Nâng cao các kỹ năng về di truyền, sinh sản và lai tạo giống bò thịt nhiệt đới- chương 24

Chia sẻ: Nguyen Vuong | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:17

Thêm vào BST

Báo xấu

128
lượt xem 17
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Nâng cao các kỹ năng về di truyền, sinh sản và lai tạo giống bò thịt nhiệt đới.Chương 24: Thụ tinh nhân tạo bò.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Nâng cao các kỹ năng về di truyền, sinh sản và lai tạo giống bò thịt nhiệt đới- chương 24

Thô tinh nh©n t¹o bß G.J. Fawcett, R.G. Miller, B. Burns, R.M. Burns hµnh kh¸m an toµn vµ hîp vÖ sinh. §Ó dÔ dµng Giíi thiÖu ®−a tay vµo, ph¶i b«i tr¬n tay b»ng dÇu b«i tr¬n dïng trong s¶n khoa, n−íc hoÆc xµ phßng vµ Trong ch−¬ng nµy chóng t«i sÏ th¶o luËn c¸c chôm c¸c ®Çu ngãn tay thµnh d¹ng h×nh nãn. khÝa c¹nh kh¸c nhau khi sö dông thô tinh nh©n t¹o (TTNT) cho bß. C¸c ph¹m vi th¶o luËn gåm: C¸c c¬ quan bªn trong • C¬ quan sinh s¶n cña bß c¸i ¢m ®¹o. Dµi tõ 24-30cm víi nhiÒu líp v¸ch • Chu kú ®éng dôc vµ c¸c hocmon sinh dôc c¬. C¸ch mÐp ©m hé 10 cm vÒ phÝa trong däc • Gi¶i ®«ng tinh vµ chuÈn bÞ sóng theo ®¸y ©m ®¹o lµ èng dÉn n−íc tiÓu tõ bãng • Thô tinh cho bß c¸i ®¸i. Nã ®æ vµo trong ©m ®¹o qua lç gÇn tói • VÖ sinh thõa niÖu ®¹o. • C¸c sai sãt trong kü thuËt thô tinh Cæ tö cung. Dµi tõ 3-10cm, cã ®−êng kÝnh tõ • Lùa chän bß vµ c«ng t¸c chuÈn bÞ 1,5-6cm. Cæ tö cung ë bß Bos indicus lín h¬n vµ • C¸ch ph¸t hiÖn ®éng dôc t¨ng kÝch th−íc cïng víi ®é tuæi, lµ n¬i nèi gi÷a • G©y ®éng dôc ®ång lo¹t ©m ®¹o vµ tö cung. Nã h¬i cøng h¬n so víi c¸c • B×nh b¶o qu¶n tinh bé phËn kh¸c cña c¬ quan sinh s¶n vµ th−êng • C¸c bÖnh vÒ ®−êng sinh dôc ®−îc ®Þnh vÞ b»ng c¸ch sê nhÑ nhµng xung • Quy tr×nh dÉn tinh quanh ®¸y chËu. VÞ trÝ cña cæ tö cung sÏ thay ®æi theo tuæi cña C¬ quan sinh s¶n cña bß c¸i bß vµ giai ®o¹n cã chöa. §èi víi bß kh«ng cã chöa, ®Ó kh¸m cæ tö cung vµ c¸c phÇn cßn l¹i Sù hiÓu biÕt ®óng vÒ vÞ trÝ, cÊu t¹o vµ chøc n¨ng cña c¬ quan sinh s¶n kh«ng cÇn ph¶i ®−a tay cña c¸c c¬ quan sinh dôc lµ cÇn thiÕt, gióp ng−êi dÉn tinh viªn thùc hiÖn dÉn tinh cã hiÖu qu¶ mµ vµo s©u qu¸ khuûu tay. ë bß t¬, cã thÓ cÇm kh«ng g©y tæn th−¬ng cho bß c¸i. ®−îc cæ tö cung khi ®−a tay vµo s©u ®Õn cæ tay. Tuy nhiªn, nã cã thÓ bÞ kÐo ra khái tÇm NiÖu qu¶n tay víi do søc kÐo cña khèi l−îng thai khi bß ¢m ®¹o Manh nang Tr. trµng Th©n T.cung cã chöa. HËu m«n Cã mét ®−êng èng hÑp xuyªn qua gi÷a cæ tö ¢m m«n cung, èng nµy cã d¹ng xo¾n vµ th−êng khÐp Sõng tö cung Lç niÖu Buång trøng chÆt. §−êng èng nµy hÐ më khi bß ®éng dôc X−¬ng chËu Mµng treo vµ më réng khi bß ®Î. §iÓm b¾t ®Çu cña ®−êng Bãng ®¸i Loa kÌn Cæ tõ cung èng nµy ®−îc gäi lµ miÖng cæ tö cung. Nã nh« Vßi Falop vµo phÝa trong ©m ®¹o t¹o nªn mét tói mï. CÊu tróc chi tiÕt cña cæ tö cung C¬ quan sinh dôc bß c¸i lç cæ tö cung C¸c c¬ quan bªn ngoµi HËu m«n ®−îc cÊu t¹o bëi c¸c c¬ vßng nh»m duy tr× chÊt chøa cña trùc trµng. PhÝa d−íi hËu m«n lµ c¸c m«i cña ©m hé, lµ cöa ®i vµo ©m ®¹o. ©m ®¹o nÕp gÊp vßng tói mï KiÓm tra qua trùc trµng th©n tö cung C¸c phÇn kh¸c nhau cña c¬ quan sinh s¶n cã thÓ Tö cung. Bao gåm th©n vµ 2 sõng tö cung. x¸c ®Þnh ®−îc b»ng tay khi sê qua thµnh ®µn håi Th©n tö cung dµi 2-3cm sau ®ã t¸ch ra thµnh 2 cña trùc trµng. Dïng g¨ng tay dµi cã thÓ tiÕn sõng. Khi sê kh¸m cã c¶m gi¸c dµi h¬n v× c¸c 147
