Luận văn Thạc sĩ Tài chính ngân hàng: Quản trị rủi ro tín dụng trong hoạt động cho vay khách hàng doanh nghiệp tại Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam – Chi nhánh Hoàn Kiếm

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:137

Thêm vào BST

Báo xấu

54
lượt xem 22
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài vận dụng kết hợp giữa lý thuyết về quản trị rủi ro trong hoạt động cho vay và thực tiễn nghiên cứu để đánh giá tổng quát hoạt động quản trị rủi ro tín dụng trong hoạt động cho vay khách hàng doanh nghiệp tại các Ngân hàng thương mại và đánh giá cụ thể tại Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam – Chi nhánh Hoàn Kiếm, từ đó đề xuất các giải pháp nhằm góp phần nâng cao hiệu quả quản trị rủi ro tín dụng trong hoạt động cho vay khách hàng doanh nghiệp tại Ngân hàng thương mại cổ phần Công thương Việt Nam – Chi nhánh Hoàn Kiếm.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Tài chính ngân hàng: Quản trị rủi ro tín dụng trong hoạt động cho vay khách hàng doanh nghiệp tại Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam – Chi nhánh Hoàn Kiếm

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------------------- NGUYỄN THỊ THU HÀ QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG TRONG HOẠT ĐỘNG CHO VAY KHÁCH HÀNG DOANH NGHIỆP TẠI NGÂN HÀNG TMCP CÔNG THƯƠNG VIỆT NAM – CHI NHÁNH HOÀN KIẾM LUẬN VĂN THẠC SĨ TÀI CHÍNH NGÂN HÀNG CHƯƠNG TRÌNH ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG Hà Nội – 2020
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------------------- NGUYỄN THỊ THU HÀ QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG TRONG HOẠT ĐỘNG CHO VAY KHÁCH HÀNG DOANH NGHIỆP TẠI NGÂN HÀNG TMCP CÔNG THƯƠNG VIỆT NAM – CHI NHÁNH HOÀN KIẾM Chuyên ngành: Tài chính – Ngân hàng Mã số: 60 34 02 01 LUẬN VĂN THẠC SĨ TÀI CHÍNH NGÂN HÀNG CHƯƠNG TRÌNH ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HOC: TS. NGUYỄN THỊ KIM OANH XÁC NHẬN CỦA XÁC NHẬN CỦA CHỦ TỊCH HĐ CÁN BỘ HƯỚNG DẪN CHẤM LUẬN VĂN Hà Nội – 2020
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan Luận văn “Quản trị rủi ro tín dụng trong hoạt động cho vay khách hàng doanh nghiệp tại Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam – Chi nhánh Hoàn Kiếm” là công trình nghiên cứu của tôi dưới sự hướng dẫn của TS. Nguyễn Thị Kim Oanh. Các số liệu nêu trong luận văn là trung thực và các kết quả nêu luận văn chưa từng được công bố trong bất cứ một công trình nào khác. Hà Nội, ngày tháng năm 2020 Tác giả luận văn Nguyễn Thị Thu Hà
LỜI CẢM ƠN Lời đầu tiên cho phép tôi xin trân trọng cảm ơn Ban Giám hiệu trường Đại học Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội đã tổ chức và tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong suốt quá trình học tập tại trường. Đồng thời tôi xin chân thành cảm ơn đến Quý Thầy Cô - những người đã giảng dạy, truyền đạt kiến thức cho tôi trong suốt thời gian hai năm học cao học vừa qua tại trường Đại học Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội. Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành tới TS. Nguyễn Thị Kim Oanh, người hướng dẫn khoa học đã chỉ bảo tận tình cho tôi trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận văn này. Tôi xin cảm ơn Ban lãnh đạo Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam – Chi nhánh Hoàn Kiếm cùng các anh, chị em đồng nghiệp tại cơ quan đã tạo điều kiện thuận lợi, dành thời gian, công sức hỗ trợ giúp đỡ tôi nhiệt tình trong việc thu thập số liệu điều tra để tôi hoàn thành luận văn này. Tôi xin cảm ơn các đồng nghiệp đã tham gia khảo sát, tạo điều kiện cho tôi có cơ sở thực tiễn để nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Cuối cùng, tôi xin chân thành cảm ơn gia đình tôi, những người thân và bạn bè đã luôn hỗ trợ, động viên tôi trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thiện luận văn./. TÁC GIẢ LUẬN VĂN Nguyễn Thị Thu Hà
