Luận văn Thạc sĩ Tâm lý học: Tìm hiểu tính tích cực học tập môn Tâm lý học đại cương của sinh viên hệ đại học Trường Đại học Trà Vinh

Chia sẻ: Lavie Lavie | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:110

Thêm vào BST

Báo xấu

142
lượt xem 33
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn Thạc sĩ Tâm lý học: Tìm hiểu tính tích cực học tập môn Tâm lý học đại cương của sinh viên hệ đại học Trường Đại học Trà Vinh tìm hiểu tính tích cực học tập môn Tâm lý học đại cương của sinh viên. Từ đó đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao tính tích cực học tập của sinh viên, góp phần nâng cao hiệu quả công tác giáo dục và đào tạo ở trường.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Tâm lý học: Tìm hiểu tính tích cực học tập môn Tâm lý học đại cương của sinh viên hệ đại học Trường Đại học Trà Vinh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH ------------------------- PHẠM VĂN TUÂN TÌM HIỂU TÍNH TÍCH CỰC HỌC TẬP MÔN TÂM LÝ HỌC ĐẠI CƯƠNG CỦA SINH VIÊN HỆ ĐẠI HỌC TRƯỜNG ĐẠI HỌC TRÀ VINH LUẬN VĂN THẠC SĨ TÂM LÝ HỌC Thành phố Hồ Chí Minh - 2011
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH ------------ PHẠM VĂN TUÂN TÌM HIỂU TÍNH TÍCH CỰC HỌC TẬP MÔN TÂM LÝ HỌC ĐẠI CƯƠNG CỦA SINH VIÊN HỆ ĐẠI HỌC TRƯỜNG ĐẠI HỌC TRÀ VINH Chuyên ngành: Tâm lý học Mã số: 60 31 80 LUẬN VĂN THẠC SĨ TÂM LÝ HỌC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC PGS.TS. TRẦN TUẤN LỘ Thành phố Hồ Chí Minh - 2011
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các số liệu và kết quả nghiên cứu nêu trong luận văn là trung thực, được các đồng tác giả cho phép sử dụng và chưa từng được công bố trong bất kỳ một công trình nào khác. Tác giả luận văn
LỜI CẢM ƠN Để có được kết quả như hôm nay, tôi xin gửi đến Phòng Sau đại học; Khoa Tâm lý – Giáo dục trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh và toàn thể quý Thầy, Cô đã tham gia gảng dạy lớp Cao học Tâm lý học khóa K19 lời cảm ơn chân thành! Xin gửi đến PGS.TS Trần Tuấn Lộ, người đã tận tình hướng dẫn tôi hoàn thành đề tài này lòng biết ơn sâu sắc! Luận văn được hoàn thành với sự nỗ lực, cố gắng hết mình nhưng không tránh khỏi những hạn chế, thiếu sót. Tôi chân thành cảm ơn và ghi nhận những ý kiến đóng góp của quý Thầy, Cô giáo và bạn bè! Xin chân thành cảm ơn! Tác giả luận văn
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ..................................................................................................... 3 T 1 T 1 LỜI CẢM ƠN........................................................................................................... 4 T 1 T 1 MỤC LỤC ................................................................................................................ 5 T 1 T 1 DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ...................................................................... 7 T 1 T 1 MỞ ĐẦU ................................................................................................................... 8 T 1 T 1 1. Lí do chọn đề tài.......................................................................................................... 8 T 1 T 1 2. Mục đích nghiên cứu .................................................................................................. 9 T 1 T 1 3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu ........................................................................... 9 T 1 T 1 4. Giả thuyết nghiên cứu .............................................................................................. 10 T 1 T 1 5. Nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................................................ 10 T 1 T 1 6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu .............................................................................. 10 T 1 T 1 7. Phương pháp nghiên cứu.......................................................................................... 10 T 1 T 1 8. Đóng góp của đề tài................................................................................................... 13 T 1 T 1 9. Cấu trúc luận văn: Bao gồm 03 phần ...................................................................... 13 T 1 T 1 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LỊCH SỬ VÀ LÝ LUẬN CHO VIỆC NGHIÊN CỨU ĐỀ T 1 TÀI .......................................................................................................................... 15 T 1 1.1. Sơ lược lịch sử nghiên cứu tính tích cực học tập môn Tâm lý học đại cương ..... 15 T 1 T 1 1.1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề tính tích cực............................................................. 15 T 1 T 1 1.1.2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề tính tích cực học tập ................................................ 