sõng ®−îc liªn kÕt víi nhau bëi d©y ch»ng trong ra progesteron (hocmon an thai). kho¶ng 12cm sau ®ã míi t¸ch lµm hai. Hai sõng tö cung dµi kho¶ng 35-40 cm, cã Sinh lý sinh s¶n bß c¸i ®−êng kÝnh tõ 2cm trë lªn. Sõng tö cung cã thµnh dµy, ®µn håi vµ cã nhiÒu m¹ch m¸u nh»m Chu kú ®éng dôc vµ c¸c hocmon cung cÊp dinh d−ìng nu«i thai. Khi bß c¸i t¬ b¾t ®Çu thµnh thôc sinh dôc c¸c §Ó h×nh dung ®−îc tö cung, h·y ®æ ®Çy n−íc buång trøng b¾t ®Çu cã ho¹t ®éng chøc n¨ng vµo mét phÇn cña g¨ng tay vµ sê l−ít trªn ®iÓm theo chu kú. Chu kú nµy bao gåm c¸c sù kiÖn b¾t ®Çu cña 2 ngãn tay. Nã gÇn gièng víi kÝch chuÈn bÞ cho viÖc phèi gièng, thô thai vµ mang th−íc, h×nh d¸ng vµ ®é cøng cña tö cung khi bß thai. NÕu sù mang thai kh«ng s¶y ra, chu kú l¹i t¬ kh«ng cã thai. D©y ch»ng cã thÓ ®−îc sê thÊy ®−îc lÆp l¹i ®Ó chuÈn bÞ cho 1 chu kú phèi gièng khi kh¸m b»ng c¸ch mãc ngãn tay bªn d−íi nã. míi. C¸ch nµy ®−îc dïng ®Ó gióp co tö cung vµo Chu kú ®éng dôc cã ®é dµi trung b×nh lµ 21 trong xoang chËu. ë bß c¸i t¬ sù co c¬ cæ tö ngµy, dao ®éng kho¶ng 18 ®Õn 24 ngµy. cung cã thÓ lµ nguyªn nh©n tö cung cuén l¹i khi C¸c giai ®o¹n cña chu kú ®éng dôc bµn tay ng−êi kh¸m thai xoa nhÑ nhµng. §iÒu nµy gióp x¸c ®Þnh dÔ dµng cÊu tróc cña tö cung. 1.Giai ®o¹n ®éng dôc (®éng dôc-sù thÌm muèn sinh dôc). §©y lµ thêi kú ho¹t ®éng sinh dôc khi èng dÉn trøng. Cßn ®−îc gäi lµ vßi Falop, dµi con c¸i sÏ chÊp nhËn phèi gièng - thêi gian trung 20-25cm víi ®−êng kÝnh kho¶ng 1-2mm. Nã b×nh nh− sau: ch¹y dµi tõ ®Çu mót cña sõng tö cung ®Õn phÇn Bß t¬: 12 giê høng trøng bao quanh buång trøng. èng dÉn Bß sinh s¶n: 18 giê trøng rÊt khã ph¸t hiÖn khi sê kh¸m. Sù thô tinh Dao ®éng: 6 - 30h ®−îc x¶y ra trong èng dÉn trøng. 2. Giai ®o¹n sau ®éng dôc. Tõ ngµy 1 ®Õn ngµy Buång trøng. Buång trøng cã thÓ dÔ dµng sê 5 cña chu kú. Giai ®o¹n nµy con c¸i kh«ng chÊp thÊy däc theo phÝa bªn c¹nh sõng tö cung. nhËn cho con kh¸c nh¶y lªn. Kho¶ng 50% bß c¸i Buång trøng cã d¹ng h×nh ovan víi kÝch th−íc vµ 90% bß t¬ bÞ ch¶y m¸u. Sau ®éng dôc rông tuú thuéc vµo tuæi vµ gièng (th−êng cã h×nh trøng x¶y ra trong thêi gian nµy vµ thÓ vµng b¾t d¸ng gièng qu¶ h¹ch). ®Çu ph¸t triÓn. Nh÷ng ng−êi cã kinh nghiÖm cã kh¶ n¨ng ph¸t Chó ý: Sù ch¶y m¸u trong giai ®o¹n nµy kh«ng hiÖn c¸c cÊu tróc trªn buång trøng. Trøng ph¸t cã nghÜa lµ bß ®· thô thai. triÓn trong c¸c bao no·n (môn chøa dÇy dÞch láng) n»m trªn bÒ mÆt cña buång trøng. Lóc 3. Giai ®o¹n yªn tÜnh (gi÷a hai lÇn ®éng dôc). trøng s¾p rông, c¸c bao no·n rÊt mÒm vµ linh Tõ ngµy thø 5 ®Õn ngµy thø 19, cã ®Æc ®iÓm lµ ®éng, víi kÝch th−íc ®−êng kÝnh kho¶ng 2cm. bß kh«ng cã sù thÌm muèn sinh dôc. NÕu bß cã thai nã bá qua giai ®o¹n nµy vµ ®i vµo giai Khi bao no·n vì trøng ®−îc th¶i ra, ®Ó l¹i mét ®o¹n kh«ng ®éng dôc (kh«ng cã chu kú). hè lâm vµ nhanh chãng ®−îc lÊp ®Çy b»ng c¸c m«. Sau 3-5 ngµy c¸c m« nµy ph¸t triÓn h×nh 4. Giai ®o¹n tiÒn ®éng dôc. Vµo ngµy thø 19 thµnh thÓ vµng. ®Õn ngµy thø 21 cña chu kú. §©y lµ giai ®o¹n chuÈn bÞ cho ho¹t ®éng sinh dôc. ThÓ vµng. Nh÷ng tÕ bµo cña thÓ vµng s¶n sinh hiÖn t−îng kh«ng ®éng dôc No·n bao chÝn No·n bao §©y lµ hiÖn t−îng thiÕu v¾ng chu kú ho¹t ®éng ®ang ph¸t Trøng sinh dôc Nã cã thÓ x¶y ra do bß mang thai bÞ øc triÓn chÕ do tiÕt s÷a hoÆc do t×nh tr¹ng dinh d−ìng No·n bao vì M« ®Öm nghÌo nµn. ®iÒu hoµ chu kú ®éng dôc ThÓ vµng M¹ch qu¶n Toµn bé c¸c giai ®o¹n cña chu kú sinh dôc ®−îc MÆt c¾t cña buång trøng ®iÒu hoµ bëi c¸c hocmon. 148
ThuËt ng÷ hocmon víi nghÜa lµ: “b¾t ®Çu vËn thay ®æi hµnh vi cña bß vµ g©y ra hiÖn t−îng ®éng” “®¸nh thøc”. Hocmon lµ c¸c tÝn hiÖu ®éng dôc, tøc lµ bß “®éng hín” hay “®éng ho¸ häc ®−îc tiÕt ra tõ c¸c tuyÕn néi tiÕt kh«ng ®ùc”. §ång thêi oestrogen cßn t¸c ®éng ®Õn bé cã èng dÉn. Chóng ®−îc vËn chuyÓn qua m¸y sinh s¶n. M¸u ®−îc cung cÊp nhiÒu h¬n, ®−êng m¸u ®Ó cã hiÖu lùc ®èi víi c¸c c¬ quan c¬ quan sinh s¶n s½n sµng cho phèi gièng. ¢m ë xa. hé s−ng, trong lóc ®ã cæ tö cung vµ tö cung s¶n sinh rÊt nhiÒu niªm dÞch ch¶y thµnh d©y trong Mét trong nh÷ng vÝ dô vÒ hocmon lµ adrenalin. suèt. Nã ®−îc s¶n xuÊt tõ tuyÕn th−¬ng thËn (c¹nh thËn). Hocmon nµy ®−îc tiÕt vµo m¸u g©y nªn sù t¨ng nhÞp ®Ëp cña tim vµ kh¶ n¨ng h« hÊp. ®éng dôc Khi ng−êi ta ho¶ng sî tim ®Ëp m¹nh lªn do BiÕn ®æi ®−êng sinh dôc