Luận văn Thạc sĩ Văn học: Quan niệm tính Đảng trong văn học Việt Nam giai đọan 1945-1975

Chia sẻ: Minh Tú | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:112

Thêm vào BST

Báo xấu

31
lượt xem 8
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài có cấu trúc gồm 3 chương trình bày quan niệm tính Đảng và sự lãnh đạo của Đảng đối với văn học cách mạng Việt Nam 1945-1975; tính Đảng trong lý luận và phê bình văn học cách mạng giai đoạn 1945-1975; quán triệt quan niệm Tính Đảng tới thực tiễn sáng tác trong văn học cách mạng Việt Nam giai đoạn 1945-1975.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Văn học: Quan niệm tính Đảng trong văn học Việt Nam giai đọan 1945-1975

PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài Văn học Việt Nam giai đoạn 1945-1975 giữ một vai trò quan trọng trong lịch sử văn học dân tộc.Trong đó bộ phận văn học cách mạng là nhân tố chủ yếu quyết định sự phát triển của nền văn học giai đoạn này. Từ năm 1945 đến năm 1975, trên đất nƣớc ta diễn ra nhiều sự kiện lớn lao: cuộc chiến tranh giải phóng dân tộc vô cùng ác liệt kéo dài suốt ba mƣơi năm, công cuộc xây dựng cuộc sống mới, con ngƣời mới ở miền Bắc… Những sự kiện đó đã tác động mạnh mẽ, sâu sắc tới toàn bộ đời sống vật chất, tinh thần của dân tộc, trong đó có văn học nghệ thuật. Cách mạng tháng Tám năm 1945 đã mở ra trên đất nƣớc ta một thời kì lịch sử mới: thời kì độc lập tự do gắn liền với chủ nghĩa xã hội. Cùng với sự kiện lich sử ấy, một nền văn học mới ra đời phát triển chặt chẽ, toàn diện dƣới sự lãnh đạo của Đảng nên nó có những đặc điểm, qui luật và thành tựu riêng. Đó là một nền văn học phát triển thống nhất về tƣ tƣởng, tổ chức, phƣơng pháp sáng tác, thống nhất về quan niệm nhà văn kiểu mới: nhà văn- chiến sĩ. Trong đó tính Đảng là một yêu cầu đầu tiên của tác phẩm văn học. Đối với nhà văn thì việc xác định lập trƣờng tƣ tƣởng là quan trọng nhất. Đảng nhấn mạnh lập trƣờng dân tộc, dân chủ nhân dân, lập trƣờng kháng chiến và yêu cầu văn nghệ sĩ sáng tác phục vụ cuộc chiến đấu, và cao hơn nữa yêu nƣớc phải gắn với yêu chủ nghĩa xã hội, tác phẩm phải đạt tới tính Đảng và phải đƣợc sáng tác theo phƣơng pháp hiện thực xã hội chủ nghĩa. Sau năm 1975 đến nay, từ những biến đổi to lớn của đời sống xã hội, nền văn học đã bƣớc sang một giai đoạn mới trên một đất nƣớc hòa bình thống nhất. Nó mang những đặc điểm mới và phát triển theo những qui luật mới, đã đƣa đến sự thay đổi các thang chuẩn quan trọng trong việc nhìn nhận các giá 1
trị cuộc sống và văn học nghệ thuật. Sự thức tỉnh ý thức cá nhân, sự quan tâm đến con ngƣời trong tính cụ thể cá biệt. Con ngƣời đƣợc đánh giá từ cái nhìn đa chiều. Tinh thần dân chủ và cảm hứng nhân bản là đặc điểm nổi bật của văn học thời kì đổi mới. Đòi hỏi của tính Đảng dƣờng nhƣ không đặt ra thành những nguyên tắc mang tính định hƣớng cho hoạt động văn học. Điều đó chứng tỏ ngày nay, tính Đảng không còn mang ý nghĩa thời sự. Dù nền văn học của chúng ta vẫn phát triển theo định hƣớng xã hội chủ nghĩa, nhƣng vai trò tính Đảng đã hòa vào đặc điểm chính trị của xã hội tạo nên sự phát triển của nền văn học mới đang đi theo hƣớng tự do, tự phát. Văn học Việt Nam từ sau Cách mạng tháng Tám đƣợc coi là “Giai đoạn mở đầu cho một thời kì văn học mới chƣa có tiền lệ” [33;10]. Theo Trần Đình Sử, đó là vì “do nhu cầu đổi mới bức thiết của văn học trong công cuộc đổi mới chung của đất nƣớc, cũng nhƣ do khát vọng thiết tha muốn tự vƣợt lên chính mình trong thời kỳ mới”[56,31]. Vấn đề nhìn nhận và đánh giá lại nền văn học giai đoạn này nảy sinh rất nhiều ý kiến không trùng khớp nhau, thậm chí phủ định nhau. “Bên cạnh việc khẳng định nền văn học cách mạng giai đoạn này mà những nhƣợc điểm đƣợc nhận thức sâu sắc hơn, một số hiện tƣợng văn học từng đƣợc đánh giá cao nay không còn đƣợc giữ nguyên kích thƣớc nhƣ cũ” [56;31]. Cũng có ý kiến cho rằng văn học 1945 – 1975 là “một khúc gãy làm gián đoạn tiến trình hiện đại hóa văn học dân tộc đã đƣợc dấy lên từ đầu thế kỷ, nhất là giai đoạn 1930 – 1945, mà mãi tới sau 1986 mới lại đƣợc tiếp nối” [56;32]. Ý kiến này có lẽ xuất phát từ việc đem “đối lập tuyệt đối giữa cá nhân và cộng đồng, giữa ý thức xã hội và ý thức nhân bản – đó là sự đề cao ý thức cá nhân, chú trọng đến việc khám phá cái tôi mà xem nhẹ ý thức cộng đồng”[34,16]. Có ý kiến cho rằng, văn học giai đoạn này là văn học “hy sinh nghệ thuật” vì nó phục vụ mục đích chính trị cách mạng. Dƣờng nhƣ việc phục vụ chính trị, cổ vũ và tuyên truyền là tất cả giá trị của nền văn học 2