24 T 1 T 1 1.1.3. Lịch sử nghiên cứu vấn đề tính tích cực học tập môn Tâm lý học đại cương ở T 1 Việt Nam .................................................................................................................... 33 T 1 1.2. Những vấn đề lí luận về tính tích cực học tập môn Tâm lý học đại cương ......... 34 T 1 T 1 1.2.1. Hoạt động học ................................................................................................... 34 T 1 T 1 1.2.2. Tính tích cực ..................................................................................................... 36 T 1 T 1 1.2.3. Tính tích cực học tập ......................................................................................... 37 T 1 T 1 1.2.4. Tính tích cực học tập môn Tâm lý học đại cương .............................................. 37 T 1 T 1 1.2.5. Những nguyên nhân của việc có và không có tính tích cực học tập .................... 39 T 1 T 1 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG VỀ TÍNH TÍCH CỰC HỌC TẬP MÔN TÂM LÝ T 1 HỌC ĐẠI CƯƠNG CỦA SINH VIÊN HỆ ĐẠI HỌC TRƯỜNG ĐẠI HỌC TRÀ VINH ....................................................................................................................... 44 T 1 2.1. Giới thiệu chung về trường Đại học Trà Vinh, về môn Tâm lý học đại cương và T 1 việc giảng dạy môn Tâm lý học đại cương ở Trường Đại học Trà Vinh. ................... 44 T 1 2.1.1. Trường Đại học Trà Vinh .................................................................................. 44 T 1 T 1
2.1.2. Môn Tâm lý học đại cương............................................................................... 44 T 1 T 1 2.1.3. Việc giảng dạy môn TLHĐC ở Trường Đại học Trà Vinh ................................. 45 T 1 T 1 2.2. Kết quả nghiên cứu về tính tích cực học tập môn Tâm lý học đại cương của sinh T 1 viên hệ đại học trường Đại học Trà Vinh .................................................................... 46 T 1 2.2.1. Nhận thức của sinh viên về tầm quan trọng, ý nghĩa của việc học tập môn Tâm lý T 1 học đại cương.............................................................................................................. 46 T 1 2. 2.2. Thái độ học tập môn Tâm lý học đại cương của sinh viên. ................................ 51 T 1 T 1 2.2.3. Hành động học tập môn Tâm lý học đại cương của sinh viên ............................ 61 T 1 T 1 2.2.4. Kết quả học tập môn Tâm lý học đại cương của sinh viên ................................. 71 T 1 T 1 2.2.5. Kết luận chung về tính tích cực học tập môn Tâm lý học đại cương của sinh viên T 1 T 1 .................................................................................................................................... 73 2.3. Kết quả điều tra nguyên nhân ảnh hưởng đến tính tích cực học tập môn Tâm lý T 1 học đại cương của sinh viên ......................................................................................... 73 T 1 2.3.1. Nguyên nhân chủ quan ...................................................................................... 73 T 1 T 1 2.3.2. Nguyên nhân khách quan .................................................................................. 76 T 1 T 1 CHƯƠNG 3: MỘT SỐ BIỆN PHÁP GÓP PHẦN NÂNG CAO TÍNH TÍCH T 1 CỰC HỌC TẬP MÔN TÂM LÝ HỌC ĐẠI CƯƠNG CỦA SINH VIÊN HỆ ĐẠI HỌC TRƯỜNG ĐẠI HỌC TRÀ VINH ............................................................... 79 T 1 3.1. Biện pháp nâng cao tính tích cực học tập môn TLHĐC của sinh viên................ 79 T 1 T 1 3.2. Kết quả thăm dò ý kiến của giảng viên và sinh viên về mức độ cần thiết và tính T 1 khả thi của các biện pháp đã đề xuất ........................................................................... 83 T 1 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ................................................................................ 85 T 1 T 1 1. Kết luận ..................................................................................................................... 85 T 1 T 1 2. Kiến nghị ................................................................................................................... 86 T 1 T 1 TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................................................... 88 T 1 T 1 PHỤ LỤC ............................................................................................................... 91 T 1 T 1
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TT Chữ viết tắt Nghĩa đầy đủ 1 GV Giảng viên 2 SV Sinh viên 3 TLHĐC Tâm lý học đại cương 4 KT Kinh tế 5 XH Xã hội
MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài Sinh viên là đội ngũ tri thức tương lai của đất nước. Sự phát triển của đất nước đòi hỏi phải có lực lượng lao động có trình độ khoa học, tay nghề cao, có đạo đức và có sức khỏe tốt. Chính vì vậy, trong quá trình học tập, bên cạnh việc học tốt các môn cơ sở ngành, các môn chuyên ngành, sinh viên còn cần phải học tập tốt các môn học đại cương. Việc học tập tốt các môn học đại cương sẽ giúp cho sinh viên có được vốn tri thức cần thiết, làm nền tảng quan trọng cho việc đi sâu nghiên cứu và dễ dàng nắm bắt nội dung của các môn học chuyên ngành. Hoạt động nhận thức hay quá trình lĩnh hội tri thức khoa học, kỹ năng kỹ xảo của con người nói chung và của sinh viên nói riêng là một hoạt động có tính chất đặc biệt và bị chi phối bởi nhiều yếu tố, trong đó tính tích cực học tập là yếu tố đóng vai trò quyết định. Tính tích cực không chỉ là điều kiện để phát triển khả năng tư duy, tưởng tượng, năng lực sáng tạo, thế giới quan và các phẩm chất nhân cách mà còn là điều kiện cần thiết và quan trọng để nắm vững tri thức, kỹ năng, kỹ xảo một cách nhanh chóng và hiệu quả. Tính tích cực có vai trò rất quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả học tập của người học, tạo ra sự thống nhất giữa nội lực và ngoại lực. Vấn đề phát huy tính tích cực học tập của người học được đặt ra trong nền giáo dục của nước nhà từ những năm 60 và trong cuộc cải cách giáo dục lần 2 năm 1980, phát huy tính tích cực của người học là một phương thức quan trọng nhằm đào tạo những con người lao động sáng tạo, làm chủ tương lai đất nước. Thực tiễn giáo dục ở các trường Cao đẳng, Đại học của nước ta nói chung và ở trường Đại học Trà Vinh nói riêng cho thấy chất lượng đào tạo chưa cao. Sinh viên ra trường chưa có được những tri thức; kỹ năng, kỹ xảo cần thiết; phần lớn chưa đáp ứng được yêu cầu của nhà tuyển dụng. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến thực trạng này, một trong những nguyên nhân cơ bản nhất là do sinh viên thiếu tính tích cực học tập, thiếu tính chủ động, độc lập và sáng tạo trong quá trình học tập từ đó dẫn đến kết quả học tập không cao. Môn Tâm lý học đại cương là môn học được tổ chức giảng dạy ở nhiều ngành học khác nhau thuộc các trường Cao đăng, Đại học trong cả nước nhằm cung cấp cho người học những kiến thức cơ bản nhất về tâm lý con người, làm cơ sở để nghiên cứu sâu hơn các môn học chuyên ngành, vận dụng và nâng cao hiệu quả hoạt động thực tiễn, hoạt động nghề nghiệp sau khi ra trường. Môn Tâm lý học đại cương có vai trò đặc biệt quan trọng trong
việc cung cấp tri thức và nâng cao hiệu quả hoạt động nghề nghiệp đối với sinh viên tất cả các ngành học. Tuy nhiên từ thực tế hoạt động giảng dạy tôi nhận thấy đa số sinh viên chưa thực sự ý thức được tầm quan trọng của môn Tâm lý học đại cương trong chương trình học, xem nó là môn học phụ, không có ý nghĩa và không cần thiết đối với nghề nghiệp tương lai. Từ sự nhận thức sai lầm cùng với những yếu tố khó khăn từ môn học, từ giảng viên… dẫn đến sinh viên chưa có nhu cầu, động cơ, hứng thú, thái độ và hành động học tập đúng đắn nên dẫn đến kết quả không như chúng ta mong đợi. Từ đó cho thấy, muốn nâng cao kết quả học tập môn Tâm lý học đại cương thì cần phải hình thành những nhận thức đúng đắn về môn học, khơi gợi hứng thú, tính chủ động, tự giác và vun đắp niềm say mê trong học tập, nghiên cứu môn học của sinh viên. Tính tích cực học tập nói chung và tính tích cực học tập môn Tâm lý học đại cương nói riêng là một vấn đề đã được nhiều tác giả quan tâm. Các đề tài, các bài báo khoa học đã tập trung nghiên cứu và tìm ra nhiều giải pháp nhằm nâng cao tính tích cực học tập của sinh viên tuy nhiên chưa đi sâu phân tích các biểu hiện tâm lý cụ thể của tính tích cực học tập và các nguyên nhân ảnh hưởng đến nó. Việc nghiên cứu và chỉ ra các yếu tố tâm lý, các biểu hiện tâm lý trong tính tích cực học tập cũng như những yếu tố ảnh hưởng đến tính tích cực học tập có ý nghĩa vô cùng to lớn trong việc đưa ra những biện pháp tác động hiệu quả nhằm phát huy tính tích cực học tập, góp phần nâng cao kết quả học tập của sinh viên. Vì những lí do trên, đề tài ‘‘Tìm hiểu tính tích cực học tập môn Tâm lý học đại cương của sinh viên hệ đại học trường Đại học Trà Vinh’’ được lựa chọn để nghiên cứu. 2. Mục đích nghiên cứu Tìm hiểu tính tích cực học tập môn Tâm lý học đại cương của sinh viên hệ đại học Trường Đại học Trà Vinh. Từ đó đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao tính tích cực học tập của sinh viên, góp phần nâng cao hiệu quả công tác giáo dục và đào tạo ở Trường Đại học Trà Vinh. 3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu 3.1 Đối tượng nghiên cứu: Tính tích cực học tập môn Tâm lý học đại cương của sinh viên 3.2 Khách thể nghiên cứu: - 205 sinh viên hệ đại học khóa 2009 các ngành Kế toán, Quản trị kinh doanh, Luật, Sư phạm Ngữ văn.