adrenalin t¨ng tiÕt. Hµnh vi ®éng dôc tõ n·o No·n bao trªn C¸c hocmon liªn quan ®Õn chu kú sinh s¶n buång trøng Còng gièng nh− hÇu hÕt c¸c chøc n¨ng cña c¬ thÓ, sinh s¶n ®−îc ®iÒu hoµ bëi n·o bé. N·o bé chi phèi sù sinh s¶n th«ng qua mét tuyÕn nhá – tuyÕn yªn - n»m ngay phÝa d−íi n·o. DÞch no·n bao No·n bao N·o nhËn c¸c tÝn hiÖu vµ c¸c kÝch thÝch tõ tÊt c¶ c¸c phÇn cña c¬ thÓ vµ tõ m«i tr−êng xung quanh. Nã ho¹t ®éng (thuéc tiÒm thøc) gièng nh− mét m¸y vi tÝnh vµ tæng hîp xö lý nh÷ng Giai ®o¹n 3. Sau ®éng dôc. Hocmon LH tÝn hiÖu ®ã. Khi cã ®Çy ®ñ c¸c tÝn hiÖu thuËn (Luteinising Hocmon) ®−îc tiÕt ra tõ thuú lîi, nã lµm cho tuyÕn yªn khëi ®éng chu kú tr−íc tuyÕn yªn sau khi ®éng dôc, ®¹t ®Ønh cao sinh s¶n. C¸c tÝn hiÖu bÊt lîi nh− t×nh tr¹ng c¬ kho¶ng 10 ®Õn 12h sau khi kÕt thóc chÞu ®ùc. thÓ sót kÐm, bÖnh tËt hay stress lµ nguyªn nh©n LH g©y rông trøng (phãng thÝch tÕ bµo trøng ra lµm gi¶m hoÆc dõng chu kú sinh dôc. khái bao no·n) vµ ph¸t triÓn thÓ vµng t¹i vÞ trÝ Giai ®o¹n 1. TiÒn ®éng dôc. Hocmon FSH trøng rông. (Follicle Stimulating Hocmon) ®−îc tiÕt tõ thuú tr−íc tuyÕn yªn sau khi nhËn ®−îc c¸c tÝn hiÖu chÝnh x¸c tõ n·o. sau ®éng dôc FSH t¸c ®éng lªn biÓu m« mÇm cña buång trøng ®Ó h×nh thµnh nªn no·n bao (no·n bao Graafian ) cã chøa tÕ bµo trøng. tiÒn ®éng dôc N·o T. yªn Buång trøng rông trøng thÓ vµng ho¸ Giai ®o¹n 2. §éng dôc. DÞch trong no·n bao chøa rÊt nhiÒu oestrogen (hocmon tÝnh c¸i). Giai ®o¹n 4. Yªn tÜnh. ThÓ vµng ph¸t triÓn vµ Oestrogen ®−îc s¶n xuÊt liªn tôc víi sè l−îng sau ®ã tõ 3 ®Õn 5 ngµy s¶n sinh ra progesteron nhá ë phÇn vá cña buång trøng. Nã t¹o ra (hocmon cã chöa). nh÷ng ®Æc tÝnh ph¸t triÓn ®Æc tr−ng cña con Progesteron t¸c ®éng lªn n·o øc chÕ tiÕt LH vµ c¸i. Víi l−îng lín ®−îc s¶n sinh bëi c¸c bao ho¹t ®éng sinh dôc. Progesteron cßn chuÈn bÞ c¬ no·n oestrogen t¸c ®éng lªn n·o cña bß, ®Çu quan sinh s¶n cho thêi kú mang thai vµ kÝch tiªn øc chÕ s¶n xuÊt thªm FSH vµ sau ®ã lµm 149
thÝch sù ph¸t triÓn cña tuyÕn vó. Sù mang thai T¸c ®éng cña oxytocin bÞ k×m h·m bëi t¸c ®éng ®−îc duy tr× bëi progesteron. cña adrenalin tiÕt ra khi con vËt sî h·i hoÆc lo l¾ng. yªn tÜnh Relaxin ®−îc sinh ra bëi thÓ vµng trong giai ®o¹n gÇn ®Î. Nã lµm gi·n d©y ch»ng xung quanh thÓ vµng x−¬ng ch©ô, cã t¸c dông lµm më réng ®−êng sinh dôc khi ®Î. Nã chÞu tr¸ch nhiÖm g©y ra nh÷ng ®Æc tÝnh "co gi·n" trong giai ®o¹n chöa cuèi. Gi¶i ®«ng tinh vµ chuÈn bÞ sóng Giai ®o¹n 5. Tr−êng hîp (a)- TiÒn ®éng dôc Gi¶i ®«ng tinh (hay Giai ®o¹n 1 tiÕp). NÕu vµo ngµy thø 19 cña chu kú mµ bß kh«ng cã thai th× tö cung tiÕt C¸c nghiªn cøu ®· chØ ra r»ng tû lÖ sèng tèi ®a ra c¸c hîp chÊt gièng hocmon ®−îc gäi lµ cña tinh trïng ®¹t ®−îc khi quy tr×nh gi¶i ®«ng prostaglandin. lµ qu¸ tr×nh ®¶o ng−îc cña quy tr×nh s¶n xuÊt vµ ®«ng l¹nh tinh. C¸c b−íc cña quy tr×nh s¶n xuÊt - Prostaglandin khi cã mÆt trong tinh dÞch ®ãng vµ ®«ng l¹nh lµ gi¶m tõ tõ nhiÖt ®é xuèng - gãp mét vai trß trong c¬ chÕ vËn ®éng cña tinh 1960C. trïng trong tö cung vµ èng dÉn trøng. §Ó ®¹t ®−îc sù ®¶o ng−îc nµy, cã nghÜa lµ n©ng - Prostaglandin tham gia vµo c¸c giai ®o¹n ®Çu nhanh nhiÖt ®é tõ -1960C lªn 50C ph¶i sö dông tiªn cña qu¸ tr×nh ®Î. mét dung dÞch gi¶i ®«ng. N−íc ®¹t ®−îc sù gi¶i Prostaglandin F2α vµ E2α tù nhiªn t×m thÊy ®«ng nhanh h¬n nhiÒu so víi kh«ng khÝ nãng. trong m« tö cung vµ cã t¸c dông g©y tiªu biÕn V× lý do ®ã kh«ng nªn gi¶i ®«ng trong kh«ng thÓ vµng (ph¸ thÓ vµng). §ã lµ nguyªn nh©n g©y khÝ, ñng cao su, b»ng miÖng hoÆc b»ng bß. Tû lÖ ngõng s¶n xuÊt progesteron vµ lo¹i bá ®−îc sù thô thai sÏ bÞ gi¶m thÊp nÕu tinh dÞch kh«ng k×m h·m ho¹t ®éng sinh dôc. §iÒu nµy cho phÐp ®−îc gi¶i ®«ng mét c¸ch ®óng ®¾n. §iÒu nµy ®Æc chu kú b¾t ®Çu trë l¹i. biÖt ®óng ®èi víi nh÷ng bß ®ùc cã tû lÖ thô thai tù nhiªn thÊp. Chó ý: NÕu tiªm prostaglandin