Tr n Xuân Bang - Trư ng THPT Chuyên Qu ng Bình<br />
<br />
M TS<br />
<br />
BÀI TOÁN ÁP D NG TÂM T C<br />
<br />
1. Các bài toán m ñ u.<br />
Bài toán 1.<br />
Cho hình vuông ABCD. Tìm ñi m M tho mãn :<br />
MA + 4MB + MC + 4MD = 5. AD .<br />
<br />
Gi i.<br />
Cách 1. G i G là tâm c a hình vuông ABCD.<br />
MA + 4MB + MC + 4MD = 5. AD<br />
⇔ MA + MC + 4MB + 4MD = 5. AD ⇔ 2MG + 8MG = 5. AD ⇔ GM = −<br />
<br />
1<br />
AD<br />
2<br />
<br />
Cách 2. G i G là ñi m sao cho GA + 4GB + GC + 4GD = 0 (1)<br />
Khi ñó MA + 4MB + MC + 4MD = 5. AD<br />
<br />
(<br />
<br />
) (<br />
<br />
) (<br />
<br />
) (<br />
<br />
)<br />
<br />
⇔ GA − GM + 4 GB − GM + GC − GM + 4 GD − GM = 5. AD<br />
<br />
1<br />
AD .<br />
2<br />
C n ph i xác ñ nh G t (1): GA + 4GB + GC + 4GD = 0<br />
⇔ −10.GM = 5. AD ⇔ GM = −<br />
<br />
D<br />
<br />
C<br />
<br />
V i m i O ta có:<br />
<br />
(OA − OG ) + 4 (OB − OG ) + (OC − OG ) + 4 (OD − OG ) = 0<br />
<br />
G<br />
<br />
1<br />
2<br />
1<br />
2<br />
OA + OB + OC + OD .<br />
10<br />
5<br />
10<br />
5<br />
A<br />
B<br />
2<br />
1<br />
2<br />
M<br />
Ch n O ≡ A: AG = AB + AC + AD .<br />
5<br />
10<br />
5<br />
1<br />
M t khác AB + AD = AC . Suy ra AG = AC .<br />
2<br />
Bình lu n: M t l i gi i ng n g n như cách 1 là nh vào các h s ñ c bi t ñ có th<br />
áp d ng ngay tính ch t " M trung ñi m c a AB ⇔ OA + OB = 2OM , ∀O ", nhưng r t khó<br />
áp d ng cho Bài toán 2 dư i ñây, trong khi cách 2 l i có hi u qu .<br />
OG =<br />
<br />
Bài toán 2.<br />
Cho hình vuông ABCD. Tìm ñi m M tho mãn :<br />
MA + 2MB + 3MC + 4 MD = 5. AD .<br />
Gi i.<br />
G i G là ñi m tho mãn: GA + 2GB + 3GC + 4GD = 0 (1). Khi ñó:<br />
MA + 2MB + 3MC + 4 MD = 5. AD<br />
⇔ GA − GM + 2 GB − GM + 3 GC − GM + 4 GD − GM = 5. AD<br />
<br />
(<br />
<br />
) (<br />
<br />
) (<br />
<br />
⇔ −10.GM = 5. AD ⇔ GM = −<br />
<br />
M t s bài toán áp d ng tâm t c<br />
10/2008<br />
<br />
1<br />
<br />
1<br />
AD .<br />
2<br />
<br />
) (<br />
<br />
)<br />
<br />
Tr n Xuân Bang - Trư ng THPT Chuyên Qu ng Bình<br />
<br />
V i m i O, ta có:<br />
(1) ⇔ ( OA − OG ) + 2 ( OA − OG ) + 3 ( OA − OG ) + 4 ( OA − OG ) = 0<br />
⇔ OG =<br />
<br />
1<br />
1<br />
3<br />
2<br />
OA + OB + OC + OD .<br />
10<br />
5<br />
10<br />
5<br />
<br />
D<br />
<br />
C<br />
<br />
O ≡ A:<br />
1<br />
3<br />
2<br />
AB + AC + AD<br />
5<br />
10<br />
5<br />
M t khác AB + AD = AC<br />
1<br />
1<br />
nên AG = AC + AD<br />
2<br />
5<br />
Bình lu n: ði m G ñư c xác ñ nh như th là tâm t<br />
c c a h ñi m A, B, C, D cùng b s th c 1, 2, 3, 4.<br />
<br />
G<br />
<br />
AG =<br />
<br />
M<br />
<br />
2. Tâm t c là gì ?<br />
<br />
A<br />