MỤC LỤC DANH MỤC CÁC CHỮ CÁI VIẾT TẮT .................................................... i DANH MỤC CÁC BẢNG .......................................................................... ii DANH MỤC CÁC HÌNH ...........................................................................iii PHẦN MỞ ĐẦU ........................................................................................ 1 CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG TRONG HOẠT ĐỘNG CHO VAY KHÁCH HÀNG DOANH NGHIỆP CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI .................................................................................................................. 5 1.1 Tổng quan tình hình nghiên cứu............................................................. 5 1.2 Cơ sở lý luận về quản trị rủi ro tín dụng trong hoạt động cho vay khách hàng doanh nghiệp của Ngân hàng thương mại ............................................ 7 1.2.1 Khái niệm ....................................................................................... 7 1.2.2 Nội dung quản trị rủi ro tín dụng trong hoạt động cho vay khách hàng doanh nghiệp của Ngân hàng thương mại ............................................... 10 1.2.3 Các nhân tố ảnh hưởng đến quản trị rủi ro tín dụng trong hoạt động cho vay khách hàng doanh nghiệp .......................................................... 27 1.3 Kinh nghiệm và bài học về hoạt động cho vay khách hàng doanh nghiệp của một số Ngân hàng thương mại............................................................. 31 1.3.1 Kinh nghiệm của một số Ngân hàng thương mại Việt Nam về quản trị rủi ro tín dụng trong hoạt động cho vay khách hàng doanh nghiệp ........... 31 1.3.2 Bài học đối với Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam – Chi nhánh Hoàn Kiếm ............................................................................................ 33 CHƯƠNG 2: QUY TRÌNH VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ............. 36 2.1. Quy trình nghiên cứu.......................................................................... 36 2.2. Các phương pháp nghiên cứu.............................................................. 36
2.2.1 Phương pháp thu thập dữ liệu, tài liệu ............................................ 36 2.2.2 Phương pháp phân tích dữ liệu, tài liệu .......................................... 38 CHƯƠNG 3: THỰC TRẠNG QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG TRONG HOẠT ĐỘNG CHO VAY KHÁCH HÀNG DOANH NGHIỆP TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN CÔNG THƯƠNG VIỆT NAM – CHI NHÁNH HOÀN KIẾM............................................................................. 40 3.1 Tổng quan về Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam – Chi nhánh Hoàn Kiếm ........................................................................................................ 40 3.1.1 Quá trình hình thành và phát triển .................................................. 40 3.1.2 Cơ cấu tổ chức .............................................................................. 41 3.1.3 Tình hình hoạt động kinh doanh..................................................... 43 3.2 Thực trạng quản trị rủi ro tín dụng trong hoạt động cho vay khách hàng doanh nghiệp tại Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam – Chi nhánh Hoàn Kiếm 53 3.2.1 Mô hình tổ chức quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam ................................................................................... 53 3.2.2 Thực trạng hoạt động cho vay khách hàng doanh nghiệp tại Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam – Chi nhánh Hoàn Kiếm ................. 