Luận văn Thạc sĩ Tài chính Ngân hàng: Phát triển thanh toán quốc tế tại ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn Việt Nam - Chi nhánh Hà Nội

Chia sẻ: Ocxaodua999 Ocxaodua999 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:95

Thêm vào BST

Báo xấu

32
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu của luận văn là dựa trên cơ sở lý luận và đánh giá thực trạng phát triển thanh toán quốc tế để đề xuất một số giải pháp phát triển thanh toán quốc tế tại ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn Việt Nam chi nhánh Hà Nội.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Tài chính Ngân hàng: Phát triển thanh toán quốc tế tại ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn Việt Nam - Chi nhánh Hà Nội

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA HOÀNG ĐẶNG HIỀN LƯƠNG PHÁT TRIỂN THANH TOÁN QUỐC TẾ TẠI NGÂN HÀNG NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN VIỆT NAM CHI NHÁNH HÀ NỘI LUẬN VĂN THẠC SĨ TÀI CHÍNH – NGÂN HÀNG HÀ NỘI – 2019
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA HOÀNG ĐẶNG HIỀN LƯƠNG PHÁT TRIỂN THANH TOÁN QUỐC TẾ TẠI NGÂN HÀNG NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN VIỆT NAM CHI NHÁNH HÀ NỘI LUẬN VĂN THẠC SĨ TÀI CHÍNH NGÂN HÀNG Chuyên ngành: Tài chính – Ngân hàng Mã số: 8 34 02 01 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. VŨ THỊ THU HẰNG HÀ NỘI – 2019
LỜI CAM ĐOAN Em xin cam đoan bài luận này là công trình nghiên cứu của riêng em, được thực hiện dưới sự hướng dẫn của TS. Vũ Thị Thu Hằng Các số liệu, kết quả được trình bày trong khóa luận này là trung thực, được cập nhật và có nguồn gốc đáng tin cậy xuất phát từ tình hình thực tế tại Ngân hàng Nông nghiệp và phát triển nông thôn Việt Nam, chi nhánh Hà Nội Nếu phát hiện có bất cứ sự gian lận nào, em xin chịu hoàn toàn trách nhiệm. Hà Nội, tháng năm 2019 Người cam đoan Hoàng Đặng Hiền Lương
MỤC LỤC DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT.................................................................................................... 0 DANH MỤC CÁC BẢNG ................................................................................................................. 0 DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, SƠ ĐỒ, ĐỒ THỊ .............................................................................. 0 MỞ ĐẦU ............................................................................................................................................ 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................................................. 1 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn....................................................................... 2 3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu của luận văn ............................................................................. 5 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận văn ............................................................................. 6 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu của luận văn ........................................................ 6 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn ...................................................................................... 7 7. Kết cấu của luận văn ...................................................................................................................... 7 CHƯƠNG 1 ....................................................................................................................................... 8 CƠ SỞ KHOA HỌC VỀ PHÁT TRIỂN THANH TOÁN QUỐC TẾ TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI .................................................................................................................................................... 8 1.1. Lý luận chung về thanh toán quốc tế của các ngân hàng thương mại. ........................................ 8 1.1.1. Khái niệm và đặc điểm của thanh toán quốc tế ....................................................................... 8 1.1.2. Vai trò của thanh toán quốc tế đối với ngân hàng thương mại............................................. 11 1.1.3. Các phương thức thanh toán quốc tế ..................................................................................... 12 1.2. Phát triển thanh toán quốc tế tại ngân hàng thương mại ........................................................... 15 1.2.1. Quan điểm phát triển thanh toán quốc tế tại ngân hàng thương mại. ................................... 15 1.2.2. Các tiêu chí đánh giá việc phát triển thanh toán quốc tế tại ngân hàng thương mại..................... 16 1.2.3. Các nhân tố ảnh hưởng đến việc phát triển thanh toán quốc tế tại ngân hàng thương mại. . 