Cho h ñi m { Ai }i =1,n cùng v i b s th c {ki }i =1,n sao cho<br />
<br />
B<br />
<br />
n<br />
<br />
∑k<br />
<br />
≠ 0 , bao gi<br />
<br />
i<br />
<br />
i =1<br />
n<br />
<br />
cũng t n t i và duy nh t ñi m G sao cho<br />
<br />
∑ k GA = 0<br />
i<br />
<br />
(1).<br />
<br />
i<br />
<br />
i =1<br />
<br />
Th t v y, v i m t ñi m O tuỳ ý:<br />
n<br />
n<br />
<br />
n<br />
<br />
n<br />
<br />
n<br />
<br />
∑ k GA = 0 ⇔ ∑ k ( OA − OG ) = 0 ⇔ ∑ k OG = ∑ k OA ⇔ OG =<br />
i<br />
<br />
i<br />
<br />
i<br />
<br />
i =1<br />
<br />
i<br />
<br />
i<br />
<br />
i =1<br />
<br />
i<br />
<br />
i =1<br />
<br />
i<br />
<br />
i =1<br />
<br />
∑ k OA<br />
i<br />
<br />
i<br />
<br />
i =1<br />
<br />
(2).<br />
<br />
n<br />
<br />
∑k<br />
<br />
i<br />
<br />
i =1<br />
n<br />
<br />
N u còn có G' sao cho<br />
<br />
∑k G'A = 0<br />
i<br />
<br />
(3), tr t ng v (1) và (3) ta có<br />
<br />
i<br />
<br />
i =1<br />
n<br />
<br />
n<br />
<br />
n<br />
<br />
∑ k ( GA − G ' A ) = 0 ⇔ ∑ k ( GA + AG ') = 0 ⇔ ∑ k GG ' = 0 ⇔ GG ' = 0 ;<br />
i<br />
<br />
i<br />
<br />
i =1<br />
<br />
i<br />
<br />
i<br />
<br />
i<br />
<br />
i<br />
<br />
i =1<br />
<br />
i<br />
<br />
i =1<br />
<br />
n<br />
<br />
∑ k OA<br />
i<br />
<br />
ho c là, tương t G, ta có OG ' =<br />
<br />
i<br />
<br />
(4), khi ñó t (2) và (4) suy ra<br />
<br />
i =1<br />
n<br />
<br />
∑k<br />
<br />
i<br />
<br />
i =1<br />
<br />
OG = OG ' .<br />
<br />
C hai cách ñ u d n ñ n G' ≡ G.<br />
ði m G ñư c g i là tâm t c c a h ñi m { Ai }i =1,n cùng v i b s th c<br />
{ki }i =1,n , vi t t t { Ai ( ki )}i =1,n .<br />
Khi k1 = k2 = ... kn ≠ 0 thì G ñư c g i là tr ng tâm c a h ñi m { Ai }i =1,n .<br />
• Sau ñây là m t s k t qu ñ c bi t.<br />
<br />
M t s bài toán áp d ng tâm t c<br />
10/2008<br />
<br />
2<br />
<br />
Tr n Xuân Bang - Trư ng THPT Chuyên Qu ng Bình<br />
<br />
KQU 1. Cho hai ñi m A, B phân bi t và các s th c α , β không ñ ng th i<br />
b ng không.<br />
Vì α MA + β MB = (α + β ) MA + β AB nên:<br />
1) N u α + β = 0 thì không t n t i M sao cho α MA + β MB = 0 .<br />
2) N u α + β ≠ 0 thì t n t i duy nh t M sao cho α MA + β MB = 0 .<br />
α OA + β OB<br />
β<br />
, ch ng h n AM =<br />
AB<br />
α +β<br />
α +β<br />
KQU 2. Cho tam giác ABC và các s th c α , β , γ không ñ ng th i b ng<br />
không. Vì α MA + β MB + γ MC = (α + β + γ ) MA + β AB + γ AC nên:<br />
1) N u α + β + γ = 0 thì không t n t i M sao cho<br />
α MA + β MB + γ MC = 0 .<br />
2) N u α + β + γ ≠ 0 thì t n t i duy nh t M sao cho<br />
α MA + β MB + γ MC = 0 .<br />
<br />
Khi ñó, v i m i ñi m O, ta có: OM =<br />
<br />
Khi ñó, v i m i ñi m O, ta có:<br />
