Luận văn Thạc sĩ Văn học: Đặc sắc tiểu thuyết của Pearl Buck

Chia sẻ: Lavie Lavie | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:107

Thêm vào BST

Báo xấu

43
lượt xem 8
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn Thạc sĩ Văn học: Đặc sắc tiểu thuyết của Pearl Buck gồm có 3 chương trình bày về tiểu thuyết Pearl Buck và các tiền đề sáng tạo, thế giới hiện thực trong bộ tiểu thuyết Nhà tranh vách đất, nghệ thuật xây dựng tiểu thuyết của Pearl Buck.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Văn học: Đặc sắc tiểu thuyết của Pearl Buck

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH -----------o0o----------- TRẦN THỊ HIỀN ĐẶC SẮC TIỂU THUYẾT CỦA PEARL BUCK Chuyên ngành : VĂN HỌC NƯỚC NGOÀI Mã số : 60 22 30 LUẬN VĂN THẠC SĨ VĂN HỌC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. TRẦN THỊ THUẬN Thành phố Hồ Chí Minh – 2011
Lời cảm ơn Sau một thời gian nghiên cứu đề tài: “Đặc sắc tiểu thuyết của Pearl Buck” đến nay chúng tôi đã hoàn thành luận văn. Với tình cảm chân thành, tôi xin trân trọng cảm ơn Ban giám hiệu, Phòng Đào tạo Sau đại học trường Đại học Sư phạm thành phố Hồ Chí Minh. Các Thầy, Cô đã tận tình giúp đỡ tôi trong quá trình học tập và tạo điều kiện để tôi hoàn thành luận văn. Tôi xin chân thành cảm Ban giám hiệu trường THPT Võ Trường Toản đã tạo điều kiện thuận lợi cho tôi học tập và hoàn thành luận văn. Đặc biệt tôi xin trân trọng và bày tỏ lòng biết ơn chân thành đến Tiến sĩ Trần Thị Thuận – Người đã tận tình giúp đỡ và hướng dẫn tôi trong suốt thời gian tôi nghiên cứu đề tài. Cuối cùng, tôi xin gửi lòng biết ơn đến Cha Mẹ, người thân, bạn bè, những người luôn quan tâm và động viên tôi trong suốt quá trình học tập và thực hiện luận văn này. Mặc dù đã có nhiều cố gắng trong quá trình nghiên cứu thực hiện đề tài, song những thiếu sót trong luận văn là không thể tránh khỏi, kính mong nhận được sự đóng góp ý kiến và chỉ dẫn của quý Thầy, Cô giáo và các bạn đồng nghiệp. TP.Hồ Chí Minh, tháng 8 năm 2011
MỤC LỤC Lời cảm ơn............................................................................................................................ 2 4T T 4 MỤC LỤC ............................................................................................................................ 3 4T T 4 MỞ ĐẦU .............................................................................................................................. 6 4T T 4 1.Lý do chọn đề tài................................................................................................................................... 6 4T 4T 2.Lịch sử vấn đề ....................................................................................................................................... 7 4T 4T 2.1. Ở Việt Nam .................................................................................................................................. 7 T 4 4T 2.2. Ở Nước ngoài: .............................................................................................................................. 8 T 4 4T 3.Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ........................................................................................................ 10 4T 4T 3.1 Đối tượng .................................................................................................................................... 10 T 4 4T 3.2 Phạm vi nghiên cứu .................................................................................................................... 11 T 4 4T 4.Phương pháp nghiên cứu ..................................................................................................................... 11 4T 4T 5.Dự kiến đóng góp của luận văn ........................................................................................................... 12 4T 4T 6.Cấu trúc của luận văn .......................................................................................................................... 12 4T 4T CHƯƠNG 1: TIỂU THUYẾT PEARL BUCK VÀ CÁC TIỀN ĐỀ SÁNG TẠO .......... 14 4T T 4 1.1.Bộ tiểu thuyết Nhà tranh vách đất trong toàn cảnh tiểu thuyết của Pearl Buck .................................. 14 4T T 4 1.2. Những tiền đề sáng tạo tiểu thuyết của Pearl Buck........................................................................... 16 4T T 4 1.2.1 Vốn trải nghiệm cuộc sống và văn hóa Trung Hoa- Âu Mỹ ....................................................... 16 T 4 T 4 1.2.2.Vốn tri thức và văn chương Trung Hoa- Âu Mỹ ........................................................................ 18 T 4 T 4 1.2.3 Tài năng và tố chất nghệ sĩ - tính nữ .......................................................................................... 21 T 4 T 4 1.2.4 Ý nguyện của Pearl Buck về việc bắc một nhịp cầu chia sẻ văn hóa Đông –Tây. ....................... 23 T 4 T 4 CHƯƠNG 2: THẾ GIỚI HIỆN THỰC TRONG BỘ TIỂU THUYẾT NHÀ TRANH 4T VÁCH ĐẤT ......................................................................................................................... 25 T 4 2.1. Sự gắn kết nông thôn - đất đai - người nông dân Trung Hoa ............................................................ 25 4T T 4 2.2. Đời sống văn hóa-tinh thần của người nông dân Trung Hoa............................................................. 30 4T T 4 2.3. Cuộc sống nông thôn Trung Hoa và những hiểm họa ....................................................................... 36 4T T 4 2.3.1. Thiên tai................................................................................................................................... 36 T 4 4T 2.3.2. Chiến tranh .............................................................................................................................. 40 T 4 4T