20 1.3. Kinh nghiệm phát triển TTQT của một số ngân hàng thương mại............................................ 25 1.3.1. Ngân hàng HSBC chi nhánh thành phố Hồ Chí Minh ........................................................... 25 1.3.2 Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam chi nhánh Sở giao dịch (Vietcombank) .............. 27 1.3.3. Bài học rút ra từ kinh nghiệm phát triển thanh toán quốc tế của các ngân hàng thương mại29 CHƯƠNG 2 ..................................................................................................................................... 33 THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN THANH TOÁN QUỐC TẾ TẠI NGÂN HÀNG NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN VIỆT NAM CHI NHÁNH HÀ NỘI............................................... 33 2.1. Khái quát tình hình hoạt động ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn Việt Nam chi nhánh Hà Nội .............................................................................................................................................. 33
2.1.1. Sự hình thành và phát triển của ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn Việt Nam chi nhánh Hà Nội ................................................................................................................................... 33 2.1.2. Kết quả hoạt động kinh doanh tại ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn Việt Nam - chi nhánh Hà Nội từ năm 2016 – 2018 ............................................................................................ 35 2.2. Thực trạng phát triển thanh toán quốc tế tại Agribank- Chi nhánh Hà Nội giai đoạn từ năm 2016 – 2018 .................................................................................................................................................. 39 2.2.1 Thực trạng phát triển thanh toán quốc tế tại Agribank- Chi nhánh Hà Nội qua các chỉ tiêu định lượng ................................................................................................................................................ 39 2.2.2 Thực trạng phát triển hoạt động thanh toán quốc tế tại Agribank- Chi nhánh Hà Nội qua các chỉ tiêu định tính ............................................................................................................................. 49 2.3. Đánh giá sự phát triển hoạt động thanh toán quốc tế tại ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn Việt Nam chi nhánh Hà Nội ..................................................................................................... 56 2.3.1. Những kết quả đạt được ......................................................................................................... 56 2.3.2. Những hạn chế ....................................................................................................................... 59 2.3.3. Nguyên nhân của hạn chế ...................................................................................................... 60 CHƯƠNG 3 ..................................................................................................................................... 65 MỘT SỐ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN HOẠT ĐỘNG THANH TOÁN QUỐC TẾ TẠI NGÂN HÀNG NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN VIỆT NAM CHI NHÁNH HÀ NỘI ............. 65 3.1. Định hướng phát triển hoạt động thanh toán quốc tế của ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn Việt Nam chi nhánh Hà Nội ..................................................................................................... 65 3.1.1 Định hướng chiến lược phát triển chung của Agribank chi nhánh Hà Nội ............................ 65 3.2. Một số giải pháp phát triển thanh toán quốc tế của ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn Việt Nam chi nhánh Hà Nội định hướng đến năm 2025. ................................................................. 68 3.2.1. Cung cấp đầy đủ các sản phẩm và dịch vụ đáp ứng nhu cầu cho khách hàng ...................... 68 3.2.2. Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực .................................................................................... 69 3.2.3. Thực hiện tốt chính sách khách hàng ..................................................................................... 70 3.2.4. Phát triển hệ thống phòng ngừa rủi ro................................................................................... 71 3.2.5. Nâng cấp hệ thống công nghệ thông tin ứng dụng cho thanh toán quốc tế ........................... 73 3.2.6. Hoàn thiện công tác quản trị điều hành ................................................................................. 