Luận văn Thạc sĩ Tài chính - Ngân hàng: Công tác giám sát từ xa của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam đối với các tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi

Chia sẻ: ViLijen ViLijen | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:98

Thêm vào BST

Báo xấu

40
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn trình bày các nội dung chính sau: Công tác giám sát từ xa của bảo hiểm tiền gửi Việt Nam đối với các tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi; Thực trạng công tác giám sát từ xa của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam đối với các tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi; Giải pháp hoàn thiện công tác giám sát từ xa đối với các tổ chức tham gia bảo hiểm của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Tài chính - Ngân hàng: Công tác giám sát từ xa của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam đối với các tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ …………/………… ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA VŨ HOÀNG ANH CÔNG TÁC GIÁM SÁT TỪ XA CỦA BẢO HIỂM TIỀN GỬI VIỆT NAM ĐỐI VỚI CÁC TỔ CHỨC THAM GIA BẢO HIỂM TIỀN GỬI LUẬN VĂN THẠC SĨ TÀI CHÍNH - NGÂN HÀNG HÀ NỘI – 2021
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ …………/………… ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA VŨ HOÀNG ANH CÔNG TÁC GIÁM SÁT TỪ XA CỦA BẢO HIỂM TIỀN GỬI VIỆT NAM ĐỐI VỚI CÁC TỔ CHỨC THAM GIA BẢO HIỂM TIỀN GỬI Chuyên ngành: Tài chính - Ngân hàng Mã số: 8340201 LUẬN VĂN THẠC SĨ TÀI CHÍNH - NGÂN HÀNG Người hướng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Quang Hưng HÀ NỘI – 2021
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn “Công tác giám sát từ xa của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam đối với các tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi” là công trình nghiên cứu do tôi thực hiện dưới sự hướng dẫn của TS. Nguyễn Quang Hưng. Các số liệu trong luận văn được sử dụng trung thực. Kết quả nghiên cứu được trình bày trong luận văn này chưa từng được công bố tại bất kỳ công trình nào khác. Hà Nội, ngày ... tháng ... năm 2021 TÁC GIẢ LUẬN VĂN Vũ Hoàng Anh 1
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ........................................................................................................ MỞ ĐẦU ....................................................................................................................6 CHƯƠNG I. CÔNG TÁC GIÁM SÁT TỪ XA CỦA BẢO HIỂM TIỀN GỬI ĐỐI VỚI CÁC TỔ CHỨC THAM GIA BẢO HIỂM TIỀN GỬI........................5 1.1. Một số vấn đề lý luận về công tác giám sát từ xa của tổ chức bảo hiểm tiền gửi và các tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi ..................................................................5 1.2. Nhân tố ảnh hưởng đến công tác giám sát từ xa của BHTG đối với các tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi ........................................................................................23 1.3. Kinh nghiệm về giám sát từ xa của tổ chức bảo hiểm tiền gửi đối với các tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi ...............................................................................31 CHƯƠNG II. THỰC TRẠNG CÔNG TÁC GIÁM SÁT TỪ XA CỦA BẢO HIỂM TIỀN GỬI VIỆT NAM ĐỐI VỚI CÁC TỔ CHỨC THAM GIA BẢO HIỂM TIỀN GỬI ....................................................................................................36 2.1 Tổng quan về BHTG VN và các tổ chức tham gia BHTG .................................36 2.2. Thực trạng công tác giám sát từ xa của BHTG Việt Nam đối với các tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi ........................................................................................42 2.3. Nguyên nhân của thực trạng nghiệp vụ giám sát từ xa ......................................52 CHƯƠNG III. GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÔNG TÁC GIÁM SÁT TỪ XA ĐỐI VỚI CÁC TỔ CHỨC THAM GIA BẢO HIỂM CỦA BHTG VIỆT NAM ............ 