2.4. Cuộc sống Trung Hoa và sự tiếp nhận văn hóa phương Tây............................................................. 45 4T T 4 CHƯƠNG 3: NGHỆ THUẬT XÂY DỰNG TIỂU THUYẾT CỦA PEARL BUCK ...... 53 4T T 4 3.1 Kết cấu và cốt truyện ........................................................................................................................ 53 4T 4T 3.1.1 Kết cấu .................................................................................................................................... 53 T 4 4T 3.1.2 Cốt truyện ................................................................................................................................. 55 T 4 4T 3.2 Nhân vật ........................................................................................................................................... 57 4T T 4 3.2.1 Những thủ pháp truyền thống .................................................................................................... 57 T 4 4T 3.2.1.1 Nhân vật - ngoại hình ........................................................................................................ 57 T 4 4T 3.2.1.2 Nhân vật-hành động .......................................................................................................... 58 T 4 4T 3.2.1.3 Nhân vật- thần kỳ .............................................................................................................. 60 T 4 4T 3.2.2 Những thủ pháp hiện đại ........................................................................................................... 60 T 4 4T 3.2.2.1 Nhân vật- tâm lí ................................................................................................................. 60 T 4 4T 3.2.3 Nhân vật- ánh mắt ..................................................................................................................... 63 T 4 4T 3.3.Thời gian trần thuật .......................................................................................................................... 65 4T 4T 3.3.1 Thời gian trần thuật tuyến tính .................................................................................................. 65 T 4 4T 3.3.2 Thời gian trần thuật tâm lí ......................................................................................................... 66 T 4 4T 3.4. Người trần thuật ............................................................................................................................. 70 4T 4T 3.4.1. Người kể chuyện ẩn mặt .......................................................................................................... 70 T 4 4T 3.4.2.Người kể chuyện là nhân vật ..................................................................................................... 72 T 4 4T 3.5.Điểm nhìn trần thuật ......................................................................................................................... 74 4T 4T 3.5.1 Điểm nhìn bên ngoài ................................................................................................................ 74 T 4 4T 3.5.2 Điểm nhìn bên trong ................................................................................................................ 75 T 4 4T 3.5.3 Điểm nhìn di động .................................................................................................................... 76 T 4 4T 3.6 Nghệ thuật kể, tả .............................................................................................................................. 78 4T 4T CHƯƠNG 4: NHỮNG ĐÓNG GÓP CỦA PEARL BUCK QUA BỘ TIỂU THUYẾT 4T NHÀ TRANH VÁCH ĐẤT ................................................................................................. 82 4T 4.1 Về nghệ thuật sáng tạo tiểu thuyết .................................................................................................... 82 4T 4T 4.2 Về quan niệm nhân sinh ................................................................................................................... 85 4T 4T 4.3 Tiểu thuyết của Pearl Buck và sự tiếp nhận của người đọc ................................................................ 90 4T T 4
KẾT LUẬN ........................................................................................................................ 94 4T T 4 THƯ MỤC THAM KHẢO ................................................................................................ 98 4T 4T PHỤ LỤC ......................................................................................................................... 103 4T T 4
MỞ ĐẦU 1.Lý do chọn đề tài Pearl Buck là nữ văn sĩ Mĩ đầu tiên nhận được giải thưởng Nobel văn chương cao quý. Bà đã để lại di sản tinh thần vô giá với hơn sáu mươi lăm tác phẩm gồm nhiều thể loại. Góp phần quan trọng làm nên tên tuổi của Pearl Buck chính là bộ tiểu thuyết House of Earth. Tác phẩm gồm ba quyển, được viết trong thời gian từ năm 1931 đến năm 1935. Bộ tiểu thuyết vừa phản ánh thế giới tâm hồn và những sinh hoạt đời thường của người dân Trung Hoa vừa phác họa một hình ảnh đất nước Trung Hoa rộng lớn với những vấn đề lớn lao. Bà đặc biệt quan tâm đến hiện tượng giao thoa văn hóa Đông - Tây trong cuộc sống người dân và thể hiện vấn đề này rất chân thực, sinh động. Pearl Buck đã kết hợp những nét tiêu biểu trong nghệ thuật xây dựng tiểu thuyết cổ điển phương Đông với tiểu thuyết hiện đại phương Tây để phản ánh hiện thực đất nước, con người Trung Hoa, một dân tộc có bề dày lịch sử, có truyền thống văn hoá lâu đời đang trong quá trình tiếp nhận những luồng văn hoá hoàn toàn mới mẻ. Chính sự kết hợp hài hoà, biện chứng giữa nội dung, tư tưởng và bút pháp nghệ thuật đặc sắc đã tạo nên sự thành công cho bộ tiểu thuyết. Pearl Buck đã làm say mê người đọc qua cách phản ánh hiện thực bằng một trái tim đôn hậu, tinh tế, và được chuyển tải bằng văn phong nhẹ nhàng, trong sáng. Tác phẩm của Pearl Buck đã được thế giới công nhận qua giải thưởng Pulitzer năm 1932, giải Nobel văn chương năm 1938. Tuy nhiên, cho đến nay, ở Việt Nam, mặc dù tiểu thuyết của Pearl Buck được phát hành rộng rãi nhưng vẫn chưa có một công trình nào nghiên cứu tác phẩm của Pearl Buck một cách hệ thống. Chúng tôi nhận thấy Pearl Buck là một người nghệ sĩ giàu lòng trắc ẩn. Tấm lòng của nhà văn đã bộc lộ rõ nét trong House of Earth qua việc ca ngợi nét đẹp tâm hồn của người dân mộc mạc, bình dị và lên án những thế lực đã lấy đi sự sống và niềm hạnh phúc nhỏ bé của họ. Pearl Buck không chỉ “sống đẹp” trong những trang sách mà ở ngoài đời, bà nổi tiếng là người tham gia tích cực các hoạt động nhân đạo, từ thiện. Cuối cùng, người viết có ấn tượng sâu sắc, thú vị khi quan sát bức tranh cuộc sống sinh hoạt vật chất và tinh thần của người dân Trung Quốc được thể hiện sinh động qua cảm quan của một nhà văn đến từ phương Tây. Đặc điểm này đem lại sự độc đáo, hấp dẫn cho tác phẩm. Qua đề tài Đặc sắc tiểu thuyết của Pearl Buck, chúng tôi mong rằng sẽ giúp người đọc nhận diện được những nét tiêu biểu, đặc trưng trong tiểu thuyết của Pearl Buck. Và chúng tôi cũng hy vọng sẽ phát hiện được các giá trị nghệ thuật trên những trang viết của nhà văn nữ giàu sức sáng tạo này.