74 3.3. Một số kiến nghị........................................................................................................................ 75 3.3.1. Kiến nghị đối với ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn Việt Nam ....................... 76 3.3.2 Kiến nghị đối với ngân hàng Nhà Nước. ................................................................................. 77 KẾT LUẬN ...................................................................................................................................... 81 TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................................................ 82 PHỤ LỤC ......................................................................................................................................... 84 1
2
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT Từ viết tắt Tiếng anh Tiếng việt TTQT Thanh toán quốc tế BIDV The Joint Stock Commercial Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Bank for Investment and Việt Nam Development of Vietnam NHNN Ngân hàng nhà nước NHTM Ngân hàng thương mại UCP The Uniform Customs and Bản quy tắc và thực hành thống Practice for Documentary nhất tín dụng chứng từ Credits URC Uniform Rules for Collection Phương thức thanh toán nhờ thu INCOTERMS Các điều khoản thương mại quốc tế HSBC HSBC Private International Ngân hàng trách nhiệm hữu hạn Bank một thành viên Vietcombank Joint Stock Commercial Bank Ngân hàng thương mại cổ phần for Foreign Trade of Vietnam ngoại thương Việt Nam Sacombank Saigon Thuong Tin Ngân hàng thương mại cổ phần Commercial Joint Stock Bank Sài Gòn Thường Tín Agribank Vietnam Bank for Agriculture Ngân hàng Nông nghiệp và Phát and Rural Development triển nông thôn Việt Nam Eximbank Vietnam Export Import Joint Ngân hàng TMCP Xuất nhập Stock Company khẩu Việt Nam TMCP Thương mại cổ phần TT Tối thiểu TĐ Tối đa BCT Bộ chứng từ
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1 Doanh số thanh toán hàng nhập khẩu tại Agribank – chi nhánh Hà Nội Bảng 2.2 Doanh số thực hiện TTQT tại Agribank – Chi nhánh Hà Nội từ năm 2016 – 2018 Bảng 2.3 Hà Nội Thống kê kết quả khảo sát khách hàng về các chỉ tiêu phán sự phát triển hoạt động TTQT tại Agribank – chi nhánh Hà Nội Bảng 2.4 Thống kê mô tả cơ cấu khách hàng giao dịch thanh toán quốc tế với Agribank – chi nhánh Bảng 2.5 Thống kê mô tả thời gian khách hàng đã sử dụng dịch vụ thanh toán quốc tế của Agribank – chi nhánh Hà Nội Bảng 2.6 So sánh phí thanh toán của Agribank với Eximbank và Vietcombank
DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, SƠ ĐỒ, ĐỒ THỊ Sơ đồ 2.1 Cơ cấu tổ chức của ngân hàng Agribank – Chi nhánh Hà Nội Biểu đồ 2.1 Tình hình huy động vốn của Agribank – Chi nhánh Hà Nội năm 2016 - 2018 Biểu đồ 2.2 Tình hình đầu tư vốn của Agribank – chi nhánh Hà Nội năm 2016 - 2018 Biểu đồ 2.3 Doanh số thanh toán hàng xuất khẩu tại Agribank – Chi nhánh Hà Nội giai đoạn 2016 – 2018 Biểu đồ 2.4 Doanh số thanh toán hàng nhập khẩu tại Agribank – Chi nhánh Hà Nội giai đoạn 2016 – 2018 Biểu đồ 2.5 Doanh số thực hiện thanh toán quốc tế tại Agribank – Chi nhánh Hà Nội Biểu đồ 2.6 Hoạt động kinh doanh ngoại tệ của Agribank chi nhánh Hà Nội giai đoạn năm 2016 – 2018 Biểu đồ 2.7 Thanh toán biên mậu của Agribank chi nhánh Hà Nội từ năm 2016- 2018 Biểu đồ 2.8 Tổng doanh số phí dịch vụ TTQT tại Agribank – Chi nhánh Hà Nội năm 2016 – 2018 Biểu đồ 2.9 Số lượng khách hàng thanh toán quốc tế của Agribank – chi nhánh Hà Nội Biểu đồ 2.10 Biểu đồ thể hiện sự gia tăng của các ngân hàng địa lý của ngân hàng Agribank Biểu đồ 2.11 Cơ cấu khách hàng giao dịch thanh toán quốc tế của Agribank – chi nhánh Hà Nội Biểu đồ 2.12 Thời gian khách hàng đã sử dụng dịch thanh toán quốc tế của Agribank – chi nhánh Hà Nội
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Hiện nay, trong bối cảnh hội nhập, toàn cầu hóa nền kinh tế thế giới thì thanh toán quốc tế đóng một vai trò rất cần thiết cho sự phát triển kinh tế của một nước. Đối với nền kinh tế, thanh toán quốc tế là một mắt xích quan trọng trong dây chuyền hoạt động kinh tế. Hoạt động thanh toán quốc tế nhanh chóng an toàn sẽ giúp cho quan hệ lưu thông giữa người mua và người bán diễn ra hiệu quả hơn. Ngoài ra, nó còn làm tăng cường giao lưu kinh tế giữa các nước làm cho quá trình thanh toán an toàn và giảm bớt chi phí. Đối với ngân hàng, thanh toán quốc tế làm tăng tính thanh khoản cho ngân hàng, ngân hàng có thể thu hút nguồn vốn tạm thời nhàn rỗi của các doanh nghiệp có quan hệ thanh toán quốc tế với ngân hàng. Bên cạnh đó, thanh toán quốc tế giúp tăng doanh thu, nâng cao uy tín và mở rộng quan hệ với các ngân hàng nước ngoài. Với những lợi ích mà thanh toán quốc tế mang lại cũng như bối cảnh Việt Nam mở cửa và hội nhập sâu rộng với nền kinh tế thế giới, các ngân hàng thương mại Việt Nam phải cạnh tranh gay gắt với những ngân hàng nước ngoài. Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Viêt Nam là ngân hàng thương mại lớn nhất Việt Nam tính theo tổng số lượng tài sản, thuộc loại hình doanh nghiệp nhà nước hạng đặc biệt. Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Việt Nam – Chi nhánh Hà Nội được coi là chi nhánh trọng điểm nhất của ngân hàng cũng như cả nước. Trong những năm qua tuy đã đạt được những thành công nhất định, nhưng thanh toán quốc tế vẫn còn rất nhiều hạn chế. Tổng doanh thu thanh toán quốc tế chưa tương xứng với tiềm năng của Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Việt Nam – Chi nhánh Hà Nội. Quy mô và thị phần thanh toán quốc tế chưa được cải thiện do chưa triển khai có hiệu quả phương án tiếp cận, phục vụ doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài FDI. Thời gian thanh toán chưa đạt hiệu quả cao do quy trình thực hiện nghiệp vụ thanh toán quốc tế còn nhiều bước. Số lượng và chất lượng đội ngũ cán bộ làm việc trong lĩnh vực thanh toán quốc tế còn chưa đồng đều. Chính vì vậy, việc đưa ra các giải pháp phát triển thanh toán quốc tế, đáp ứng chuẩn mực quốc tế, tăng cường uy tín và sức cạnh tranh của chi nhánh nói riêng và của 1
toàn hệ thống ngân hàng nói chung là một trong những nhiệm vụ hàng đầu mà chi nhánh đặt lên hàng đầu. Xuất phát từ những lý do trên, tác giả chọn đề tài “Phát triển thanh toán quốc tế tại ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn Việt Nam - Chi nhánh Hà Nội”. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn Việc nghiên cứu phát triển thanh toán quốc tế của ngân hàng thương mại đã có những công trình nghiên cứu khoa học được công bố và được nhìn nhận ở những khía cạnh, phạm vi khác nhau, tiêu biểu có những công trình nghiên cứu sau: Giải pháp phát triển hoạt động thanh toán quốc tế tại hệ thống Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam. Tác giả: Phạm Thị Thu Hương (2009), Luận văn Thạc sĩ Kinh tế, Trường đại học Kinh tế TP. Hồ Chí Minh. Những kết quả mà nghiên cứu đạt được đó là: Tác giả đã hệ thống đầy đủ lý luận, thực tiễn, phân tích và đánh giá các rủi ro liên quan đến những phương thức thanh toán quốc tế trong bối cảnh nền kinh tế hội nhập. Sử dụng các phương pháp nghiên cứu như thống kê, so sánh, tổng hợp, phân tích, thu thập tài liệu…để phân tích thực trạng và đánh giá được khả năng phát triển hoạt động thanh toán quốc tế của Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BIDV). Nghiên cứu đã phân tích những yếu tố tác động đến khả năng phát triển hoạt động thanh toán quốc tế tại BIDV. Nghiên cứu cũng chỉ ra những cơ hội, thách thức, điểm mạnh, điểm yếu của BIDV khá chi tiết. Từ việc tìm hiểu những hạn chế và nguyên nhân tồn tại những hạn chế trong các phương thức thanh toán quốc tế, tác giả đề xuất phát triển thêm các nghiệp vụ tài trợ xuất nhập khẩu được xem là một trong những nghiệp vụ tiềm năng cần mở rộng phát triển trong điều kiện hội nhập. Bên cạnh những kết quả đạt được, công trình nghiên cứu cũng còn tồn tại một số hạn chế sau: Trong phần phân tích thực trạng và các nhân tố ảnh hưởng đến khả năng phát triển hoạt động thanh toán quốc tế tại BIDV, tác giả đã quá đi sâu vào những rủi ro trong hoạt động thanh toán quốc tế, trong khi có rất nhiều yếu tố khác quan trọng không kém đến khả năng phát triển hoạt động thanh toán quốc tế tại BIDV. Những chiến lược đề ra của công trình nghiên cứu còn chung chung, nếu áp dụng vào thực tế sẽ gặp rất nhiều khó khăn. Nâng cao năng lực thanh toán quốc tế của các Ngân hàng thương mại Việt Nam. Tác giả: Trần Nguyễn Hợp Châu, Bài báo nghiên cứu khoa học, Tạp chí Khoa 2
học và đào tạo Ngân hàng (Số 12, tháng 7/2012), Học viện Ngân hàng. Những kết quả đạt được của nghiên cứu: Tác giả căn cứ vào các nghị quyết, chiến lược kinh doanh, kế hoạch, tình hình hoạt động thực tế của các ngân hàng thương mại Việt Nam giai đoạn 2007-2011, vận dụng các phương pháp phân tích định lượng, thống kê, tổng hợp so sánh số liệu qua các năm để làm rõ thực trạng hoạt động cũng như thị phần thanh toán quốc tế của hệ thống ngân hàng thương mại Việt Nam. Nghiên cứu phân tích cụ thể, chi tiết hoạt động thanh toán quốc tế của hệ thống ngân hàng thương mại qua các mặt: doanh số, thị phần, ứng dụng công nghệ trong hoạt động thanh toán quốc tế, chất lượng dịch vụ thanh toán quốc tế, mạng lưới ngân hàng đại lý. Nghiên cứu đã đưa ra một số giải pháp cụ thể để nâng cao năng lực hoạt động thanh toán quốc tế của hệ thống ngân hàng thương mại Việt Nam hiện nay. Những hạn chế của nghiên cứu: Bài viết trong phạm vi hẹp, số trang ngắn (15 trang), nên tác giả đã không đưa ra phần lý thuyết chung về thanh toán quốc tế. Tác giả chưa phân tích kỹ tình hình hoạt động thanh toán