62 3.1. Định hướng phát triển của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam đến năm 2025 ....................62 3.2. Giải pháp hoàn thiện công tác giám sát từ xa của BHTGVN đối với các tổ chức tham gia BHTG .........................................................................................................68 3.3. Kiến nghị và đề xuất ..........................................................................................73 KẾT LUẬN ..............................................................................................................75 TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................76 PHỤ LỤC .................................................................................................................77 2
BẢNG DANH SÁCH VIẾT TẮT BHTG Bảo hiểm tiền gửi BHTGVN Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam CDIC Tổng công ty bảo hiểm tiền gửi Đài Loan CNTT Công nghệ thông tin DC Trung tâm dữ liệu chính thức DCM Hệ thống Quản lý báo cáo và tài liệu DPA Tổng công ty bảo hiểm tiền gửi Thái Lan DRC Trung tâm dữ liệu dự phòng ERP Hệ thống Kế toán và ngân sách FDIC Tổng công ty bảo hiểm tiền gửi Mỹ FSB Ủy ban ổn định tài chính FSC Ủy ban Giám sát Tài chính hợp nhất HĐQT Hội đồng quản trị HR Hệ thống Quản lý nguồn nhân lực IA Hệ thống Kiểm toán nội bộ IADI Hiệp hội bảo hiểm tiền gửi quốc tế IDIC Tổng công ty bảo hiểm tiền gửi Indonesia IM Hệ thống Quản lý thông tin IMF Quỹ tiền tệ quốc tế KDIC Tổng công ty bảo hiểm tiền gửi Hàn Quốc KSĐB Kiểm soát đặc biệt 3
MOU Biên bản ghi nhớ sửa đổi NHHTX Ngân hàng hợp tác xã NHNN Ngân hàng Nhà nước NHTM Ngân hàng thương mại NHTMCP Ngân hàng thương mại cổ phần NHTW Ngân hàng trung ương PDIC Tổng công ty bảo hiểm tiền gửi Philippine PIDM Tổng công ty bảo hiểm tiền gửi Malaysia QTDND Quỹ tín dụng nhân dân TCTCVM Tổ chức tài chính vi mô TCTD Tổ chức tín dụng 4
DANH SÁCH BẢNG Bảng 1.1: Cơ chế xử lý đối với các tổ chức có vấn đề của một số tổ chức BHTG .............................................................................................................. 12 Bảng 1.2: Một số loại rủi ro được phát hiện thông qua công tác giám sát của một số tổ chức BHTG thuộc khu vực Châu Á ................................................ 16 Bảng 1.3: Một số kinh nghiệm về công tác giám sát từ xa của tổ chức BHTG trên thế giới ..................................................................................................... 18 Bảng 1.4:Cơ chế phối hợp giữa tổ chức BHTG và Mạng an toàn tài chính tại một số nước Châu Á........................................................................................ 21 DANH SÁCH HÌNH Hình 1.1:Chức năng vai trò của tổ chức BHTG để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người gửi tiền ..................................................................................... 8 Hình 1.2:Vai trò bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người gửi tiền trong công tác giám sát từ xa của BHTG ................................................................. 11 Hình 2.1: Cơ chế phối hợp để bảo vệ người gửi tiền của BHTGVN.............. 48 5