2.Lịch sử vấn đề 2.1. Ở Việt Nam Trong quyển Hồ sơ văn học Mỹ, Hữu Ngọc có bài viết Pearl Buck và tâm hồn Trung Quốc nghìn xưa. Sau những dòng giới thiệu vắn tắt về tiểu sử và sự nghiệp văn chương của Pearl Buck, Hữu Ngọc đã khẳng định: “Sáng tác của Pearl Buck gồm tám mươi lăm tác phẩm lớn nhỏ. Trong số đó, mảng đề tài về Trung Quốc cổ truyền, đặc biệt về nông dân là đóng góp giá trị nhất. Nhờ sự thông cảm của tác giả, người đọc có cảm giác thâm nhập vào đời sống hàng ngày của các nhân vật”[21, 605]. Trong bài viết của mình, Hữu Ngọc nhận định tác phẩm The Good Earth của Pearl Buck đã miêu tả rất chính xác phong tục, tập quán của người nông dân Trung Quốc. Họ phải đối diện với nhiều nỗi gian lao vất vả, đói kém và là nạn nhân trong những cuộc chiến tranh tương tàn trước cách mạng. Ngoài ra, ông còn đề cập đến cuộc xung đột giữa cũ và mới, Đông và Tây trong tiểu thuyết Gió Đông, gió Tây (East Wind, West Wind) của Pearl Buck “Trong một gia đình quý tộc giàu có, các cụ nệ cổ cố ngăn cản mà không được, các thanh niên hăm hở theo cuộc sống phương Tây với sự tôn trọng tự do cá nhân” [21, 606]. Như vậy, Hữu Ngọc đã giới thiệu đến độc giả một cách khái quát giá trị nội dung, tư tưởng trong những tác phẩm nổi tiếng của Pearl Buck Trong quyển 103 nhà văn đoạt giải Nobel, tác giả Đoàn Tử Huyến đã trình bày sơ lược cuộc sống của Pearl Buck. Đồng thời, ông nêu lý do Viện hàn lâm nghệ thuật Thụy Điển trao tặng Pearl Buck giải Nobel : “Vì các tác phẩm mô tả cuộc sống đa diện mang tính sử thi của người dân Trung Quốc trong những biến động dữ dội đầu thế kỉ XX và vì những kiệt tác tự truyện” [12, 79]. Tạp chí Châu Mĩ ngày nay, số 3/2009, có bài viết của thạc sĩ Phạm Thị Hương Giang Tính song trùng trong phương thức tự sự của Pearl S. Buck qua bộ tiểu thuyết House of Earth. Bài viết này thể hiện sự quan tâm của tác giả đối với nghệ thuật xây dựng tiểu thuyết của Pear Buck, đặc biệt về hai phương diện tự sự là kết cấu và điểm nhìn: “Bộ tiểu thuyết House of Earth có kết cấu tương đối tương đồng với tiểu thuyết chương hồi Trung Quốc, tức cũng phân chia ra từng chương mục, phát triển cốt truyện theo chiều thời gian tuyến tính. Thảng hoặc, có đoạn xáo trộn về thời gian, gợi nhắc lại đặc điểm tính cách và tâm lý đặc trưng của nhân vật’’ [66, 52,53]. Ngoài ra, tác giả khẳng định ở phương diện kết cấu, tiểu thuyết của Pearl Buck đã ‘khéo léo lồng ghép trong đó những phạm trù đặc trưng của lối tự sự phương Tây’ [68, 54] được thể hiện ở cách kết thúc để ngỏ, tạo nên nhiều liên tưởng, nghĩ suy cho người đọc. Xét từ yếu tố điểm nhìn, tác giả Phạm Thị Hương Giang đánh giá ‘Bộ tiểu thuyết House of Earth được tự sự ở ngôi thứ ba, gắn với điểm nhìn ‘toàn tri’ của người kể. Đây cũng là hình thức thuật truyện tuân theo phương thức ‘thuyết thư’ điển hình của tiểu thuyết cổ điển Trung Quốc’ [66, 55]. Với điểm nhìn này, người kể chuyện luôn đứng trên nhân vật, hiểu rõ tất cả các sự kiện, diễn biến tâm lý cũng như hành động của từng nhân vật, để từ đó, trình
bày một cách kĩ càng, rành rẽ cho người đọc. Có thể nhận thấy, bài nghiên cứu của tác giả Phạm Thị Hương Giang đã nhận xét và trình bày khá cụ thể, rõ ràng hai vấn đề tiêu biểu trong nghệ thuật thể hiện tiểu thuyết của Pearl Buck. Tuy nhiên, thế giới nghệ thuật xây dựng tiểu thuyết của nhà văn này vẫn còn những điểm sáng khác cần được tìm hiểu, nghiên cứu. Trong bài viết Đất lành – Pearl Sydenstricker Buck, tác giả Phạm Văn Tuấn đã trình bày về cuộc sống của Pearl Buck tại Trung Hoa, ‘Ngay từ thuở nhỏ, cô Pearl Sydenstricker đã tò mò, tìm hiểu dân địa phương, thích lắng nghe các câu chuyện và mong muốn viết lại những điều mắt thấy, tai nghe tại một miền đất mà nhiều người phương Tây chưa hề biết tới. Cô đã học lịch sử Trung Hoa với một ông thầy địa phương, hiểu rõ triết lý Khổng Giáo’[83]. Qua quyển tiểu thuyết Đất lành, tác giả Phạm Văn Tuấn đã ca ngợi Pearl Buck vì bà đã hiểu được đời sống tinh thần của người dân trên mảnh đất vốn còn rất xa lạ với các nước phương Tây lúc bấy giờ: “Qua tác phẩm, độc giả nhận ra sự hiểu biết tường tận của tác giả về đất nước Trung Hoa và người Trung Hoa, tác giả biết cả tư tưởng và nội tâm của người Trung Hoa, đây là giai cấp mà người Cộng sản đã khai thác và dùng làm hạt nhân trong công cuộc cách mạng”[83]. Trong bài viết, Phạm Văn Tuấn cũng điểm vài nét xã hội Trung Hoa cuối thế kỉ XIX. Đây là giai đoạn đất nước này phải gánh chịu những thiệt hại do các thế lực quân phiệt trong nước và sự xâm lược của Pháp, Nhật Bản, Tây Ban Nha gây nên. Trong bài Nữ văn sĩ của hai thế giới, tác giả Mai Hiền đã nhận xét khái quát về cuộc sống của Pearl Buck tại Trung Hoa. Tác giả khẳng định khoảng thời gian này có ý nghĩa quan trọng trong sự nghiệp văn chương của Pearl Buck “Dẫu chỉ sống ở đất Trung Hoa khoảng ba chục năm, quãng thời gian chỉ bằng một phần ba cuộc đời bà đã sống, song đất và người nơi đây đã khơi nguồn mạch cho văn nghiệp của bà, giúp bà viết nên hơn sáu chục cuốn tiểu thuyết, hàng trăm truyện ngắn, bốn vở kịch và một kịch bản phim nổi tiếng...”[92]. Ngoài ra, tác giả trình bày cảm nhận về diễn từ nhận giải Nobel của Pearl Buck “Có thể xem bài đáp từ của bà như một bách khoa toàn thư thu nhỏ về văn học Trung Hoa nói chung và về tiểu thuyết Trung Hoa nói riêng. Những ai còn xa lạ với văn học của đất nước rộng lớn và có bề dày lịch sử này, khi đọc diễn văn đáp từ của Pearl Buck sẽ phần nào hiểu được "Thủy hử", "Tam quốc diễn nghĩa", "Hồng lâu mộng", "Tây du ký", "Phong thần truyện", "Nho lâm ngoại sử"...[92] 2.2. Ở Nước ngoài: Vào năm 2010, nhà xuất bản Simon & Schuster đã phát hành quyển Pearl Buck ở Trung 2T T 2 T 2 T 2 T 2 T 2 Quốc: Hành trình đến Đất lành ( Pearl Buck In China: Journey To The Good Earth), của Hilary Spurling. Tác giả khẳng định với The Good Earth, “Pearl Buck là người đầu tiên đưa đất nước Trung Hoa đến gần với các nước phương Tây” ( Pearl Buck was the first person to make China