tæng hîp trong 5 th¸ng ®Çu cã thai (dïng ®Ó g©y ®éng dôc ®ång C¸c ph−¬ng ph¸p gi¶i ®«ng tinh lo¹t) cã thÓ g©y sÈy thai do ph¸ huû thÓ vµng vµ lµm co c¬ tö cung. A. Tinh cäng r¹ Giai ®o¹n 5. Tr−êng hîp (b)-Kh«ng ®éng dôc a) §Æt c¸c cäng r¹ trong n−íc 350C ± 10C tèi do cã thai. Sù cã mÆt cña thai (®ang ph¸t triÓn thiÓu 30 gi©y. §iÒu nµy ¸p dông cho c¶ lo¹i thµnh bª) vµo ngµy thø 19 sÏ øc chÕ sù tiÕt cäng r¹ nhá vµ lo¹i cäng r¹ trung b×nh. prostaglandin tõ thµnh tö cung. V× vËy thÓ vµng b) §õng ®Ó ngËp cäng r¹ hoµn toµn, ®Ó phÝa ®Çu vÉn tån t¹i vµ tiÕt progesteron gióp duy tr× sù cäng r¹ n¹p tinh lé ra 1cm nh»m tr¸nh n−íc mang thai. vµo trong nÕu bÞ lçi trong lóc s¶n xuÊt. C¸c hocmon kh¸c Prolactin (Luteotrophine hocmon) ®−îc tiÕt ra tõ thuú tr−íc tuyÕn yªn. Nã cã ho¹t ®éng nh»m mÆt nhiÖt kÕ duy tr× thÓ vµng, khëi ®éng vµ duy tr× sù tiÕt s÷a. cäng Nã còng cã chi phèi ®Õn hµnh vi lµm mÑ. r¹ mùc Oxytocin (hocmon th¶i s÷a) ®−îc s¶n sinh tõ n−íc thuú sau cña tuyÕn yªn. Oxytocin g©y sù th¶i s÷a. Nã cßn g©y co bãp tö cung. T¸c ®éng nµy cßn bao gåm sù vËn ®éng cña tinh trïng ®Ó thô tinh, gióp ®Èy bª ra ngoµi khi ®Î vµ ®Èy nhau ra sau khi ®Î. 150
Lo¹i sóng nhá vµ vá nhùa bäc sóng chØ phï khái nit¬ láng lµ ph¶i ®−îc sö dông. Khi chän hîp cho cäng r¹ nhá. Trong khi sóng lo¹i trung vµ di chuyÓn tinh nªn lµm cµng thÊp bªn d−íi b×nh vµ vá nhùa bäc chØ phï hîp cho cäng r¹ cæ b×nh ®ùng tinh cµng yªn t©m h¬n, tèt h¬n lµ lo¹i trung b×nh. Lo¹i vá ®a n¨ng hoÆc vá nhùa phÝa d−íi ®−êng ngang ®Çu tiªn. víi nót mµu xanh cã thÓ ®−îc dïng chung cho Khi s¾p xÕp vµ chuyÓn tinh tõ b×nh b¶o qu¶n c¶ víi cäng r¹ nhá vµ trung b×nh vµ sö dông nit¬ ph¶i lu«n sö dông panh kÑp. NÕu cÇm víi sóng ®a n¨ng, sóng nhá hoÆc sóng trung b»ng tay sÏ nguy hiÓm do tay bÞ báng l¹nh vµ b×nh. còng g©y nguy h¹i cho tinh trïng do nhiÖt tõ Sóng b¾n tinh tay truyÒn sang. Pitton Nßng sóng Chèt Vßng kho¸ Khe Cäng r¹ §Çu chèt nhá Bét PVA Kh«ng khÝ KhÝa Nót b«ng C¸ch n¹p sóng b¾n cäng r¹ Dïng panh kÑp ®Ó lÊy cäng r¹ 1. X¸c ®Þnh giá chøa cäng r¹ cÇn t×m b»ng c¸ch xem b¶ng danh môc tinh. 5. §Æt tr¶ l¹i giá ®ùng tinh ®óng vÞ trÝ cña chóng vµ ®Ëy n¾p b×nh l¹i. C¸c cäng r¹ chØ gi¶i ®«ng mçi lÇn mét c¸i, tinh dÞch ph¶i ®−îc phèi cho bß cµng sím 6. ChØ nªn cÇm cäng r¹ vµo 2 ®Çu ®Ó tr¸nh cµng tèt ngay sau khi lÊy ra khái nit¬ láng. nhiÖt ®é thay ®æi g©y sèc cho tinh trïng. LÊy cäng r¹ tõ dung dÞch gi¶i ®«ng vµ lau kh« b»ng 2. §Æt vµ chuÈn bÞ hép dông cô. KiÓm tra nhiÖt kh¨n hoÆc giÊy mÒm. ®é dung dÞch gi¶i ®«ng, nã ph¶i vµo kho¶ng 350C (tham kh¶o c¸c ph−¬ng ph¸p gi¶i ®«ng CÇm ®Çu cäng r¹ phÝa 2 lÇn nót vµ xoay trßn trong ch−¬ng nµy). gi÷a ngãn tay c¸i vµ ngãn tay trá nh»m lµm láng nót, t¹o ®iÒu kiÖn dÔ dµng trong khi b¬m 3. N©ng c¸c mãc (quai) cña giá ®ùng tinh tõ tinh. KiÓm tra l¹i tªn vµ sè hiÖu bß ®ùc trªn r·nh khÝa, ®Ó nã ë ngang n¸ch cæ b×nh, nh− cäng r¹. vËy giá ®ùng tinh n»m ë vÞ trÝ ®èi diÖn, h¬n lµ n©ng nã lªn ®é cao mong muèn. Lµm kh« cäng r¹ 4. LÊy cäng r¹ tõ cãng ®ùng tinh b»ng panh kÑp, kÑp vµo phÇn ®Çu phÝa n¹p tinh mét c¸ch ch¾c ch¾n, l¾c m¹nh 2-3 lÇn vµ ®Æt ngay vµo dung dÞch gi¶i ®«ng. GiÊy lau VÈy cäng tinh ®Ó lo¹i bá nit¬ láng tõ nót b«ng n»m phÝa ®Çu cäng r¹ ®−îc s¶n xuÊt ë nhµ m¸y vµ lµm gi¶m ®Õn møc tèi thiÓu sù h− háng do bÞ næ hoÆc cäng r¹ bÞ nøt g·y. PhÇn ®Çu cäng r¹ phÝa n¹p tinh lu«n ®Ó phÝa ChØ gi÷ ë trªn cña cãng gi¶i ®«ng. ®Çu cuèi §Ó tr¸nh sù nguy hiÓm kh«ng ®¸ng cã ®èi víi tinh trïng cÇn l−u ý r»ng c¸c cäng r¹ sÏ kh«ng an toµn khi béc lé ra ngoµi vµ mét khi ®· lÊy ra 151