55 3.2.3 Thực hiện quản trị rủi ro tín dụng trong hoạt động cho vay khách hàng doanh nghiệp tại Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam – Chi nhánh Hoàn Kiếm............................................................................................ 63 3.3. Đánh giá chung công tác quản trị rủi ro tín dụng trong hoạt động cho vay khách hàng doanh nghiệp tại Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam – Chi nhánh Hoàn Kiếm ..................................................................................... 81 3.3.1 Những kết quả đạt được ................................................................ 82 3.3.2 Những tồn tại, hạn chế................................................................... 83 3.3.3 Nguyên nhân của những hạn chế trong công tác quản lý rủi ro tín dụng ... 84
CHƯƠNG 4: GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG DOANH NGHIỆP TẠI NGÂN HÀNG TMCP CÔNG THƯƠNG VIỆT NAM – CHI NHÁNH HOÀN KIẾM......................................................... 87 4.1. Định hướng quản trị rủi ro tín dụng cho vay KHDN tại Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam - Chi nhánh Hoàn Kiếm ............................. 87 4.1.1. Bối cảnh quốc tế và trong nước:.................................................... 87 4.1.2 Định hướng hoạt động cho vay khách hàng doanh nghiệp của Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam – Chi nhánh Hoàn Kiếm ................. 89 4.1.3 Định hướng quản trị rủi ro tín dụng trong hoạt động cho vay khách hàng doanh nghiệp của Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam – Chi nhánh Hoàn Kiếm.................................................................................. 90 4.2. Các giải pháp hoàn thiện quản trị rủi ro tín dụng doanh nghiệp tại Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam – Chi nhánh Hoàn Kiếm .................... 91 4.2.1. Nhóm giải pháp về chính sách, quy trình, thủ tục cho vay khách hàng doanh nghiệp ......................................................................................... 91 4.2.2 Nhóm giải pháp tăng cường hiệu quả của việc nhận diện, đo lường, giám sát rủi ro tín dụng .......................................................................... 93 4.2.3 Nhóm giải pháp về nhân sự ........................................................... 98 4.2.4 Nhóm giải pháp bổ trợ khác........................................................... 99 Nâng cao công tác xử lý và giải quyết dứt điểm nợ xấu ........................... 99 4.3 Một số kiến nghị ................................................................................102 4.3.1 Kiến nghị đối với các Cơ quan Nhà Nước ....................................102 4.3.2 Kiến nghị đối với Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam ........105 KẾT LUẬN.............................................................................................109 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................110 PHỤ LỤC
DANH MỤC CÁC CHỮ CÁI VIẾT TẮT STT Ký hiệu Nguyên nghĩa 1 CBTD Cán bộ tín dụng 2 CNHK Chi nhánh Hoàn Kiếm 3 DPRR Dự phòng rủi ro 4 KH Khách hàng 5 KHDN Khách hàng doanh nghiệp 6 KHDN VVN Khách hàng doanh nghiệp vừa và nhỏ 7 NH Ngân hàng 8 NHNN Ngân hàng Nhà nước 9 NHTM Ngân hàng thương mại 10 PGD Phòng giao dịch 11 QLRR Quản lý rủi ro 12 QTRRTD Quản lý rủi ro tín dụng 13 RRTD Rủi ro tín dụng 14 STK Sổ tiết kiệm 15 TBV Tuyến bảo vệ 16 TCTD Tổ chức tín dụng 17 TMCP Thương mại cổ phần 18 TSBĐ Tài sản bảo đảm 19 XLRR Xử lý rủi ro 20 HĐKD Hoạt động kinh doanh i
