kiến nghị với Chính phủ........................................................................103 3.3.2. Kiến nghị với Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam ....................105 Tiểu kết chƣơng 3 .............................................................................................107 KẾT LUẬN .......................................................................................................108 TÀI LIỆU THAM KHẢO ...............................................................................110
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Nguyên nghĩa Ngân hàng thương mại cổ phần Đầu tư và Phát triển BIDV Việt Nam Chi nhánh Ngân hàng thương mại cổ phần Đầu tư và BIDV Phú Xuân Phát triển Phú Xuân CNTT Công nghệ thông tin CVDNSN Cho vay doanh nghiệp siêu nhỏ DNSN Doanh nghiệp siêu nhỏ DPRR Dự phòng rủi ro GTCG Giấy tờ có giá KHKD Kế hoạch kinh doanh NHBL Ngân hàng bán lẻ NHNN Ngân hàng Nhà nước NHTM Ngân hàng thương mại QLKH Quản lý khách hàng QTTD Quản trị tín dụng SXKD Sản xuất kinh doanh TMCP Thương mại cổ phần TNHH Trách nhiệm hữu hạn TSBĐ Tài sản bảo đảm TSCĐ Tài sản cố định
DANH MỤC BẢNG Bảng 2.1. Tình hình huy động vốn giai đoạn 2013-2015 ....................................39 Bảng 2.2. Dư nợ của BIDV Phú Xuân qua 3 năm ...............................................44 Bảng 2.3. Kết quả kinh doanh của BIDV Phú Xuân qua 3 năm ..........................47 Bảng 2.4. Tình hình cho vay DNSN tại BIDV Phú Xuân qua 3 năm 2013-2015.........61 Bảng 2.5. Tình hình cho vay DNSN theo thời gian vay ......................................64 Bảng 2.6. Doanh số cho vay theo ngành kinh tế ..................................................66 Bảng 2.7. Doanh số thu nợ DNSN theo thời gian ................................................68 Bảng 2.8. Doanh số thu nợ DNSN theo ngành kinh tế ........................................70 Bảng 2.9. Dư nợ cho vay DNSN theo thời gian ..................................................72 Bảng 2.10. Dư nợ theo ngành kinh tế ..................................................................74 Bảng 2.11. Tỷ lệ tăng trưởng dư nợ cho vay DNSN............................................76 Bảng 2.12. Vòng quay vốn tín dụng DNSN ........................................................76 Bảng 2.13. Hệ số thu nợ DNSN ...........................................................................77 Bảng 2.14. Dư nợ DNSN trên tổng nguồn vốn huy động ....................................78 Bảng 2.15. Lợi nhuận trên dư nợ bình quân ........................................................78 Bảng 2.16. Nợ xấu theo ngành kinh tế .................................................................79 Bảng 2.17. Nợ xấu theo thời gian ........................................................................80 Bảng 2.18. Tình hình nợ quá hạn DNSN trên tổng dư nợ DNSN .......................81 Bảng 2.19. Tỉ lệ trích lập DPRR cho DNSN .......................................................82