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài luận văn Hoạt động kinh doanh của hệ thống tài chính - ngân hàng là hoạt động có tính đặc thù và luôn gắn liền với rủi ro. Đặc biệt trong thời gian qua, rủi ro mà các hệ thống tài chính trên thế giới cũng như ở Việt Nam liên tục tăng về quy mô và mức độ phức tạp. Điều này khiến công tác giám sát các tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi (TCTGBHTG) ngày càng trở nên khó khăn và đối mặt với nhiều thách thức. Theo quy định tại khoản 10, điều 13, luật Bảo hiểm tiền gửi 2012, tổ chức Bảo hiểm tiền gửi có trách nhiệm “tổng hợp, phân tích và xử lý thông tin về tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi nhằm phát hiện và kiến nghị Ngân hàng Nhà nước Việt Nam xử lý kịp thời những vi phạm quy định về an toàn hoạt động ngân hàng, rủi ro gây mất an toàn trong hệ thống ngân hàng”. Bên cạnh đó, với vai trò là tổ chức bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người gửi tiền, góp phần duy trì sự ổn định của các tổ chức tín dụng, bảo đảm sự phát triển an toàn lành mạnh hoạt động ngân hàng nên công tác giám sát các TCTGBHTG chính là một trong những nhiệm vụ quan trọng của BHTGVN. Đề tài nghiên cứu ứng dụng về “Công tác giám sát từ xa của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam đối với các tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi.” tổng hợp và đưa ra những nội dung và thực tiễn công tác giám sát, từ đó đưa ra những đề xuất để giúp BHTGVN thực hiện tốt nhiệm vụ nêu trên. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn Đến thời điểm này, các vấn đề liên quan tới Công tác giám sát từ xa của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam hầu hết được đề cập trong các bài viết, bài báo như; “Bảo hiểm tiền gửi một chính sách công quan trọng trong nền kinh tế hội nhập”, tác giả Tiến Sĩ Nguyễn Như Minh, “Chức năng giám sát của BHTGVN” Tác giả Phòng giám sát, Kiểm tra của BHTGVN, “ Nâng cao vai trò của tổ chức bảo hiểm tiền gửi” của Báo nhân dân tháng 9/2017, “ Bảo hiểm tiền gửi- Phát hiện sớm các tổ chức có vấn đề” của Báo Tài chính tháng 1/2017. Tuy nhiên, các nghiên cứu này mới chỉ đề cập tới một hoặc một vài khía cạnh 6
nào đó trong quy trình giám sát các TCTGBHTG, chưa có công trình nào nghiên cứu chuyên sâu về “Công tác giám sát từ xa của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam đối với các tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi”. Chính vì vậy, với tinh thần tiếp thu và kế thừa, trong đề tài này sẽ nghiên cứu các thực trạng về công tác giám sát của BHTG, nhằm đánh giá được tình hình thực tế công tác giám sát hiện nay của BHTGVN, trên cơ sở đó phân tích, đánh giá và hoàn thiện công tác giám sát cũng như có những giải pháp đồng bộ nhằm hoàn thiện và phát triển công tác giám sát của BHTGVN phù hợp với sự phát triển của nền kinh tế. 3. Mục đích và nhiệm vụ của đề tài luận văn - Mục đích: Đánh giá tình hình thực tế công tác giám sát từ xa hiện nay tại BHTGVN. Thông qua việc phân tích, đánh giá thực tế công tác giám sát hiện nay, chỉ rõ những hạn chế, tồn tại và nguyên nhân. - Nhiệm vụ: Đề xuất các giải pháp để hoàn thiện chất lượng công tác giám sát từ xa của BHTGVN. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận văn - Đối tượng nghiên cứu: Công tác giám sát từ xa của các tổ chức tham gia BHTG của BHTGVN. - Phạm vi nghiên cứu: Công tác giám sát về tình hình hoạt động của các tổ chức tham gia BHTG của BHTGVN từ năm 2017 đến 2019. 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu của luận văn - Phương pháp luận: Đề tài sử dụng phương pháp so sánh, phân tích nhằm đánh giá thực tiễn công tác giám sát từ xa, tìm ra các vấn đề cần giải quyết, xác định nguyên nhân từ đó đưa ra các giải pháp để hoàn thiện công tác giám sát của BHTGVN. - Phương pháp nghiên cứu: Khảo sát về công tác giám sát từ xa tại trụ sở chính và các chi nhánh của BHTGVN. Đề tài đã khảo sát 158 cán bộ trong hệ thống giám sát của BHTGVN, gồm: lãnh đạo chi nhánh, lãnh đạo và cán bộ phòng giám sát tại các chi nhánh và trụ sở chính. Kết quả khảo sát thu được 148 bảng hỏi, đạt 7