DANH MỤC CÁC BẢNG TT Bảng Nội dung Trang Tình hình hoạt động tín dụng tại Ngân hàng TMCP 1 Bảng 3.1 45 Công thương Việt Nam - Chi nhánh Hoàn Kiếm Số lượng KHDN của Vietinbank Hoàn Kiếm giai đoạn 2 Bảng 3.2 56 2015-2018 Quy mô cho vay KHDN của Ngân hàng 3 Bảng 3.3 57 Vietinbank Hoàn Kiếm giai đoạn 2016-2018 Danh mục cho vay theo tài sản đảm bảo của 4 Bảng 3.4 59 Vietinbank Hoàn Kiếm giai đoạn 2015-2018 Danh mục cho vay KHDN theo kỳ hạn của 5 Bảng 3.5 60 Vietinbank Hoàn Kiếm giai đoạn 2016-2019 6 Bảng 3.6 Tỷ trọng các chỉ tiêu tài chính 65 7 Bảng 3.7 Tỷ trọng các chỉ tiêu phi tài chính 65 Trọng số các chỉ tiêu tài chính tại Vietinbank Hoàn 8 Bảng 3.8 66 Kiếm Tình hình nợ quá hạn tại Vietinbank Hoàn Kiếm 9 Bảng 3.9 68 2016-2019 Tỷ lệ nợ xấu cho vay KH DN Vietinbank Hoàn 10 Bảng 3.10 69 Kiếm 2016-2019 Trích lập dự phòng rủi ro cho vay KH DN 11 Bảng 3.11 74 Vietinbank Hoàn Kiếm 2016-2018 Tình hình sử dụng dự phòng để xử lý rủi ro cho 12 Bảng 3.12 77 vay KHDN Vietinbank Hoàn Kiếm 2016-2018 ii
DANH MỤC CÁC HÌNH TT Hình Nội dung Trang 1 Hình 3.1 Cơ cấu tổ chức của Vietinbank Hoàn Kiếm 39 Tình hình huy động vốn tại Ngân hàng TMCP 2 Hình 3.2 43 Công thương Việt Nam - Chi nhánh Hoàn Kiếm Kết quả hoạt động kinh doanh tại Ngân hàng 3 Hình 3.3 TMCP Công thương Việt Nam - Chi nhánh Hoàn 49 Kiếm 4 Hình 3.4 Mô hình tổ chức bộ máy quản lý rủi ro tín dụng 50 Mô hình chấm điểm và xếp hạng các KHDN của 5 Hình 3.5 64 Vietinbank iii
PHẦN MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Hoạt động tín dụng là hoạt động chính và tạo ra lợi nhuận với tỷ trọng cao nhất trong các hoạt động của một Ngân hàng thương mại (NHTM). Bên cạnh hoạt động huy động vốn được coi là hoạt động tạo đầu vào cho Ngân hàng thì tín dụng là đầu ra và đem lại nguồn thu nhập chính cho Ngân hàng. Đồng thời tín dụng cũng là hoạt động kinh doanh phức tạp nhất, đem lại nhiều rủi ro nhất cho một ngân hàng. Trong hoạt động ngân hàng, rủi ro tín dụng là rủi ro nghiêm trọng nhất, gây hậu quả tổn thất lớn nhất kể vả khi so sánh với các rủi ro cơ bản khác là rủi ro hoạt động và rủi ro thị trường. Rủi ro tín dụng nếu xảy ra sẽ có tác động rất lớn và ảnh hưởng trực tiếp đến sự tồn tại và phát triển của một NHTM, theo đó có thể ảnh hưởng đến toàn bộ hệ thống ngân hàng và nền kinh tế. Rủi ro tín dụng là một loại rủi ro mà các NHTM luôn luôn phải gánh chịu, ngân hàng chỉ có thể hạn chế tối đa rủi ro có thể xảy ra chứ không thể loại bỏ hoàn toàn. Do vậy các NHTM luôn tìm mọi cách để giảm thiểu rủi ro đến mức chấp nhận được. Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam (Vietinbank) là một trong các Ngân hàng TMCP vẫn đang khẳng định được vị trí của mình trong ngành ngân hàng. Tính đến thời điểm 30/06/2019, Vietinbank đứng thứ 2 trong top 10 TCTD có thị phần dư nợ khách hàng doanh nghiệp (KHDN) lớn nhất trên địa bàn thành phố Hà Nội (sau BIDV), trong đó Vietinbank Hoàn Kiếm chiếm 0,45% thị phần dư nợ KHDN tại thành phố Hà Nội. Số lượng khách hàng doanh nghiệp tại Việt Nam hiện nay đang rất lớn và sẽ không ngừng gia tăng, nhu cầu tín dụng của các khách hàng doanh nghiệp theo đó cũng tăng liên tục. Mặc dù vậy, chịu tác động chung của nền kinh tế thế giới và của Việt Nam, tỷ lệ nợ xấu của một số tổ chức tín dụng cao và đang có xu hướng gia tăng có nhiều dấu hiệu ảnh hưởng tới hoạt động của ngân hàng. Tỷ trọng dư nợ cho vay khách hàng doanh nghiệp tại Ngân hàng thương mại cổ phần Công Thương Việt Nam – Chi nhánh Hoàn Kiếm (CNHK) hiện nay đang khá cao. Trong khi đó, hoạt động tín dụng là hoạt động kinh doanh chính, cơ bản mang lại phần lớn lợi nhuận cho ngân hàng. Định hướng và mục tiêu chiến lược của 1