DANH MỤC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ Sơ đồ 1.1. Sơ đồ chức năng trung gian tín dụng của NHTM ................................ 8 Sơ đồ 1.2. Chức năng trung gian thanh toán .......................................................... 9 Sơ đồ 2.1. Sơ đồ bộ máy tổ chức của BIDV Phú Xuân .......................................35 Biểu đồ 2.1. Tình hình huy động vốn của BIDV Phú Xuân qua 3 năm theo kỳ hạn ........................................................................................................................40 Biểu đồ 2.2. Tình hình huy động vốn của BIDV Phú Xuân qua 3 năm theo đối tượng kinh tế ........................................................................................................40 Biểu đồ 2.3. Dư nợ của BIDV Phú Xuân qua 3 năm theo kỳ hạn .......................44 Biểu đồ 2.4. Dư nợ của BIDV Phú Xuân qua 3 năm theo đối tượng khách hàng.......45 Biểu đồ 2.5. Kết quả kinh doanh của BIDV Phú Xuân qua 3 năm ..............................48 Biểu đồ 2.6. Doanh số cho vay DNSN ................................................................62 Biểu đồ 2.7. Doanh số thu nợ DNSN ...................................................................62 Biểu đồ 2.8. Dư nợ cho vay DNSN......................................................................63 Biểu đồ 2.9. Nợ xấu cho vay DNSN ....................................................................63 Biểu đồ 2.10. Doanh số cho vay DNSN theo thời gian vay ................................65 Biểu đồ 2.11. Doanh số cho vay theo ngành kinh tế............................................68 Biểu đồ 2.12. Doanh số thu nợ DNSN theo thời gian vay ...................................69 Biểu đồ 2.13. Doanh số thu nợ DNSN theo ngành kinh tế ..................................72 Biểu đồ 2.14. Doanh số cho vay DNSN theo thời gian vay ................................73 Biểu đồ 2.15. Dư nợ DNSN theo ngành kinh tế ..................................................75 Biểu đồ 2.16. Tình hình trích lập DPRR DNSN ..................................................82
LỜI MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Doanh nghiệp siêu nhỏ là cơ sở kinh doanh đã đăng ký kinh doanh theo quy định pháp luật, có quy mô lao động bình quân năm từ 10 người trở xuống. Đây là nhóm doanh nghiệp chiếm tỷ trọng rất lớn trong tổng số các doanh nghiệp đang hoạt động kinh doanh và được đánh giá là đối tượng dễ bị tổn thương nhất trong nền kinh tế. Sự tồn tại và phát triển của loại hình doanh nghiệp này đóng vai trò quan trọng góp phần đáng kể vào tăng trưởng GDP bình quân đầu người; bổ sung các giá trị gia tăng thực tế cho sản phẩm, tăng sản lượng sản xuất trong nền kinh tế; góp phần phát triển các chuỗi sản xuất và chuỗi giá trị trong khu vực; giúp ổn định nền kinh tế, nhờ hoạt động dưới hình thức các nhà thầu phụ cho các tập đoàn và doanh nghiệp lớn; đóng góp tích cực cho ngành công nghiệp và dịch vụ hỗ trợ thông qua tăng cường chuyên môn hóa trong quá trình sản xuất, v.v... Mặc dù vậy, loại hình doanh nghiệp này đã và đang gặp nhiều khó khăn trong quá trình phát triển sản xuất và mở rộng kinh doanh. Những khó khăn này bắt nguồn từ các chính sách, quy định pháp luật của Chính phủ, sự giúp đỡ, kết nối của các hiệp hội có liên quan ... Thêm vào đó, vấn đề lớn nhất của những doanh nghiệp siêu nhỏ chính là sự nan giải về vốn. Những khó khăn này vô tình làm họ không có cơ hội thuê lao động chất lượng cao hoặc mua những phần mềm được viết theo đơn đặt hàng, tức là đồng nghĩa với việc họ sẽ khó có điều kiện để chuyên nghiệp hóa và chuẩn hóa công tác quản lý. Đây là những yếu tố mang tính khách quan, có tác động trực tiếp đến hiệu quả kinh doanh cũng như khả năng tồn tại và phát triển của doanh nghiệp. Dù chiếm đông đảo tại Việt Nam nhưng doanh nghiệp siêu nhỏ lại chưa thực sự được nhiều Ngân hàng chú ý đến. Bởi vì phần lớn các ngân hàng vẫn thích chính sách hớt váng hơn, tức là tập trung vào khách hàng tốt, thu nhập cao, dễ thu hồi nợ, lợi nhuận đem về cho ngân hàng cũng ổn định, còn nhóm khách hàng siêu nhỏ này lại đi kèm nhiều rủi ro lớn. Để tìm kiếm đủ thông tin chính 1