93,67%. (Bảng hỏi theo Phụ lục 1). + Khảo sát quốc tế đối với 21 tổ chức BHTG trên thế giới, tuy nhiên chỉ nhận được kết quả của 11 tổ chức BHTG, trong đó chỉ có 07 tổ chức có công tác giám sát từ xa (Bảng hỏi theo Phụ lục 2). 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của đề tài luận văn Hoạt động kinh doanh của hệ thống tài chính - ngân hàng là hoạt động có tính đặc thù và luôn gắn liền với rủi ro. Đặc biệt trong thời gian qua, rủi ro mà các hệ thống tài chính trên thế giới cũng như ở Việt Nam liên tục tăng về quy mô và mức độ phức tạp. Điều này khiến công tác giám sát các tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi (TCTGBHTG) ngày càng trở nên khó khăn và đối mặt với nhiều thách thức. Đề tài nghiên cứu ứng dụng về “Công tác giám sát từ xa của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam đối với các tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi” tổng hợp và đưa ra những nội dung và thực tiễn công tác giám sát, từ đó đưa ra những đề xuất để giúp BHTGVN thực hiện tốt nhiệm vụ nêu trên. Một là: Đã nghiên cứu hệ thống hóa một cách cụ thể những vấn đề lý luận cơ bản về tổ chức BHTG, các vấn đề về công tác giám sát từ xa của tổ chức BHTG: Yêu cầu về nội dung, thời gian thực hiện giám sát từ xa và yêu cầu về cơ chế phối hợp trong công tác giám sát từ xa của BHTG trên cơ sở các khuyến nghị của Hiệp hội BHTG quốc tế (IADI), Ủy ban giám sát ngân hàng (Basel) và thực tiễn hoạt động của các tổ chức BHTG quốc tế. Hai là: Trên cơ sở lý thuyết về công tác giám sát từ xa của BHTG, đề tài đã đánh giá, phân tích nhưng kết quả và hạn chế trong công tác giám sát từ xa của BHTGVN thông qua các tiêu chí cụ thể từ thực tiễn triển khai công tác giám sát từ xa của BHTGVN từ năm 2017 đến nay. Đồng thời đánh giá nguyên nhân, kết quả đạt được và hạn chế từ các yếu tố ảnh hưởng đến công tác giám sát từ xa của BHTGVN. Ba là: Từ những hạn chế và nguyên nhân của những hạn chế được chỉ ra, nghiên cứu đã đưa ra một số giải pháp chung và giải pháp cụ thể để hoàn thiện công tác giám sát từ xa của BHTGVN. Đồng thời đề xuất các giải pháp thực hiện và các kiến nghị đối với NHNN, tổ chức tham gia BHTG. 8
7. Kết cấu của đề tài luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và tài liệu tham khảo, đề tài gồm 03 chương: • Chương 1: Công tác giám sát từ xa của bảo hiểm tiền gửi Việt Nam đối với các tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi. • Chương 2: Thực trạng công tác giám sát từ xa của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam đối với các tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi. • Chương 3: Giải pháp hoàn thiện công tác giám sát từ xa đối với các tổ chức tham gia bảo hiểm của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam. 9
Chương I CÔNG TÁC GIÁM SÁT TỪ XA CỦA BẢO HIỂM TIỀN GỬI VIỆT NAM ĐỐI VỚI CÁC TỔ CHỨC THAM GIA BẢO HIỂM TIỀN GỬI 1.1. Một số vấn đề lý luận về công tác giám sát từ xa của tổ chức bảo hiểm tiền gửi và các tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi 1.1.1. Tổng quan về tổ chức Bảo hiểm tiền gửi và các tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi 1.1.1.1. Khái niệm ,tổ chức và hoạt động của tổ chức bảo hiểm tiền gửi Hệ thống ngân hàng luôn gắn liền với rủi ro, do đó mỗi quốc gia đều phải có các biện pháp để bảo vệ người gửi tiền cũng như sự an toàn của hệ thống ngân hàng trong trường hợp ngân hàng xảy ra rủi ro đổ vỡ.