v¨n nót 10. §Èy pit t«ng vµo cho ®Õn khi tinh dÞch cã thÓ nh×n thÊy t¹i ®Çu cuèi cña vá sóng. Nh− vËy sÏ rót hÑp kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c ngãn tay Xoay vµ ngãn c¸i khi Ên pÝt t«ng trong khi dÉn tinh. Kh«ng ®−îc l¾p h¬n 2 sóng dÉn tinh trong cïng mét lóc. 11. Phèi tinh cho bß §Çu l¾p vµo sóng Sau khi dÉn tinh 1. Níi láng vßng kho¸. §õng ®Ó nã tr−ît vµo 7. L¾p cäng r¹ vµo sóng dÉn tinh, phÝa ®Çu do phÇn bÞ bÈn cña vá sóng. nhµ m¸y s¶n xuÊt (phÝa ®Çu n¹p tinh lªn trªn). Nßng sóng dÉn tinh (pit t«ng) ®−îc ®Èy lªn 2. Rót vá sóng ra khái nßng sóng, cäng r¹ sÏ mét chót. C¾m cäng r¹ theo mét ph−¬ng th¼ng ®−îc lÊy ra cïng víi vá sóng. ®øng vµ dïng kÐo gâ nhÑ nhµng vµo ®Çu cäng 3. KiÓm tra l¹i tªn, sè ®ît s¶n xuÊt cña bß ®ùc r¹ phÝa n¹p tinh. Nh− vËy sÏ lµm nh÷ng bät khÝ vµ ghi chÐp l¹i trong hå s¬ qu¶n lý phèi gièng. ch¹y lªn trªn vÒ phÝa nót kÑp. 4. Vøt bá vá sóng, cäng r¹ vµ sö lý theo c¸ch 8. Lau kÐo ®Ó tr¸nh sù nhiÔm bÈn do lÇn c¾t hîp vÖ sinh. cäng r¹ tr−íc. Gi÷ sóng ®· ®−îc l¾p cäng r¹ theo ph−¬ng th¼ng ®øng, ngang tÇm m¾t råi DÉn tinh cho bß dïng kÐo c¾t ngang víi gãc 900 so víi trôc cña cäng r¹ qua bät khÝ, phÝa d−íi ®Çu kÑp. Cäng Nh÷ng thö nghiÖm ®Çu tiªn vÒ thô tinh nh©n r¹ sÏ nh« ra tõ ®Çu cña sóng dÉn tinh Ýt nhÊt t¹o cho bß ®· b¬m tinh vµo ©m ®¹o. Song sù 1cm. Cïng víi viÖc c¾t cäng r¹ chÝnh x¸c, sÏ thô thai víi kü thuËt nµy thÊp. Mét vµi c¶i tiÕn ®¶m b¶o sù bÞt kÝn hoµn toµn gi÷a cäng r¹ vµ ®· thµnh c«ng víi viÖc TTNT theo ph−¬ng vá sóng, n¬i mµ nßng sóng ®Èy qua. Lau l−ìi ph¸p panh má vÞt khi tinh dÞch ®−îc b¬m vµo kÐo sau khi c¾t cäng r¹ nh»m tr¸nh sù nhiÔm trong cæ tö cung. Tû lÖ thô thai nh×n chung bÈn cho lÇn c¾t cäng r¹ sau. ®−îc t¨ng lªn sau khi ¸p dông kü thuËt trùc trµng-©m ®¹o. 9. Rót vá èng dÉn tinh tõ tói b¶o vÖ råi ®Æt vµo nßng sóng (tay chØ ®−îc cÇm vµo ®Çu vá ®· Kü thuËt trùc trµng-©m ®¹o ®−îc chÎ mét chót ®Ó gi÷ cho vá sóng s¹ch ) Trong kü thuËt trùc trµng-©m ®¹o, dông cô thô di chuyÓn vßng kho¸ lªn phÝa trªn ®o¹n h×nh tinh ®−îc ®−a vµo phÝa trong ©m ®¹o vµ ®−îc bóp m¨ng sau ®ã ®Èy vá èng dÉn tinh vµo s©u dÉn qua cæ tö cung nhê bµn tay ®eo g¨ng ë ®o¹n h×nh bóp m¨ng vµ Ên vßng kho¸ cho ®Õn trong trùc trµng. ®Çu cuèi cña cäng r¹, bªn trong ®Ønh cña vá sóng sao cho ngang b»ng (kh«ng bÞ lÖch). Ph−¬ng ph¸p dÉn tinh nµy cã hiÖu qu¶ nhÊt vÒ Xoay vßng kho¸ vµ ®Èy nã vµo trong ®o¹n ph−¬ng diÖn kÕt qu¶, c«ng lao ®éng vµ vÖ sinh. h×nh bóp m¨ng råi cè ®Þnh vá sóng ë vÞ trÝ Êy. cæ tö cung Trùc trµng sóng Buång trøng xoay vÆn kho¸ xoang chËu D©y ch»ng Sõng tö cung bãng ®¸i Ph−¬ng ph¸p dÉn tinh chi tiÕt 1. L¾p c¸c dông cô thô tinh. 2. §eo g¨ng tay vµ b«i tr¬n g¨ng tay b»ng chÊt b«i tr¬n, n−íc hoÆc xµ phßng. Cè g¾ng gi÷ tay 152
cÇm dông cô dÉn tinh cµng kh« cµng tèt. §õng 8. NhÑ nhµng ®−a sóng dÉn tinh vÒ phÝa tr−íc bao giê l¾p sóng dÉn tinh víi tay ®eo g¨ng. ®Õn khi ch¹m vµo mét vËt cøng, dÊu hiÖu ®· tíi cæ tö cung. NÕu sóng dÉn tinh bÞ gi÷ trong 3. Gi÷ sóng ®· n¹p tinh b»ng måm. Nh− vËy c¶ nÕp gÊp ©m ®¹o, lóc nµy cã thÓ ®Èy cæ tö cung hai tay ®Òu ®−îc tù do. Tr¸nh ®Ó tiÕp xóc gi÷a ra xa vµo phÝa trong ®Ó duçi th¼ng nÕp gÊp ®ã. sóng dÉn tinh víi bÊt kú vËt nµo gÇn vïng dÉn tinh. Sù nhiÔm bÈn cã thÓ g©y nªn nhiÔm trïng vµ lµm gi¶m c¬ héi thô thai. 4. §Ó cho bß biÕt b¹n ®ang ë ®ã b»ng c¸ch võa nãi võa tiÕn l¹i chËm ch¹p. N©ng ®u«i bß lªn, chôm ®Çu c¸c ngãn tay thµnh h×nh nãn víi NÕp gÊp ©m ®¹o chuyÓn ®éng xo¸y nhÑ nhµng ®−© bµn tay ®eo g¨ng cña b¹n vµo trong trùc trµng. X¸c ®Þnh Lç niÖu ®óng vÞ trÝ cæ tö cung. Kh«ng ®−îc dïng søc cho tay b»ng ®−îc vµo trong trùc trµng v× nã cã thÓ lµm thñng hoÆc r¸ch, kÕt qu¶ cã thÓ dÉn ®Õn chÕt bß. 5. KiÓm tra ®Ó ch¾c ch¾n r»ng bß kh«ng cã chöa. 6. NhÑ nhµng th¶ cæ tö cung vµ tö cung. Lo¹i bá tÊt c¶ c¸c vÕt ph©n vµ n−íc tõ ©m hé víi kh¨n giÊy hoÆc v¶i mÒm. Më c¸c ngãn tay ®eo NÕp gÊp ©m ®¹o duçi th¼ng g¨ng vµ kÐo tay vÒ phÝa sau. §ång thêi ®Èy cæ tay xuèng vµ sang phÝa bªn tr¸i ®Ó më mÐp ©m hé. Sóng dÉn tinh lóc nµy cã thÓ ®−a vµo víi sù nhiÔm khuÈn tèi thiÓu nhÊt. Më mÐp ©m hé