accessible to the West). Và trên một vài phương diện nào đó, Pearl Buck khẳng định cuộc sống của bà thuộc về Trung Hoa nhiều hơn Mĩ. Điều này thể hiện qua hồi ức của bà : “Tôi đã nói tiếng Trung Quốc trước và nói một cách dễ dàng”(I spoke Chinese first and more easily) [17, 2] Pearl Buck đã khẳng định Trung Hoa có một ý nghĩa đặc biệt trong tâm hồn của bà “Nước Mĩ là nơi mà nhiều người hướng về, nhưng thế giới mà tôi muốn đến là Châu Á”( If America was for dreaming about, the world in which I lived was Aisa – Pearl Buck ) [17, 2]. Hilary Spurling giới thiệu khái quát một số tiểu thuyết của Pearl Buck như The Good Earth, This Proud Heart, The Time Is Noon, Other Gods, Pavilion of Woman,.. Maureen Corrigan, giảng dạy văn chương ở trường đại học Georgetown, có công trình nghiên cứu Pearl Buck ở Trung Hoa (Pearl Buck In China). Tác giả nhận xét từ khi quyển tiểu thuyết ‘bom tấn’ The Good Earth cuả Pearl Buck ra đời, tên tuổi và những sáng tác của bà đã lan rộng ở phương Tây và Trung Quốc, từ một nhà văn phụ nữ mờ nhạt bà trở thành một nhà văn nổi tiếng. Và Pearl Buck đã sở hữu một năng lực đặc biệt, bà biết vận dụng những kỉ niệm cùng với trí tưởng tượng phong phú của mình trong quá trình sáng tác, vì vậy, tác phẩm của bà vừa hiện thực vừa mang chất trữ tình. Năm 1996, tiến sĩ Peter Conn, giảng dạy tại trường đại học Cambridge có bài viết: Tiểu sử T 2 T 2 của một nhà văn hoá: Pearl Buck, (Pearl Buck Biography) [69]. Ông cho biết khi Pearl Buck lên bốn tuổi, bà đã nói tiếng Trung Quốc rất chuẩn xác, đã gắn bó với cuộc sống nghèo khổ của người dân bản địa. Năm 1917, bà kết hôn với ông John Lossing Buck, một chuyên gia canh nông người Mĩ. Gia đình bà sống nhiều năm ở tỉnh An Huy, một vùng nông thôn cằn cỗi. Pearl Buck đã tiếp xúc với hàng ngàn người nông dân nghèo khổ, bần cùng. Và một thập kỉ sau đó, nơi này đã đi vào những tác phẩm của bà về đề tài Trung Quốc, trong đó quyển tiểu thuyết The Good Earth đã gây được tiếng vang. Peter Conn khẳng định Pearl Buck đã công bố hơn bảy mươi tác phẩm trong sự nghiệp sáng tác, bao gồm cả những tiểu thuyết bán chạy nhất. Năm 1983, nhà xuất bản New Century đã giới thiệu quyển Pearl Buck, một người phụ nữ trong cuộc xung đột (Pearl Buck: A Woman in Conflict), tác giả quyển sách là Nora Stirling. Ông 2T 2T 2T 2T 2T 2T 2T T 2 T 2 T 2 T 2 đã trình bày khá chi tiết về những năm tháng Pearl Buck sinh sống ở Trung Quốc, Mĩ, những dấu ấn quan trọng trong cuộc đời nhà văn. Ngoài ra, trong quyển sách này, Nora Stirling nhận xét các sáng tác của Pearl Buck đã được các nhà phê bình chú ý và đánh giá cao. Đồng thời, Nora Stirling cũng giới thiệu những sáng tác tiêu biểu của Pearl Buck, như tiểu thuyết Pavilion of Woman. Tác giả cũng đánh giá cao các hoạt động mang tính chất từ thiện của Pearl Buck. Năm 2010, nhà văn Anchee Min, người Mĩ gốc Hoa đã công bố quyển sách Pearl ở Trung T 2 Hoa: Một quyển tiểu thuyết (Pearl in China: A Novel). Anchee Min cho biết “Pearl Buck đã dành tình yêu thương của mình cho người dân Trung Hoa” (Buck had taught her to love the Chinese
people). Chính vì vậy, quyển The Good Earth của Pearl Buck đã thể hiện rất xúc động, chân thực cuộc sống của người dân Trung Hoa. Tác phẩm trên tạo nên nhiều tình cảm tích cực cho những độc giả người Mĩ, họ cảm thấy thân thiện, gần gũi với người dân ở một đất nước rất xa xôi và còn nhiều xa lạ với mình. Điều ấy đã cho thấy tiểu thuyết The Good Earth có vai trò, ý nghĩa như một nhịp cầu, nối liền hai nền văn hoá phương Đông và phương Tây. Những bài viết trên đã thể hiện sự quan tâm, chú ý của độc giả cũng như các nhà nghiên cứu về Pearl Buck cũng như các sáng tác của bà. Tuy nhiên, chúng tôi nhận thấy các tác giả chú trọng đến cuộc sống của Pearl Buck và giá trị nội dung tư tưởng trong các tác phẩm nhiều hơn là đánh giá về nghệ thuật xây dựng tiểu thuyết độc đáo của nhà văn. Tóm lại, những sáng tác của Pear Buck, đặc biệt là bộ tiểu thuyết House of Earth đã đáp ứng được nhu cầu tinh thần cho người đọc. Những nhà nghiên cứu đã trình bày nhiều khía cạnh khác nhau trong các công trình nghệ thuật độc đáo của Pearl Buck. Chúng tôi nhận thấy các bài viết ấy có những khơi gợi quý giá, định hướng cho nhiều công trình nghiên cứu khác để đi vào thế giới văn chương của Pearl Buck. Chính vì vậy, chúng tôi tiếp thu ý kiến của các nhà nghiên cứu đi trước với tất cả sự cầu thị để thực hiện đề tài này. 3.Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1 Đối tượng Chúng tôi thực hiện đề tài này dựa trên việc khảo sát, phân tích bộ tiểu thuyết House of Earth của Pearl Buck gồm ba tập đã được dịch ra tiếng Việt: 1. Pearl Buck (2001) , Mấy người con trai Vương Long, bản dịch của Nguyễn Thế Vinh, NXB Văn nghệ TP. Hồ Chí Minh 2. Pearl Buck (1959) , Sống vì đất, bản dịch của Nguyễn Công Phú, NXB Như Nguyên 3. Pearl Buck (2001), Vương Nguyên, gia đình phân tán, bản dịch của Nguyễn Thế Vinh, NXB Văn nghệ thành phố Hồ Chí Minh. Tuy nhiên, trong quá trình nghiên cứu, chúng tôi dịch lại nhan đề bộ tiểu thuyết dựa trên nội dung, tư tưởng được thể hiện trong tác phẩm: Tiếng Anh Tiếng Việt Bộ tiểu thuyết House of Earth Nhà tranh vách đất Quyển tập 1 The Good Earth Đất lành Quyển tập 2 Sons Những người con trai Quyển tập 3 A House Divided Gia đình phân tán
Trong quá trình nghiên cứu, khảo sát bộ tiểu thuyết để làm sáng tỏ đề tài luận văn, chúng tôi xin được phép sử dụng nhan đề bộ tiểu thuyết theo như tên đã được dịch lại. Đồng thời, để làm sáng tỏ đề tài, chúng tôi liên hệ thêm 10 tiểu thuyết khác của Pearl Buck đã được dịch sang tiếng Việt: 1. Biên giới tình yêu, bản dịch của Văn Hòa, NXB thanh niên, Hà Nội, xuất bản năm 1989 8T 8T 2. Đứa con của rồng, bản dịch của Văn Hòa, NXB Văn hóa - thông tin, xuất bản năm 2001 3. Gió Đông, gió Tây, bản dịch của Bảo Sơn, NXB Ngày nay 4. Một cuộc hôn nhân, bản dịch của Quang Vinh, NXB Công an nhân dân, xuất bản năm 2003 5. Người mẹ, bản dịch của Thái Huy Quang, NXB Đà Nẵng, xuất bản năm 1990 6. Tình cõi chân mây, bản dịch của Nguyễn Đức Lân, NXB Hội Nhà Văn, xuất bản năm 1991 7. Tình yêu và thù hận, bản dịch của Văn Hòa – Nhất Anh, NXB văn học, xuất bản năm 2000 8. Trái tim kiêu hãnh, bản dịch của Trịnh Thúy Nga, NXB Mũi Cà Mau, xuất bản năm 1989 9. Từ Hi Thái hậu, bản dịch của Nguyễn Thế Vinh, NXB Văn nghệ TP. Hồ Chí Minh, xuất bản năm 2000 10. Yêu muộn, bản dịch của Văn Hòa – Thiên Long, NXB Phụ nữ Hà Nội, xuất bản năm 1989 3.2 Phạm vi nghiên cứu Triển khai đề tài Đặc sắc tiểu thuyết của Pearl Buck, chúng tôi tìm hiểu, nghiên cứu các vấn đề sau: Thứ nhất, giới thiệu khái quát những tác phẩm tiêu biểu của Pearl. Đồng thời, chúng tôi xác định tiền đề tạo nên thế giới nghệ thuật độc đáo trong tiểu thuyết của Pearl Buck. Thứ hai, tìm hiểu thế giới hiện thực trong tiểu thuyết của Pearl Buck được thể hiện qua bộ tiểu thuyết Nhà tranh vách đất. Thứ ba, khảo sát nghệ thuật xây dựng bộ tiểu thuyết Nhà tranh vách đất của Pearl Buck qua những yếu tố: nhân vật, kết cấu, cốt truyện, nghệ thuật trần thuật. Cuối cùng, nêu nhận xét tổng quát về sự đóng góp của Pearl Buck trong nghệ thuật viết tiểu thuyết, về quan niệm nhân sinh, giá trị của tác phẩm Pearl Buck đối với việc đáp ứng nhu cầu tinh thần cho người đọc. 4.Phương pháp nghiên cứu Trong luận văn này, chúng tôi sử dụng chủ yếu các phương pháp nghiên cứu sau:
Thứ nhất, Pearl Buck là một hiện tượng đặc biệt trong văn học nhân loại: là người Mĩ nhưng lại thành công và được biết đến với những tác phẩm viết rất cụ thể, chân thực về Trung Hoa. Do đó, chúng tôi vận dụng phương pháp văn hóa – lịch sử để xác định tiền đề hình thành nên những sáng tác của Pearl Buck. Bên cạnh đó, lịch sử và nền văn hóa Trung Hoa được chúng tôi tìm hiểu nhằm phân tích thế giới hiện thực được phản ánh trong bộ tiểu thuyết Nhà tranh vách đất. Thứ hai, chúng tôi dùng phương pháp so sánh - đối chiếu nhằm tìm ra nét riêng trong cách xây dựng tiểu thuyết của Pearl Buck so với những tác giả cùng thời. Từ đó, làm nổi bật nét độc đáo trong thế giới tác phẩm tiểu thuyết của nhà văn. Thứ ba, chúng tôi vận dụng phương pháp thống kê nhằm tập hợp các dữ kiện phản ánh hiện thực cuộc sống trong tiểu thuyết của Pearl Buck. Ngoài ra, với phương pháp thống kê, chúng tôi xác định được nghệ thuật xây dựng kết, cốt truyện, điểm nhìn, kiểu nhân vật, kiểu không –thời gian trong tiểu thuyết của nhà văn. Trong quá trình sử dụng các phương pháp trên, chúng tôi đồng thời vận dụng thao tác phân tích nhằm nghiên cứu tác phẩm theo hướng cảm thụ, cảm nhận. 5.Dự kiến đóng góp của luận văn Thông qua việc tìm hiểu, nghiên cứu những nét đặc sắc, tiêu biểu trong nghệ thuật tiểu thuyết của Pearl Buck, thể hiện qua bộ tiểu thuyết Nhà tranh vách đất, chúng tôi hy vọng luận văn này trong một chừng mực nhất định sẽ giới thiệu cho người đọc một gương mặt tiểu thuyết nổi tiếng trên thế giới. Đề tài khảo sát, phân tích, khám phá một cách có hệ thống bộ tiểu thuyết Nhà tranh vách đất để góp phần nhận diện phong cách Pearl Buck, xác định những nét đặc sắc ở nội dung, tư tưởng cũng như về phương diện nghệ thuật trong tiểu thuyết của Pearl Buck. Từ đó, chúng tôi có thể khẳng định những đóng góp tích cực của Pearl Buck trong việc nối liền văn hóa Đông Tây, và trong tiến trình phát triển thể loại tiểu thuyết trong văn học thế giới. Cuối cùng, chúng tôi hy vọng luận văn này sẽ mang tính gợi mở để có nhiều công trình nghiên cứu chuyên sâu hơn nhằm tìm ra các giá trị, đặc điểm khác trong những sáng tác của nhà văn Pearl Buck. 6.Cấu trúc của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, thư mục tham khảo, luận văn được triển khai thành bốn chương. Chương 1: Tiểu thuyết Pearl Buck và các tiền đề sáng tạo
Trong chương này chúng tôi sẽ giới thiệu bộ tiểu thuyết Nhà tranh vách đất trong toàn cảnh tiểu thuyết của Pearl Buck. Từ đó, người đọc sẽ có cái nhìn bao quát về những sáng tác của nhà văn. Đồng thời, trong chương này, chúng tôi lý giải, phân tích những nhân tố đã hình thành nên phong cách sáng tác của Pearl Buck. Chương 2: Thế giới hiện thực trong bộ ba tiểu thuyết Nhà tranh vách đất Chương này được triển khai nhằm khảo sát, tìm hiểu những mảnh hiện thực được thể hiện trong bộ ba tiểu thuyết Nhà tranh vách đất của Pearl Buck. Chương 3: Nghệ thuật xây dựng tiểu thuyết của Pearl Bucl qua bộ ba tiểu thuyết Nhà tranh vách đất Trong chương này, chúng tôi phân tích những nghệ thuật đặc sắc làm nên vẻ đẹp trong thế giới tác phẩm tiểu thuyết của Pearl Buck trên một số phương diện: kết cấu và cốt truyện, nhân vật, bối cảnh không – thời gian, nghệ thuật trần thuật. Chương 4: Đóng góp của Pearl Buck cho văn học nhân loại Chương này tổng kết lại những đóng góp của Pearl Buck trong nghệ thuật xây dựng tiểu thuyết, đánh giá về quan niệm nhân sinh của nhà văn, nhận xét về những giá trị của tiểu thuyết Pearl Buck trong việc đáp ứng nhu cầu tinh thần cho độc giả.
CHƯƠNG 1: TIỂU THUYẾT PEARL BUCK VÀ CÁC TIỀN ĐỀ SÁNG TẠO 1.1.Bộ tiểu thuyết Nhà tranh vách đất trong toàn cảnh tiểu thuyết của Pearl Buck Sáng tác trong khoảng 40 năm, Pearl Buck đã để lại hơn ba mươi quyển tiểu thuyết, ba quyển tự truyện, bên cạnh còn có những bài tiểu luận, kịch và truyện viết cho trẻ em. Ngoài ra, Pearl Buck còn viết truyện phim, đó là tác phẩm Quỷ sa tăng không bao giờ ngủ (Satan Never Sleeps, 1962). Pearl Buck là tác giả của nhiều tiểu thuyết giá trị, nhưng giới nghiên cứu văn học đánh giá chính bộ ba tiểu thuyết Nhà tranh vách đất đã làm tên tuổi Pearl Buck tỏa sáng. Bởi vì những sáng tác ấy đã thể hiện rõ nét độc đáo trong nghệ thuật xây dựng tiểu thuyết của Pearl Buck, thể hiện sâu sắc quan niệm về nhân sinh của nhà văn. Tiếp xúc với bộ tiểu thuyết trên, người đọc khám phá ra nhiều điều mới mẻ trong cuộc sống Trong bộ tiểu thuyết Nhà tranh vách đất, Pearl Buck viết về đề tài cuộc sống người dân Trung Quốc nửa sau thế kỉ XIX đến đầu thế kỉ XX. Trong đó tác giả tập trung thể hiện mối quan hệ giữa con người với đất đai, với những phong tục, tập quán, truyền thống văn hoá lâu đời của dân tộc. Đồng thời, Pearl Buck còn khơi gợi lại những năm tháng không thể nào quên của nhân dân Trung Hoa khi họ phải đối diện với hạn hán, lũ lụt... Không chỉ vậy, người dân còn là nạn nhân của các cuộc chiến tranh phi nghĩa, đẫm máu. Trong bộ tiểu thuyết Nhà tranh vách đất, Pearl Buck đã miêu tả trạng thái tâm lí của người dân Trung Hoa khi những luồng tư tưởng văn hóa phương Tây từng bước xâm nhập vào xã hội. Thái độ của người dân Trung Hoa khi đón nhận văn hoá ngoại quốc không giống nhau. Có thể khẳng định rằng, bộ tiểu thuyết Nhà tranh vách đất không chỉ là tiểu sử riêng về một cá nhân, một gia đình, một dòng họ, mà còn là một bức họa rộng lớn về phong cảnh, đất nước và xã hội Trung Hoa nửa sau thế kỉ XIX đến đầu thế kỉ XX. Đằng sau bức họa ấy là thế giới tinh thần sinh động, bí ẩn của con người. Tất cả điều đó được thể hiện bằng những nét khắc họa điêu luyện, sắc sảo. Về phương diện nghệ thuật, bộ tiểu thuyết Nhà tranh vách đất thể hiện một nghệ thuật xây dựng tiểu thuyết mới mẻ, độc đáo: Tích hợp nghệ thuật xây dựng tiểu thuyết cố điển Trung Hoa với văn chương hiện đại Âu Mĩ. Sự kết hợp trên đã đem đến cho tác phẩm một bức tranh đời sống vừa phong phú, đa dạng vừa tinh tế, cụ thể. Bộ tiểu thuyết Nhà tranh vách đất đã thể hiện rõ nét phong cách, quan điểm của Pearl Buck trên hành trình sáng tạo nghệ thuật. Các nhà văn nữ thường có ưu thế trong việc nắm bắt, ghi nhận và miêu tả hiện tượng cuộc sống một cách chi tiết, cụ thể. Tuy nhiên, trong con đường sáng tạo nghệ thuât, họ gặp phải một số