Đặc biệt cuộc đại suy thoái giai đoạn 1929- 1933 đặt ra sự cần thiết phải xây dựng được một tổ chức tài chính có vai trò chuyên biệt trong việc bảo vệ, duy trì lòng tin của người gửi tiền và phối hợp với các cơ quan quản lý nhà nước góp phần ổn định hệ thống tài chính. Trong bối cảnh đó, Tổng công ty Bảo hiểm tiền gửi Mỹ đã được thành lập, đến nay đã có hơn 100 quốc gia thành lập cũng như nghiên cứu thành lập hệ thống bảo hiểm tiền gửi.Trong đó, Hiệp hội Bảo hiểm tiền gửi quốc tế (IADI) - là diễn đàn của các tổ chức BHTG trên khắp thế giới, tập trung lại để cùng chia sẻ kiến thức và kinh nghiệm của mình và đã có 87 nước là thành viên chính thức tính đến tháng 4/2020. Bảo hiểm tiền gửi là một hệ thống được thiết lập để bảo vệ người gửi tiền khỏi những tổn thất về tiền gửi được bảo hiểm của họ khi một ngân hàng không có khả năng đáp ứng các nghĩa vụ của mình đối với người gửi tiền(Các nguyên tắc cơ bản phát triển hệ thống bảo hiểm tiền gửi hiệu quả của IADI năm 2012). Trong đó “Tổ chức BHTG” là đối tác nhận đóng góp tài chính từ tổ chức có nhận tiền gửi tham gia BHTG và có trách nhiệm thực hiện chi trả tiền gửi được bảo hiểm đến người gửi tiền thuộc đối tượng được bảo hiểm tại tổ chức nhận tiền gửi tham gia BHTG khi tổ chức đó chấm dứt hoạt động và mất khả năng thanh toán. 5
1.1.1.2. Các mô hình tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi a. Mô hình tổ chức Bảo hiểm tiền gửi là một hoạt động bảo hiểm mang nhiều rủi ro, do vậy, thông thường Nhà nước phải đứng ra thành lập tổ chức BHTG để bảo vệ quyền lợi của công chúng khi họ gặp rủi ro về tiền gửi.Tuy vậy, về bản chất tổ chức BHTG dù được tổ chức và hoạt động dưới bất kỳ hình thức nào: là tổ chức tài chính thuộc Chính phủ hay thuộc Quốc hội hay một định chế tài chính độc lập…thì hoạt động của tổ chức BHTG vẫn cơ bản dựa theo nguyên lý của hoạt động bảo hiểm nói chung là bù đắp rủi ro theo cơ chế lấy số đông bù cho số ít, nhưng bảo hiểm tiền gửi có tính chất đặc thù là hoạt động cung cấp dịch vụ công, có nghĩa là BHTG là công cụ được sử dụng để thực hiện chính sách công của từng quốc gia và hoạt động của tổ chức BHTG thông thường không vì mục tiêu lợi nhuận. Không có một mô hình tổ chức và cơ chế quản lý duy nhất nào phù hợp áp dụng với tất cả các quốc gia, tuy nhiên, theo bộ nguyên tắc cơ bản về tổ chức bảo hiểm tiền gửi hiệu quả thì việc đảm bảo độc lập trong hoạt động, có trách nhiệm giải trình, minh bạch và không bị tác động bởi hệ thống chính trị và khu vực tài chính ngân hàng của tổ chức bảo hiểm tiền gửi là yếu tố quan trọng. Việc BHTG được giao cho một cơ quan độc lập có lợi thế của đơn vị được ủy quyền duy nhất, rõ ràng và chính xác, hạn chế những tranh chấp về mục tiêu cũng như về lợi ích. Mặc dù mô hình tổ chức này đòi hỏi được đầu tư nhiều hơn các mô hình khác nhưng nó cho phép tổ chức bảo hiểm tiền gửi thực hiện nhiệm vụ được giao một cách hiệu quả, bảo vệ tốt nhất quyền lợi của người gửi tiền. Việc BHTG được giao cho một cơ quan sẵn có có chức năng quản lý hoạt động ngân hàng (như cơ quan giám sát hoặc ngân hàng trung ương) sẽ có ưu thế về các mặt sẵn có của cơ sở vật chất, bộ máy thông tin, có thể tiết kiệm chi phí nguồn vốn, đội ngũ nhân viên…nhưng mặt hạn chế là có thể có sự xung đột mục tiêu giữa bảo vệ người gửi tiền và lợi ích hệ thống cũng như thực hiện các nhiệm vụ khác được giao. b. Mô hình hoạt động Trên thế giới hiện nay có ba mô hình hoạt động phổ biến đối với các tổ chức BHTG, đó là: mô hình chuyên chi trả, mô hình chi trả có quyền hạn mở rộng và mô 6