- Giảng viên giảng dạy môn Tâm lý học đại cương ở Trường Đại học Trà Vinh và trường Cao đẳng Sư phạm Trà Vinh 4. Giả thuyết nghiên cứu  Đa số sinh viên chưa tích cực trong giờ học, chưa chăm chỉ và chuyên cần trong việc đào sâu nghiên cứu môn Tâm lý học đại cương, hành vi học tập các môn chuyên ngành của sinh viên mới chỉ tập trung ở hoạt động lên lớp, nghe giảng và ghi chép, còn các hoạt động khác như tự học, làm bài tập, đi thư viện.. rất hạn chế;  Nguyên nhân là do sinh viên chưa có phương pháp học tập hiệu quả, mặt khác phương pháp giảng dạy của giáo viên, cách thức tổ chức hoạt động đào tạo của nhà trường chưa phù hợp, chưa gây được hứng thú học tập cho sinh viên. Do vậy, kết quả học tập môn Tâm lý học đại cương của sinh viên chưa cao. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu  Tìm hiểu lịch sử nghiên cứu vấn đề và xác định cơ sở lí luận cho việc nghiên cứu đề tài;  Khảo sát tính tích cực học tập môn Tâm lý học đại cương của sinh viên hệ đại học Trường Đại học Trà Vinh;  Điều tra nguyên nhân ảnh hưởng đến tính tích cực học tập môn Tâm lý học đại cương của sinh viên;  Đề xuất các biện pháp nhằm nâng cao tính tích cực học tập của sinh viên. 6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu - Đề tài này chỉ tập trung nghiên cứu tính tích cực học tập môn Tâm lý học đại cương của sinh viên năm thứ nhất các ngành Kế toán, Quản trị kinh doanh, Luật, Ngữ văn Khmer Trường Đại học Trà Vinh. - Đề tài không đi sâu so sánh sự khác biệt về tính tích cực học tập môn Tâm lý học đại cương của sinh viên từng ngành mà chỉ tiến hành so sánh theo giới tính (Nam, Nữ) và theo khối ngành Kinh tế (Kế toán, Quản trị kinh doanh) và Xã hội (Luật, Ngữ văn Khmer) 7. Phương pháp nghiên cứu 7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý thuyết
Mục đích: Nhằm xây dựng đề cương nghiên cứu và những vấn đề lí luận để làm cơ sở công cụ cho các giai đoạn nghiên cứu sau này. Nội dung: - Xây dựng đề cương nghiên cứu. - Nghiên cứu những vấn đề lí luận có liên quan và xây dựng được khái niệm công cụ của đề tài từ đó xác định phương pháp nghiên cứu và công cụ nghiên cứu. Phương pháp nghiên cứu: Nghiên cứu tài liệu, các văn bản và các tạp chí chuyên ngành, các công trình nghiên cứu khoa học, các luận văn, luận án về tính tích cực học tập nói chung và tính tích cực học tập môn Tâm lý học đại cương nói riêng. 7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn 7.2.1. Phương pháp quan sát, dự giờ * Mục đích quan sát Nhằm phát hiện, thu thập thêm những biểu hiện thể hiện tính tích cực trong giờ học môn Tâm lý học đại cương của sinh viên. * Nội dung quan sát Những biểu hiện về nhận thức, thái độ, hành vi, cử chỉ, tính tích cực, tự giác và thời gian học tập của sinh viên. * Cách tiến hành Tham dự một số giờ học, giờ thảo luận, thực hành,… và quan sát những giờ tự học của sinh viên. Trong quá trình thực hiện, chúng tôi đảm bảo sự tự nhiên, khách quan, trung thực những biểu hiện của sinh viên như: chăm chú tri giác bài giảng, hăng hái phát biểu, hay nêu thắc mắc, hỏi thêm những phần chưa rõ, trao đổi tích cực với bạn về vấn đề giáo viên nêu ra, làm bài tập, cách giải quyết vấn đề, ghi chép bài. Ghi chép tỉ mỷ những nội dung cần quan sát, sau đó tổng kết đánh giá chung về những biểu hiện của sinh viên. 7.2.2. Phương pháp điều tra bằng phiếu thăm dò ý kiến * Mục đích: Nhằm tìm hiểu những biểu hiện trong tính tích cực học tập môn Tâm lý học đại cương của sinh viên và tìm hiểu nguyên nhân của thực trạng. * Nội dung: Chúng tôi tiến hành xây dựng bộ câu hỏi cho sinh viên và giảng viên. Nội dung phiếu trưng cầu ý kiến được chia làm 7 phần: Phần 1: Tìm hiểu nhận thức của sinh viên về tầm quan trọng, sự cần thiết và ý nghĩa