quốc tế của hệ thống ngân hàng thương mại, các khái quát và đánh giá còn sơ sài, mặc dù đã đưa được khá nhiều số liệu về doanh thu, thị phần. Phần giải pháp thì chưa đưa được các giải pháp cụ thể còn chung chung. Giải pháp phát triển hoạt động thanh toán quốc tế tại Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam. Tác giả: Nguyễn Hương Lan (2011), Luận văn Thạc sĩ Kinh tế, Đại học Ngoại thương. Những kết quả mà nghiên cứu đạt được: Luận văn nghiên cứu đầy đủ lý luận về hoạt động thanh toán quốc tế cũng như các nhân tố ảnh hưởng đến hoạt động. Phân tích thực trạng hoạt động thanh toán quốc tế tại Vietcombank, cụ thể trong phương thức tín dụng chứng từ và các phương thức khác. Đề xuất được một số giải pháp cụ thể cho việc phát triển hoạt động thanh toán quốc tế tại Vietcombank trong giai đoạn tới. Những điểm mới trong nghiên cứu của của tác giả đó là: Hệ thống hóa đầy đủ lý luận, thực tiễn và đánh giá đầy đủ các yếu tố ảnh hưởng đến các phương thức thanh toán quốc tế trong bối cảnh nền kinh tế hội nhập. Phân tích môi trường kinh doanh, thực trạng hoạt động thanh toán quốc tế của Vietcombank trong giai đoạn khó khăn của nền kinh tế, của ngành tài chính ngân hàng thế giới nói chung và của Việt Nam nói riêng. Chỉ rõ các chỉ tiêu, nhân tố ảnh hưởng đến sự phát triển hoạt động thanh toán quốc tế tại Vietcombank. Phân tích những thông tin từ những ý kiến của khách hàng thông qua quá trình khảo sát để xây dựng những chiến lược đúng đắn, phù 3
hợp với thực tế. Từ việc tìm hiểu thêm những hạn chế và nguyên nhân tồn tại những hạn chế trong các phương thức thanh toán quốc tế nên tác giả đã đề xuất triển khai thêm các sản phẩm nghiệp vụ mới như: sản phẩm bao thanh toán xuất khẩu đơn phương và bao thanh toán nội địa đơn phương, đẩy mạnh quảng bá, triển khai chương trình hỗ trợ xuất khẩu nông sản Mỹ tới chi nhánh và khách hàng nhập khẩu nông sản từ Mỹ, triển khai việc thanh toán bằng đồng nhân dân tệ theo chương trình thử nghiệm thanh toán CNY của Chính phủ Trung Quốc, phục vụ nhu cầu của khách hàng xuất nhập khẩu với Trung Quốc, giảm áp lực thanh toán đồng USD. Chiến lược marketing cho dịch vụ thanh toán quốc tế tại ngân hàng TMCP Sài Gòn Thương Tín – Sacombank. Tác giả: Trương Minh Trung (2011), Luận văn Thạc sĩ Kinh tế, Đại học Kinh tế TP.HCM. Những kết quả mà nghiên cứu đã đạt được là: Khái quát được những lý luận cơ bản về dịch vụ và Marketing dịch vụ. Phân tích môi trường kinh doanh của Sacombank trong giai đoạn thị trường tài chính Việt nam đang mở cửa cho các ngân hàng nước ngoài tham gia hoạt động như các ngân hàng thương mại Việt Nam. Đồng thời, chỉ rõ những sức ép mà Sacombank phải đối mặt trong giai đoạn này. Xây dựng chiến lược Marketing cho một dịch vụ cụ thể, đó là dịch vụ thanh toán quốc tế, một dịch vụ được xem là có tiềm năng rất lớn vì kim ngạch xuất nhập khẩu của Việt Nam đã tăng rất mạnh trong những năm gần đây và hứa hẹn sẽ còn tăng mạnh hơn trong tương lại. Bên cạnh những ưu điểm, nghiên cứu còn một số hạn chế như: Phần lý thuyết tác giả nêu được khái niệm, trong khi chưa đưa ra được các chỉ tiêu đo lường đánh giá sự phát triển của dịch vụ thanh toán quốc tế. Các tiểu mục, nhóm tiểu mục quá nhiều và quá dài. Xây dựng bảng câu hỏi khảo sát khá sơ sài và chưa sát với thực tế của ngân hàng. Số liệu nghiên cứu chưa cập nhật đầy đủ. Phạm vi nghiên cứu nên mở rộng. Cần các phương pháp và giải pháp cụ thể, chi tiết hơn. Phát triển dịch vụ ngân hàng bán lẻ tại Ngân hàng Nông Nghiệp và Phát triển Nông thôn – chi nhánh Đông Hà Nội. Tác giả: Nguyễn Thúy Nga (2011), Luận văn Thạc sĩ Kinh tế, Đại học Kinh tế Quốc dân. Những kết quả mà nghiên cứu đã đạt được: Nghiên cứu đã cung cấp những thông tin xác định được dịch vụ ngân hàng bán lẻ là lĩnh vực còn nhiều cơ hội cũng như thách thức cho các ngân hàng thương mại đang hoạt động tại Việt Nam. Nghiên cứu đã đem đến cho người đọc những thông tin tổng thể về hoạt động kinh doanh bán lẻ của các ngân hàng thương mại Việt Nam và 4
thực trạng kinh doanh của Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn – chi nhánh Đông Hà Nội. Tác giả đã thực hiện khảo sát ý kiến cán bộ nhân viên và ý kiến khách hàng của ngân hàng khá công phu và chi tiết, đã mang lại nhiều thông tin cho luận văn. Nghiên cứu đã nêu ra các giải pháp và lộ trình thực hiện các giải pháp. Ngoài ra, nghiên cứu còn một số những hạn chế như: Nghiên cứu không đưa ra được nhiều thông tin cụ thể về môi trường luật pháp trong phần phân tích môi trường vĩ mô. Vì luật pháp là một vấn đề quan trọng và có ảnh hưởng rất lớn đối với hoạt động ngân hàng nên cần phải nêu cụ thể hơn trong nghiên cứu. Trong giai đoạn này, sức mạnh cạnh tranh tốt và hiểu được đối thủ cạnh tranh là yếu tố quyết định thành công trong lĩnh vực ngân hàng bán lẻ, tuy nhiên