Ngân hàng thương mại cổ phần Công Thương Việt Nam là tăng trưởng đi đôi với an toàn và hiệu quả. Các quy luật kinh tế đã chứng minh rằng lợi nhuận càng cao thì rủi ro càng lớn, mối quan hệ giữa lợi nhuận và rủi ro là mối quan hệ tỷ lệ thuận. Các cơ hội và thách thức của hội nhập và cạnh tranh quốc tế yêu cầu đặt ra để phát triển ổn định, hạn chế rủi ro luôn là mối quan tâm hàng đầu của ngân hàng. Xuất phát từ thực tiễn đó, nên tôi quyết định chọn nội dung “Quản trị rủi ro tín dụng trong hoạt động cho vay khách hàng doanh nghiệp tại Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam – Chi nhánh Hoàn Kiếm” làm luận văn nghiên cứu. Câu hỏi nghiên cứu Luận văn sẽ tập trung trả lời các câu hỏi nghiên cứu sau: Câu hỏi 1: Vietinbank Hoàn Kiếm đang quản trị rủi ro tín dụng trong hoạt động cho vay khách hàng doanh nghiệp như thế nào? - Câu hỏi 2: Hoạt động quản trị rủi ro tín dụng trong hoạt động cho vay khách hàng doanh nghiệp tại Vietinbank Hoàn Kiếm còn những tồn tại, hạn chế gì? - Câu hỏi 3: Những giải pháp nào để hoàn thiện và phát triển hoạt động quản trị rủi ro tín dụng trong hoạt động cho vay khách hàng doanh nghiệp tại Vietinbank Hoàn Kiếm? 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 2.1. Mục đích nghiên cứu Đề tài vận dụng kết hợp giữa lý thuyết về quản trị rủi ro trong hoạt động cho vay và thực tiễn nghiên cứu để đánh giá tổng quát hoạt động quản trị rủi ro tín dụng trong hoạt động cho vay khách hàng doanh nghiệp tại các Ngân hàng thương mại và đánh giá cụ thể tại Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam – Chi nhánh Hoàn Kiếm, từ đó đề xuất các giải pháp nhằm góp phần nâng cao hiệu quả quản trị rủi ro tín dụng trong hoạt động cho vay khách hàng doanh nghiệp tại Ngân hàng thương mại cổ phần Công thương Việt Nam – Chi nhánh Hoàn Kiếm. 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu 2
- Phân tích đánh giá thực trạng, quy trình quản trị rủi ro tín dụng trong hoạt động cho vay khách hàng doanh nghiệp tại Ngân hàng thương mại cổ phần Công thương Việt Nam – Chi nhánh Hoàn Kiếm giai đoạn 2016-2019; - Đề xuất một số giải pháp nhằmgóp phần nâng cao hiệu quả quản trị rủi ro tín dụng trong hoạt động cho vay khách hàng doanh nghiệp tại Ngân hàng thương mại cổ phần Công thương Việt Nam – Chi nhánh Hoàn Kiếm. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Luận văn tập trung nghiên cứu các vấn đề liên quan đến quản trị rủi ro tín dụng trong cho vay khách hàng doanh nghiệp của NHTM. 3.2. Phạm vi nghiên cứu - Về không gian: Ngân hàng thương mại cổ phần Công thương Việt Nam – Chi nhánh Hoàn Kiếm. - Về thời gian: Số liệu nghiên cứu được giới hạn từ năm 2015-2018 vì đây là giai đoạn chất lượng tín dụng cho vay khách hàng doanh nghiệp tại Ngân hàng thương mại cổ phần Công thương Việt Nam – Chi nhánh Hoàn Kiếm bắt đầu được chú trọng; Nghiên cứu để đề xuất định hướng cho quản trị rủi ro tín dụng đối với giai đoạn 2020-2023. 4. Phương pháp nghiên cứu Đề tài dựa trên phương pháp nghiên cứu thu thập, tổng hợp, phân tích, so sánh số liệu trong quá khứ và điều tra, khảo sát thực tiễn hoạt động quản trị rủi ro tín dụng trong hoạt động cho vay khách hàng doanh nghiệp tại Ngân hàng thương mại cổ phần Công thương Việt Nam – Chi nhánh Hoàn Kiếm. 5. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu và kết luận, luận văn được trình bày trong 4 chương. Cụ thể như sau : Chương 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu và cơ sở lý luận về quản trị rủi ro tín dụng trong hoạt động cho vay khách hàng doanh nghiệp của Ngân hàng thương mại; 3
Chương 2: Quy trình và Phương pháp nghiên cứu; Chương 3: Thực trạng quản trị rủi ro tín dụng trong hoạt động cho vay khách hàng doanh nghiệp tại Ngân hàng thương mại cổ phần Công thương Việt Nam – Chi nhánh Hoàn Kiếm; Chương 4: Giải pháp hoàn thiện quản trị rủi ro tín dụng trong hoạt động cho vay khách hàng doanh nghiệp tại Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam – Chi nhánh Hoàn Kiếm. 4