của việc học tập môn Tâm lý học đại cương. Phần 2: Tìm hiểu động cơ học tập môn Tâm lý học đại cương của SV. Phần 3: Tìm hiểu hứng thú học tập môn Tâm lý học đại cương của SV. Phần 4: Tìm hiểu về thái độ học tập môn Tâm lý học đại cương của SV. Phần 5: Tìm hiểu hành vi học tập môn Tâm lý học đại cương của SV. Phần 6: Tìm hiểu kết quả học tập môn Tâm lý học đại cương của SV. Phần 7: Tìm hiểu những nguyên nhân ảnh hưởng đến tính tích cực học tập môn Tâm lý học đại cương của sinh viên. Phần 8: Thăm dò ý kiến của giảng viên và sinh viên về biện pháp nâng cao tính tích cực học tập môn Tâm lý học đại cương của sinh viên. * Cách tiến hành: - Xây dựng phiếu trưng cầu ý kiến. - Tiến hành khảo sát thử trên 30 sinh viên để kiểm tra tính hiệu quả của công cụ nghiên cứu đã soạn thảo. - Tiến hành khảo sát trên mẫu nghiên cứu đã chọn - Thu thập và xử lý kết quả nghiên cứu thu được từ phiếu khảo sát - Cách tiến hành được thực hiện một cách khoa học, khách quan. 7.2.3. Phương pháp phỏng vấn sâu * Mục đích Sử dụng phương pháp này nhằm làm sáng tỏ thêm một số nội dung nghiên cứu hỗ trợ các phương pháp khác trong quá trình đưa ra những kết luận. * Nội dung Chúng tôi chuẩn bị trước một số nội dung sẽ trao đổi, trò chuyện với sinh viên và giảng viên như: nhu cầu, hứng thú, động cơ, thái độ, nhận thức của sinh viên về tính tích cực học tập môn Tâm lý học đại cương của sinh viên. * Cách thức tiến hành + Chọn ngẫu nhiên và tiến hành phỏng vấn một số sinh viên một số câu hỏi liên quan đến tính tích cực học tập. + Phỏng vấn trực tiếp một số giảng viên đang tham gia giảng dạy các lớp được chọn làm khách thể nghiên cứu nhằm tìm hiểu nhận xét của giảng viên về tính tích học tập cuả sinh viên. + Ghi chép trung thực nội dung câu trả lời từ phía sinh viên và giảng viên 7.2.4. Phương pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt động * Mục đích
Nhằm xác định mức độ tính tích cực học tập môn Tâm lý học đại cương của sinh viên thông qua kết quả kiểm tra quá trình, kiểm tra hết môn của sinh viên. * Nội dung nghiên cứu Được thể hiện thông qua một số câu hỏi về kết quả học tập của sinh viên. * Cách thức tiến hành Phát phiếu trưng câu ý kiến đã được tổ chức một số câu hỏi có liên quan. 7.3. Nhóm phương pháp thống kê toán học: * Mục đích Nhằm xử lý các thông tin thu được từ các phương pháp nghiên cứu trên, đồng thời kiểm định tính khách quan, độ tin cậy của các kết quả nghiên cứu. * Công cụ sử dụng Sử dụng phần mềm SPSS để xử lý số liệu. 8. Đóng góp của đề tài Kết quả nghiên cứu và các biện pháp đề xuất của đề tài sẽ góp phần nâng cao tính tích cực học tập, kết quả học tập môn Tâm lý học đại cương của sinh viên hệ Đại học trường Đại học Trà Vinh. 9. Cấu trúc luận văn: Bao gồm 03 phần Phần mở đầu 1. Lí do chọn đề tài 2. Mục đích nghiên cứu 3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu 4. Giả thuyết nghiên cứu 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu 7. Phương pháp nghiên cứu 8. Đóng góp của đề tài Phần kết quả nghiên cứu Chương 1: Cơ sở lịch sử và lý luận cho việc nghiên cứu đề tài Chương 2: Thực trạng về tính tích cực học tập môn Tâm lý học đại cương của sinh viên hệ đại học trường Đại học Trà Vinh Chương 3: Một số biện pháp góp phần nâng cao tính tích cực học tập môn Tâm lý học đại
cương của sinh viên hệ đại học trường Đại học Trà Vinh Phần kết luận và kiến nghị 1. Kết luận 2. Kiến nghị
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LỊCH SỬ VÀ LÝ LUẬN CHO VIỆC NGHIÊN CỨU ĐỀ TÀI 1.1. Sơ lược lịch sử nghiên cứu tính tích cực học tập môn Tâm lý học đại cương 1.1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề tính tích cực 1.1.1.1. Khái niệm tính tích cực: Thuật ngữ tính tích cực tiếng La tinh là Activus, tiếng Anh là Activity dùng để chỉ 2 ý: + Trạng thái hoạt động. + Tính chủ động (đối lập với bị động). Theo từ điển Tiếng Việt [Trần Kiều, Nguyễn Thị Lan Anh], tích cực là một trạng thái tinh thần có tác dụng khẳng định và thúc đẩy sự phát triển. Theo từ điển tiếng Việt [Nguyễn Như Ý, 1996], tính tích cực bao gồm 3 nghĩa: + Một là: Có ý nghĩa, có tác dụng khẳng định, tác dụng thúc đẩy sự phát triển, trái với tiêu cực. + Hai là: Tính chủ động, có những hoạt động nhằm tạo ra sự biến đổi theo hướng phát triển. + Ba là: Hăng hái, nhiệt tình với nhiệm vụ, với công việc . Trước hết, với tư cách là một khái niệm cơ bản của triết học, tính tích cực được các triết gia từ thời cổ đại cho đến nay xem xét có một quá trình lịch sử gắn liền với tên tuổi các nhà triết học nổi tiếng [36] như: Khởi đầu là nhà triết học Ampeđôlơcơ (490-430), khi nghiên cứu mối quan hệ qua lại giữa các vật thể và mối quan hệ giữa các vật thể với cơ quan cảm giác đã cho rằng: Tính tích cực phản ánh tâm lý là sự bắt gặp giữa chủ thể và khách thể trong quá trình nhận thức cảm tính. Đêmôcrit (460-370TCN) cho rằng: Các trạng thái tâm lý bên trong cũng ảnh hưởng, tác động đến tính tích cực của phản ánh tâm lý và đề cao tính tích cực của các vật thể trong vật tạo ra linh hồn. Platon (428-348) đã đề cập đến tính tích cực, thậm chí tuyệt đối hóa tính tích cực của yếu tố ý niệm. Arixtôt (384-322TCN) đề cập đến một số luận điểm về Tính tích cực: - Tính tích cực ở mức độ sơ khai ban đầu dường như có tính chất tự nhiên, được xuất