thống nhằm đánh giá trước khi đưa ra các quyết định tài chính, tín dụng về họ là vô cùng khó khăn. Ngoài ra, thị phần phía trên tập trung vào những khách hàng lớn hiện đã có quá nhiều cạnh tranh. Ngay cả khi chưa có sự lấn lướt của một số ông lớn cũng như các định chế tài chính nước ngoài, “cái bể” ấy vẫn quá chật hẹp cho các nhà băng phát triển. Ngược lại, ngân hàng nào có hệ thống quản trị rủi ro tốt và thực sự am hiểu các doanh nghiệp siêu nhỏ sẽ thu được ”trái ngọt” từ mảnh đất tưởng chừng như khó nhằn này. Điều này cho thấy tiềm năng và sự cần thiết của việc cho vay doanh nghiệp siêu nhỏ tại các Ngân hàng thương mại ở Việt Nam. Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam – Chi nhánh Phú Xuân trong thời gian qua đã đạt được những thành tựu trong việc cho vay doanh nghiệp siêu nhỏ tại Ngân hàng như : Cho vay trung hạn và dài hạn phục vụ nhu cầu sản xuất, kinh doanh của các doanh nghiệp, tài trợ doanh nghiệp theo ngành,…Bên cạnh những thành tựu đã đạt được, hoạt động cho vay doanh nghiệp siêu nhỏ tại Ngân hàng vẫn còn những tồn tại và hạn chế như: sự an toàn, chất lượng, hiệu quả…đặc biệt là vấn đề chất lượng của các khoản tín dụng. Căn cứ từ những vấn đề trên, tác giả đã chọn đề tài “Cho vay doanh nghiệp siêu nhỏ tại Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam – Chi nhánh Phú Xuân” làm đề tài luận văn cao học là phù hợp với chuyên ngành đào tạo và có ý nghĩa khoa học và thực tiễn nhất định. 2. Tình hình nghiên cứu đề tài Từ trước đến nay chưa có công trình nào nghiên cứu về hoạt động cho vay của doanh nghiệp siêu nhỏ, tuy nhiên tác giả đã nghiên cứu một số đề tài tương tự trong thời gian qua. Cụ thể như: - Đề tài “Mở rộng cho vay các doanh nghiệp nhỏ và vừa tại Chi nhánh Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam Hà Nội” năm 2008 của tác giả Nguyễn Thị Xuân Thảo, Trường Đại học Kinh tế Quốc dân. 2
- Đề tài “Phân tích hoạt động cho vay doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Ngân hàng Công thương Chi nhánh Cần Thơ ” năm 2007 của tác giả Nguyễn Hà Vinh. - Đề tài “Mở rộng cho vay đối với Doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Sở Giao dịch ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn (AgriBank) Việt Nam” năm 2013 của tác giả Lê Thị Xuân Nguyên. Đề tài của tác giả Nguyễn Thị Xuân Thảo và tác giả Nguyễn Hà Vinh đã trình bày một cách tổng quan về hoạt động tín dụng của Ngân hàng thương mại, tổng quan về cho vay doanh nghiệp vừa và nhỏ, từ đó đề xuất một số giải pháp nhằm mở rộng, phát triển hoạt động cho vay doanh nghiệp vừa và nhỏ tại các Ngân hàng nghiên cứu. Các giải pháp đề xuất chưa đề cập sâu đến việc hạn chế rủi ro tín dụng khi phát triển mở rộng cho vay doanh nghiệp vừa và nhỏ. Đề tài của tác giả Lê Thị Xuân Nguyên đã trình bày một cách tổng quan về hoạt động tín dụng, cho vay doang nghiệp vừa và nhỏ và phương pháp