nghiên cứu không phân tích được cụ thể về các đối thủ cạnh tranh của ngân hàng. Nghiên cứu có lập bảng câu hỏi khảo sát ý kiến khách hàng, tuy nhiên kết quả của khảo sát không được sử dụng nhiều trong luận văn. Những giải pháp đề ra của đề tài khá nhiều nhưng còn chung chung chưa cụ thể. Nhìn chung, từ những kết quả đạt được cũng như những hạn chế của các nghiên cứu, tác giả nhận thấy rằng, các nghiên cứu đã khái quát được những lý luận cơ bản về thanh toán quốc tế, đánh giá được những nhân tố ảnh hưởng đến hoạt động thanh toán quốc tế. Tuy nhiên, các nghiên cứu chưa thực sự nêu ra được ý nghĩa lý luận để từ đó tìm ra nguyên nhân dẫn đến sự phát triển của thanh toán quốc tế. Các giải pháp để phát triển thanh toán quốc tế đưa ra chưa cụ thể, còn chung chung. Có bài viết trong phạm vi hẹp, không có cái nhìn tổng quát, còn mang tính chủ quan của tác giả. Đề cập đến phát triển thanh toán quốc tế đã có công trình nghiên cứu nhưng đến nay chưa có công trình nào nghiên cứu về phát triển thanh toán quốc tế của ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn Việt Nam - Chi nhánh Hà Nội. 3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu của luận văn - Mục đích: Mục đích nghiên cứu của luận văn là dựa trên cơ sở lý luận và đánh giá thực trạng phát triển thanh toán quốc tế để đề xuất một số giải pháp phát triển thanh toán quốc tế tại ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn Việt Nam chi nhánh Hà Nội. - Nhiệm vụ: Để đạt được mục đích trên, luận văn sẽ tập trung giải quyết những nhiệm vụ sau đây: 5
+ Hệ thống hóa các vấn đề lý luận về phát triển thanh toán quốc tế của ngân hàng thương mại. + Phân tích và đánh giá thực trạng, chỉ ra những kết quả, hạn chế và nguyên nhân những hạn chế trong quá trình phát triển thanh toán quốc tế tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Việt Nam – chi nhánh Hà Nội. + Đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả phát triển thanh toán quốc tế tại Agribank – chi nhánh Hà Nội và đưa ra một vài kiến nghị đối với Ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn chi nhánh Hà Nội, Ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn, Ngân hàng nhà nước. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận văn - Đối tượng nghiên cứu: Phát triển thanh toán quốc tế tại Agribank Hà Nội - Phạm vi nghiên cứu: + Phạm vi nội dung: Phát triển thanh toán quốc tế tại Agribank Hà Nội + Phạm vi về không gian: Phát triển thanh toán quốc tế tại Ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn Việt Nam chi nhánh Hà Nội + Phạm vi về thời gian: Thời gian nghiên cứu từ năm 2016 - 2018 và giải pháp đưa ra đến năm 2025. 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu của luận văn Để thực hiện luận văn, tác giả kết hợp nhiều phương pháp dựa trên phương pháp luận của chủ nghĩa Mác-Lênin bao gồm: thống kê, phân tích tổng hợp, so sánh, phương pháp phân tích bảng biểu và đồ thị, phương pháp điều tra, khảo sát… cụ thể như sau: - Phương pháp thống kê: Số liệu được thu thập từ các báo cáo thường niên của Agribank – chi nhánh Hà Nội, báo cáo tài chính, bản công bố thông tin, báo cáo thường niên của ngân hàng nhà nước (NHNN) và một số ngân hàng thương mại (NHTM), cơ quan thống kê. - Phương pháp tổng hợp: Sàng lọc và đúc kết từ thực tiễn và lý luận đề ra giải pháp nhằm thực hiện mục tiêu nghiên cứu. - Phương pháp so sánh, phân tích bảng biểu và đồ thị: Sử dụng số liệu thu thập được để phân tích, hoàn thiện luận văn. 6
- Phương pháp điều tra, khảo sát: số liệu được thu thập từ phiếu khảo sát, điều tra tại Agribank – chi nhánh Hà Nội. Tác giả luận văn tiến hành khảo sát thăm dò ý kiến khách hàng (các cá nhân và doanh nghiệp) sử dụng sản phẩm dịch vụ TTQT của Agribank – chi nhánh Hà Nội thông qua Phiếu điều tra khảo sát. Tác giả sử dụng phương pháp phân tích kết quả thu thập được thông qua chương trình phần mềm Microsof Excel. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn Theo quan điểm của tác giả, nghiên cứu đã có những đóng góp sau đây: Về ý nghĩa lý luận, luận văn đã hoàn thiện hệ thống lý luận về phát triển thanh toán quốc tế, trong đó đưa ra các nhân tố ảnh hưởng đến phát triển thanh toán quốc tế cũng như các tiêu chí thể hiện sự phát triển của thanh toán quốc tế. Về ý nghĩa thực tiễn, luận văn đã đi sâu nghiên cứu thanh toán quốc tế của các ngân hàng thương mại kết hợp với nghiên cứu sự vận hành thanh toán quốc tế tại Ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn Việt Nam – chi nhánh Hà Nội. Luận văn đề xuất những giải pháp và kiến nghị cụ thể được đưa ra giúp ngân hàng cải thiện phát triển thanh toán quốc tế. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục từ các viết tắt, danh mục sơ đồ bảng biểu, danh mục tài liệu tham khảo, kết cấu bài luận văn gồm ba chương: Chương 1: Cơ sở khoa học về phát triển thanh toán quốc tế tại ngân hàng thương mại. Chương 2: Thực trạng phát triển thanh toán quốc tế tại Ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn Việt Nam chi nhánh Hà Nội. Chương 3: Một số giải pháp phát triển thanh toán quốc tế tại Ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn Việt Nam chi nhánh Hà Nội. 7