này, nền văn học này đã “lạm dụng nguyên lý phản ánh, cốt ghi chép cho nhiều ngƣời thật, việc thật” và giá trị đích thực của văn học chủ yếu là ở phƣơng diện tƣ liệu, đời sống [56;32]. Mặc dù có rất nhiều cuộc thảo luận, xuất hiện rất nhiều ý kiến về nhiều vấn đề liên quan nhƣng chúng ta ít thấy những ngƣời nghiên cứu bàn về tính Đảng trong văn học.Bốn mƣơi năm đã trôi qua, đất nƣớc đã có nhiều thay đổi, phát triển theo xu hƣớng hội nhập về mọi lĩnh vực: kinh tế, chính trị , văn hóa…Đó là khoảng thời gian đủ để một thế hệ trƣởng thành, một thế hệ mới nhìn nhận, đánh giá nền văn học chiến tranh, và cũng đủ để các thế hệ trƣởng thành trong chiến tranh nhìn nhận, đánh giá lại nền văn học cách mạng một thời. Tính chính trị của văn học vẫn là một vấn đề quan trọng, cốt lõi của lý luận văn nghệ. Chính thể ở Việt Nam vẫn là chính thể do Đảng cộng sản cầm quyền, nền chính trị của đất nƣớc vẫn phát triển theo định hƣớng xã hội chủ nghĩa. Vì vậy không thể không bàn đến vấn đề tính Đảng. Những cuộc đấu tranh và phê bình trong văn học, văn nghệ gần đây đã chứng tỏ nguyên tắc tính Đảng chƣa phải đã hoàn toàn bị bỏ qua.Chính vì vậy trong phạm vi đề tài này chúng tôi muốn đi sâu tìm hiểu, nghiên cứu về vấn đề “ quan niệm tính Đảng trong văn học Việt Nam giai đọan 1945-1975’’, mà đối tƣợng nghiên cứu của chúng tôi là văn học cách mạng Việt Nam giai đoạn này. 2. Lịch sử vấn đề Những năm 1945-1975, khái niệm tính Đảng trong văn học cách mạng là một vấn đề quen thuộc với nhiều bạn đọc, bài báo của Lê nin “Tổ chức của Đảng và văn học có tính Đảng”, 1905 đã đƣợc dich ra tiếng Việt và phổ biến rộng rãi, bên cạnh những sách, tài liệu lý luận, các loại sách dịch thuật, nghiên cứu nhƣ: Tính nhân dân, tính giai cấp và tính Đảng của nghệ thuật do Viện Hàn lâm khoa học Liên Xô biên soạn, năm 1961; C.Mác - Ph. Ăngghen - V.I. Lênin, Về Văn học và nghệ thuật, Nhà xuất bản Sự thật, năm 1977; C.Mác - 3
Ph. Ăngghen - V.I. Lênin và một số vấn đề lý luận văn học, Hà Minh Đức biên soạn, Nhà xuất bản Sự thật, năm 1981; Lênin, Bàn về văn học và nghệ thuật,Nhà xuất bản Sự thật Hà Nội, 1960… Những cuốn sách này là nguồn tài liệu chính cho những ngƣời làm công tác văn nghệ và sinh viên trong các trƣờng ngữ văn lúc bấy giờ. Trong quá trình lãnh đạo văn nghệ , Đảng cộng sản bao giờ cũng dựa trên cơ sở quan điểm mĩ học mác xít và việc áp dụng nguyên lý tính Đảng đã đƣợc thể hiện trong những văn kiện quan trọng cụ thể hóa đƣờng lối văn nghệ của Đảng : Đề cương văn hóa năm 1943 nhận định con đƣờng phát triển tất yếu của văn hóa Việt Nam là “ Văn hóa xã hội chủ nghĩa”, thƣ của ban chấp hành trung ƣơng Đảng gửi Đại hội văn nghệ toàn quốc lần thứ hai, Nghị quyết của Đại hội Đảng lần thứ 3(1960), các bức thƣ, bài phát biểu, bài nói chuyện của các đồng chí lãnh đạo Đảng,đặc biệt là bài phát biểu của Trƣờng Chinh tại đại hội văn nghệ toàn quốc lần thứ III: “Tăng cường tính Đảng, đi sâu vào cuộc sống mới để phục vụ nhân dân, phục vụ cách mạng tốt hơn nữa”. Tính Đảng trong văn học cũng đƣợc các nhà nghiên cứu trình bày trong các cuốn sách lý luận, giáo trình văn học: Cơ sở lý luận văn học, tập 1 của tổ bộ môn Lý luận văn học các trƣờng Đại học Sƣ phạm Hà Nội, Vinh và Đại học tổng hợp, năm 1976; Nhìn lại nửa thế kỉ lý luận hiện thực xã hội chủ nghĩa- Phƣơng Lựu; Cơ sở lý luận văn học, tập I, của nhóm tác giả Nguyễn Lƣơng Ngọc(chủ biên)- Lê Bá Hán- Phƣơng Lựu- Bùi Ngọc Trác, năm 1980. Các nhà giáo, các nhà nghiên cứu nhƣ Phan Cự Đệ, Bùi Ngọc Trác(Đại học tổng hợp Hà Nội) cũng đã có nhiều bài viết trực tiếp bàn về tính Đảng, tính giai cấp trong văn học. Các bài viết thể hiện quan điểm rõ ràng, nhất quán đề cao nguyên tắc tính Đảng trong sáng tác văn học của các tác giả Nam Mộc, Vũ Đức Phúc, Hoàng Xuân Nhị… Một số bài viết trên tạp chí nghiên cứu văn học số 1, tháng 1 năm 1960(Đặc san kỉ niệm 30 năm ngày thành lập Đảng): 4
Đặng Thai Mai, Vai trò lãnh đạo của Đảng trên mặt trận văn học ba mươi năm nay, Phạm Bình, Phan Cự Đệ, Mười năm năm văn học cách mạng dưới sự lãnh đạo của Đảng; Hoàng Nhƣ Mai, Văn học Việt Nam từ sau Cách mạng tháng Tám; Vũ Đức Phúc, Thơ và cách mạng: nghiên cứu tập thơ “Từ ấy” của Tố Hữu…Tuy nhiên, nội dung các công trình nghiên cứu trên hoặc là đánh giá mang tính tổng quát, cung cấp một kiến thức chung nhất hoặc đề cập tới một khía cạnh nhƣ tính Đảng trong môt khoảng thời gian nào đó của văn học giai đọan 1945-1975 hay trong sáng tác của một tác giả cụ thể, hoặc là một số bài viết cách đây nhiều chục năm,nay nhìn lại cũng thấy rõ những hạn chế trong nhận thức và quan niệm đƣơng thời.Hầu hết các tác phẩm này chƣa đi sâu thành chuyên đề có tính lý luận cụ thể về tính Đảng trong văn học cách mạng giai đoạn 1945-1975. Trong những năm gần đây việc nhìn lại và đánh giá giai đoạn văn học này trở thành một vấn đề mang tính chất thời sự, xuất hiện nhiều bài viết, nhiều quan điểm mới mẻ : Phƣơng Lựu “ Thử tự giải đáp đôi điều về đường lối văn nghệ của Đảng”[37]; Trƣơng Đăng Dung “ Những đặc điểm của hệ thống lý luận văn học mác xít thế kỉ XX”- tạp chí văn học số 7, 2001; Lã Nguyên “ Diện mạo văn học Việt Nam 1945-1975 nhìn từ góc độ thi pháp thể loại”- Tạp chí văn nghệ quân đội số 9, 1995…Tác giả Nguyễn Bá Thành: “ Bản sắc Việt Nam qua giao lưu văn học”, Nhà xuất bản Đại học quốc gia Hà Nội, 2006; và cuốn “Tư duy thơ Việt Nam hiện đại”, nhà xuất bản Đại học quốc gia Hà Nội, 2012…cũng bàn nhiều đến khái niệm tính Đảng, tính chính trị trong văn học cách mạng 1945-1975. Một số công trình nghiên cứu đã đi sâu bàn về những đặc điểm về nội dung, hình thức, thuộc tính… của văn học giai đoạn này liên quan đến đề tài của chúng tôi: Luận án tiến sĩ Ngữ văn của Vũ Hồng Loan, Văn học Việt Nam tiếp nhận văn học Xô Viết [32], Trần Thị Minh Giới, Quan niệm văn học là vũ 5