h¹ gèc tay xuèng vµ sang tr¸i 9. B»ng c¸ch ®iÒu chØnh cæ tö cung vµ nhÑ ®−êng vµo s¹ch nhµng Ên lªn sóng, cã thÓ dÉn ®Çu sóng qua cæ tö cung vµ vµo trong tö cung. §Çu sóng cã thÓ sóng sê thÊy qua thµnh máng cña tö cung. Sóng dÉn tinh kh«ng ®−îc ®−a qu¸ xa vÒ phÝa tr−íc mµ chØ ®Ó võa qua cæ tö cung (tèi ®a lµ 1cm). Lùc b¬m m¹nh nhÊt cã ®−îc khi sóng ®−îc gi÷ gi÷a ngãn tay c¸i vµ mét ngãn tay kh¸c. 7. §Çu sóng dÉn tinh ph¶i ®−îc ®−a vµo víi gãc nghiªng xuèng 300 ®Ó ®−a vµo däc theo mÐp trªn cña ©m hé nh»m tr¸nh ®−a nhÇm vµo VÞ trÝ b¬m tinh ®Çu tiªn lç niÖu ®¹o vµ bãng ®¸i v× lç nµy n»m phÝa ®¸y cña ©m ®¹o. cæ tö cung gãc ®−a sóng vµo th©n tö cung sóng 153
Víi nh÷ng bß phèi gièng l¹i, vÞ trÝ cña sóng chØ ë gi÷a cæ tö cung bëi v× cã tíi 3% sè bß cã chöa cã thÓ ®éng dôc l¹i sau 3 vµ 6 tuÇn. NÕu Thêi gian dÉn tinh tèt nhÊt Cao phèi tinh s©u vµo trong tö cung cã thÓ nguy hiÓm trong tr−êng hîp nµy. DÉn tinh ë gi÷a cæ tö cung lµ an toµn h¬n. Tû lÖ thô Rông trøng thai 10. B¬m tõ tõ mét nöa tíi 2/3 l−îng tinh vµo th©n tö cung, phÇn tinh cßn l¹i ë gi÷a cæ tö cung. (§èi víi nh÷ng bß phèi l¹i, b¬m toµn bé ThÊp ChÞu ®ùc tinh vµo gi÷a cæ tö cung). Thêi gian b¾t ®Çu vµ kÕt thóc ®éng dôc lµ rÊt VÞ trÝ b¬m lÇn thø hai khã x¸c ®Þnh. Ph−¬ng ph¸p ¸p dông ®¬n gi¶n nhÊt trong thùc tÕ ®Ó x¸c ®Þnh thêi ®iÓm phèi B¬m vµo gi÷a cæ TC tinh lµ sö dông quy luËt s¸ng - chiÒu: Bß b¾t ®Çu ®éng dôc Thêi gian dÉn tinh Buæi s¸ng ChiÒu cïng ngµy. Buæi chiÒu S¸ng h«m sau Kho¶ng 2/3 sè bß b¾t ®Çu ®éng dôc vµo ban ®ªm nªn sÏ nh×n thÊy ®éng dôc vµo buæi s¸ng sím. 11. Rót sóng ra khái ®−êng sinh dôc vµ m¸t xa tö cung, cæ tö cung vµi gi©y nh»m kÝch thich Víi bß t¬ vµ mét sè bß Bos Indicus, nhiÒu t¸c tiÕt oxytocin. Thao t¸c th« b¹o sÏ lµm cho bß gi¶ kh«ng thõa nhËn quy luËt s¸ng - chiÒu. Hä khã chÞu, g©y tiÕt adrenalin, mµ adrenalin l¹i ®Ò nghÞ nh÷ng gièng bß ®ã cÇn ®−îc dÉn tinh lµm mÊt t¸c dông cña oxytocin. ngay sau khi quan s¸t thÊy ®éng dôc. 12. Níi láng vßng kho¸ cña sóng, nh−ng ®õng DÉn tinh hai chç ®Ó nã tr−ît vµo phÇn bÞ bÈn cña vá sóng. Rót DÉn tinh hai chç sÏ gióp kh¾c phôc t×nh tr¹ng vá sóng ra khái nßng sóng. Cäng r¹ sÏ lÊy ra kh«ng biÕt ch¾c ch¾n thêi gian rông trøng ë cïng víi vá sóng. Kh«ng ®−îc vøt bá vá sóng bß. Thêi gian nµy cã thÓ dao ®éng tõ 2 ®Õn 26 cïng cäng r¹ cho ®Õn khi ghi chÐp xong sæ giê sau khi kÕt thóc ®éng dôc. s¸ch. §èt vá sóng vµ cäng r¹ ®Ó phßng tr¸nh bÖnh. Tinh dÞch ®−îc b¬m trong th©n tö cung sÏ vËn ®éng ®Õn vÞ trÝ thô tinh nhanh h¬n vµ thô tinh 13. Th¶ bß ra khái gi¸ hoÆc ®−êng rµo ng¨n. víi trøng rông sím h¬n b×nh th−êng. 14. TiÕn hµnh c¸c biÖn ph¸p vÖ sinh c¸ nh©n nh− röa trong n−íc s¸t trïng, lµm s¹ch ñng. tinh trïng gÆp trøng nhanh B¶o d−ìng dông cô ®óng c¸ch. Th¸o sóng ®Ó B¬m tinhvµo th©n tö cung lau chïi vÖ sinh b»ng cån methylen. Thêi ®iÓm dÉn tinh Buång trøng X¸c ®Þnh thêi ®iÓm dÉn tinh ®óng còng quan . Tinh träng nh− b¬m tinh ®óng vÞ trÝ. N¬i thô tinh Kinh nghiÖm thùc tÕ chØ ra r»ng kÕt qu¶ thu Tinh dÞch ®−îc b¬m ë trong cæ tö cung sÏ sèng ®−îc tèt nhÊt khi dÉn tinh ®−îc tiÕn hµnh trong l©u h¬n. V× ®−îc tho¸t ra chËm h¬n tõ cæ tö hay ë gÇn cuèi giai ®o¹n ®éng dôc (chÞu ®ùc). cung nªn nã cã kh¶ n¨ng tèt h¬n ®Ó thô tinh víi trøng rông chËm h¬n b×nh th−êng. 154