OM =<br />
<br />
α OA + β OB + γ OC<br />
β<br />
γ<br />
, ch ng h n AM =<br />
AB +<br />
AC<br />
α + β +γ<br />
α + β +γ<br />
α + β +γ<br />
<br />
3. Các ví d áp d ng.<br />
VD1. Cho tam giác ABC . Tìm ñi m M sao cho<br />
a) MA + 2MB + 3MC = 0<br />
b) MA + 2MB − 3MC = 0<br />
HD. a) Theo KQU 2. v i α = 1, β = 2, γ = 3 ,<br />
suy ra v i m i O:<br />
B<br />
<br />
A<br />
P<br />
<br />
N<br />
I<br />
<br />
E<br />
M<br />
J<br />
<br />
1<br />
1<br />
1<br />
MA + 2MB + 3MC = 0 ⇔ OM = OA + MB + OC<br />
6<br />
3<br />
2<br />
2<br />
3<br />
1<br />
1<br />
Cách 1: Ch n O ≡ A, ta có AM = AB + AC = AB + AC<br />
6<br />
6<br />
3<br />
2<br />
<br />
Khi ñó ñi m M là d nh c a hình bình hành APMN, tromg ñó:<br />
1<br />
1<br />
AB,<br />
AN = AC<br />
3<br />
2<br />
1<br />
2<br />
1<br />
1<br />
Cách 2. Ch n O ≡ C, ta có CM = CA + CB = CA + CB<br />
6<br />
6<br />
6<br />
3<br />
1<br />
3<br />
1<br />
1<br />
Cách 3. Ch n O ≡ B, ta có BM = BA + BC = BA + BC<br />
6<br />
6<br />
6<br />
2<br />
Theo KQU 1.<br />
Cách 4. T n t i E sao cho EA + 2 EB = 0<br />
Khi ñó MA + 2MB + 3MC = 0 ⇔ 3ME + 3MC = 0 ⇔ ME = − MC<br />
Cách 5. Tt n t i I sao cho IA + 3IC = 0<br />
AP =<br />
<br />
M t s bài toán áp d ng tâm t c<br />
10/2008<br />
<br />
3<br />
<br />
C<br />
<br />
Tr n Xuân Bang - Trư ng THPT Chuyên Qu ng Bình<br />
<br />
1<br />
Khi ñó MA + 2MB + 3MC = 0 ⇔ 4MI = −2MB ⇔ MI = − MB<br />
2<br />
Cách 6. T n t i J sao cho 2 JB + 3JC = 0<br />
1<br />
Khi ñó MA + 2MB + 3MC = 0 ⇔ 5MJ = − MA ⇔ MJ = − MA<br />
2<br />
b) Theo KQU 2. v i α = 1, β = 2, γ = −3 ⇒ α + β + γ = 0 suy ra không có<br />
<br />
ñi m M nào như h .<br />
VD2. Cho tam giác ABC và ñư ng th ng d. Tìm ñi m M trên d sao cho<br />
A<br />
MA + MB + 3.MC nh nh t.<br />
HD. V i G là ñi m sao cho GA + GB + 3.GC = 0 (1).<br />
Khi ñó: MA + MB + 3.MC = 6.MG = 6MG<br />
<br />
E<br />
G<br />
C<br />
<br />
B<br />
<br />
MA + MB + 3.MC nh nh t ⇔ MG nh nh t<br />
<br />
⇔ M là hình chi u c a G trên d.<br />
M<br />
d<br />
Theo KQU 2. v i α = 1, β = 1, γ = 3 :<br />
1<br />
1<br />
1<br />
2<br />
(1) ⇔ CG = CA + CB = CA + CB = CE (E là trung ñi m c a c nh AB)<br />
5<br />
5<br />
5<br />
5<br />
<br />
(<br />
<br />
)<br />
<br />
VD3. Cho tam giác ABC. Tìm t p h p nh ng ñi m M sao cho<br />
2 MA + MB + MC = MA + 2.MB + 3.MC<br />
HD. V i G là tr ng tâm tam giác ABC,<br />
ta có: MA + MB + MC = 3.MG .<br />
G i I là ñi m sao cho IA + 2.IB + 3.IC = 0<br />
(I ñư c xác ñ nh như M trong VD1.a)<br />
Khi ñó: 2 MA + MB + MC =2 3.MG = 6MG,<br />
<br />
A<br />
<br />
d<br />
<br />
•G<br />
<br />
A<br />
<br />
M<br />
<br />
A<br />
<br />
•<br />
I<br />
<br />
B<br />
<br />
C<br />