khí cách mạng và ảnh hưởng của nó đối với thơ 1945-1985[16]. Luận văn thạc sĩ của Nguyễn Thị Thắm, Quan niệm về tính giai cấp trong văn học cách mạng Việt Nam giai đoạn 1945-1985[60].Đó chính là vốn tƣ liệu phong phú cho đề tài nghiên cứu của chúng tôi. 3. Đối tƣợng, phạm vi đề tài và mục đích nghiên cứu. Đối tƣợng nghiên cứu của đề tài là quan niệm tính Đảng trong văn học cách mạng,bắt nguồn từ quan niệm về tính Đảng của hệ tƣ tƣởng mác xít, nó đã du nhập vào Việt Nam, ảnh hƣởng, chi phối một cách toàn diện đến văn học cách mạng giai đoạn 1945-1975. Một số công trình nghiên cứu chọn giai đoạn văn học 1945 đến sau năm 1975 kéo dài đến năm 1985. Nhƣng trong đề tài này chúng tôi chọn văn học 1945-1975 vì nó tồn tại và phát triển trong bối cảnh xã hội đặc biệt-Ba mƣơi năm kháng chiến chống chủ nghĩa thực dân và đế quốc, vai trò của Đảng luôn tỏ rõ tính chất độc tôn của mình trong đƣờng lối lãnh đạo văn nghệ . Tính Đảng, yêu cầu của Đảng đối với văn học cách mạng đã đƣợc thể hiện một cách toàn diện, thống nhất mang tính nguyên tắc một cách rõ nét nhất. Mĩ học Mác- Lênin xem sáng tác văn học nghệ thuật là thể hiện tinh thần đấu tranh của con ngƣời, do lập trƣờng một giai cấp nhất định chi phối. Nghĩa là, thế giới quan thống nhất với sáng tác, quyết định sáng tác.Từ thế giới quan đến phƣơng pháp sáng tác, đến tác giả, tác phẩm, tạo thành một khung định hƣớng cho hoạt động sáng tác và nghiên cứu phê bình văn học. Sáng tác văn học của nhà văn phải tuân theo yêu cầu của tính đảng, tính giai cấp, tính nhân dân, dân tộc... Vì vậy mục đích nghiên cứu của chúng tôi tiến hành khảo sát mối quan hệ đồng nhất giữa thế giới quan, lập trƣờng giai cấp và sự tuyệt đối hóa vai trò của mĩ học mác xít trong sáng tác nghệ thuật dƣới sự lãnh đạo của Đảng trong văn học cách mạng Việt Nam giai đoạn 1945-1975. 6
Quá trình khảo sát, nghiên cứu cũng nhằm đánh giá một cách toàn diện, khách quan về các giá trị và thành tựu cũng nhƣ hạn chế của văn học giai đoạn này do điều kiện lịch sử, ý thức của thời đại và những nguyên nhân chủ quan khác. 4. Phƣơng pháp nghiên cứu Từ đặc điểm của đối tƣợng và mục đích nghiên cứu của luận văn, tôi thực hiện đề tài theo các phƣơng pháp sau đây: - Phƣơng pháp lịch sử - xã hội - Phƣơng pháp nghiên cứu xã hội học văn học - Phƣơng pháp phân tích, tổng hợp và các phƣơng pháp khác nhƣ:, phƣơng pháp nghiên cứu hệ thống, phƣơng pháp nghiên cứu văn hóa học, phƣơng pháp liên ngành. 5. Cấu trúc Luận văn Luận văn gồm 109 trang. Ngoài phần mở đầu, kết luận, thƣ mục tham khảo, phần chính của luận văn đƣợc cấu tạo thành 3 chƣơng: Chƣơng 1: Quan niệm tính Đảng và sự lãnh đạo của Đảng đối với văn học cách mạng Việt Nam 1945-1975. Chƣơng 2: Tính Đảng trong lý luận và phê bình văn học cách mạng giai đoạn 1945-1975. Chƣơng 3:Quán triệt quan niệm Tính Đảng tới thực tiễn sáng tác trong văn học cách mạng Việt Nam giai đoạn 1945-1975. 7
PHẦN NỘI DUNG CHƢƠNG 1. QUAN NIỆM TÍNH ĐẢNG VÀ SỰ LÃNH ĐẠO CỦA ĐẢNG ĐỐI VỚI VĂN HỌC CÁCH MẠNG VIỆT NAM 1945-1975 1.1. Quan niệm tính Đảng trong văn học 1.1.1. Khái niệm về tính Đảng. Chủ nghĩa Mác-Lênin và sự ra đời của quan niệm tính Đảng Trong quá trình phát triển của lịch sử xã hội loài ngƣời, quần chúng lao động luôn luôn ƣớc mơ, mong muốn đƣợc sống trong một xã hội bình đẳng, công bằng, có cuộc sống ấm no và hạnh phúc. Vì vậy, họ liên tục đấu tranh để thực hiện ƣớc mơ, khát vọng đó. Nhiều tƣ tƣởng tiến bộ và nhân đạo đã hình thành và phát triển để dẫn dắt cuộc đấu tranh của quần chúng.Đến giữa thế kỷ XIX, phong trào đấu tranh của giai cấp công nhân và nhân dân lao động chống lại sự áp bức bóc lột của giai cấp tƣ sản phát triển mạnh mẽ, đòi hỏi có một lý luận khoa học hƣớng dẫn. Tuyên ngôn Đảng cộng sản ra đời, đây là bản cƣơng lĩnh cách mạng đầu tiên của phong trào cộng sản và công nhân thế giới, là tác phẩm lý luận tổng kết toàn bộ quá trình hình thành chủ nghĩa Mác, trình bày những quan điểm cơ bản của chủ nghĩa Mác, thế giới quan khoa học của giai cấp vô sản. Tác phẩm này do Các Mác (1818 - 1883) và Ăng-ghen (1820 -1895) soạn thảo vào cuối năm 1847, đƣợc công bố vào tháng 02 năm 1848 và xuất bản vào tháng 3/1848, đã mở đầu bằng một đúc kết mang tính chân lý: “Lịch sử tất cả các xã hội tồn tại từ trƣớc tới nay chỉ là lịch sử đấu tranh giai cấp”. Mà “ Giai cấp là những tập đoàn ngƣời đông đảo, những tập đoàn này khác nhau về địa vị của họ trong một hệ thống sản xuất xã hội nhất định trong lịch sử, về những quan hệ(phần lớn là do luật pháp qui định và thừa nhận) của họ đối với tƣ liệu sản xuất, về vai trò của họ trong tổ chức lao động, xã hội, và do đó, về những phƣơng thức hƣởng thụ của cải, và về số 8