hạn chế “Các sáng tác của các cây bút nữ thường tập trung ở một số tính chất và phạm vi nhất định, bởi vì diện sống của họ nói chung không được rộng”[68, 259]. Pearl Buck có thể xem là một trong những trường hợp ngoại lệ, vì bà có khả năng tái hiện bức tranh cuộc sống trong một bối cảnh rộng lớn rộng lớn và cách thể hiện, phản ánh của bà cũng rất sinh động, cụ thể, rõ nét. Khảo sát những sáng tác nổi tiếng của Pearl Buck, chúng tôi nhận thấy phạm vi phản ánh của nhà văn hết sức đa dạng, rộng lớn, có khi là đó là căn nhà nhỏ của một người nông dân, có khi là nơi ở của một điền chủ, hoặc là dinh thự của một gia tộc lâu đời, đặc biệt, có lúc Pearl Buck còn dẫn dắt người đọc đi vào tận Tử Cấm Thành. Không gian trong tiểu thuyết của nhà văn trải dài từ phương Đông (Trung Hoa, Nhật Bản, Ấn Độ) sang đến phương Tây (Mĩ, Pháp). Điều đó đã khẳng định tài năng của Pearl Buck, cũng như sự nỗ lực không ngừng của nhà văn trong hành trình sáng tạo nghệ thuật. Thế giới nhân vật trong các tác phẩm của Pearl Buck, đặc biệt là tiểu thuyết rất đa dạng: thuộc nhiều lứa tuổi, nhiều giai tầng trong xã hội. Có khi nhân vật trong tác phẩm là những người nông dân chân lấm tay bùn “làm việc từ lúc sáng tinh sương cho đến lúc lặn mặt trời”[56, 25]. Có lúc nhân vật là những con người quyền quí, danh giá: Bà Vũ trong Yêu muộn (Pavilion of Women), vợ chồng tiểu vương Ấn Độ trong Tình cõi chân mây (Mandala), Từ Hi Thái hậu, nắm trong tay vận mệnh của một quốc gia rộng lớn nhất thế giới trong Từ Hi thái hậu (Imperial Women). Hoặc các nhân vật là những người thanh niên : Quế Lan, người con gái được dạy dỗ theo kiểu truyền thống dân tộc trong Gió Đông, gió Tây (East Wind, West Wind), hai chị em gái người da màu Georgia và Bettina, ở vùng Malvern, Nam Mĩ trong Biên giới tình yêu (The Angry Wife), Susan, một cô gái Mĩ ưu việt, xuất sắc trong lĩnh vực điêu khắc trong Trái tim kiêu hãnh (This Proud Heart)…. Ngoài ra, những tiểu thuyết của Pearl Buck đã đề cập đến nhiều vấn đề lớn của nhân loại, như vấn đề giao thoa văn hoá Đông Tây đã xảy ra ở Ấn Độ đầu thế kỉ XX, người Ấn Độ nhận ra truyền thống văn hoá dân tộc mình có nhiều điểm lạc hậu, không phù hợp cho sự phát triển đất nước “Ở bất cứ địa hạt nào, người Ấn Độ cũng không thoát thỏi truyền thống cũ. Quá khứ vây hãm chúng ta như nhà tù”[58, 166], những thanh niên trí thức khao khát có sự thay đổi trong cuộc sống từ khi tiếp xúc với nền văn hoá phương Tây “Những cô gái ở trường nói nhiều về tình yêu, nghiên cứu các tạp chí ở Hollywood, mơ ước những mối tình đẹp đẽ kiểu Tây phương” [58, 39]. Vấn đề hậu quả của chiến tranh được Pearl Buck thể hiện trong nhiều tác phẩm, chẳng hạn cái chết đau đớn của một chàng trai trẻ, tuổi 18, trong cuộc chiến giữa Trung Quốc và Ấn Độ “cả một mảng sọ bay mất! Chỉ còn khuôn mặt còn nguyên vẹn” [58,106], hay sự thiếu thốn của người lính trong chiến tranh Nam – Bắc Mĩ “số người chết đói cao hơn số người chết trận. Số quân lính chết tướng Grant mất không có nghĩa lí gì với số người chết trong tháng bảy và tháng tám vừa qua, dưới trời nóng khủng khiếp, trong các hố đất tồi tệ” [49, 35]. Nhà văn còn dành sự quan tâm đến cuộc sống vất vả của người nông dân nơi đồng ruộng, điều đáng nói là dù khó khăn nhưng người dân vẫn gắn bó thuỷ chung với đất đai “Dưới những chiếc nón đan rộng vành, họ vừa nói chuyện vừa cấy vào lớp bùn non những
cây mạ xanh tươi. Sau lưng họ, mặt nước bằng phẳng, phản chiếu ánh nắng như gương, trước mặt họ là những hàng mạ non xanh thẳng tắp” [51, 7]. Về mặt nghệ thuật xây dựng tác phẩm, hầu hết những tiểu thuyết của Pearl Buck được viết bằng giọng văn nhẹ nhàng, trong sáng, cốt truyện được triển khai rõ ràng theo kiểu đơn tuyến, người kể chuyện là tác giả, đứng ở ngôi thứ ba. Nhân vật được miêu tả toàn diện từ ngoại hình, hành động đến diễn biến tâm trạng. Chẳng hạn ngoại hình của nhân vật Georgia qua điểm nhìn của nhân vật Pierce “cô ta có khuôn mặt trái xoan, hiền từ, hai má đầy đặn, đôi môi mọng đỏ”[49, 11], theo thời gian, dáng vẻ của nhân vật thay đổi “ trong mái tóc màu đen của nàng có vài sợi bạc. Đôi mắt màu sẫm của nàng không còn ánh lửa của tuổi thanh xuân, mà người ta có thể đọc được niềm bình an tuyệt đối nhưng buồn man mác”[49, 203]. Ngoại hình của nhân vật được miêu tả khá chi tiết, rải rác trong tác phẩm, và từ diện mạo, người đọc có thể cảm nhận được tính cách và tâm trạng nhân vật. Sự tinh tế của nhân vật được thể hiện qua hành động “Georgia đi chân không, lướt trên mặt hành lang, không một tiếng động”[49, 23]. Yếu tố không - thời gian nghệ thuật được vận dụng đa dạng trong tác phẩm. Nhìn chung, những tiểu thuyết Pearl Buck có sự kết hợp hài hoà giữa nghệ thuật xây dựng tiểu thuyết hiện đại phương Tây và tiểu thuyết truyền thống phương Đông. Đặt bộ tiểu thuyết Nhà tranh vách đất vào toàn cảnh tiểu thuyết của Pearl Buck, chúng tôi nhận thấy trong tác phẩm này nhà văn đã tập trung thể hiện những vấn đề bà thường quan tâm: mối quan hệ giữa người nông dân với đất đai, giao thoa văn hoá Đông - Tây, hậu quả nặng nề từ chiến tranh. Bên cạnh, nghệ thuật xây dựng bộ tiểu thuyết Nhà tranh vách đất có sự gắn kết chặt chẽ, hài hoà giữa tiểu thuyết cổ điển Trung Hoa và văn chương hiện đại Âu Mĩ. Trên cơ sở đó, chúng tôi chọn bộ tiểu thuyết Nhà tranh vách đất để chỉ ra Đặc sắc của tiểu thuyết Pearl Buck. 1.2. Những tiền đề sáng tạo tiểu thuyết của Pearl Buck 1.2.1 Vốn trải nghiệm cuộc sống và văn hóa Trung Hoa- Âu Mỹ M. Bakhtin từng nhận định “Cái quyết định tiểu thuyết là kinh nghiệm, nhận thức và thực tiễn” [4, 43]. Có thể nói Pear Buck là một nhà văn có cuộc sống đặc biệt. Chào đời ngày 26 tháng 6 năm 1892 tại Hillsboro, thuộc tiểu bang West Virginia nhưng chưa đầy năm tháng tuổi, Pearl Buck đã theo bước chân truyền giáo của cha mẹ đến với đất nước Trung Hoa, dân tộc chiếm một lượng dân số đông đảo trên thế giới. Bà đã sống ở nơi này cho đến năm 1906. Tác giả đã học nói tiếng Hoa trước khi biết nói tiếng Anh, đã chơi đùa với trẻ em Trung Hoa, được bà giữ trẻ kể cho nghe các câu chuyện về đạo Lão và đạo Phật. Cha và mẹ của Pearl Buck không muốn sinh sống trong khu vực dành riêng cho người phương Tây mà ưa thích hòa mình với người dân địa phương, cảm nhận được thế giới tâm hồn phong phú của họ. Khi Pearl Buck còn thơ ấu, có giai đoạn gia đình bà cùng với người dân đã phải chạy khỏi thành phố Thượng Hải do cuộc nổi loạn Thái Bình Thiên Quốc.