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG TRONG HOẠT ĐỘNG CHO VAY KHÁCH HÀNG DOANH NGHIỆP CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI 1.1 Tổng quan tình hình nghiên cứu Qua quá trình tìm hiểu thực tế và tra cứu tại các thư viện, các website cho thấy quản trị rủi ro tín dụng luôn thu hút được sự quan tâm của các nhà khoa học và các nhà quản lý. Cho đến nay đã có khá nhiều công trình nghiên cứu liên quan đến vấn đề này. Sau đây là một số công trình tiêu biểu: “Các giải pháp hạn chế rủi ro tín dụng tại Ngân hàng ngoại thương Việt Nam – Chi nhánh Nam Sài Gòn”, Ngô Thị Thanh Trà (2010), Luận văn thạc sỹ kinh tế của Trường Đại học Kinh tế TP. HCM. Luận văn đã đưa ra 4 giải pháp phòng ngừa và hạn chế RRTD tại Chi nhánh. Đồng thời đề ra các đề xuất và kiến nghị đối với Ngân hàng cấp trên, ngân hàng nhà nước và chính phủ để các giải pháp ngày được phát huy hiệu quả tại Ngân hàng ngoại thương Việt Nam – Chi nhánh Nam Sài gòn. Nguyễn Tuấn Anh (2012), Quản trị rủi ro tín dụng của Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam, Luận án tiến sỹ của Trường ĐH Kinh tế quốc dân. Luận án đã tập trung đánh giá thực trạng quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn Việt Nam, đưa ra một số giải pháp để hoàn thiện như nâng cao năng lực quản trị rủi ro tín dụng của cán bộ, xây dựng mô hình quản trị rủi ro tập trung tại Agribank, thay đổi cơ cấu tổ chức bộ máy, chức năng nhiệm vụ để đáp ứng yêu cầu quản trị rủi ro tín dụng. Tuy nhiên Agribank là ngân hàng thương mại nhà nước nên yêu cầu về quản trị rủi ro tín dụng vẫn khác với các ngân hàng thương mại cổ phần hiện nay vì vậy không thể áp dụng cho các ngân hàng thương mại cổ phần. Nguyễn Đức Tú (2012), Quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam, Luận án Tiến sĩ kinh tế, Trường Đại học Kinh tế Quốc Dân. Luận án đã đề xuất khái niệm mới về RRTD, khác biệt với quan điểm của nhiều chuyên 5
gia kinh tế và nhà quản lý thực tiễn ở Việt Nam, trong đó nhấn mạnh là khả năng xảy ra sự khác biệt không mong muốn giữa thu nhập thực tế và thu nhập kỳ vọng đúng hạn, nhận được đầy đủ gốc và lãi. RRTD sẽ dẫn đến tổn thất tài chính tức là giảm thu nhập ròng và giảm giá trị thị trường của vốn. Khái niệm này là cơ sở lý luận quan trọng để xác định nội dung cụ thể của hoạt động QTRRTD. Luận án đã phát triển hệ thống lý luận về QTRRTD áp dụng cho NH với các nội dung là: Xây dựng mô hình QTRRTD theo hướng tiếp cận những phương pháp QTRRTD hiện đại; Áp dụng các mô hình đánh giá RRTD; Nâng cao hiệu quả và tính minh bạch của QTRRTD ngân hàng, nên xây dựng các chính sách tín dụng mới từ khâu hậu kiểm, tư vấn đến ra quyết định và quản lý khoản vay dựa trên hệ thống phân tích và rà soát tín dụng. Như vậy, đến nay đã có nhiều công trình nghiên cứu về vấn đề rủi ro tín dụng và quản trị rủi ro tín dụng. Tuy nhiên vào mỗi thời kỳ, công tác quản trị rủi ro tín dụng lại cần được các Ngân hàng nhìn nhận lại và đưa ra những chính sách, giải pháp phù hợp với tình hình mới. Vì vậy, vào mỗi thời kỳ cần có những nghiên cứu mới để phù hợp với tình hình thị trường, giúp các Ngân hàng có những giải pháp hữu hiệu hơn trong tình hình mới. Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam – Chi nhánh Hoàn Kiếm là một trong những chi nhánh có dư nợ KHDN khá lớn trong khối Ngân hàng TMCP trong những năm gần đây và đồng thời tiềm ẩn nhiều vấn đề liên quan tới rủi ro tín dụng. Mặc dù vậy, vấn đề quản trị rủi ro tín dụng trong cho vay KHDN tại Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam – Chi nhánh Hoàn Kiếm trong 3 năm gần đây chưa được nghiên cứu. Hiểu và nắm được quy trình quản trị rủi ro và thực trạng quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng, tác giả nhận thấy cần đưa ra những giải pháp cụ thể nhằm tăng cường công tác quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam – Chi nhánh Hoàn Kiếm, góp phần nhỏ vào việc nâng cao công tác quản trị rủi ro tín dụng tại các Ngân hàng TMCP và khối NHTM. 6