<br />
MA + 2.MB + 3.MC = 6.MI = 6MI<br />
<br />
T gi thi t, suy ra: MG = MI ⇔ M thu c trung tr c d c a ño n GI.<br />
VD4. Cho tam giác ABC, hai ñi m M, N thay ñ i sao cho:<br />
MN = 4.MA + MB − 2.MC<br />
<br />
Ch ng minh r ng ñư ng th ng MN luôn ñi qua m t ñi m c ñ nh.<br />
HD. G i I là ñi m sao cho 4.IA + IB − 2.IC = 0 (1)<br />
MN = 4.MA + MB − 2.MC ⇔ IM = −2.IN . Suy ra (MN) ñi qua I là ñi m c ñ nh,<br />
hoàn toàn ñư c xác ñ nh b i (1).<br />
I<br />
Th t v y, Theo KQU 2. v i α = 4, β = 1, γ = −2 ,<br />
A<br />
<br />
1<br />
2<br />
3<br />
3<br />
Cách 2. Theo Theo KQU 1. t n t i F sao cho 4.FA + FB = 0<br />
<br />
suy ra: AI = AB − AC .<br />
<br />
E•<br />
•<br />
<br />
B<br />
M t s bài toán áp d ng tâm t c<br />
10/2008<br />
<br />
4<br />
<br />
•F<br />
<br />
•<br />
•<br />
<br />
C<br />
<br />
Tr n Xuân Bang - Trư ng THPT Chuyên Qu ng Bình<br />
<br />
2<br />
(1) ⇔ −5.FI = 2.IC ⇔ FI = − FC<br />
3<br />
Cách 3.<br />
Ta có th có cách tìm I theo cách sau:<br />
4.IA + IB − 2.IC = 0 ⇔ 2.IA − 2.IC + 2.IA + IB = 0<br />
⇔ 2.CA + 3.IE + 2.EA + EB = 0<br />
2<br />
Ch n E sao cho 2.EA + EB = 0 . Khi ñó EI = CA<br />
3<br />
<br />
VD5. Cho tam giác ABC nh n n i ti p trong<br />
ñư ng tròn (O). Tìm ñi m M thu c (O) sao cho<br />
MA + MB − MC nh nh t, l n nh t.<br />
<br />
I•<br />
<br />
A<br />
E<br />
<br />
HD. G i I là ñi m sao cho IA + IB − IC = 0 (1)<br />
Khi ñó MA + MB − MC = IM = IM<br />
<br />
•<br />
O<br />
<br />
B<br />
(1) ⇔ IA = BC .<br />
C<br />
Tam giác ABC nh n nên I ngoài (O).<br />
Như th IM l n nh t, nh nh t khi ñư ng th ng IM ñi qua tâm (O).<br />
C th là:<br />
MA + MB − MC l n nh t ⇔ M ≡ F, MA + MB − MC nh nh t ⇔ M ≡ E.<br />
<br />
F<br />
<br />
VD6. Cho t giác ABCD. Tìm t p h p nh ng ñi m M sao cho<br />
MA + MB + MC + MD = MA + MB − 2MC<br />
<br />
HD. G i G là ñi m sao cho GA + GB + GC + GD = 0 (G là tr ng tâm c a t giác)<br />
MA + MB + MC + MD = MA + MB − 2MC ⇔ 4.GM = CA + CB<br />
1<br />
⇔ M thu c ñư ng tròn tâm G bán kính R =<br />
CA + CB<br />
4<br />
<br />
VD7. Cho hình vuông ABCD c nh a.<br />
M t ñi m M di ñ ng tho mãn:<br />
T = 4MA − MB − MC − MD<br />
Tìm t p h p M sao cho T = a.<br />
M<br />
HD. G i I là ñi m sao cho 4 IA − IB − IC − ID = 0 .<br />
Khi ñó T = - IM ⇒ a = T = IM.<br />
Suy ra M thu c ñư ng tròn (I, a).<br />
Ta ch c n xác ñ nh I:<br />
Theo Theo KQU 2. v i α = 4, β = −1, γ = −1, δ = −1<br />
suy ra: AI = − ( AB + AC + AD ) = −2 AC = − AE<br />
4. Các bài toán tương t .<br />
4.1. Cho tam giác ABC. Tìm ñi m M tho :<br />
M t s bài toán áp d ng tâm t c<br />
10/2008<br />
<br />
5<br />
<br />
E<br />
D<br />
<br />
A<br />
<br />
I<br />
<br />
C<br />
B<br />
<br />