CHƯƠNG 1 CƠ SỞ KHOA HỌC VỀ PHÁT TRIỂN THANH TOÁN QUỐC TẾ TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI 1.1. Lý luận chung về thanh toán quốc tế của các ngân hàng thương mại. 1.1.1. Khái niệm và đặc điểm của thanh toán quốc tế 1.1.1.1 Khái niệm thanh toán quốc tế Trong bối cảnh hội nhập kinh tế toàn cầu như hiện nay, bất kì một quốc gia nào muốn tồn tại và phát triển tăng cường hợp tác với các nước trên thê giới. Sự hợp tác giữa các nước diễn ra trong nhiều lĩnh vực như: chính trị, kinh tế, y tế, văn hóa, giáo dục...Tuy nhiên trong các mối quan hệ đó thì hợp tác kinh tế chiếm một vị trí chủ đạo, là cơ sở để mở rộng các mối quan hệ quốc tế khác, Việc thực hiện các hoạt động thanh toán quốc tế sẽ dẫn đến nhu cầu chi trả, thanh toán giữa các chủ thể ở hai quốc gia, từ đó hình thành và phát triển hoạt động thanh toán quốc tế, trong đó các ngân hàng thương mại cũng tham gia đóng vai trò cấu nối giữa hai bên. Trong xu hướng phát triển hiện nay, khối lượng mua bán, đầu tư quốc tế, chuyển tiền quốc tế đang không ngừng gia tăng, từ đó giao dịch thanh toán qua các ngân hàng cũng tăng theo làm gia tăng việc sử dụng đồng tiền trao đổi giữa các nước. Thanh toán quốc tế trở thành một mắt xích không thể thiếu trong nền kinh tế. Thanh toán quốc tế cũng được định nghĩa theo nhiều quan điểm khác nhau: Theo giáo trình Thanh toán quốc tế của tác giả Trầm Thị Xuân Hương (2006), “Thanh toán quốc tế là quá trình thực hiện các khoản thu chi tiền tệ quốc tế thông qua hệ thống ngân hàng trên thế giới nhằm phục vụ cho các mối quan hệ trao đổi quốc tế phát sinh giữa các nước với nhau” [8, trang 12]. Trong giáo trình Thanh toán Quốc Tế của trường Đại học Ngoại Thương của tác giả Đình Xuân Trình, khái niệm thanh toán quốc tế như sau: “ Việc trao đổi các hoạt động kinh tế và thương mại giữa các quốc gia làm phát sinh các khoản thu và chi bằng tiền của nước này đối với một nước khác trong từng giao dịch hoặc trong từng định kì chi trả do hai nước quy định. Trong mối quan hệ chi trả này, các quốc gia phải cùng nhau quy định những yếu tố cấu thành cơ chế thanh toán giữa các quốc gia như quy định về chủ thể tham gia thanh toán, lựa chọn tiền tệ, các công cụ và phương thức 8
đòi hoặc chi trả tiền tệ. Tổng hợp các yếu tố cấu thành cơ chế đó tạo thành thanh toán quốc tế giữa các quốc gia”[15, trang 11]. Tóm lại, thanh toán quốc tế là hoạt động thanh toán giữa các nước với nhau về những khoản nợ lẫn nhau phát sinh (thanh toán các nghĩa vụ tiền tệ phát sinh) từ các quan hệ kinh tế, tài chính,văn hóa, chính trị… giữa các chủ thể của các nước có liên quan. Từ khái niệm cho thấy TTQT phục vụ cho hai lĩnh vực hoạt động là kinh tế và phi kinh tế. Vì vậy trong quy chế về thanh toán và thực tế tại các NHTM, phân TTQT thành hai lĩnh vực rõ ràng là thanh toán trong ngoại thương và thanh toán phi ngoại thương. TTQT trong ngoại thương là việc thực hiện thanh toán trên cơ sở hàng hóa XNK và các dịch vụ thương mại cung ứng cho nước ngoài theo giá cả thị trường quốc tế. Hợp đồng ngoại thương là cơ sở để các bên tiến hành mua bán và thanh toán cho nhau. Thanh toán phi ngoại thương là việc thanh toán không liên quan đến hàng hóa XNK cũng như cung ứng các dịch vụ cho nước ngoài nghĩa là thanh toán cho các hoạt động không mang tính thương mại. Đó là trợ cấp cá nhân người nước ngoài cho cá nhân trong nước hay là việc chi trả các chi phí của cơ quan ngoại giao ở nước ngoài. Có thể nói, TTQT phát sinh dựa trên cơ sở hợp đồng ngoại thương, thanh toán là khâu cuối cùng của một quá trình sản xuất và lưu thông hàng hóa, là cầu nối giữa người sản xuất và tiêu dùng thông qua chi trả lẫn nhau trong nghiệp vụ TTQT. Vì hoạt động TTQT là nói đến hoạt động thanh toán của NHTM và các NHTM đang không ngừng phát triển các nghiệp vụ ngân hàng quốc tế, trong đó lấy hoạt động TTQT làm trọng tâm phát triển. 1.1.1.2 Đặc điểm của thanh toán quốc tế Từ những định nghĩa được nêu ra, tác giả xin đưa ra một số đặc điểm của thanh toán quốc tế. Đầu tiên, thanh toán quốc tế diễn ra trên toàn thế giới, phục vụ tất cả các hoạt động thương mại, hợp tác, đầu tư quốc tế thông qua ngân hàng thế giới. Thanh toán quốc tế chịu sự điều chỉnh của luật pháp và các tập quán quốc tế. Hoạt động thanh toán quốc tế liên quan đến các chủ thể ở hai hay nhiều quốc gia nên các chủ thể khi tham gia vào hoạt động thanh toán quốc tế không những chịu sự điều 9