Chính vì vậy, từ tuổi ấu thơ Pearl Buck có cơ hội tiếp xúc, gần gũi với những người dân Trung Hoa, từ đó bà hiểu được đời sống sinh hoạt, tinh thần, niềm vui và nỗi buồn trong cuộc đời của họ. Vào cuối thế kỷ 19, Trung Hoa còn là một quốc gia có nền văn hóa và lịch sử hoàn toàn xa lạ với các người phương Tây. Pearl Buck đã được một gia sư Trung Hoa giảng dạy về văn hóa, lịch sử đất nước này. Năm 1907, Pearl Buck trở về nước Mĩ và học văn chương tại Đại học Randolph Macon (tiểu bang Virginia). Tại học đường này, Pearl Buck nhận thấy nhiều năm tháng ở Trung Hoa đã làm cho suy nghĩ, lối sống của bà khác với các thiếu nữ Hoa Kì. Pearl Buck cố gắng bắc nhịp cầu giữa hai thế giới. Đến năm 1917 bà kết hôn với ông John Lossing Buck, một chuyên gia canh nông người Mỹ, nhưng qua Trung Hoa giảng dạy phương pháp nông nghiệp theo kế hoạch của nhà thờ Presbyterian. Một thời gian sau, năm 1921, vợ chồng Pearl Buck đến miền Bắc Trung Hoa, bà đã làm thông dịch viên cho ông John Lossing Buck trong những lần ông đi truyền giáo tại các vùng nông thôn. Những chuyến đi này giúp bà hiểu thêm về cuộc sống của người nông dân hiền lành trong hoàn cảnh túng thiếu. Từ năm 1922, Pearl Buck dạy ở Đại học Nam Kinh và Kim Lăng. Bà đã sống ở Trung Hoa đến năm 1933. Trong giai đoạn này Trung Quốc đang rơi vào tình trạng bất ổn, đời sống người dân lầm than, cơ cực. Từ nửa sau thế kỉ XIX, tình hình chính trị của Mãn Thanh có nhiều thay đổi, mâu thuẫn trong nội bộ tập đoàn thống trị ngày càng gay gắt. Ở địa phương, các phái quân phiệt nổi dậy và mâu thuẫn với nhau. Trước tình trạng xã hội Trung Hoa rối ren, kinh tế suy sụp, các cường quốc đã đón bắt thời cơ thuận tiện thâu tóm đất nước rộng lớn, một thời hưng thịnh này. Năm 1894 – 1895, Nhật gây chiến với nhà Thanh, bắt Trung Quốc cắt đất Bành Hổ, Đài Loan và nộp 345 triệu yên cho Nhật. Trong thập niên 90, các nước đế quốc đã phân chia phạm vi thế lực, cắt Trung Quốc ra thành từng mảnh. Nga dành ba tỉnh Đông Bắc, Anh chiếm lưu vực sông Trường Giang, Đức chiếm Sơn Đông, Pháp giành Quảng Đông, Quảng Tây. Năm 1899, Mĩ đưa ra chính sách mở cửa để nuốt trọn Trung Quốc. Trong đại chiến 1914 – 1918, Nhật Bản đã gây chiến với Đức rồi thừa cơ chiếm Giao Châu. Sau đó, Nhật lại đem quân đổ bộ lên Sơn Đông, đưa ra 21 điều ép Trung Hoa cho Nhật hưởng tất cả các quyền lợi của Đức ở Sơn Đông, Nam Mãn, Đông Mông…Với những đặc quyền đó xem như Trung Hoa đã không còn chủ quyền. Phát xít Nhật luôn thị uy bằng cách thản nhiên bắn xả vào dân bản xứ, vào những người thợ, học sinh bãi công, biểu tình. Từ năm 1921, đảng Cộng Sản Trung Hoa được thành lập Đảng Cộng Sản này đã phát triển trong các năm 1925-1926, tổ chức nhiều cuộc đình công chống đế quốc tại nhiều tỉnh. Sau khi Tôn Dật Tiên qua đời vào năm 1925, Tưởng Giới Thạch đã khởi sự một chiến dịch tiêu diệt người Cộng Sản và vào tháng 3-1927, quân đội Quốc Dân
Đảng tiến vào thành phố Nam Kinh. Lúc bấy giờ, vợ chồng Pearl Buck cùng người cha và cô con gái phải bỏ tất cả gia sản, chạy về thành phố Thượng Hải. Những thăng trầm, các biến cố lớn lao diễn ra trên đất Trung Hoa đã tác động mạnh mẽ đến đời sống của bản thân Pearl Buck và gia đình. Đồng thời, các sự kiện ấy đã tạo nên ấn tượng khó phai mờ, là “những vết khắc trong tim” (từ dùng của Kônxtantin Pauxtốpxki) Pearl Buck. Đó là những dữ kiện, chất liệu quan trọng, là vốn sống phong phú tạo nên giá trị to lớn trong những sáng tác nghệ thuật của nhà văn sau này. Văn Hào Sinclair Lewis (1885 –1951), người Mỹ đầu tiên đoạt Giải Thưởng Nobel về Văn Chương vào 1930, đã khen ngợi Pearl Buck vì đã sáng tác nên những công trình mang lại “một hình ảnh mới về con người của Phương Đông”. Xa cách Trung Hoa từ năm 1934, nhưng những năm tháng cuối đời, mảnh đất ấy vẫn sống mãi trong lòng Pearl Buck “Tôi cũng như tổ tiên của tôi là người Mĩ, nhưng trong tâm hồn, tôi cảm thấy mình là người Trung Hoa” ( By birth and ancestry I am American but by sympathy I feelling I am Chinese- Pearl Buck ) [17, 251]. Chính vì vậy, viết tiểu thuyết về Trung Hoa, Pearl Buck không chỉ phản ảnh về đất nước ấy, mà dường như đây là cơ hội để bà sống lại một phần cuộc đời mình, hồi tưởng lại những khoảnh khắc không thể nào quên. 1.2.2.Vốn tri thức và văn chương Trung Hoa- Âu Mỹ Tiếp cận bộ tiểu thuyết của Pearl Buck Nhà tranh vách đất có lẽ ấn tượng đầu tiên của người đọc là cách xây dựng tác phẩm của bà vừa có những nét nghệ thuật tiểu thuyết phương Tây hiện đại vừa mang đậm dấu ấn của tiểu thuyết cổ điển Trung Hoa. Và trong diễn từ nhận giải Nobel văn chương, Pearl Buck khẳng định “Chính tiểu thuyết Trung Hoa chứ không phải tiểu thuyết Mỹ đã làm khuôn mẫu cho tôi trong việc viết văn” [86] Vậy, nữ sĩ đã tiếp nhận tiểu thuyết Trung Hoa như thế nào? Những năm tháng sống ở Trung Hoa, Pearl Buck không chỉ hiểu biết về đời sống của người dân bản địa mà thông qua người gia sư Trung Quốc bà còn có cơ hội tìm hiểu những tác phẩm văn học kinh điển của đất nước này. Ở đây, tiểu thuyết là sản phẩm đặc biệt của người bình dân. Và đó hoàn toàn là tài sản của họ. Pearl Buck tìm thấy những giá trị nghệ thuật đặc biệt trong những trang tiểu thuyết cổ điển Trung Quốc “Tôi tin tiểu thuyết Trung Hoa có một khả năng khai sáng đối với tiểu thuyết phương Tây cũng như với người viết tiểu thuyết phương Tây” [85]. Trong diễn từ nhận giải Nobel, Pearl Buck đã phân tích sâu sắc vị trí của thể loại tiểu thuyết trong nền văn học Trung Hoa, cũng như ảnh hưởng của thể loại văn học này trong sự nghiệp sáng tác của bà. Do đối tượng tiếp nhận của tiểu thuyết cổ điển Trung Hoa là nhân dân, nên ngôn ngữ dùng trong tiểu thuyết chính là văn Bạch thoại, là ngôn ngữ nhân dân dùng trong sinh hoạt đời thường với nét mộc mạc, sinh động. Điều này cũng khá gần với nhận định của M. Bakhtin khi bàn về thể loại
