Luận văn tốt nghiệp: Chăm sóc bệnh nhân sau phẫu thuật cắt Amidan

ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Amidan khẩu cái (Amidan) có vai trò rất quan trọng trong miễn dịch bảo vệ<br /> cơ thể, nhưng do nằm ngay ngã tư đường ăn – đường thở nên nó thường xuyên<br /> tiếp xúc với các tác nhân gây bệnh nên rất dễ bị viêm. Khi bị viêm quá nhiều lần<br /> thì nó lại trở thành tác nhân bất lợi, gây ảnh hưởng cho bệnh nhân.<br /> Viêm A là bệnh hay gặp nhất trong các bệnh TMH. Thường gặp 2 thể đó là<br /> viêm Amidan quá phát và viêm Amidan mạn tính. Amidan quá phát là một<br /> nguyên nhân thường gặp của sự tắc nghẽn đường hô hấp trên ở trẻ em và ảnh<br /> hưởng đến chức năng thở, phát âm, nuốt và nghe. Có thể giải quyết triệt để được<br /> vấn đề này bằng PT.<br /> Cắt A là PT chiếm tỷ lệ cao nhất trong các phẫu thuật của TMH. Tỷ lệ ở<br /> Pháp là 25%, Đức: 17% và ở Việt Nam khoảng 30% trong các PT TMH.<br /> PT cắt Amidan đã thay đổi từ khi xuất hiện đến nay. Trước đây nó được coi<br /> là một thủ thuật ngoại trú. Sau đó các nhà PT TMH nhận thấy có nhiều nguy<br /> hiểm cho BN: chảy máu, nhiễm trùng … nhất là các bệnh nhân ở xa viện. Do<br /> vậy đến 1938 đã quyết định PT này phải tiến hành tại bệnh viện và BN phải nằm<br /> lưu ít nhất là 1 ngày.<br /> Đây là một PT rất thường quy nhưng cũng rất hay gặp tai biến, để PT cho<br /> kết quả tốt nhất không những cần phẫu thuật viên có tay nghề và kinh nghiệm<br /> mà còn cần vai trò rất quan trọng của người điều dưỡng luôn theo sát, theo dõi<br /> từng diễn biến của BN sau PT, chăm sóc và thực hiện y lệnh đúng đủ. Để đáp<br /> ứng tốt những vấn đề nêu ở trên “chuyên đề chăm sóc bệnh nhân sau phẫu<br /> thuật cắt Amidan” được tiến hành thực hiện nội dung:<br /> 1. Mô tả đặc điểm bệnh lí viêm Amidan trước, sau PT.<br /> 2. Lập kế hoạch chăm sóc BN sau PT cắt Amidan theo qui trình điều dưỡng<br /> <br /> 1<br /> <br /> I. TỔNG QUAN VỀ AMIDAN VÀ PT AMIDAN<br /> 1.1.<br /> <br /> Giải phẫu sinh lí Amidan:<br /> <br /> 1.1.1. Giải phẫu sinh lí: [2],[6], [8]<br /> 1.1.1.1. Khẩu cái: ngăn cách ổ mũi với ở miệng, gồm khẩu cái cứng (có hình<br /> vòm), khẩu cái mềm (hay màn hầu)<br /> 1.1.1.2. Miệng, lưỡi, hầu:<br /> -<br /> <br /> Chức năng vận động cơ học ở miệng: Cắt, nghiền, nhai, nuốt, nhào<br /> <br /> trộn, vận chuyển.<br /> Nhai: Cắt, nghiền, thấm nước bọt  tăng diện tích tiếp xúc với enzym, dễ nuốt,<br /> phá vỡ màng bọc cellulose.<br /> Nuốt: đẩy thức ăn từ miệng  họng  thực quản  dạ dày<br /> -<br /> <br /> Chức năng bài tiết dịch: Nước bọt: Enzym Amylase, chất nhày<br /> <br /> 1.1.1.3. Amidan:<br /> Hay đúng hơn phải gọi là Amidan khẩu cái nằm ở họng miệng là bộ phận<br /> quan trọng nhất và lớn nhất của hệ thống vòng Waldaye, nằm giữa trụ trước(Cơ<br /> màn hầu - lưỡi), và trụ sau(cơ màn hầu-họng). Vòng này là vòng bảo vệ đầu tiên<br /> của họng (sau đó mới đến vòng bảo vệ thứ 2 các hạch vùng cổ, đầu mặt).<br /> Amidan nằm ngay eo họng, là ngã tư đường ăn và thở, người ta ví nó như 2 tiền<br /> đồn bảo vệ cơ thể chống các yếu tối gây bệnh từ ngoài vào. Khi vùng họng bị<br /> các yếu tố gây bệnh xâm nhập, phản ứng bảo vệ cơ thể chống các vi khuẩn,<br /> kháng nguyên lạ tại Amidan mạnh hơn nhiều ở các hạch lympho khác.<br /> <br /> 2<br /> <br /> Thang Long University Library<br /> <br /> Hình 1.1: Amidan khẩu cái<br /> Amidan là nơi sản sinh chủ yếu các tế bào Lympho và một số ít bạch cầu<br /> đơn nhân. Những tế bào đó được sinh ra từ trung tâm mầm. Từ đó các tế bào<br /> lympho rời khỏi lớp nền để vào trong những hốc biểu mô, còn một số ít tế bào<br /> đơn nhân rời lớp nền, chui qua lớp biểu mô rơi vào các khe Amidan.