chỉnh của luật quốc gia mà còn phải tuân thủ các văn bản pháp lý quốc tế. Phòng thương mại quốc tế ban hành bản quy tắc và thực hành thống nhất tín dụng chứng từ (viết tắt là UCP), phương thức thanh toán nhờ thu ( viết tắt là URC) , các điều khoản thương mại quốc tế (viết tắt là INCOTERMS)... tạo ra một khung pháp lý bình đẳng, công bằng cho các chủ thể khi tham gia vào hoạt động thương mại và thanh toán quốc tế, tránh những hiểu lầm đáng tiếc xảy ra. Hoạt động thanh toán quốc tế được thực hiện phần lớn thông qua hệ thống ngân hàng. Trừ một số lượng rất nhỏ hàng hóa xuất nhập khẩu được mua bán qua con đường tiểu ngạch thì hầu hết kim ngạch xuất khẩu của một quốc gia được phản ánh thông qua doanh số thanh toán quốc tế của hệ thống ngân hàng thương mại. Trong thực tiễn, người xuất khẩu và người nhập khẩu không được phép tiến hành thanh toán trực tiếp cho nhau, mà theo luật định phải thanh toán qua hệ thống ngân hàng. Việc thanh toán qua ngân hàng đảm bảo cho các khoản chi trả được thực hiện một cách an toàn, nhanh chóng và hiệu quả. Thanh toán quốc tế khác với thanh toán trong nước là ở đây nó liên quan đến việc trao đổi tiền của quốc gia này lấy tiền của quốc gia khác. Vì vậy khi ký kết các hợp đồng mua bán ngoại thương các bên phải thỏa thuận với nhau lấy đồng tiền của nước nào là tiền tệ tính toán và thanh toán trong hợp đồng, đồng thời phải tính toán thận trọng để lựa chọn các biện pháp phòng chống rủi ro khi tỷ giá hối đoái biến động. Trong thanh toán quốc tế, tiền mặt hầu như không được sử dụng trực tiếp mà dùng các phương tiện thanh toán. Các phương tiện thường được sử dụng trong thanh toán quốc tế như hối phiếu, kỳ phiếu và séc thanh toán. Đối với thanh toán quốc tế, tiền tệ được sử dụng trong thanh toán quốc tế là ngoại tệ đối với một trong hai nước hoặc có thể là nội tệ có nguồn gốc ngoại tệ. Nội tệ có nguồn gốc ngoại tệ thường bao gồm những loại sau: Người nước ngoài xuất khẩu hàng hóa vào một nước khác thu bằng tiền tệ của nước đó và sau đó dùng đồng nội tệ này để thanh toán hàng nhập khẩu từ nước này.Theo luật đầu tư nước ngoài của phần lớn các nước, các chủ đầu tư nước ngoài được chia lãi đầu tư bằng nội tệ và được chuyển đổi số lãi đầu tư này ra bất cứ ngoại tệ nào để chuyển về nước hoặc dùng để tái đầu tư vào nước sở tại hoặc dùng để mua hàng của nước sở tại để xuất ra nước ngoài. Số nội tệ này có nguồn gốc ngoại tệ cũng 10
tham gia vào hoạt động thanh toán quốc tế. Theo phương thức ủy thác mua, người nhập khẩu nước ngoài phải chuyển ngoại tệ vào “tài khoản ủy thác mua” tại một Ngân hàng ở nước xuất khẩu để “ mua: bộ chứng từ giao hàng đã có sự xác nhận của đại diện người nhập khẩu đóng ở nước xuất khẩu sau khi giao hàng. Đồng tiền ghi trên “ tài khoản ủy thác mua ” có thể là ngoại tệ, nhưng cũng có thể là nội tệ của nước xuất khẩu. Trong trường hợp này, đồng nội tệ ghi trên tài khoản đó cũng có nguồn gốc ngoại tệ và tham gia vào thanh toán quốc tế. Ngôn ngữ sử dụng trong thanh toán quốc tế chủ yếu bằng tiếng Anh. Luật quốc tế được áp dụng khi giải quyết các vấn đề về tranh chấp. Thanh toán quốc tế được thực hiện dựa trên nền tảng pháp luật và tập quán thương mại quốc tế, đồng thời nó cũng bị chi phối bởi luật pháp của các quốc gia, bởi các chính sách kinh tế, chính sách ngoại thương và chính sách ngoại hối của các quốc gia tham gia trong thanh toán. 1.1.2. Vai trò của thanh toán quốc tế đối với ngân hàng thương mại Ngân hàng thương mại có vai trò trung gian trong hoạt động thanh toán quốc tế. Đối với thương mại quốc tế, không phải lúc nào các nhà xuất nhập khẩu cũng thanh toán trực tiếp với nhau mà thường thông qua ngân hàng thương mại. Khi đó, ngân hàng thay mặt khách hàng thực hiện dịch vụ thanh toán quốc tế trở thành cầu nối trung gian thanh toán giữa hai bên. Với vai trò là trung gian, ngân hàng giúp khách hàng thanh toán theo yêu cầu, bảo vệ quyền lợi của khách hàng trong giao dịch thanh toán, tư vấn, hướng dẫn khách các biện pháp kỹ thuật nghiệp vụ thanh toán quốc tế nhằm hạn chế rủi ro, tạo sự tin tưởng trong giao dịch với nước ngoài. Ngoài ra, ngân hàng còn tài trợ vốn cho hoạt động xuất nhập khẩu của khách một cách chủ động và tích cực. Thanh toán quốc tế là một loại hình dịch vụ liên quan đến tài sản ngoại bảng của ngân hàng. Hoạt động thanh toán quốc tế giúp ngân hàng mở rộng quy mô hoạt động và tạo một ưu thế cạnh tranh trong cơ chế thị trường. Hoạt động thanh toán quốc tế không chỉ là một nghiệp vụ đơn thuần mà còn là một hoạt động nhằm hỗ trợ và bổ sung cho các hoạt động kinh doanh khác của ngân hàng. Nếu thực hiện tốt hoạt động thanh toán quốc tế sẽ mở rộng hoạt động tín dụng xuất nhập khẩu, phát triển hoạt động kinh doanh ngoại tệ, bảo lãnh ngân hàng trong ngoại thương, tài trợ thương mại và các nghiệp vụ ngân hàng quốc tế khác... 11