quản trị rủi ro của Ngân hàng thương mại từ đó đề xuất một số giải pháp nhằm hạn chế rủi ro tín dụng trong cho vay doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Ngân hàng nghiên cứu. Vì vậy trong đề tài này, tác giả đã nghiên cứu một cách tổng quát về hoạt động cho vay doanh nghiệp siêu nhỏ, các tiêu chí đánh giá sự phát triển và các nhân tố ảnh hưởng đến hoạt động phát triển cho vay DNSN. Đồng thời, trên cơ sở phân tích thực trạng hoạt động cho vay DNSN tại Chi nhánh Ngân hàng thương mại cổ phần Đầu tư và Phát triển Phú Xuân trong thời gian qua cũng như xem xét, kế thừa các đề tài nghiên cứu đi trước, tác giả đã đề xuất một số giải pháp đồng bộ, có tính thực tiễn cao nhằm phát triển hoạt động cho vay DNSN, một mảng hoạt động mang tính chiến lược của Ngân hàng thương mại cổ phần Đầu tư và Phát triển Việt Nam nói chung và của Chi nhánh Ngân hàng thương mại cổ phần Đầu tư và Phát triển Phú Xuân nói riêng trong thời gian tới. Tại Chi nhánh Ngân hàng thương mại cổ phần Đầu tư và Phát triển Phú Xuân, đây là đề tài đầu tiên nghiên cứu về hoạt động cho vay DNSN. Đây là đề tài nghiên cứu không trùng lặp với các đề tài nghiên cứu trước đây. 3
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu  Mục đích: Dựa trên cơ sở khoa học về phân tích các hoạt động cho vay doanh nghiệp siêu nhỏ tại Ngân hàng TM, luận văn đi vào đánh giá được thực trạng và đề xuất được những giải pháp, kiến nghị nhằm hoàn thiện hoạt động cho vay doanh nghiệp siêu nhỏ tại Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam - Chi nhánh Phú Xuân  Nhiệm vụ: - Hệ thống hóa những cơ sở khoa học về các hoạt động cho vay doanh nghiệp siêu nhỏ tại Ngân hàng TM - Làm rõ thực trạng các hoạt động cho vay doanh nghiệp siêu nhỏ tại Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam – Chi nhánh Phú Xuân - Đề xuất được những định hướng giải pháp và kiến nghị nhằm hoàn thiện hoạt động cho vay doanh nghiệp siêu nhỏ tại Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam – Chi nhánh Phú Xuân 4. Đối tƣợng, phạm vi nghiên cứu - Đối tượng nghiên cứu: là hoạt động cho vay đối với DNSN tại Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam – Chi nhánh Phú Xuân - Phạm vi nghiên cứu: + Về không gian: Đề tài dựa vào các số liệu thống kê báo cáo về tình hình hoạt động, thực trạng của công tác tín dụng ngân hàng tại Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam - Chi nhánh Phú Xuân + Về thời gian: từ năm 2013 đến năm 2015 5. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu của luận văn - Phương pháp luận và cơ sở lý luận: + Phương pháp luận Duy vật biện chứng và Duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mác - Lê nin. 4
+ Cơ sở lý luận: dựa trên cơ sở lý luận về các hoạt động cho vay doanh nghiệp siêu nhỏ tại Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam – Chi nhánh Phú Xuân. - Phương pháp nghiên cứu: + Phương pháp nghiên cứu định tính: Phương pháp thống kê, điều tra phỏng vấn; Phương pháp phân tích, đối chiếu so sánh, tổng hợp + Phương pháp nghiên cứu định lượng: Phương pháp thống kê, điều tra 6. Đóng góp khoa học mới của luận văn Việc thực hiện nghiên cứu đề tài này có ý nghĩa quan trọng cả về lý luận cũng như thực tiễn. - Về lý luận, đề tài này tóm tắt và củng cố lại những kiến thức nền tảng về hoạt động cho vay của một NHTM trong xu hướng hội nhập