hình giảm thiểu rủi ro. Có thể thấy nhiệm vụ và chức năng của các mô hình này thể hiện rõ thông qua tên gọi, cụ thể: * Mô hình chuyên chi trả Theo mô hình này, tổ chức BHTG được thành lập chỉ nhằm thực hiện một nhiệm vụ duy nhất là chi trả bảo hiểm cho người gửi tiền khi tổ chức tham gia BHTG bị phá sản. Mô hình này thường tồn tại ở các nước đang phát triển, tổ chức BHTG mới được thành lập và còn nhỏ bé cả về quy mô tổ chức lẫn năng lực tài chính. * Mô hình chi trả với quyền hạn được mở rộng Với mô hình này, ngoài chức năng thực hiện chi trả cho người gửi tiền sau khi tổ chức tham gia BHTG bị phá sản thì tổ chức BHTG còn được trao thêm một số quyền hạn mở rộng khác tùy thuộc vào đặc thù của mỗi nước, như: hỗ trợ tài chính cho tổ chức tham gia BHTG gặp khó khăn trong thanh toán; theo dõi và đưa ra các khuyến nghị trong việc phòng tránh rủi ro đối với các tổ chức tham gia BHTG; tham gia xử lý nợ và thu hồi nợ của tổ chức tham gia BHTG bị phá sản… Qua đó cũng làm tăng thêm các mục tiêu cần đạt được của chính sách công như hạn chế rủi ro, tránh đổ vỡ hệ thống hoặc khủng hoảng tài chính, gia tăng niềm tin của công chúng. * Mô hình giảm thiểu rủi ro Đây là một mô hình tiên tiến Ngoài các chức năng, thẩm quyền của tổ chức BHTG theo hai mô hình nêu trên thì mô hình giảm thiểu rủi ro còn tham gia cùng với các cơ quan nhà nước và ngân hàng trung ương vào hoạt động giám sát và đánh giá rủi ro của các ngân hàng và các định chế tài chính khác, góp phần bảo đảm sự an toàn và hoạt động bình thường của hệ thống tài chính – tiền tệ quốc gia; tính phí bảo hiểm dựa trên cơ sở định mức tín nhiệm của tổ chức tài chính; tiếp nhận xử lý nợ và thu hồi nợ đối với các tổ chức tham gia BHTG bị phá sản; được trao các nghiệp vụ kinh doanh, đầu tư nhằm bảo toàn phát triển vốn ban đầu cũng như tăng cường sức mạnh tài chính, giảm dần sự phụ thuộc vào ngân sách của Chính phủ. 1.1.1.3. Vai trò của tổ chức BHTG đối với các tổ chức tham gia Bảo hiểm tiền gửi Đối với mục tiêu bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người gửi tiền, Bộ nguyên tắc cơ bản phát triển bảo hiểm tiền gửi (IADI) đã đưa ra ba nguyên tắc liên quan đến bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người gửi tiền, bao gồm: 7
- “Nguyên tắc 10 – Nhận thức công chúng: nhằm bảo vệ người gửi tiền và góp phần vào sự ổn định tài chính, cần đảm bảo công chúng nhất thiết phải được thông tin thường xuyên về lợi ích và hạn chế của hệ thống bảo hiểm tiền gửi.” - “Nguyên tắc 13 – Phát hiện sớm và can thiệp kịp thời: Tổ chức BHTG cần phải là một bộ phận của hệ thống an toàn tài chính để phát hiện sớm, can thiệp kịp thời các ngân hàng có vấn đề. Khuôn khổ này cần cho phép can thiệp trước thời điểm một ngân hàng phá sản. Việc đảm bảo nguyên tắc này nhằm bảo vệ người gửi tiền và đóng góp vào sự ổn định tài chính”. - “Nguyên tắc 15 – Chi trả cho người gửi tiền: hệ thống BHTG cần thực hiện việc chi trả kịp thời cho người gửi tiền để góp phần ổn định tài chính. Thời điểm bắt đầu chi trả cho người gửi tiền được bảo hiểm phải được xác định một cách rõ ràng và chắc chắn.” Theo ba nguyên tắc trên, tổ chức BHTG bảo vệ quyền và lợi ích của người gửi tiền thông qua 3 hoạt động chính sau: - Nâng cao nhận thức của người gửi tiền. - Phát hiện sớm và can thiệp kịp thời TCTD có vấn đề. - Chi trả kịp thời cho người gửi tiền khi TCTD đổ vỡ. Nâng cao nhận thức của người gửi tiền Phát hiện sớm và Bảo vệ người can thiệp kịp thời gửi tiền các TCTD có vấn đề Chi trả kịp thời cho người gửi tiền khi TCTD đổ vỡ Hình 1.1:Chức năng vai trò của tổ chức BHTG để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người gửi tiền 8