phát từ quá trình cơ thể, được thỏa mãn với khách thể bên ngoài. - Ông đã dùng phương pháp quyết định luận để giải quyết và giải thích bản chất của lý trí và tính tích cực lý trí. - Ông đã đưa ra quan điểm của mình về tính tích cực: “Tính tích cực của chủ thể khi hướng đến các sự vật thực tế có một cách cảm tính thể hiện ở việc cải tạo lại các hình thức của các sự vật ấy” có ý nghĩa tính tích cực là tạo ra sự vật hiện tượng của thực tế khách quan. Lêônađơvanhxi (1588-1679) cho rằng tính tích cực là sáng tạo và được thể hiện trong tính tích cực nhận thức. R.Đềcác (1596-1650) quan niệm tính tích cực của chủ thể thể hiện trong bình diện trí tuệ và có ảnh hưởng, hướng dẫn cho trí tuệ phát triển. T.Hôpcơ (1588-1679), Spinôda (1632-1677) cũng có những quan niệm riêng về tính tích cực. Các nhà triết học duy vật về sau như: CácMác, Ph.Ănghen, B.A.Bôrônôvic, N.V.Phimôphecva, A.M.Kêrsynôv, khi bàn đến tính tích cực đều coi tính tích cực là thuộc tính chung của vật chất, tạo thành điều kiện tiên quyết bên trong cho sự tự vận động và tự biểu hiện của hoạt động. Như vậy, nhìn nhận một cách khái quát trong lĩnh vực triết học, các nhà triết học duy vật đều thống nhất tính tích cực thể hiện ở một số luận điểm: Tính tích cực là thuộc tính chung của mọi vật chất, tạo thành điều kiện tiên quyết bên trong của sự tự vận động của vật chất, tính tích cực có quá trình phát triển gắn liền với sự phát triển của vật chất. Sự phát triển này trải qua 3 giai đoạn: + Giai đoạn đầu tiên của sự phát triển tính tích cực là sự chuyển tiếp từ tính tích cực là thuộc tính chung của vật chất đến tính tích cực là đặc trưng của các sinh vật và được biểu hiện trong mọi quá trình của hoạt động đời sống, đảm bảo sự ổn định, tồn tại của sự vật. + Tính tích cực gắn liền với sự xuất hiện của hoạt động loài người. Sự khác biệt cơ bản giữa hoạt động này so với hành vi của động vật ở sự chuyển tiếp từ chỗ đơn thuần thích nghi với thiên nhiên đến chỗ dựa trên cơ sở nhận thức tính tất yếu mà cải tạo, sáng tạo khách thể cho phù hợp với mục đích của cá nhân và xã hội. + Tính tích cực là sự tự vận động của vật chất, sự vận động và biến đổi này có thể nhận thấy ngay ở mức độ thấp nhất của vật chất và giúp cho sự vật khỏi trạng thái nằm yên, quân bình, hoàn chỉnh tạm thời, hiện tại tạo ra những biến đổi của vật thể trong không gian, thời gian nhất định. Vì thế mà thuật ngữ “Tính tích cực” thường được mô tả bằng các thuật
ngữ khác như tính tự trị, tính tự sinh, tính chủ động… tức nhấn mạnh tính bản thân của chủ thể. - Tính tích cực thể hiện trong sự tác động thay đổi các khách thể khác nhau có nghĩa là tạo ra sự biến đổi nhất định ở các khách thể, các vật thể có quan hệ đối tác với mình . - Tính tích cực là sự phát triển biến đổi các trạng thái bên trong dưới ảnh hưởng của các tác động bên ngoài. Các tác giả đều thống nhất tính tích cực là sự gặp gỡ giữa yếu tố bên trong và yếu tố bên ngoài, trong đó yếu tố bên trong giữ vai trò động lực quyết định. Như vậy, sự vật hiện tượng nào cũng có tính tích cực, chính tính tích cực của sự vật hiện tượng làm cho chúng không ngừng phát triển. Các nhà triết học Mácxit thừa nhận rằng con người có khả năng nhận thức được về thế giới và con người có khả năng cải tạo thế giới tự nhiên, thế giới xã hội và chính bản thân mình. Tính tích cực thể hiện ở sức mạnh của con người trong việc chinh phục, cải tạo thế giới tự nhiên, thế giới xã hội và chính bản thân. V.Lênin khẳng định: “Tính tích cực là thái độ cải tạo thế giới của chủ thể đối với khách thể, đối với đối tượng sự vật xung quanh, là khả năng của mỗi người đối với việc tổ chức cuộc sống, điều chỉnh những nhu cầu, năng lực của họ thông qua các mối quan hệ xã