nền kinh tế quốc tế. - Về thực tiễn, đề tài chỉ ra những điểm mạnh và điểm yếu trong hoạt động của Chi nhánh, từ đó đưa ra các giải pháp để khắc phục cho hoạt động của Chi nhánh nói riêng và hệ thống các Ngân hàng thương mại nói chung. Bên cạnh đó, việc phân tích chuyên sâu lĩnh vực cho vay đối với doanh nghiệp siêu nhỏ sẽ chỉ ra những xu hướng phát triển, giải pháp khắc phục rủi ro, từ đó góp phần thúc đẩy hoạt động sản xuất kinh doanh phát triển. Về bản thân người thực hiện đề tài cũng rất mong muốn nhận được những ý kiến đóng góp để nghiên cứu được hoàn thiện hơn. - Bổ sung về mặt lý luận cho khoa học NHTM và trực tiếp là hoạt động phát triển cho vay tại NHTM. - Tài liệu tham khảo bổ ích cho học tập và nghiên cứu về NHTM. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung của luận văn được kết cấu làm 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về hoạt động cho vay doanh nghiệp siêu nhỏ tại ngân hàng thương mại 5
Chương 2: Thực trạng hoạt động cho vay đối với doanh nghiệp siêu nhỏ tại ngân hàng thương mại cổ phần Đầu tư và Phát triển Việt Nam - chi nhánh Phú Xuân. Chương 3: Định hướng và giải pháp hoàn thiện hoạt động cho vay đối với doanh nghiệp siêu nhỏ tại Ngân hàng thương mại cổ phần Đầu tư và Phát triển Việt Nam - chi nhánh Phú Xuân. 6
Chƣơng 1: CƠ SỞ KHOA HỌC VỀ HOẠT ĐỘNG CHO VAY ĐỐI VỚI CÁC DOANH NGHIỆP SIÊU NHỎ CỦA NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI 1.1. Tổng quan về ngân hàng thƣơng mại 1.1.1. Khái niệm Ngân hàng thương mại là định chế trung gian tài chính tiêu biểu, đặc trưng bởi hình thức hoạt động kinh doanh của nó. Hoạt động kinh doanh của ngân hàng thương mại chủ yếu và thường xuyên là thu hút vốn thông qua những khoản tiền gửi phát séc, tiền gửi tiết kiệm và những khoản tiền gửi khác từ các chủ thể trong nền kinh tế. Sau đó, ngân hàng sử dụng nguồn vốn này để cấp tín dụng và thực hiện các hoạt động đầu tư tài chính trên thị trường; đồng thời, trong quá trình kinh doanh ngân hàng thương mại còn thực hiện cung ứng các dịch vụ trung gian thanh toán. Do vậy, ngân hàng thương mại đóng một vai trò trong việc khơi thông các nguồn vốn tiết kiệm đáp ứng cho các nhu cầu đầu tư sinh lợi, góp phần đảm bảo cho nền kinh tế vận động nhịp nhàng, hiệu quả. Ở Việt Nam cũng như các nước khác, khi định nghĩa về ngân hàng thương mại đều có điểm chung là dựa trên chức năng và phương thức hoạt động. Ở Pháp: Ngân hàng thương mại là một xí nghiệp hay cơ sở mà nghiệp vụ thường xuyên là nhận tiền bạc của công chúng dưới hình thức ký thác hay dưới hình thức khác và sử dụng tài nguyên đó cho chính họ trong các nghiệp vụ về chiết khấu, tín dụng và tài chính. Ở Mỹ: Ngân hàng thương mại là một công ty kinh doanh chuyên cung cấp dịch vụ tài chính và hoạt động trong ngành công nghiệp dịch vụ tài chính. Ở Ấn Độ: Ngân hàng thương mại là cơ sở nhận các khoản ký thác để cho vay hay tài trợ các khoản đầu tư. Theo điều 20 khoản 2 và 7 Luật các tổ chức tín dụng (12/12/1997): “ Ngân hàng thương mại là một tổ chức tín dụng thực hiện toàn bộ hoạt động ngân hàng và các hoạt động kinh doanh khác có liên quan. Hoạt động ngân hàng là hoạt động kinh doanh tiền tệ và dịch vụ ngân hàng với nội dung chủ yếu và thường 7