1.1.2. Công tác giám sát từ xa của tổ chức bảo hiểm tiền gửi đối với các tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi 1.1.2.1. Giám sát ngân hàng Theo Ủy ban Basel về giám sát ngân hàng, “Giám sát ngân hàng” theo nghĩa rộng, được hiểu là tất cả các hoạt động nhằm bảo đảm cho sự an toàn và lành mạnh của hệ thống các tổ chức tài chính, bao gồm: xây dựng cơ chế, cấp phép, giám sát từ xa, thanh tra tại chỗ và cưỡng chế thực thi các hành động chỉnh sửa kịp thời (thực hiện các quyền năng thanh tra giám sát). Trong một số trường hợp, thuật ngữ này cũng bao hàm cả các hoạt động như: thu thập và xử lý thông tin tín dụng, đánh giá và xếp hạng tổ chức tín dụng, bảo vệ người sử dụng dịch vụ tài chính ngân hàng, chống rửa tiền, chống tài trợ khủng bố,… Như vậy, có thể thấy giám sát ngân hàng là việc các cơ quan trong mạng an toàn tài chính theo dõi hoạt động của ngân hàng, phân tích, đánh giá rủi ro mà ngân hàng có thể gặp phải, và đưa ra các cảnh báo cho các ngân hàng, nhằm đảm bảo sự an toàn, ổn định của các ngân hàng nói riêng và hệ thống ngân hàng nói chung. 1.1.2.2. Giám sát từ xa của tổ chức bảo hiểm tiền gửi Phát hiện sớm tổ chức tín dụng yếu kém hay “có vấn đề” là chức năng quan trọng của các cơ quan trong mạng an toàn tài chính, nhằm duy trì sự an toàn, lành mạnh của hệ thống tài chính. Tùy từng mô hình hoạt động, các tổ chức BHTG có thể có những vai trò khác nhau trong việc thực hiện chức năng này. Ngoại trừ các tổ chức BHTG hoạt động theo mô hình chuyên chi trả không có chức năng phát hiện sớm tổ chức tín dụng yếu kém thì các tổ chức BHTG hoạt động theo mô hình chi trả với quyền hạn mở rộng hay mô hình giảm thiểu rủi ro tại mỗi quốc gia khác nhau đều có chức năng hiện sớm các tổ chức yếu kém hay “có vấn đề” thông qua các hoạt động của tổ chức BHTG hoặc phối hợp với các cơ quan trong mạng an toàn tài chính quốc gia. Nguyên tắc 13 trong Bộ nguyên tắc cơ bản phát triển các hệ thống BHTG hiệu quả của Hiệp hội BHTG quốc tế (IADI) khuyến nghị: “Tổ chức BHTG cần phải là một bộ phận của hệ thống an toàn tài chính để phát hiện sớm, can thiệp kịp 9
thời các ngân hàng có vấn đề. Khuôn khổ này cần cho phép can thiệp trước thời điểm một ngân hàng phá sản. Việc đảm bảo nguyên tắc này nhằm bảo vệ người gửi tiền và đóng góp vào sự ổn định tài chính”. Nhiều ý kiến ủng hộ vai trò của tổ chức BHTG trong phát hiện sớm các tổ chức tín dụng có vấn đề, vì tổ chức BHTG có thể cung cấp đánh giá bổ sung về các tổ chức tín dụng, củng cố các kết luận của cơ quan giám sát, qua đó tăng cường chất lượng các đánh giá giám sát. Tuy nhiên, tùy thuộc vào mức độ ảnh hưởng của khủng hoảng lên hệ thống ngân hàng của các nước, mà vai trò của tổ chức BHTG sẽ được đánh giá và định vị khác nhau. Thông thường, ở các nước mà tổ chức BHTG hoạt động theo mô hình giảm thiểu rủi ro sẽ có vai trò lớn hơn trong việc phát hiện sớm các tổ chức tín dụng có vấn đề so với các tổ chức BHTG hoạt động theo các mô hình khác. Đối với các tổ chức BHTG hoạt động theo mô hình chi trả mở rộng, tùy thuộc vào đặc thù mỗi nước quy định các quyền hạn, chức năng cụ thể mà việc giám sát các tổ chức tín dụng được trao cho tổ chức BHTG. Trên thế giới, có 56 trong tổng số 124 quốc gia có tổ chức BHTG thực hiện chức năng giám sát các tổ chức tham gia BHTG thông qua việc phân tích và đánh giá mức độ rủi ro. Theo mô hình giám sát rủi ro và chi trả mở rộng, giám sát từ xa của BHTG là việc tổ chức BHTG sử dụng, phân tích các thông tin tài chính được cung cấp bởi các tổ chức tín dụng hay sự chia sẻ thông tin của các thành viên trong mạng an toàn tài chính để đưa ra các chỉ số đánh giá, từ đó phát hiện các tổ chức tín dụng yếu kém và đưa ra các báo cáo, kiến nghị đối với các cơ quan chức năng có thẩm quyền nhằm góp phần đảm bảo sự lành mạnh của hệ thống các tổ chức tín dụng. 1.1.2.3. Vai trò bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người gửi tiền trong công tác giám sát từ xa của BHTG Từ hình dưới, ta có thể thấy công tác giám sát từ xa của tổ chức BHTG không góp phần bảo vệ trực tiếp đến người gửi tiền mà sẽ bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người gửi tiền thông qua 2 kênh sau: - Kênh 1: Đánh giá rủi ro và gửi báo cáo, khuyến nghị cho cơ quan quản lý can thiệp các TCTD và góp phần giảm thiểu rủi ro cho các TCTD, qua đó tăng khả năng trả nợ cho khách hàng. 10