hội” [21]. Ở góc độ triết học, bàn về tính tích cực là nói đến tính tích cực của phạm trù vật chất rộng lớn, nó là cơ sở để nhìn nhận vấn đề tính tích cực trong các khoa học khác nhau, đặc biệt trong khoa học tâm lý . Tính tích cực đồng thời là một vấn đề cơ bản của tâm lý học nên được đề cập rõ nét trong các công trình nghiên cứu lý luận và thực tiễn của khoa học tâm lý. + Quan điểm của thuyết Hành vi. Thuyết hành vi quan niệm cứ có kích thích là có phản ứng, hành vi của con người cũng như ở động vật đó là tổng số các cử động bên ngoài nảy sinh ở cơ thể nhằm đáp lại kích thích nào đó. Họ tóm tắt toàn bộ hành vi, phản ứng của con người và động vật bằng công thức S - R. Sau này, chủ nghĩa hành vi mới mà đại diện tiêu biểu là Skinơ đưa vào công thức trên biến số trung gian như nhu cầu, trạng thái chờ đón, kinh nghiệm sống của con người hay hành vi tạo tác nhằm đáp ứng những kích thích có lợi của cơ thể. Về cơ bản thuyết hành vi vẫn cho rằng hành vi của con người mang tính máy móc, cơ học. Chủ nghĩa hành vi vô hình chung đã loại bỏ tính có ý thức của con người trong việc lựa chọn, điều chỉnh hoạt động tích cực của con người. Họ bỏ qua tính chủ thể trong hoạt động nhận thức cũng như ý chí vượt qua khó khăn của điều kiện khách quan và chủ quan của con người để đưa ra phương án, kế họach
hoạt động có hiệu quả nhất [10]. + Tâm lý học Xô Viết [36] có thể nêu lên thành 4 xu hướng về tính tích cực và các thông số biểu hiện cơ bản của nó như sau : - Xu hướng thứ nhất: Tính tích cực được xem xét từ góc độ chức năng ,vai trò của chủ thể đối với thế giới bên ngoài. Đại diện là các tác giả như: S.Đsmirnôp, V.P.Dintrencô, V.Ia.Rômanôp…theo hướng này sự phát triển tính tích cực là sự phức tạp hóa dần các chức năng tính tích cực của chủ thể. - Biểu hiện đầu tiên của tính tích cực là thể hiện tính chủ định của ý thức, tính chủ định của chủ thể đối với thế giới bên ngoài. Nói đến tính tích cực là nói đến tính chủ động, thước đo tính chủ động của chủ thể, giới hạn phía trên của nó là tính tích cực tuyệt đối, giới hạn phía dưới là tính bị động hoàn toàn. - Biểu hiện thứ hai: Tính tích cực là thông số đo sự chuyển động sự biến đổi, hoạt động tâm lý của chủ thể gắn liền với việc tiêu hao năng lượng tâm lý và sinh lý. Tính tích cực thể hiện chức năng chỉ báo hoạt động của con người, con người có tính tích cực là con người hoạt động. - Biểu hiện thứ ba: tính tích cực thực hiện chức năng không chỉ biểu hiện sự thích nghi mà cao hơn là sự thích ứng, sự cải tạo, sáng tạo của chủ thể với thế giới bên ngoài. Khi nói đến tính tích cực là phải nói đến khía cạnh chủ thể thích ứng, sáng tạo trong thế giới bên ngoài như thế nào. - Xu hướng thứ hai: Đại diện là các nhà tâm lý học như: P.Ia.Ganpêrin, A.Aliublinxcaia, B.G.Iarôxepxki. Họ gắn tính tích cực với hành động và được thể hiện trong các mức độ lĩnh hội hành động khác nhau, đó cũng chính là chỉ số đo mức độ phát triển tính tích cực của chủ thể. Ở xu hướng này, xét theo mức độ phát triển chủng loại, Ganpêrin sử dụng phạm trù hoạt động và nhận xét rằng các mức độ tiến hóa của hành động đánh dấu, thể hiện mức độ phát triển tính tích cực. Gồm 4 mức độ của hành động vật chất: 1 - Mức độ hành động đầu tiên, sự tác động không có ảnh hưởng, không có ý nghĩa gì với vật thể đã tác động sinh lý tạo ra kết quả đó. 2 - Mức độ hành động sinh lý học, kết quả hành động và sự tác động có ý nghĩa với việc điều chỉnh thực hiện hành động và ảnh hưởng đến sinh vật sinh thành ra kết quả đó . 3 - Mức độ hành động của chủ thể là mức độ hành động tích cực theo kiểu riêng, ở đây tồn tại sự thích nghi của hành động trước đó trong những điều kiện và hoàn cảnh mới. Mức độ hành động này là đặc tính của các động vật có tâm lý