xuyên là nhận tiền gửi, sử dụng số tiền này để cấp tín dụng, cung cấp các dịch vụ thanh toán”. 1.1.2. Chức năng  Chức năng trung gian tín dụng Thực hiện chức năng trung gian tín dụng, NHTM đóng vai trò là “cầu nối” giữa người dư thừa vốn và người cần vốn. Gửi tiền Ngân Cho vay Ngƣời dƣ hàng Ngƣời thừa vốn thƣơng cần vốn Ủy thác mại Đầu tƣ đầu tƣ Sơ đồ 1.1. Sơ đồ chức năng trung gian tín dụng của NHTM Thông qua việc huy động vốn các khoản vốn tiền tệ tạm thời nhàn rỗi trong nền kinh tế, NHTM hình thành nên quỹ cho vay để cung cấp tín dụng cho nền kinh tế. Với chức năng này, NHTM vừa đóng vai trò là người đi vay vừa đóng vai trò là người cho vay. Với chức năng trung gian tín dụng, NHTM đã góp phần tạo lợi ích cho tất cả các bên tham gia, bao gồm người gửi tiền, ngân hàng, và người đi vay, đồng thời thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế. - Đối với người gửi tiền, họ thu được lợi từ khoản vốn tạm thời nhàn rỗi của mình dưới hình thức lãi tiền gửi mà ngân hàng trả cho họ. - Đối với người đi vay, họ sẽ thỏa mãn được nhu cầu vốn để kinh doanh, chi tiêu, thanh toán mà không phải chi phí nhiều về sức, thời gian để tìm kiếm nơi cung ứng vốn tiện lợi, chắc chắn và hợp pháp. - Đối với ngân hàng thương mại, họ sẽ tìm kiếm được lợi nhuận từ chênh lệch giữa lãi suất cho vay và lãi suất tiền gửi hoặc hoa hồng môi giới. Lợi nhuận này chính là cơ sở để tồn tại và phát triển của NHTM. - Đối với nền kinh tế, chức năng này có vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy tăng trưởng kinh tế vì nó đáp ứng nhu cầu về vốn để đảm bảo quá trình tái sản xuất được thực hiện liên tục và để mở rộng quy mô sản xuất.[1] 8
 Chức năng trung gian thanh toán NH đứng ra làm trung gian để thực hiện các khoản giao dịch thanh toán giữa các KH, giữa người mua và người bán…để hoàn tất các quan hệ kinh tế thương mại giữa họ với nhau. NH cung cấp phương tiện thanh toán, đặc biệt các phương tiện thanh toán không sử dụng tiền mặt (séc, hối phiếu, thẻ thanh toán, ủy nhiệm chi/thu…) cho nền kinh tế, tiết kiệm chi phí, mang lại hiệu quả cao cho các chủ thể tham gia thanh toán. Ngày nay việc thanh toán không sử dụng tiền mặt đang trở nên phổ biến, càng khẳng định vai trò quan trọng của các NHTM. Lệnh Giấy Ngƣời thụ Ngƣời trả tiền hƣởng Ngƣời mua Trả tiền báo Ngƣời bán (Công ty, xí NHTM nghiệp, tổ Qua tài khoản (Công ty, xí có nghiệp, tổ chức) chức) Sơ đồ 1.2. Chức năng trung gian thanh toán Chức năng thanh toán của NHTM có tác dụng: - Giảm lượng tiền mặt lưu thông, từ đó chi phí phát hành tiền mặt giảm. - Chính sách điều tiết các khối tiền tệ dễ dàng thực thi hơn. - Góp phần tăng nhanh tốc độ lưu chuyển vốn vì vậy sẽ làm giảm lượng vốn ứ đọng, không sinh lời trong nền kinh tế. - Kiểm soát dòng tiền tài chính, nhờ đó kiểm soát chặt chẽ các hoạt động trong nền kinh tế.  Chức năng cung ứng dịch vụ ngân hàng Dịch vụ ngân hàng mà NHTM cung cấp cho KH, không chỉ thuần túy để hưởng hoa hồng và dịch vụ phí, yếu tố làm gia tăng doanh thu và lợi nhuận cho NH mà dich vụ ngân hàng cũng có tác dụng hỗ trợ các mặt hoạt động chính của NHTM mà trước hết là hoạt động tín dụng. Vì vậy các NHTM chỉ nhận các dịch vụ có liên quan đến hoạt động của NH. 9