tiểu thuyết: “Nghiên cứu các thể loại khác tựa hồ như nghiên cứu những tử ngữ; nghiên cứu tiểu thuyết giống như nghiên cứu những sinh ngữ, mà lại sinh ngữ trẻ” [4, 24]. Đọc lại những sáng tác nổi tiếng của Pearl Buck, chúng tôi cảm nhận bà vận dụng vào đấy là hơi thở, tiếng nói giản dị của nhân dân, dù nhân vật là Quế Lan, nàng tiểu thư xuất thân gia đình vọng tộc; là bà Vũ, người phụ nữ quyền quý, giàu sang, thậm chí nhân vật ở ngôi vị chí tôn như Từ Hi (Tzu Hsi ) chăng nữa. Pearl Buck đã dịch một số tác phẩm văn học Trung Quốc sang tiếng Anh, trong đó có bộ tiểu thuyết Thủy Hử (All Men Are Brothers, 1933). Đây là bộ tiểu thuyết kinh điển, “rất giàu tính nhân dân và tính chân thực” [69, 107], được xem là một trong “tứ đại kì thư” của Trung Hoa. Việc chuyển thể tác phẩm này sang tiếng Anh cho thấy Pearl Buck am hiểu sâu sắc ngôn ngữ của dân tộc này, và quan trọng hơn là bà nắm vững đặc điểm thi pháp của tiểu thuyết cổ điển Trung Hoa nói chung, tác phẩm này nói riêng. Đọc Thủy Hử, Kim Thánh Thán, một tài năng lí luận văn học đời Minh, cho rằng tài năng của Thi Nại Am thể hiện rõ ở việc khắc họa tính cách riêng, sắc nét của từng nhân vật anh hùng Lương Sơn Bạc “tính cách một trăm linh tám người, thật là một trăm linh tám lối khác nhau. Còn những sách khác cho dù tả đến nghìn người cũng chỉ một dạng”[69, 109]. Có thể Kim Thánh Thán có phần cảm tính trong cách đánh giá, nhưng qua đó cũng cho thấy nghệ thuật khắc họa tính cách nhân vật của Thủy Hử đã đạt đến trình độ mẫu mực, xứng đáng là khuôn mẫu để các nhà tiểu thuyết đương thời cũng như hậu thế học hỏi, vận dụng trong quá trình sáng tác. Đối sánh với bộ tiểu thuyết Nhà tranh vách đất, chúng tôi cho rằng trong một chừng mực nào đó, Pearl Buck đã kế thừa nghệ thuật xây dựng nhân vật từ tiểu thuyết cổ điển Trung Hoa, đặc biệt là từ bộ Thủy Hử . Vợ chồng Vương Long, Tố Lan đều là những người nông dân cần cù, nhẫn nại, gắn bó với đất đai. Thế nhưng, họ vẫn có nét riêng, không thể nhầm lẫn được. Vào ngày kết hôn, Vương Long cảm thấy có một cảm giác lạ lẫm trong tâm hồn, anh tắm gội sạch sẽ, ra phố cạo tóc rồi đến nhà họ Hoàng rước Tố Lan về. Thấy người vợ mới cưới dường như e ngại, kính trọng mình, Vương Long thấy trong lòng khoan khoái, dù không diễn đạt bằng lời “trong thâm tâm anh nổi lên một sự mừng rỡ mới, một sự mừng rỡ mà anh ngượng ngùng không dám nói ra, dù rằng nói với lòng mình”[ 57, 30]. Khác với chồng, nhân vật Tố Lan được miêu tả là người phụ nữ trầm lặng, nhẫn nhịn, ít khi giãi bày tâm trạng. Trong tác phẩm, Tố Lan chỉ bộc lộ nỗi lòng mình trong hai lần. Lần thứ nhất là niềm hạnh phúc khi nàng bồng con về thăm cụ Cố Bà. Lần hai, khi Vương Long lấy đi viên ngọc mà nàng gìn giữ suốt bao năm “Tố Lan tiếp tục đập quần áo. Nàng cũng không buồn đưa tay lên gạt những hàng lệ đang từ từ rơi lã chã rồi trào ra như nước chảy” [57, 167]. Hoặc khi Pearl Buck miêu tả những thanh niên thuộc thế hệ thứ ba nhà họ Vương học theo kiểu sống phương Tây thì các nhân vật cũng có nét riêng. Ái Lan ngày ngày chăm sóc nhan sắc của mình, tính cách của nàng lại rất tự nhiên. Mỗi khi đi ra đường, Ái Lan cảm thấy vui vẻ, dễ chịu “thản nhiên cười nói, nô đùa, ngồi trên xe ríu rít gọi nhau, hớn hở sung sướng” [65, 98]. Còn Thịnh, mặc dù cũng có những cuộc gặp gỡ với bạn bè ngoại quốc, cùng nhau hút thuốc, uống rượu, tranh luận, nhưng trong sâu thẳm tâm hồn, Thịnh rất nhạy cảm, lãng mạn “tâm hồn Thịnh như một áng thi văn, êm dịu, lưu
loát, nhẹ nhàng” [65, 238]. Thịnh yêu thơ văn và sáng tác được những bài thơ được bạn bè tán thưởng. Rõ ràng, cùng là những thanh niên trẻ, yêu thích cuộc sống tự do cá nhân nhưng Thịnh và Ái Lan vẫn tồn tại những nét riêng biệt về tính cách. Bên cạnh nghệ thuật xây dựng tính cách nhân vật, kết cấu của Thủy Hử cũng là một thành công của Thi Nại Am. Kim Thánh Thán khi bình phẩm Thủy Hử đã từng ví kết cấu tác phẩm này như “những hạt châu to nhỏ chứa đựng vào mâm ngọc”[69, 110] và ông trình bày quan điểm nghệ thuật của mình “kết cấu hay trong tiểu thuyết là phần trước đã báo hiệu cho phần sau, và ngược lại, phần sau làm sáng tỏ cho phần trước” [69, 111]. Từ quá công nghiên cứu tiểu thuyết cổ điển Trung Hoa và dịch tác phẩm Thủy Hử sang tiếng Anh, Pearl Buck đã nắm vững được kết cấu của thể loại tiểu thuyết và vận dụng vào quá trình sáng tác. Những tác phẩm như Nhà tranh vách đất, Từ Hi thái hậu đều được chia ra thành nhiều tập, các tập có sự gắn kết chặt chẽ, hô ứng với nhau, góp phần tăng thêm hiệu quả của tác phẩm. Ngoài ra, bộ tiểu thuyết Nhà tranh vách đất cũng được Pearl Buck kế thừa nghệ thuật xây dựng tiểu thuyết từ văn chương hiện đại Âu Mĩ. Vào năm 1909, khi 17 tuổi, Pearl Buck về Mỹ, bà học văn chương tại trường Đại học Randolph Macon (tiểu bang Virginia). Đến năm 1920, bà đến Nam Kinh sinh sống cùng gia đình, tại đây bà giảng dạy văn chương Anh và Mĩ ở trường đại học Nam Kinh. Năm 1925, Pear Buck cùng với chồng mang đứa con gái đầu lòng về Hoa Kỳ để trị bệnh. Cũng trong thời gian sống tại Hoa Kỳ, hai vợ chồng Pearl Buck cùng học tại trường Đại Học Cornell, bà đã học chương trình Cao Học (Master of Arts Degree) về văn học Anh. Nhà văn từng cho biết trước tuổi hai mươi, bà đam mê đọc truyện của Charles Dickens còn sau hai mươi tuổi là các tác phẩm của Theodore Dreiser, sau đó tới các tiểu thuyết của các tác giả Sinclair Lewis và Ellen Glasgow, bởi vì các nhà văn này có khả năng đặc biệt khi phân tích tâm lí các nhân vật trong truyện. Đọc lại những sáng tác của Pearl Buck, chúng tôi cảm nhận bà chú trọng miêu tả trạng thái tâm lí khi khắc họa tính cách nhân vật. Chẳng hạn, nhân vật Thái hậu Từ Hi (Tzi Hsi) trong tiểu thuyết Từ Hi thái hậu là người phụ nữ khao khát quyền lực đến lạnh lùng, tàn nhẫn. Tuy nhiên, đó cũng là một nhân vật giàu cảm xúc. Được trở về thăm nhà sau những ngày tháng sống trong cung, Từ Hi cảm thấy thật hạnh phúc nhưng bà phải cố gắng kìm nén cảm xúc đang dâng tràn “Nàng nhìn nét mặt hân hoan, trịnh trọng của mọi người ra đón, nàng xúc động quá, trào nước mắt. Lòng nàng vẫn thế, đối với mọi người như bao ngày ở trong nhà. Nàng muốn nói lên cảm nghĩ đó” [62, 167], hoặc “Khi bà thái hậu được tin bọn người vô tội bị sát hại, bà vô cùng xúc động, hai tay đưa lên hai bên tai, người run rẩy”[62, 553]. Tâm lí các nhân vật trong bộ tiểu thuyết Nhà tranh vách đất cũng được thể hiện một cách rõ nét, tinh tế. Chẳng hạn, khi sống ở Mĩ, diễn biến tâm trạng của Vương Nguyên lúc nghe một linh mục phơi bày thực trạng của Trung Hoa “Nguyên tức quá, không thể nín được. Suốt cả một giờ đồng hồ