lƣợng của cải xã hội mà họ chi phối. Giai cấp là những tập đoàn ngƣời mà tập đoàn này có thể chiếm đoạt lao động của tập đoàn khác, do địa vị khác nhau mà họ chiếm giữ trong một chế độ kinh tế xã hội nhất định”[51,359]. Trong xã hội có giai cấp, đấu tranh giai cấp là động lực phát triển của xã hội. Ăng-ghen gọi qui luật đấu tranh giai cấp là qui luật vận động vĩ đại của lịch sử. Học thuyết của Mác về giai cấp và đấu tranh giai cấp là chìa khóa để nhận thức và phản ánh một cách trung thực, khách quan bản chất của các quá trình lịch sử. Cuộc đấu tranh giai cấp biểu hiện dƣới nhiều hình thức và nhiều mức độ khác nhau. Biểu hiện hoàn chỉnh nhất, toàn diện và rõ rệt nhất là cuộc đấu tranh giữa các chính Đảng.Nhƣ vậy tính Đảng là biểu hiện tập trung của tính giai cấp. Tính Đảng là bạn đồng hành và là kết quả của cuộc đấu tranh giai cấp phát triển cao độ. Tính Đảng là biểu hiện tự giác cao nhất về nhận thức những quan điểm, lợi ích của một giai cấp nhất định, ở đây là giai cấp vô sản. Trong nghiên cứu khoa học, tính Đảng đƣợc thể hiện ở cuộc đấu tranh trên nhiều lĩnh vực khác nhau để hiểu biết chân lý, phục vụ những lợi ích của giai cấp vô sản một cách có ý thức. Tính Đảng cộng sản thể hiện ở việc công khai bảo vệ lợi ích của quần chúng nhân dân và giai cấp tiêu biểu nhất là giai cấp vô sản. Vì vậy tính Đảng là một biểu hiện đặc thù của tính giai cấp trong hoàn cảnh xã hội có đối kháng giai cấp và đấu tranh giai cấp. Và một khi cuộc đấu tranh giai cấp phát triển lên đỉnh cao thì phải có Đảng lãnh đạo. Tính Đảng đã ra đời. Lê nin là ngƣời đầu tiên đƣa ra khái niệm tính Đảng. Lê nin cho rằng: “ Tính Đảng là kết quả và biểu hiện chính trị của sự đối lập giai cấp phát triển cao. Tính Đảng là điều kiện của sự phát triển chính trị, càng giác ngộ càng có ý thức thì nói chung tính Đảng càng cao”[31]. Vì vậy, chúng ta có thể khẳng định rằng: Tính Đảng là biểu hiện cao nhất, tập chung nhất, có ý thức sâu sắc nhất của tính giai cấp. Tính đảng xuất phát từ tính giai cấp, mà tính giai cấp 9
chính là bản chất, qui luật của mọi xã hội, mọi dân tộc từ khi loài ngƣời bị phân hóa thành những kẻ áp bức bóc lột và những ngƣời bị áp bức bóc lột. 1.1.2. Quan niệm tính Đảng trong văn học. Tính giai cấp, tính Đảng là những khái niệm cơ bản trong lý luận văn nghệ mác- xít. Có thể nói đó là những khái niệm mang tính trụ cột, có tính nền tảng trong những nền văn hóa xã hội chủ nghĩa. Những khái niệm này đã tồn tại ở các nƣớc xã hội chủ nghĩa nhƣ Liên Xô, Trung Quốc và các nƣớc Đông Âu, thịnh hành nhất là những năm 1945-1985, trƣớc khi Liên Xô sụp đổ. Tính giai cấp, tính Đảng là biểu hiện cao nhất của tính chính trị trong văn học nghệ thuật. Coi văn học nghệ thuật nhƣ một phƣơng tiện phục vụ cho đấu tranh tƣ tƣởng, đấu tranh giai cấp. Tính đảng cộng sản là nguyên tắc tối cao, là linh hồn của toàn bộ nền nghệ thuật xã hội chủ nghĩa. Tính đảng không gì khác hơn là sự biểu hiện tập trung nhất và cao nhất của tính giai cấp. Khái niệm tính Đảng đã đƣợc bàn đến từ hơn một thế kỉ trƣớc đây trong một bài báo rất nổi tiếng của V.I.Lê nin “Tổ chức của Đảng và văn học có tính Đảng”, in lần đầu tiên trên báo Đời mới, một tờ báo công khai của Đảng lao động dân chủ Xã hội vào tháng 10 năm 1905, tại Peterbua. Bài báo đã khẳng định :xã hội phân chia giai cấp thì cá nhân con ngƣời trong xã hội đó bao giờ cũng thuộc về một giai cấp nhất định và mang bản chất giai cấp. Trong đó Lê nin đã chỉ rõ : " và quan điểm của mọi người bao giờ tất yếu cũng xuất phát từ một môi trường xã hội nhất định, môi trường đó là vật liệu, là đối tượng đời sống tinh thần của cá nhân và được phản ánh vào ý nghĩ, tình cảm của cá nhân một cách tiêu cực hay tích cực, đại diện cho quyền lợi giai cấp xã hội này hay giai cấp xã hội khác". Lênin cho rằng: "Trong xã hội dựa vào sự phân chia giai cấp thì đến một mức độ phát triển nhất định của nó, cuộc đấu tranh giữa các giai cấp thù địch nhất thiết sẽ trở thành cuộc đấu tranh chính trị. Cuộc đấu tranh giữa các 10