4 - Mức độ hành động của con người khi hành động dựa trên cơ sở nhận thức được ý nghĩa, hoàn cảnh, phương tiện xã hội của hành động. Ở góc độ phát sinh cá thể, A.A.Liublinxcaia đã cho rằng tính tích cực được thể hiện trong hoạt động của trẻ nhỏ cho đến lớn. Theo Liublinxcaia có 3 mức độ thể hiện tính tích cực : 1 - Các hành động bắt chước. 2 - Hành động theo mẫu của bạn bè và người lớn một cách có ý thức. 3 - Hành động độc lập và sáng tạo. - Xu hướng thứ ba: Các tác giả như M.I.Lixina, A.N.Lêônchiev, V.S Iukevich, A.V. Dapôrôzest... khi nghiên cứu tính tích cực tiếp xúc của trẻ đã quan niệm và đánh giá tính tích cực thông qua các biểu hiện, các thông số cơ bản: + Nói đến tính tích cực là nói đến tính tích cực của một hoạt động cụ thể, tính tích cực là ở trạng thái hoạt động và được biểu hiện trong những hành động, hành vi cụ thể. + Tính tích cực để chỉ tính sẵn sàng, là nhu cầu đối với họat động. Ở đây nhu cầu vừa là biểu hiện, vừa là thành tố tâm lý bên trong tạo nên nguồn gốc, động lực của tính tích cực. Có thể nói rằng không có nhu cầu thì không có tính tích cực. Tất nhiên, nhu cầu ở đây- nguồn gốc động lực của tính tích cực không phải là nhu cầu thuần túy sinh học, nhu cầu mang tính bản năng như quan niệm của S.Freud, mà là các nhu cầu người: Nhu cầu lao động - tính tích cực lao động, nhu cầu học tập - tính tích cực học tập, nhu cầu giao tiếp - tính tích cực giao tiếp. Tính tích cực để chỉ tính chủ động , hành động một cách có ý thức theo chủ ý của mình, đối lập với sự bị động, thụ động. - Xu hướng thứ 4: Khi xem xét thuật ngữ tính tích cực, các tác giả như L.M AcKhanghenxki (LXô), R.Minle (CHDCĐức), I.aNhetophilic (TKhắc), M.MiKhalich (Ba lan), I Lich (Hunggari)... khi đánh giá trình độ, tính chất của tính tích cực trong các lĩnh vực hoạt động cụ thể như tính tích cực lao động, tính tích cực chính trị xã hội, các nhà tâm lý học theo xu hướng này cho rằng tính tích cực bao gồm 4 chỉ số : - Tính giá trị của hoạt động và tính tự nguyện. - Tính hiệu quả của hoạt động mà tính tích cực hướng tới - Tính sáng tạo trong hoạt động - Tính phát triển.(tính tích cực hướng đến phát triển năng lực tâm lý, nhân cách của chủ thể) Căn cứ vào việc phân tích 4 xu hướng trong tâm lý học có thể thấy hạt nhân hợp lý
chung là tính tích cực có các dấu hiệu biểu hiện, đồng thời là các thành tố tâm lý cấu tạo thành tính tích cực. Tính tích cực bao hàm các dấu hiệu sau: + Nhu cầu tâm lý hoạt động của con người tồn tại như 1 thành tố tâm lý bên trong, động lực của tính tích cực. Nhu cầu tồn tại như khát vọng, nguồn gốc bên trong của tính tích cực hoạt động con người, thể hiện ở sự tự nguyện hoạt động tác động vào thế giới bên ngoài nhằm thỏa mãn nhu cầu . + Tính chủ động trong hoạt động, đối lập với tính bị động. + Nói đến kết quả, hiệu quả của tính tích cực hoạt động, sự thích ứng tâm lý, sự cải tạo thay đổi của chủ thể với thế giới xung quanh. Cách giải thích, nhìn nhận nội hàm thuật ngữ tính tích cực ở trên hoàn toàn phù hợp với cơ sở triết học duy vật về tính tích cực đã xem xét, tạo ra sự thống nhất giữa triết học và tâm lý học về tính tích cực. Các nhà tâm lý học Mácxít cho rằng tính tích cực được đề cập và nhấn mạnh như là một đặc điểm chung của đời sống sinh vật, là động lực đặc biệt của mối liên hệ giữa sinh vật sống và hoàn cảnh, là khả năng đặc biệt của tồn tại sống giúp cơ thể thích ứng với môi trường. Tính tích cực gắn liền với hoạt động và hoàn cảnh bên ngoài được thể hiện như để hoàn thành và thực hiện hóa hoạt động. Nó thể hiện tính chế ước, chế định trạng thái bên trong của chủ thể, là sự thích ứng một cách chủ động với hoàn cảnh, môi trường sống bên ngoài, tính tích cực mang tính chất vượt khó khăn, trở ngại trong mọi hoàn cảnh theo mục đích của chủ thể, mang tính ổn định, bền vững của hoạt động tạo ra kiểu phản ứng đối với môi trường bên ngoài [45]. Quan điểm của các nhà tâm lý học Mácxít đề cập đến tính tích cực với nhiều góc độ khác nhau, nhưng tựu lại các quan điểm trên đều đề cập đến tính tích cực gắn liền với hoạt động, được thể hiện trong hoạt động và được biểu hiện trong những hành vi cụ thể của con người. Tính tích cực là sự sẵn sàng của chủ thể đối với hoạt động, là nhu cầu đối với hoạt động. Chính nhu cầu là nguồn gốc của tính tích cực. Tính tích cực là sự chủ động, là những hành động có ý thức 1 cách có chủ ý của chủ thể. Tính tích cực có thể được xem như là một phẩm chất xã hội của con người. Là một thuộc tính nhân cách của cá nhân được đặc trưng bởi sự chi phối mạnh mẽ của các hoạt động đang diễn ra đối với đối tượng, tính trương lực của trạng thái bên trong chủ thể ở thời điểm hành động, tính quy định của mục đích hành động trong hiện tại, tính bền vững tương