tinh trïng gÆp trøng chËm • ChØ dïng 1 lÇn ®èi víi dông cô sö dông 1 lÇn. B¬m tinh vµo cæ tö cung Kh«ng nªn chia cäng r¹ hoÆc dïng l¹i bao sóng hoÆc èng dÉn tinh. 3. §Ò phßng l©y lan tõ con vËt sang ng−êi • G¨ng tay. Nªn sö dông g¨ng tay dµi dïng cho kh¸m s¶n khoa. NÕu kh«ng mang g¨ng tay, cã nhiÒu kh¶ n¨ng x¶y ra l©y lan nghiªm träng, Tinh mÆc dï röa tay cÈn thËn b»ng xµ phßng vµ (hoÆc) chÊt s¸t khuÈn ngay sau khi dÉn tinh. Qua nh÷ng vÕt th−¬ng vµ sÇy da trªn tay, cã VÖ sinh thÓ dÔ dµng bÞ l©y nhiÔm c¸c bÖnh nh− SÈy thai truyÒn nhiÔm (Brucellosis), Xo¾n khuÈn c¸c biÖn ph¸p vÖ sinh g©y vµng da (Leptospirosis) TiÕn hµnh nh÷ng biÖn ph¸p vÖ sinh nh»m gi¶m thiÓu (nÕu kh«ng nãi lµ lo¹i bá) sù lan truyÒn • Kh«ng hót thuèc. Hót thuèc trong khi ®ang vËt lý cña c¸c t¸c nh©n g©y bÖnh truyÒn nhiÔm: cÇm n¾m c¸c dông cô ®· bÞ nhiÔm trïng rÊt dÔ • gi÷a c¸c tr¹i víi nhau, g©y nhiÔm trïng cho ng−êi. • gi÷a c¸c con vËt víi nhau, 4. §Ò phßng l©y lan vµo cæ tö cung vµ tö • tõ con vËt sang con ng−êi, cung • vµo cæ tö cung vµ tö cung, vµ • Röa ©m m«n. CÇn chó ý röa ©m m«n cÈn • tõ nh÷ng nguån l©y lan kh¸c. thËn tr−íc khi ®−a sóng dÉn tinh vµo ®−êng 1. §Ò phßng l©y lan gi÷a c¸c tr¹i víi nhau sinh dôc bß c¸i. Khi ©m m«n bÞ nhiÔm bÈn nhiÒu, sau khi röa, dïng mét côc b«ng x¬, • ¸o quÇn b¶o hé. Lu«n lu«n ®i ñng cao su hoÆc giÊy, lau s¹ch ©m hé lÇn cuèi. Khi röa, vµ mÆc quÇn ¸o b¶o hé hoÆc ¸o choµng céc tay ph¶i ®¶m b¶o cho c¸c ©m m«n khÐp kÝn ®Ó ®Ò khi ®i l¹i trong tr¹i. NÕu nh÷ng trang phôc nµy phßng ph©n lät vµo ©m ®¹o. bÞ bÈn, cÇn giÆt s¹ch. T¹i nh÷ng trang tr¹i cã bÖnh, cÇn dïng tói nilon (sö dông 1 lÇn) ®Ó • Më ©m m«n. Dï ©m m«n ®· ®−îc röa chu bäc ngoµi ñng. ®¸o ®Õn ®©u th× vïng nµy còng kh«ng bao giê v« trïng. V× thÕ mµ c¸c mÐp cña ©m m«n ph¶i • Cä röa. Cä röa x«, thïng vµ ñng, ®Æc biÖt ®−îc t¸ch réng ra ®Ó cho ®Çu sóng dÉn tinh ®i chó ý ®Õn phÇn ®Õ. qua tù do. • ChÊt ho¸ häc. Dïng xµ phßng vµ (hoÆc) Nãi chung khi më ©m m«n, cã thÓ dïng cæ thuèc s¸t trïng ®Ó lµm t¨ng hiÖu qu¶ c¸c biÖn tay Ðp trùc tiÕp xuèng d−íi vµ sang tr¸i. Víi ph¸p tÈy uÕ. mét sè bß c¸i, cÇn ph¶i kÐo cæ tö cung vÒ phÝa sau vµ (hoÆc) vuèt nhÑ thµnh trùc trµng • Kh¨n lau. Dïng giÊy lau sö dông 1 lÇn. tr−íc khi Ên cæ tay. • Gi¶m thiÓu trang thiÕt bÞ. Gi¶m ®Õn møc Víi 2 ph−¬ng ph¸p võa råi sóng dÉn tinh dÔ thÊp nhÊt viÖc ®−a c¸c trang bÞ vµo n¬i v¾t s÷a chui vµo tói thõa d−íi niÖu qu¶n. hoÆc chuång nu«i bß. Cµng ®−a nhiÒu thø vµo tr¹i, cµng t¨ng kh¶ n¨ng lan truyÒn c¸c t¸c NÕu nh÷ng c¸ch trªn kh«ng më ®−îc ©m hé vµ nh©n g©y bÖnh. Nªn dïng mét thïng ®ùng ®å còng kh«ng cã ai gióp ®ì, h·y ®Æt mét m¶nh nghÒ ®Ó mang tÊt c¶ dông cô cÇn thiÕt, tõ x« giÊy hoÆc mét m¶nh b«ng x¬ vµo trong ©m hé thïng ®Õn bµn ch¶i. sao cho nã h¬i hÐ më ®Ó cã mét lèi vµo s¹ch sÏ cho ®Çu sóng dÉn tinh. 2. §Ò phßng l©y lan gi÷a c¸c con vËt 5. Nh÷ng nguån l©y lan kh¸c • Cä röa. Khi dÉn tinh nhiÒu h¬n 1 con bß c¸i, ng−êi dÉn tinh viªn nªn giÆt s¹ch g¨ng • Do chã vµ mÌo. Kh«ng cho chã mÌo ch¹m hoÆc dïng mét g¨ng míi cho mçi lÇn dÉn vµo dông cô dÉn tinh. tinh. 155
• TiÕp xóc bÊt ngê. Kh«ng ®Ó cho sóng dÉn • Lu«n lu«n ®Æt cãng trë vÒ vÞ trÝ cò ngay sau tinh ch¹m vµo t−êng chuång bß, cét, chÊn khi lÊy cäng r¹ ra, lËp tøc n¾p l¹i. song, l«ng ®u«i, v.v.. • C¸c thao t¸c cÇn ph¶i nhanh, chÝnh x¸c khi • Sóng dÉn tinh bÞ bÈn. Th−êng xuyªn lµm lÊy tinh ®«ng l¹nh. s¹ch sóng dÉn tinh. Th¸o ra vµ röa trong cån • Kh«ng bao giê ®Ó cho møc nit¬ thÊp xuèng methylic hoÆc ®un s«i trong 10 phót. §îi cho kh« míi ®−îc l¾p trë l¹i. Kh«ng ®−îc röa trong bªn d−íi miÖng cãng ®ùng cäng r¹. §iÒu nµy n−íc l· hoÆc thuèc tÈy uÕ, nÕu kh«ng, sóng dÔ t¹o mét kho¶ng an toµn vµ tr¸nh cho cãng bÞ dÝnh chÆt hoÆc bÞ ¨n mßn. ®ùng tinh kh«ng næi lªn vµ tr«i d¹t ra khái giá ®ùng khi rãt bæ sung nit¬ vµo b×nh chøa. Nh÷ng sai sãt trong kü thuËt TTNT • Kh«ng bao giê lÊy tinh ra khái b×nh chøa tr−íc khi cè ®Þnh bß c¸i. NhiÒu dÉn tinh viªn (c¶ míi lÉn l©u n¨m) cã thÓ m¾c ph¶i nh÷ng sai sãt nghiªm träng. PhÇn B¬m tinh kh«ng ®óng vÞ trÝ nµy chØ nªu nh÷ng sai sãt phæ biÕn ®Ó mäi Khã hoÆc kh«ng thÓ l¸ch sóng dÉn tinh qua cæ ng−êi chó ý. Nªn nhí r»ng dÉn tinh cho bß c¸i tö cung tr−íc hÕt do thiÕu kinh nghiÖm. Mét lµ mét thao t¸c phÉu thuËt vµ cÇn xö lý ®óng sai lÇm phæ biÕn vµ cßn lín h¬n lµ ®−a sóng nh− thÕ. Nguyªn nh©n s©u xa cña sai sãt lµ tù dÉn tinh