<br /> Thực ra các tế bào đơn nhân do Amidan sản xuất có khả năng thực bào rất<br /> ít, Chính những bạch cầu đa nhân thoát ra từ mao mạch và xen lẫn bạch cầu đơn<br /> nhân mới là lực lượng chủ yếu diệt vi khuẩn bằng cách thực bào. Còn Amidan<br /> sản xuất ra tế bào Lympho là chủ yếu (65-85%) và chia làm 2 loại: Lympho bào<br /> T (mà trung tâm huấn luyện là Thymus) và Lympho bào B (Trung tâm huấn<br /> luyện ở gà là Bursa Fabricius; ở người là Amidan, ruột thừa, mảng peyer…<br /> Trong tổ chức Amidan 47-64% là Lympho bào B, còn lại 10-20% là lympho bào<br /> T. Loại B với hình thái biệt hóa cao là tương bào có vai trò trung đáp ứng miễn<br /> dịch dịch thể nghĩa là tạo các Immuno Globulin (Chiappina và Corbetta) còn loại<br /> T có vai trò trong đáp ứng miễn dịch qua trung gian tế bào nhờ vai trò của một<br /> loạt các chất do những tế bào T tiết ra có tên chung là Lymphokin. Các lympho<br /> bào B sản xuất và chứa IgG chiếm 37,3%, chứa IgA là 29,9%, chứa IgM là<br /> 15,7% còn các lympho bào sản xuất IgD, IgE có tỷ lệ rất ít. Những lympho bào<br /> 3<br /> <br /> sản xuất Immuno Globulin này tập trung chủ yếu ở lớp dưới biểu mô (50%) còn<br /> thì rải rác trong lớp biểu mô (nằm trong các hốc biểu mô) Còn ở trung tâm mầm<br /> chỉ có mặt rất ít.<br /> Amidan có vai trò rất quan trọng trong miễn dịch bảo vệ cơ thể như vậy.<br /> Song, do nằm ngay ngã tư đường ăn – đường thở, nó thường xuyên tiếp xúc các<br /> tác nhân gây bệnh nên cũng rất dễ bị viêm nhiễm. Nhất là nó có những hốc<br /> thường sâu, đáy rộng, lại có những khe ngách phụ nên hốc đó như cái túi cùng<br /> chứa các tế bào do Amidan sản xuất, đồng thời cũng chứa các vi khuẩn, cặn mủ,<br /> bã đậu,… Những Amidan như vậy dễ bị viêm mãn tính với những đợt tái phát và<br /> người ta ví những khe hốc chứa vi khuẩn, cặn mủ đó như những lò “viêm”. Khi<br /> cơ thể khỏe mạnh thì nó chống lại được các vi khuẩn và tác nhân gây bệnh,<br /> nhưng khi cơ thể suy yếu, những vi khuẩn của “lò viêm” lại nổi lên gây tác hại ở<br /> các bộ phận khác như khớp, thận, tim,…<br /> -<br /> <br /> Mặt ngoài: Dính với thành hầu. Ở mặt này Amidan được bọc bằng 1<br /> <br /> lớp vỏ xơ làm Amidan ngăn cách với thành bên họng bởi một khoảng gọi là<br /> khoảng quanh Amidan. Khoảng này chứa tổ chức liên kết lỏng lẻo, có các sợi<br /> liên kết và một số cơ Amidan – lưỡi. Nửa dưới mặt ngoài có cuống Amidan (là<br /> nơi bó mạch thần kinh chạy vào Amidan nên khó bóc tách và dễ chảy máu khi<br /> phẫu thuật. Ngược lại các phần khác của khoảng quanh Amidan rất dễ bóc tách.<br /> Chính khoảng này cũng là nơi dễ tụ mủ khi Amidan bị viêm nhiễm nặng, tạo nên<br /> viêm tấy hoặc áp xe quanh Amidan. Qua thành họng Amidan còn liên quan đến<br /> động mạch và tĩnh mạch cảnh trong, các dây thần kinh IX,X,XI,XII, dây giao<br /> cảm cổ.<br /> <br /> 4<br /> <br /> Thang Long University Library<br /> <br /> Hình 1.2: Amidan bên trái<br /> - Mặt trong: hay mặt tự do, không nhẵn đều, có những lỗ, mỗi lỗ đổ vào<br /> một hốc rộng hẹp khác nhau, mặt này được phủ bởi một lớp niêm mạc liên tục<br /> với niêm mạc họng.<br /> - Bờ trước: dính vào trụ trước và cơ lưỡi – khẩu cái.<br /> - Mặt sau: dính vào trụ sau và cơ họng – khẩu cái.<br /> - Hai cực: Đều tự do, đặc biệt cực trên cách vòm của hai trụ bởi một hố<br /> là hố trên Amidan. Nhiều khi hố này có khe ăn sâu lấn cả phía trước, phía ngoài.<br /> Khe này hay bị nhiễm trùng gây ra viêm tấy hoặc Áp xe quanh Amidan.<br /> - Mạch và thần kinh: Động mạch Amidan là nhánh của động mạch khẩu<br /> cái lên, tách ra từ động mạch mặt (là một nhánh của động mạch cảnh ngoài).<br /> Tĩnh mạch Amidan: đổ vào tĩnh mạch khẩu cái. Bạch mạch: chạy vào các hạch<br /> cổ sâu, nhất là hạch góc hàm. Thần kinh: tách từ đám rối tạo nên bởi các nhánh<br /> của dây thần kinh lưỡi và dây IX.<br /> 1.1.1.4.Mô học của Amidan:<br /> Giống như cấu trúc của bạch huyết nghĩa là nhiều múi, chia ngăn bởi các<br /> tổ chức liên kết lưới-nội mô, chứa đựng nhiều nang Lympho, gồm những tập hợp<br /> bào Lympho, mỗi nang có một trung tâm sinh sản-(để phản ứng với kháng<br /> <br /> 5<br /> <br />