1.2 Cơ sở lý luận về quản trị rủi ro tín dụng trong hoạt động cho vay khách hàng doanh nghiệp của Ngân hàng thương mại 1.2.1 Khái niệm 1.2.1.1 Rủi ro tín dụng Khái niệm “Tín dụng” theo pháp luật ngân hàng Việt Nam ghi nhận rằng: “Tín dụng là quan hệ vay mượn dựa trên nguyên tắc hoàn trả. Tín dụng là sự chuyển nhượng tạm thời một lượng giá trị dưới hình thức hiện vật hay tiền tệ từ người sở hữu sang người sử dụng, sau một thời gian nhất định trả lại với một lượng lớn hơn”. Tín dụng có 3 đặc điểm cơ bản và nếu thiếu một trong 3 đặc điểm sau thì sẽ không còn phạm trù tín dụng nữa: - Có sự chuyển giao quyền sử dụng một lượng giá trị từ người này sang người khác; - Sự chuyển giao này mang tính chất tạm thời; - Khi hoàn trả lượng giá trị đã chuyển giao cho người sở hữu phải kèm theo một lượng giá trị dôi thêm gọi là lợi tức. Tín dụng ngân hàng là một hình thức phát triển cao của tín dụng, tuy nhiên nó vẫn giữ nguyên được những bản chất ban đầu của quan hệ tín dụng. Tín dụng ngân hàng được hiểu là quan hệ vay mượn lẫn nhau theo nguyên tắc có hoàn trả cả gốc và lãi theo một thời gian nhất định, giữa một bên là NHTM và một bên là các cá nhân, các tổ chức kinh tế, tổ chức chính trị xã hội, tổ chức tín dụng, các NHTM khác. Theo TS. Nguyễn Thị Thu Hà đã viết trong giáo trình Ngân hàng thương mại, NXB Đại học Kinh tế Quốc dân (2013), Hoạt động tín dụng của NHTM dựa trên một số nguyên tắc nhất định nhằm đảm bảo tính an toàn và khả năng sinh lời. Các nguyên tắc cơ bản của tín dụng: - Khách hàng phải cam kết hoàn trả nợ gốc và lãi vay đúng thời hạn đã thỏa thuận trong hợp đồng tín dụng. 7
- Khách hàng phải cam kết sử dụng vốn vay theo đúng mục đích đã thoả thuận trong hợp đồng tín dụng. Mục tiêu của NHTM luôn đặt ra khi cấp tín dụng là thu hồi được gốc, lãi vay và phí (nếu có) theo thời hạn đã thỏa thuận trong hợp đồng tín dụng. Quan hệ tín dụng sẽ kết thúc khi ngân hàng thu hồi hết nợ gốc, lãi vay và các khoản phí (nếu có). Một số trường hợp khách hàng đã không hoàn trả hoặc hoàn trả không đầy đủ hoặc đúng hạn thì ngân hàng xem xét tìm ra nguyên nhân là rất quan trọng để giúp ngân hàng kịp thời đưa ra các quyết định mới liên quan đến tính an toàn của khoản tín dụng. Ở nước ta, khái niệm rủi ro tín dụng được phản ánh qua thông tư 02/2013/TT-NHNN quy định về phân loại tài sản có, mức trích, phương pháp trích lập dự phòng rủi ro và việc sử dụng dự phòng để xử lý rủi ro trong hoạt động của tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài: “Rủi ro tín dụng trong hoạt động ngân hàng là tổn thất có khả năng xảy ra đối với nợ của tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài do khách hàng không thực hiện hoặc không có khả năng thực hiện một phần hoặc toàn bộ nghĩa vụ của mình theo cam kết ”. Rủi ro tín dụng còn được xem xét trên cơ sở danh mục tín dụng của ngân hàng và được hiểu là khả năng xảy ra tổn thất của ngân hàng khi không thu hồi đầy đủ số tiền gốc và lãi của danh mục như dự kiến. Danh mục tín dụng sẽ có nguy cơ bị tổn thất cao nếu ngân hàng quá tập trung cho vay một ngành, lĩnh vực, hoặc trong cùng một vùng địa lý nhất định, hay cùng một loại hình cho vay có rủi ro cao Các định nghĩa khá đa dạng nhưng tựu chung lại chúng ta có thể rút ra các nội dung cơ bản của rủi ro tín dụng: - Rủi ro tín dụng khi người vay sai hẹn thực hiện nghĩa vụ trả nợ theo hợp đồng bao gồm vốn vay hoặc lãi vay. Sự sai hẹn có thể là trễ hạn hoặc không thanh toán. - Rủi ro tín dụng sẽ dẫn đến tổn thất tài chính, tức là giảm thu nhập ròng và giảm giá trị thị trường của vốn. Trong trường hợp nghiêm trọng có thể dẫn đến thua lỗ hoặc ở mức độ cao hơn là phá sản. 8