đảng phái là biểu hiện hoàn chỉnh, đầy đủ, rõ rệt nhất của cuộc đấu tranh chính trị giữa các giai cấp"[31]. Ðấu tranh giai cấp tất yếu dẫn tới tổ chức đảng. Nếu nhƣ Đảng là hình thức tổ chức cao nhất của giai cấp thì tính đảng chính là biểu hiện tập trung nhất, cao nhất của tính giai cấp. V.I.Lênin nói: "Tính đảng nghiêm túc là người bạn đường và là kết quả của cuộc đấu tranh giai cấp phát triển đến cao độ, và ngược lại vì mục đích đấu tranh giai cấp công khai và rộng rãi cần phải phát huy tính đảng nghiêm túc"[30; 104]. Là một vũ khí sắc bén trong cuộc đấu tranh giai cấp của các giai cấp trong xã hội, khi mà cuộc đấu tranh giai cấp phát triển đến cao độ, bản thân văn chƣơng tự nó đã mang tính đảng - theo nghĩa rộng rãi nhất của nó. Khi nhà văn có ý thức sâu sắc về quyền lợi và địa vị của giai cấp mình, họ công khai và kiên quyết dùng văn học nhƣ một thứ vũ khí đấu tranh cho sự thắng lợi của một giai cấp. Lúc đó tính giai cấp đã phát triển thành tính đảng.Vì vậy, tính đảng của văn chƣơng là khái niệm phản ánh mối liên hệ giữa văn chƣơng với giai cấp và đảng của nó. Khái niệm tính Đảng là tính giai cấp biểu hiện một cách cao nhất, tập trung nhất trong tác phẩm văn học, chứng tỏ tác giả đã tự giác, thẳng thắn, công khai đứng về lập trƣờng của một giai cấp nhất định. Các giai cấp khác nhau có tính Đảng khác nhau…Ý thức đƣợc sứ mệnh lịch sử, giai cấp vô sản công khai tuyên bố tính Đảng của mình…Nếu tính giai cấp là thuộc tính thì tính Đảng cộng sản là phẩm chất của văn học. Điều đó chứng tỏ rằng: trong xã hội có giai cấp, văn học cũng có tính giai cấp. Văn học không phục vụ lợi ích của giai cấp này thì phục vụ lợi ích của giai cấp khác, Văn học là một vũ khí đấu tranh giai cấp, đấu tranh chính trị, là tiếng nói của một giai cấp và một khuynh hƣớng giai cấp nhất định. Không có văn học siêu giai cấp, phi chính trị. Chính Đảng là tổ chức tự giác của giai cấp, là bộ tham mƣu chỉ huy toàn bộ giai cấp trong cuộc đấu tranh để bảo vệ lợi ích giai cấp. 11
Tính Đảng là sự biểu hiện cao độ của tính giai cấp. Sự khác nhau giữa tính Đảng và tính giai cấp cũng nhƣ sự khác nhau giữa Đảng và giai cấp. Trong “Tuyên ngôn cộng sản”, Mác và Ăng-ghen đã phân biệt sự khác nhau đó ở chỗ Đảng là bao gồm những ngƣời kiên quyết nhất và sáng suốt nhất của giai cấp. Cho nên tính Đảng theo quan niệm của VI. Lê nin chính là tính kiên quyết nhất và tính sáng suốt nhất của giai cấp vô sản. Về nguồn gốc lý luận, tính Đảng trong văn học đã đƣợc V.I. Lê nin nêu lên thành một nguyên tắc hoạt động, một phẩm chất bắt buộc cần phải có đối văn học vô sản Nga ở những năm đầu thế kỉ XX. Tính Đảng là một hệ quả tất yếu của một quan niệm có tính triết học về chính trị về ,văn hóa, về lịch sử. Từ quan niệm về lịch sử xã hội loài ngƣời chỉ là lịch sử của các cuộc đấu tranh giai cấp, từ bản chất con ngƣời là “tổng hòa các mối quan hệ xã hội”, đấu tranh giữa ngƣời bị bóc lột với kẻ đi bóc lột là một cuộc đấu tranh vĩnh viễn…chủ nghĩa Mác- Lê nin đi đến kết luận, văn học nghệ thuật luôn luôn phản ánh bản chất giai cấp của con ngƣời và cuộc đấu tranh giai cấp vĩnh viễn đó. Nguyên lý tính Đảng trong văn học nghệ thuật cũng có một quá trình hình thành và phát triển. Bắt đầu từ tính khuynh hƣớng chính trị trong văn học, Đô-bơ-rô-li-u-bốp, một nhà dân chủ cách mạng Nga, khi phân tích văn học đƣơng thời, ông đã viết “… Trong các tác phẩm văn học đó, nếu ngƣời ta giải thích về sự vật có liên quan trực tiếp đến nhân dân…thì không phải ngƣời ta giải thích theo quan điểm của nhân dân, mà nhất định giải thích theo khía cạnh lợi ích riêng của một Đảng phái, một giai cấp”(Trích theo Hoàng Ngọc Hiến- Văn học Xô Viết bước vào thời kì xã hội chủ nghĩa phát triển) [19,88]. Tiếp đến là Mác- Ăngghen đã nêu lên yêu cầu “tính khuynh hƣớng” và sau đó phát triển thành “tính khuynh hƣớng xã hội chủ nghĩa” đã đặt ra những yêu cầu rất cao về phƣơng diện thẩm mỹ và lịch sử. Nó đòi hỏi phải bảo vệ các lợi ích và những nguyên tắc của Đảng. Nhƣng Mác và Ăng ghen mới đặt vấn đề 12
khi bàn về những tác phẩm và từng nghệ sĩ riêng lẻ , và tình hình khách quan lúc đó, Mác Ăng ghen thấy chƣa thật cần thiết đề xuất nguyên tắc tính Đảng một cách công khai và thẳng thắn. Trong thƣ gửi cho Mina Caoxki, Ăngghen viết: “ Trong hoàn cảnh hiện thời, tiểu thuyết viết ra chủ yếu là cho độc giả thuộc các giới tƣ sản, nghĩa là những giới không phải trực tiếp là giới của chúng ta” và nhƣ thế theo ý ông “cần làm lay chuyển đƣợc tính lạc quan của giới tƣ sản, bắt ngƣời ta phải nghi ngờ sự trƣờng cửu của trật tự hiện có”, cho dù “ tác giả không trực tiếp đề ra giải pháp, và cũng có khi tác giả không biểu lộ rõ rệt ý định của mình”. Cho nên Mác- Ăngghen chƣa đặt vấn đề tƣ tƣởng trong mối tƣơng quan tới vấn đề tổ chức một cách trực tiếp nhƣ Lê nin sau này.Tuy nhiên “tính khuynh hƣớng xã hội chủ nghĩa” có tính chất tiếp cận, mở đƣờng nhƣng chƣa phải là tính Đảng cộng sản. Sau khi Mác, Ăng ghen qua đời, VI Lê nin đã kiên trì kế thừa có phát triển quan niệm của Mác, Ăng ghen hoàn chỉnh hơn và sâu sắc hơn. Ở đây tuyệt nhiên không hề có sự khác nhau về mặt thiên tài mà là bắt nguồn sâu xa từ những nhu cầu của thời đại. Mác, Ăng ghen sống trong thời kì cách mạng vô sản mới phát triển, nói chung còn sử dụng “vũ khí phê phán” là chủ yếu. Thời đại Lê nin là