- Kênh 2:Đánh giá rủi ro và cảnh báo trực tiếp cho tổ chức tham gia BHTG, từ đó góp phần giảm thiểu rủi ro, tăng khả năng trả nợ của TCTD. - Người gửi tiền Phân tích, Tổ GSTX, cảnh chức Tổ chức tham gia báo rủi ro BHTG BHTG (Ngân hàng và các TCTD) Gửi thông tin NHTW Cơ quan quản lý Hình 1.2:Vai trò bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người gửi tiền trong công tác giám sát từ xa của BHTG Trên thực tế, nhiều tổ chức bảo hiểm tiền gửi đã áp dụng công tác giám sát từ xa vào việc bảo vệ quyền và lợi ích của người gửi tiền. Thông qua các công tác giám sát, các tổ chức bảo hiểm đã đạt được những thành tựu nhất định và khẳng định vai trò của công tác giám sát đối với người gửi tiền tại quốc gia mình. 11
Bảng 1.1: Cơ chế xử lý đối với các tổ chức có vấn đề của một số tổ chức BHTG Kênh 1 (Qua cơ quan quản lý) Kênh 2 (Qua tổ chức TGBHTG) FDIC Khi phát hiện ra tổ chức tham Nếu các cơ quan ngân hàng liên gia BHTG có hoạt động sai phạm bang không thực hiện đề nghị hành ảnh hưởng đến an toàn hoạt động, động, FDIC có thể chủ động triển khai FDIC sẽ có quyền thông báo tình xử lý trong trường hợp cần thiết. Cụ hình và phối hợp với các cơ quan thể,FDIC có thể chấm dứt hợp đồng ngân hàng liên bang. BHTG đối với tổ chức TGBHTG nếu hoạt động sai phạm không được điều chỉnh kịp thời. CDIC CDIC gửi các báo cáo định kỳ và đặc biệt đến Ủy ban giám sát, đồng thời, Ủy ban giám sát chia sẻ thông tin về báo cáo tài chính và kết quả kiểm tra các tổ chức tài chính cho CDIC  CDIC sẽ tiến hành phân tích các báo cáo này  CDIC xếp hạng các ngân hàng và gửi kết quả xếp hạng tới Ủy ban Giám sát và NHTW. Đồng thời kết quả xếp hạng này được sử dụng để tính phí theo mức độ rủi ro của BHTG Đài Loan. Căn cứ vào báo cáo kiểm tra và các báo cáo tài chính do Ủy ban giám sát và Hội đồng nông nghiệp gửi, CDIC xếp hạng các tổ chức tín dụng nông nghiệp và gửi kết quả xếp hạng tới Hội đồng nông nghiệp và Ủy ban giám sát. 12
Kênh 1 (Qua cơ quan quản lý) Kênh 2 (Qua tổ chức TGBHTG) KDIC KDIC không trực tiếp thực hiện giám sát các tổ chức tài chính mà thực hiện chức năng quản lý giám sát rủi ro các tổ chức này thông qua việc phối hợp và chia sẻ thông tin với Ủy ban Giám sát Tài chính hợp nhất (FSC). KDIC tiến hành kiểm tra cùng với FSC đối với các tổ chức tài chính bị phát hiện gặp khó khăn về tài chính. Sau đó, KDIC đề xuất với FSC về việc quản lý các tổ chức tài chính có liên quan để cải thiện các hoạt động quản lý của họ. Kết luận, công tác giám sát từ xa là một công cụ gián tiếp của tổ chức bảo hiểm tiền gửi thông qua việc cảnh báo sớm những nguy cơ gây ra rủi ro trong hoạt động ngân hàng qua 2 kênh đánh giá rủi ro: - Cảnh báo cho tổ chức tham gia BHTG - Đánh giá rủi ro, gửi báo cáo, khuyến nghị cho cơ quan quản lý can thiệp, điều chính các tổ chức tham gia BHTG. Chính vì vậy, để công tác giám sát từ xa góp phần bảo vệ quyền lợi của người gửi tiền, cơ chế cảnh báo TCTD hoặc cơ chế báo cáo cơ quan quản lý đóng vai trò rất quan trọng. 1.1.3. Yêu cầu đối với công tác giám sát từ xa của tổ chức bảo hiểm tiền gửi đối với các tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi 1.1.3.1 Yêu cầu đối với nội dung giám sát từ xa Theo IADI, hệ thống quản lý an toàn, giám sát và xử lý cần tuân thủ các tiêu chuẩn quốc tế, gồm cả Các nguyên tắc cơ bản giám sát ngân hàng hiệu quả của Ủy 13