- Đối với các nước đang phát triển (như Việt Nam), các ngân hàng thiếu đa dạng trong kinh doanh các dịch vụ tài chính, các sản phẩm dịch vụ còn nghèo nàn, vì vậy tín dụng được coi là dịch vụ sinh lời chủ yếu và thậm chí gần như duy nhất, đặc biệt đối với các ngân hàng nhỏ. Vì vậy rủi ro tín dụng cao hay thấp sẽ quyết định hiệu quả kinh doanh của ngân hàng. - Mặt khác, rủi ro và lợi nhuận kỳ vọng của ngân hàng là hai đại lượng đồng biến với nhau trong một phạm vi nhất định (lợi nhuận kỳ vọng càng cao thì rủi ro tiềm ẩn càng lớn). - Rủi ro là một yếu tố khách quan cho nên rủi ro không thể loại trừ mà chỉ có thể hạn chế sự xuất hiện và tác hại do chúng gây ra. Tuy nhiên, chúng ta cần hiểu rủi ro tín dụng theo nghĩa xác suất, là khả năng, do đó có thể xảy ra hoặc không xảy ra tổn thất. Điều này có nghĩa là một khoản vay dù chưa quá hạn nhưng vẫn luôn tiềm ẩn nguy cơ xảy ra tổn thất, một ngân hàng có tỷ lệ nợ quá hạn thấp nhưng nguy cơ rủi ro tín dụng sẽ rất cao nếu danh mục đầu tư tín dụng tập trung vào một nhóm khách hàng, ngành hàng tiềm ẩn nhiều rủi ro. Cách hiểu này sẽ giúp cho hoạt động quản trị rủi ro tín dụng được chủ động trong phòng ngừa, trích lập dự phòng, đảm bảo chống đỡ và bù đắp tổn thất khi xảy ra rủi ro. Rủi ro tín dụng là yếu tố nội tại trong hoạt động tín dụng nên không thể loại trừ hoàn toàn. Vì vậy chấp nhận rủi ro và thực hiện quản trị rủi ro là nguyên tắc cơ bản trong hoạt động của NHTM.  Vậy rủi ro tín dụng trong cho vay là một loại rủi ro tín dụng, là rủi ro do khách hàng vay không thực hiện đúng các điều khoản của hợp đồng tín dụng, với biểu hiện cụ thể là khách hàng (DN) chậm trả nợ, trả nợ không đầy đủ hoặc không trả nợ khi đến hạn các khoản gốc và lãi vay, gây ra những tổn thất về tài chính và khó khăn trong hoạt động kinh doanh của ngân hàng thương mại. 1.2.1.2 Quản trị rủi ro tín dụng Rủi ro tín dụng là yếu tố nội tại trong hoạt động tín dụng nên không thể loại trừ hoàn toàn. Vì vậy chấp nhận rủi ro và thực hiện quản trị rủi ro là nguyên tắc cơ 9
bản trong hoạt động của NHTM. Theo Ủy ban Basel, quản trị rủi ro tín dụng là một quá trình liên tục cần được thực hiện ở mọi cấp độ của một tổ chức tài chính và là yêu cầu bắt buộc để các tổ chức tài chính có thể đạt được các mục tiêu đề ra và duy trì khả năng tồn tại và sự minh bạch về tài chính. Khi rủi ro tín dụng xảy ra sẽ mang lại hậu quả rất nghiêm trọng, ngân hàng có thể mất vốn, hoạt động kinh doanh bị ảnh hưởng nghiêm trọng, đội ngũ cán bộ công nhân viên có thể dính líu đến vi phạm pháp luật, rủi ro lớn thì nền kinh tế sẽ chịu ảnh hưởng. Trong cho vay doanh nghiệp, quá trình cấp tín dụng sẽ luôn gặp rủi ro không thể loại trừ được hoàn toàn mà chỉ có thể phòng ngừa, kiểm soát một cách chặt chẽ bằng cách xây dựng quy trình quản trị rủi ro để đảm bảo kiểm soát rủi ro ở một mức có thể chấp nhận được. Có như vậy ngân hàng mới tạo được lợi nhuận cho mình cũng như cấp tín dụng cho khách hàng để thực hiện chức năng của mình. Như vậy có thể hiểu: Quản trị rủi ro tín dụng trong cho vay KHDN là việc xây dựng hệ thống quản lý và các chính sách quản trị rủi ro thích hợp đối với hoạt động cho vay nhằm nhận diện, đánh giá rủi ro, từ đó đề ra các biện pháp hạn chế và loại trừ rủi ro trong quá trình cho vay doanh nghiệp của NHTM. 1.2.2 Nội dung quản trị rủi ro tín dụng trong hoạt động cho vay khách hàng doanh nghiệp của Ngân hàng thương mại 1.2.2.1. Nhận biết rủi ro cho vay: Nhận dạng rủi ro là quá trình xác định liên tục và có hệ thống các hoạt động kinh doanh của ngân hàng, bao gồm việc theo dõi, xem xét, nghiên cứu môi trường hoạt động của ngân hàng nhằm thống kê được tất cả các loại rủi ro, kể cả dự báo những loại rủi ro mới có thể xuất hiện trong tương lai, để từ đó có các biện pháp kiểm soát, tài trợ cho từng loại rủi ro phù hợp. Bất kỳ khoản vay nào cũng có thể có vấn đề, việc sớm nhận biết vấn đề không chỉ giúp người quản lý mà ngay cả nhân viên tín dụng kịp thời đưa ra các biện pháp phòng ngừa hiệu quả, giảm thiểu mức tổn thất cho ngân hàng cả về vật chất, hình ảnh và uy tín. Dấu hiệu nhận diện rủi ro tín dụng có thể xuất phát từ khách hàng và ngân hàng. a) Dấu hiệu nhận diện rủi ro tín dụng từ phía khách hàng 10