thời đại bão táp cách mạng, hai loại “vũ khí phê phán” và “sự phê phán bằng vũ khí” phải tiến hành song song. Và muốn cho sự “phê phán bằng vũ khí” giành đƣợc thắng lợi, thì hơn lúc nào hết cần phải mài sắc “vũ khí phê phán”. Từ “tính khuynh hƣớng xã hội chủ nghĩa” phát triển thành “tính Đảng cộng sản”- lý do sâu xa là ở đó. Đặt vấn đề tƣ tƣởng trong mối liên hệ gắn bó hữu cơ với vấn đề tổ chức, Lê nin viết: “ Giai cấp vô sản xã hội chủ nghĩa phải đề ra nguyên tắc văn học có tính Đảng, và phải phát triển nguyên tắc đó, thực hiện nguyên tắc đó đến một hình thức thật hết sức đầy đủ và trọn vẹn”[30, 99]. Lê nin còn giải quyết các mối quan hệ giữa tính Đảng với tính giai cấp và tính nhân dân.Lê nin đã đặt vấn đề tổng quát với toàn bộ 13
trào lƣu văn học: “ Toàn bộ văn học xã hội- dân chủ phải thành văn học có tính Đảng”[30,96]. Bài báo của Lê nin “Tổ chức Đảng và văn học có tính Đảng” đăng ngày 13/4/1905 trên báo Đời mới đã nêu lên những nguyên tắc căn bản nhất của văn học. Những nguyên tắc đó đã thúc đẩy cho văn học cách mạng Nga trở thành một nền văn học lớn và có một ảnh hƣởng vô cùng sâu sắc đối với nền văn học Việt Nam giai đoạn 1945-1975. Văn học cách mạng Việt Nam giai đoạn 1945-1975 dƣới sự lãnh đạo của Đảng với nhiệm vụ chủ yếu là phê phán đấu tranh những quan điểm thù địch,đƣợc xác định và xác lập cả về hai mặt tƣ tƣởng và tổ chức, đƣợc quán triệt ở hai lĩnh vực tu dƣỡng nhà văn và hoạt động sáng tác.Theo quan điểm của Đảng, nền văn học thấm nhuần tính Đảng cộng sản là nền văn học phải trở thành một bộ phận hữu cơ trong sự nghiệp đấu tranh của Đảng : “ Sự nghiệp văn học phải trở thành một bộ phận trong sự nghiệp chung của giai cấp vô sản, phải thành một bánh xe nhỏ và một cái đinh ốc nhỏ trong bộ máy xã hội- dân chủ vĩ đại, thống nhất, do toàn đội tiên phong giác ngộ của toàn bộ giai cấp công nhân điều khiển”[30,96]. Ở Việt Nam giai đoạn 1945-1975, trong quá trình lãnh đạo đƣờng lối văn nghệ, Hồ Chủ tịch khẳng định: “Văn hóa, nghệ thuật cũng là một mặt trận…Văn hóa, nghệ thuật cũng nhƣ các hoạt động khác không thể đứng ngoài mà phải ở trong kinh tế, chính trị”[43]. Đồng chí Trƣờng Chinh viết “ Học thuyết Mác Lê nin cho rằng trong xã hội có giai cấp thì văn nghệ phản ánh cuộc đấu tranh giai cấp, có giai cấp rõ rệt và phục vụ một đƣờng lối chính trị rõ rệt…Văn nghệ của chúng ta đứng hẳn về quyền lợi dân tộc, của nhân dân lao động và thừa nhận sự lãnh đạo của Đảng lao động Việt Nam. Đó chính là một đặc điểm của phong trào văn nghệ Việt Nam trong thời đại của chúng ta ngày nay. Đó chính là Đảng tính (hay tinh thần Đảng) của văn nghệ nƣớc Việt Nam dân chủ cộng hòa”[8]. Tính Đảng trƣớc hết biểu hiện ở tính 14
khuynh hƣớng sâu sắc, tập trung và có ý thức, chủ yếu là khuynh hƣớng tƣ tƣởng chính trị. Tính Đảng vô sản trong văn học thể hiện ở khuynh hƣớng cách mạng triệt để. Nó xuất phát từ hệ tƣ tƣởng Mác- Lê nin từ thế giới quan khoa học và nhân sinh quan cộng sản. Nó phục vụ đƣờng lối chính sách của Đảng tiền phong của giai cấp công nhân. Tính Đảng gắn bó chặt chẽ với các nguyên lý tính giai cấp, tính nhân dân, tính dân tộc, đồng thời nó còn liên quan chặt chẽ đến các vấn đề nội dung, tƣ tƣởng , phƣơng pháp sáng tác…Tính Đảng trƣớc hết biểu hiện ở tính khuynh hƣớng.Văn học cách mạng dƣới sự lãnh đạo của Đảng là văn học có khuynh hƣớng rõ ràng, khuynh hƣớng đó là triệt để phục vụ các nhiệm vụ chiến lƣợc, sách lƣợc trong từng giai đoạn cách mạng. Đảng đã vận dụng quan điểm của Ăng ghen về tính khuynh hƣớng và quan điểm của Lê nin về tính Đảng trong việc hƣớng văn học đi theo đƣờng lối của Đảng. Tính Đảng đã quán triệt sâu sắc thế giới quan trong sáng tác của nhà văn, yêu cầu nhà văn phản ánh hiện thực đời sống, dùng sáng tác của mình làm vũ khí chiến đấu. Vậy nên tính Đảng là biểu hiện cao nhất, tập trung nhất của tính giai cấp, tính nhân dân, tính dân tộc trong văn học cách mạng 1945-1975. 1.1.3. Tính Đảng và các thuộc tính của văn học (tính dân tộc, tính nhân dân, tính giai cấp). Tính Đảng cộng sản là đòi hỏi cao nhất, song cũng chỉ là một tính qui định của nền văn học vô sản. Do đó thật sự muốn xác định thực chất của tính Đảng, không thể không đặt nó trong mối tƣơng quan với các khái niệm hữu quan và bản chất xã hội của văn học nhƣ tính nhân dân, tính dân tộc, tính giai cấp… Tính Đảng với tính nhân dân: Trong lịch sử phát triển của một dân tộc, nhân dân bao giờ cũng là ngƣời chủ nhân chân chính của đất nƣớc. Nói đến nhân dân là nói đến những lực lƣợng xã hội đông đảo trong xã hội quần chúng 15