1.1.3. Các nghiệp vụ  Nghiệp vụ nguồn vốn và tài sản nợ Nghiệp vụ huy động tiền vốn là hoạt động tiền đề có ý nghĩa đối với bản thân ngân hàng cũng như xã hội. Trong nghiệp vụ này, ngân hàng thương mại được sử dụng những biện pháp và công cụ cần thiết mà luật pháp cho phép để huy động các nguồn tiền nhàn rỗi trong xã hội, làm nguồn vốn tín dụng để cho vay đối với nền kinh tế. Kết quả của nghiệp vụ nguồn vốn là tạo ra nguồn vốn để đáp ừng nhu cầu của nền kinh tế. Thành phần nguồn vốn của NHTM bao gồm: vốn điều lệ, các quỹ dự trữ, vốn huy động, vốn đi vay, vốn tiếp nhận, vốn khác.  Nghiệp vụ cấp tín dụng và đầu tư Nghiệp vụ cho vay và đầu tư là nghiệp vụ sử dụng vốn quan trọng nhất, quyết định đến khả năng tồn tại và hoạt động của NHTM. Đây là nghiệp vụ cấu thành bộ phận chủ yếu và quan trọng của tài sản có của NH, bao gồm: - Dự trữ: là một bộ phận cần thiết và tất yếu đối với mọi NH. Bao gồm dự trữ sơ cấp và dự trữ thứ cấp. Tỷ lệ dự trữ do NHTW ấn định. - Cấp tín dụng: Số nguồn vốn còn lại sau khi để dành một phần dự trữ, các NHTM dung để cấp tín dụng cho các đơn vị kinh tế bao gồm: cho vay, chiết khấu, cho thuê tài chính, bão lãnh NH, các hình thức khác. - Đầu tư: NH sẽ dung nguồn vốn ổn định của mình để đầu tư dưới dạng các hình thức như: hùn vốn mua cổ phần, cổ phiếu của các công ty, xí nghiệp hay mua trái phiếu chính phủ, chính quyền địa phương, mua trái phiếu công ty… - Tài sản có khác: chủ yếu là tài sản lưu động – cơ sở vật chất để tiến hành hoạt động của NH.  Các hoạt động kinh doanh dịch vụ ngân hàng Những dịch vụ của NH ngày càng phát triển cho phép hỗ trợ đáng kể nghiệp vụ khai thác nguồn vốn, mở rộng các nghiệp vụ đầu tư, tạo thu nhập cho NH. Bao gồm: 10
- Các dịch vụ thanh toán, thu chi hộ cho KH (chuyển tiền, thu hộ séc, dịch vụ cung cấp thẻ tín dụng, thẻ thanh toán…) - Nhận bảo quản các tài sản quý giá, giấy tờ, chứng thư quan trọng của dân chúng. - Kinh doanh mua bán ngoại tệ, vàng, bạc, đá quý. - Tư vấn tài chính cho các công ty, xí nghiệp phát hành cổ phiếu, trái phiếu. 1.2. Tổng quan về doanh nghiệp siêu nhỏ 1.2.1. Khái niệm doanh nghiệp siêu nhỏ Doanh nghiệp siêu nhỏ là những doanh nghiệp có quy mô nhỏ bé về mặt vốn, lao động hay doanh thu. Theo tiêu chí của Ngân hàng thế giới, doanh nghiệp siêu nhỏ là doanh nghiệp có số lượng lao động dưới 10 người. Ở mỗi nước, người ta có tiêu chí riêng để xác định doanh nghiệp siêu nhỏ ở nước mình. Ở Việt Nam, theo Nghị định số 56/2009/NĐ-CP ngày 30/06/2009, không phân biệt lĩnh vực kinh doanh, doanh nghiệp siêu nhỏ là cơ sở kinh doanh đã đăng ký kinh doanh theo quy định pháp luật, có quy mô lao động bình quân năm từ 10 người trở xuống. Tại BIDV, Doanh nghiệp quy mô siêu nhỏ là doanh nghiệp có Doanh thu thuần năm liền kề ≤50 tỷ đồng; được thành lập, tổ chức và hoạt động theo quy định của pháp luật Việt Nam. Trường hợp không xác định được DTT năm liền kề, Khách hàng thuộc đối tượng Doanh nghiệp quy mô siêu nhỏ khi đáp ứng một trong hai điều kiện sau: (i) Tổng nhu cầu tín dụng của khách hàng ≤10 tỷ đồng; (ii) Tổng nhu cầu tiền gửi của khách hàng ≤5 tỷ đồng. 1.2.2. Tầm quan trọng của doanh nghiệp siêu nhỏ Ở nhiều nước, các doanh nghiệp siêu nhỏ – các tổ chức kinh doanh nhỏ được tổ chức một cách không chính thức, và thường là do người nghèo sở hữu và điều hành - chiếm đa số trong cộng đồng doanh nghiệp. Các doanh nghiệp siêu nhỏ tạo ra một phần đáng kể trong tổng số việc làm và tổng sản phẩm quốc nội (GDP), và họ đóng góp đáng kể vào công cuộc xóa đói nghèo. Doanh nghiệp siêu nhỏ thường là phương tiện sinh nhai chủ yếu đối với những hộ gia đình dễ 11