nhân dân lao động, những ngƣời sáng tạo ra mọi giá trị vật chất và giá trị tinh thần cho xã hội. Họ là lực lƣợng chính của lịch sử. Ngoài ra nhân dân còn là những thành phần xã hội khác mang xu thế tiến bộ của thời đại. Đứng về mặt pháp luật thì những ngƣời đƣợc thừa nhận quyền công dân đều là thành phần trong nhân dân. Văn học cách mạng giai đoạn 1945-1975, thái độ nhà văn đối với hiện thực liên quan một cách mật thiết đến thái độ của nhà văn đối với nhân dân. Nhƣng vấn đề tính nhân dân chỉ đƣợc đặt ra một cách đúng đắn từ khi có Đảng lãnh đạo theo quan điểm của chủ nghĩa Mác- Lênin. Lênin đã từng chỉ rõ: “Nghệ thuật là của nhân dân. Nó phải bắt rễ hết sức sâu xa trong quảng đại quần chúng lao động, nó phải đƣợc quần chúng ấy hiểu và ƣa thích. Nó phải liên hợp đƣợc tình cảm, ý chí của quần chúng ấy và nâng họ lên một trình độ cao hơn”[30]. Tính nhân dân là một trong những phẩm chất của văn học. Một mặt nó thể hiện ý thức và sự gắn bó của nhà văn đối với nhân dân. Mặt khác nó phản ánh tƣ tƣởng, tình cảm và quyền lợi của nhân dân cùng với những ƣớc mơ, hoài bão của họ. Những nhà văn lớn trong lịch sử đều biểu thị sự tôn trọng nhân dân và phấn đấu để tác phẩm gắn bó với tƣ tƣởng, tình cảm, ƣớc vọng của nhân dân. Đảng đã khẳng định vai trò to lớn của nhân dân trong lịch sử và phê phán những quan điểm của giai cấp tƣ sản về quần chúng nhân dân. Nhân dân là động lực chính, góp phần quyết định sự phát triển của dân tộc, do đó nghệ thuật phải gắn bó với nhân dân. Đảng đã đề ra yêu cầu đối với văn học: Văn học phải tiếp nhận những giá trị to lớn của nhân dân, mặt khác văn học phải góp phần nâng cao trình độ của quần chúng.Tính nhân dân trong một tác phẩm văn học đƣợc biểu hiện qua nhiều yếu tố. Trƣớc hết tác phẩm văn học phải đề cập đến những vấn đề thiết thân của nhân dân, những vấn đề cơ bản của thời đại: đó là công cuộc trƣờng chiến chống thực dân và đế quốc mà nhân dân là ngƣời tham dự vào sự kiện lịch sử xã hội đó.Những tác phẩm 16
thực sự có giá trị không bao giờ né tránh những vấn đề cơ bản nhất, bản chất nhất, quan trọng nhất của thời đại họ đang sống. Một tác phẩm có tính nhân dân phải nói lên đƣợc tƣ tƣởng tiến bộ nhất trong từng thời kì lịch sử, cách đánh giá của ngƣời dân trƣớc hiện tƣợng xã hội. Văn học Việt Nam giai đoạn 1945-1975, là một nền văn học gắn bó sâu sắc với đời sống cách mạng và kháng chiến, hƣớng tới đại chúng, phản ánh sức mạnh của quần chúng nhân dân, thể hiện niềm tự hào dân tộc và niềm tin vào tƣơng lai tất thắng của cuộc kháng chiến. Tính nhân dân trong văn học cách mạng 1945-1975 là sự liên hệ với nhân dân, là sự phản ánh cuộc sống của nhân dân, là sự biểu hiện tƣ tƣởng, tình cảm, nguyện vọng và lợi ích của ngƣời lao động trong sản xuất, chiến đấu. Việc biểu hiện đó theo quan điểm của giai cấp vô sản dƣới sự lãnh đạo của Đảng. Chính vì vậy tính nhân dân và tính Đảng cộng sản có quan hệ mật thiết trong nền văn học cách mạng Việt Nam giai đoạn này. Do đó không phải tính giai cấp nào cũng gắn liền với tính nhân dân, mặc dù tính nhân dân của bất kỳ loại văn học nào cũng mang nội dung giai cấp cụ thể. Trong một thời kỳ lịch sử nhất định, tính nhân dân cao nhất đƣợc biểu hiện tập trung ở giai cấp tiên phong. Các giai cấp khác sẽ đƣợc đánh giá về tính nhân dân tùy theo vai trò của mình trong hàng ngũ nhân dân. Nhƣ thế cũng có nghĩa là những tiêu chuẩn tƣ tƣởng - thẩm mỹ cao nhất của tính nhân dân trong văn học cũng biến đổi tùy theo sự thay đổi vị trí của các giai cấp tiên phong trong lịch sử. Tính đảng cộng sản và tính nhân dân thống nhất với nhau trong văn học cách mạng 1945-1975. Vì tính đảng đƣợc coi là tính giai cấp tiến bộ nhất, giác ngộ nhất trong nhân dân lao động. Hơn nữa đảng cộng sản Việt Nam "ngoài lợi ích của nhân dân ra Ðảng ta không có một lợi ích nào khác"( Hồ Chí Minh). Vì thế lấy tiêu chuẩn tính nhân dân để đánh giá các tác phẩm hiện nay thì nó đã bao hàm tính đảng rồi - tính đảng là biểu hiện cao độ của tính 17
nhân dân (tiêu chuẩn tính nhân dân cao nhất mọi thời kỳ phải đo bằng lực lƣợng xã hội tiên tiến nhất thời kỳ đó).Tuy nhiên, không thể đồng nhất tính nhân dân và tính đảng.Cách mạng có quy luật phát triển không đều, ở đâu giai cấp vô sản chƣa nắm đƣợc chính quyền thì ở đó văn chƣơng vô sản chƣa ở mức quy mô, công khai hợp pháp, toàn dân. Hơn nữa đề ra tính đảng là đề ra một tiêu chuẩn cao nhất cho sáng tác.Tính nhân dân là dấu hiệu quan trọng nhất nói lên sức sống lâu bền, phi thƣờng và bất diệt của nghệ thuật, là niềm tự hào chân chính của các thế hệ nhà văn, chỉ có liên hệ một cách sâu xa, rộng lớn, lâu bền với nhân dân thì văn chƣơng nghệ thuật mới đƣợc tồn tại và phát triển lành mạnh. Dƣới chế độ xã hội xã hội chủ nghĩa, với tính đảng vô sản, văn chƣơng có điều kiện khắc phục những hạn chế của văn chƣơng nhân dân quá khứ và phát triển mạnh mẽ, toàn diện tính nhân dân của mình. Tóm lại đối với mỹ học Mac- Lê nin, tính Đảng cộng sản gắn chặt với tính nhân dân trong sáng tạo nghệ thuật. Vì văn học có tính Đảng là văn học liên hệ chặt chẽ với đời sống của nhân dân, phục vụ lợi ích của nhân dân, và văn nghệ là sự nghiệp của nhân dân. Tính Đảng với tính dân tộc: Tính dân tộc là một đặc tính chung của một cộng đồng ngƣời có chung một lãnh thổ, một ngôn ngữ, phƣơng thức sản xuất và chế độ chính trị qua sự phát triển lâu dài của lịch sử.Tính dân tộc đó biểu hiện trong các hoạt động thực tiễn mà trƣớc hết là biểu hiện trong nền văn hóa của dân tộc đó. Nói đến tính dân tộc là nói đến sự hài hòa giữa cái cũ, cái truyền thống với cái mới, cái đƣợc chọn lọc từ cái cũ và đồng hóa từ cái bên ngoài. Giữa tính dân tộc và tính nhân loại có mối quan hệ biện chứng. Tính dân tộc là thuộc tính và còn đƣợc xem nhƣ một phẩm chất của văn học. Từ sau cách mạng tháng Tám, Đảng ta chủ trƣơng nâng cao tính dân tộc trong văn học nghệ thuật. “Đề cƣơng văn hóa Việt Nam”(1943) do Trƣờng Chinh soạn thảo đã nhấn mạng ba phƣơng châm lớn của văn hóa văn nghệ là: dân 18
tộc, khoa học, đại chúng. Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng từng căn dặn văn nghệ sĩ: “Phải trau dồi văn hóa Việt Nam cho thật có tinh thần thuần túy Việt Nam’’.Chính vì vậy tính dân tộc của một tác phẩm văn học trƣớc hết biểu hiện ở nội dung phản ánh đúng đắn và chân thực cuộc sống và chiến đấu của nhân dân trong ba mƣơi năm trƣờng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mĩ. Những tác phẩm văn học cách mạng giai đoạn 1945-1975 đều mang đậm tính dân tộc vì đã phát huy tinh thần yêu nƣớc, đề cao niềm tự hào dân tộc, khơi dậy lòng căm thù quân xâm lƣợc, kêu gọi đấu tranh giành độc lập, tự do cho tổ quốc. Đất nƣớc Việt Nam là một dải đất hẹp nằm trên bán đảo Đông Dƣơng, dân tộc Việt Nam phải chịu đựng dồn dập thiên tai và nạn ngoại xâm. Hoàn cảnh ấy đã tạo cho con ngƣời Việt Nam tinh thần bất khuất và lòng nhân ái bao la.Tinh thần bất khuất bộc lộ trong ý thức tự chủ, tinh thần tự lực, tự cƣờng chống mọi sự đàn áp, tinh thần đoàn kết, quyết tâm chống giặc ngoại xâm giành lại độc lập tự do…là những tƣ tƣởng đƣợc biểu hiện sâu sắc trong các tác phẩm văn học giai đoạn này. Giữ gìn và phát huy bản sắc của dân tộc là nhiệm vụ hàng đầu của tác phẩm văn học. Giai đoạn 1945-1975, tính dân tộc thể hiện trong bản chất của văn học cách mạng đó là giải phóng dân tộc, thống nhất đất nƣớc. Tính Đảng với tính giai cấp: Đảng luôn nhấn mạnh đến mối quan hệ giữa văn học và kinh tế, chính trị“Xã hội thế nào, văn nghệ thế ấy”, “văn hóa nghệ thuật cũng nhƣ mọi hoạt động khác, không thể đứng ngoài mà phải đứng trong kinh tế, chính trị”[44]. Do đó văn học bao giờ cũng có một bản chất xã hội nhất định, thuộc về một giai cấp nhất định.Lênin nói: “Trong xã hội dựa vào sự phân chia giai cấp, cuộc đấu tranh giai cấp giữa các giai cấp đối địch, đến một trình độ phát triển nhất định của nó, tất yếu sẽ biến thành cuộc đấu tranh chính trị. Biểu hiện hoàn chỉnh nhất, trọn vẹn nhất và có hình thức rõ ràng nhất của đấu tranh chính trị giữa các giai cấp là đấu tranh của Đảng 19
phái”[30, 103]. Lê nin muốn nhấn mạnh tính Đảng cộng sản mà ngƣời đề xƣớng trong văn học luôn gắn bó với tính giai cấp vô sản. Cái trƣớc chính là biểu hiện tập trung cao độ của cái sau.Nền văn học có tính Đảng nhằm phục vụ quyền lợi của đại đa số nhân dân lao động và nâng cao sự giác ngộ của nhân dân về mọi mặt, không những về chính trị mà còn về văn hóa thẩm mỹ. Tính Đảng cộng sản gắn liền với tính nhân dân: “ Đó sẽ là văn học tự do vì rằng nó không phải là để phục vụ các bà ăn uống phè phỡn….mà là để phục vụ hàng triệu và hàng chục triệu nhân dân lao động tức là tinh hoa, lực lƣợng, tƣơng lai của đất nƣớc”[30,99]. Với Lê nin, một nền văn học có tính Đảng phải đƣợc vũ trang bằng tƣ tƣởng của giai cấp công nhân, phải phục vụ tuyệt đại đa số nhân dân, bồi dƣỡng và nâng cao họ. Tính Đảng cộng sản do đó thống nhất với tính giai cấp và tính nhân dân, nhƣng là một sự thống nhất biện chứng. Không phải là nền văn học có tính giai cấp, hoặc có tính nhân dân, vị tất đã có tính Đảng. Mà phải là nền văn học có tính giai cấp vô sản tự giác dồi dào, có tính nhân dân cao độ hƣớng theo tinh thần của thời đại cách mạng xã hội chủ nghĩa mới đạt đến trình độ tính Đảng cộng sản. Tính Đảng cộng sản là linh hồn của nền văn học cách mạng của giai cấp vô sản vì tính Đảng là biểu hiện đặc thù của tính giai cấp. Tính Đảng xuất phát từ tính giai cấp. Tính giai cấp trƣớc kia còn tiềm tàng, tự phát, tản mạn, thì ngày nay trở thành một ý thức giai cấp sâu sắc và nhạy bén, tập trung hơn, nhất quán hơn- đó là tính Đảng. Tính Đảng là tính giai cấp tự giác nhất, triệt để nhất, có ý chí chiến đấu không khoan nhƣợng cho một mục tiêu xác định. Hay nói theo Lê nin “ Tính Đảng là kết quả và là sự biểu hiện về chính trị của những sự đối lập về giai cấp phát triển đến cao độ. Ngƣợc lại, để tiến hành một cuộc đấu tranh giai cấp công khai và rộng rãi, nhất thiết phải phát triển tính Đảng triệt để” ”[30]. Những luận điểm quan trọng của tính Đảng đƣợc thể hiện trong tác phẩm nổi tiếng của V.I. Lênin về Tổ chức Đảng và văn học 20