vµo qu¸ s©u trong tö cung. Sai lÇm m·n. nµy lµ phæ biÕn, kh«ng ph©n biÖt lµ cã kinh §Ó lé tinh ra ngoµi qu¸ l©u nghiÖm hay kh«ng, vµ chØ do mét nguyªn nh©n duy nhÊt lµ kh«ng chó ý chi tiÕt. Tinh ®«ng l¹nh cÇn b¶o tån nghiªm ngÆt ë nhiÖt ®é -800C. NÕu nhiÖt ®é cña liÒu tinh ®−îc KÕt qu¶ thô thai tèt nhÊt ®¹t ®−îc nÕu b¬m 1/2 n©ng lªn cao h¬n nhiÖt ®é nµy råi ®−îc ®«ng ®Õn 2/3 l−îng tinh vµo trong th©n tö cung, vµ l¹nh trë l¹i, tinh trïng sÏ bÞ háng. b¬m l−îng tinh cßn l¹i vµo gi÷a cæ tö cung. Víi c¸c ampun, cã mét biªn ®é an toµn kh¸ V× th©n tö cung chØ dµi 2 ®Õn 5 cm nªn ph¶i lín, ®Ó ra ngoµi 30 gi©y vÉn cã thÓ chÊp nhËn b¬m ngay khi sóng dÉn tinh võa qua khái cæ tö ®−îc nÕu nh− cã ®ñ thêi gian ®Ó lµm ®«ng l¹nh cung. B¬m tinh t¹i th©n tö cung sÏ t¹o ®iÒu l¹i. kiÖn dÔ dµng cho tinh trïng nhanh chãng di chuyÓn ®Õn c¶ 2 èng dÉn trøng. Víi cäng r¹, chØ ®−îc lÊy ra khái nit¬ láng khi ph¶i chuyÓn tõ b×nh chøa sang dung dÞch gi¶i Tinh trïng ®−îc b¬m vµo cæ tö cung sèng l©u ®«ng. Kh«ng cã kho¶ng thêi gian an toµn cho h¬n tinh trïng ®−îc b¬m trong th©n tö cung. cäng r¹ khi ®· lÊy ra khái nit¬ láng. Do ®ã, b¬m mét phÇn tinh trïng trong cæ tö cung sÏ cã lîi ®èi víi nh÷ng bß c¸i míi ®éng • Tr¸nh n©ng giá ®ùng cäng r¹ lªn khái v¹ch dôc vµ ®èi víi nh÷ng bß c¸i rông trøng muén. tuyÕt nit¬ ë cæ b×nh chøa. Cho sóng dÉn tinh vµo qu¸ s©u trong tö cung sÏ • Dïng kÑp ®Ó g¾p cäng r¹ vµ thao t¸c cµng lµm gi¶m tØ lÖ thô thai v×: s©u bªn trong b×nh cµng tèt. • HÇu nh− toµn bé tinh trïng sÏ vµo trong mét • §õng bao giê lÊy céng r¹ ra ngoµi ®Ó xem sõng tö cung, nh− vËy tinh trïng kh«ng cã c¬ tªn, sè hiÖu bß ®ùc gièng. X¸c ®Þnh tinh dÞch héi ®i vµo c¶ hai èng dÉn trøng. b»ng c¸ch ®¸nh dÊu trªn c¸c cãng con ®ùng cäng r¹ hoÆc ghi sè trªn b×nh chøa. NÕu cÇn • Cã thÓ lµm r¸ch néi m¹c cùc kú máng m¶nh, kiÓm tra lÎ mét cäng r¹ nµo, dïng kÑp g¾p nã cho dï viÖc cè ®Þnh tö cung ®−îc tiÕn hµnh vµ ®Æt d−íi mùc nit¬ láng. §Æt cãng con cÈn thËn. M¸u lµ chÊt diÖt tinh trïng. ®ùng cäng r¹ trong mét chËu nit¬ vµ ®¶m b¶o nit¬ ngËp toµn bé cäng r¹. KÐo cäng r¹ ra khái cãng nh−ng vÉn gi÷ nã d−íi mÆt nit¬. NhÊc cäng r¹ lªn gÇn mÆt nit¬ ®Ó kiÓm tra. Kh«ng ®−îc nhÊc cäng r¹ lªn khái mÆt nit¬. 156
Buång trøng kh«ng ho¹t ®éng Sõng ph¶i Khi sê sóng dÉn tinh kh«ng nªn ®Æt ®Çu ngãn trá lªn phÇn v¸ch mÒm cña tö cung t¹i vÞ trÝ ®Çu sóng v× ngãn tay cã thÓ Ên ®Çu sóng lón Buång trøng ho¹t ®éng N¬i thô tinh vµo v¸ch tö cung g©y nªn ch¶y m¸u. c¸ch sai Nngãn c¸i ®Æt trªn tö cung M¸u tinh trïng b¬i ng−¬c dßng niªm dÞch Thao t¸c th« b¹o vµ thiÕu kü thuËt cã thÓ lµm tæn th−¬ng néi m¹c tö cung cho trùc trµng phång lªn, sÏ khã sê ®−îc cæ tö cung mét c¸ch tèt nhÊt. §Ó xo¸ bá t×nh tr¹ng M¸u R¸ch nµy, dïng 1 hoÆc 2 ngãn tay cho vµo vßng th¾t phÝa sau cña chç phång råi nhÑ nhµng matxa. Lµm nh− thÕ sÏ kÝch thÝch trùc trµng nhu ®éng ®Ó ®Èy khèi khÝ trong qu¶ bãng ra ngoµi cïng víi mét Ýt ph©n, lµm cho thµnh trùc trµng d·n ra, t¹o c¬ héi thuËn lîi ®Ó ng−êi dÉn tinh n¾m Tinh trïng chÕt cæ tö cung ®−îc dÔ dµng. Còng cã thÓ dïng c¸ch nµy ®Ó lo¹i bá ph©n ra khái trùc trµng. x¶ khÝ khái trùc trµng Dïng lùc ®Ó kh¾c phôc khã kh¨n khi ®−a sóng dÉn tinh ®i qua cæ tö cung th−êng lµ nguyªn nh©n lµm r¸ch néi m¹c. §iÒu nµy cã thÓ g©y nªn v« sinh do kÕt dÝnh. Dïng c¸ch Ðp ngãn trá vµ ngãn c¸i lªn sóng dÉn tinh lµ c¸ch tèt nhÊt. C¸ch tèt nhÊt ®Ó kiÓm tra vÞ trÝ cña sóng dÉn tinh lµ dïng ngãn trá vµ ngãn c¸i sê qua thµnh cña th©n tö cung tõ hai phÝa hoÆc dïng ngãn L¾p cäng r¹ vµo vá sóng kh«ng khÝt trá sê tõ phÝa d−íi. NÕu miÖng cäng r¹ kh«ng ®−îc l¾p khÝt vµo vá kiÓm tra vÞ trÝ ®Æt sóng sóng, mét l−îng tinh sÏ ch¶y vµo trong vá vµ cã thÓ vµo trong nßng sóng dÉn tinh. Nh− vËy lµ gi¶m sè tinh trïng cã kh¶ n¨ng thô tinh. H·y kiÓm tra dông cô sau khi dÉn tinh ®Ó ®¶m b¶o r»ng c¸ch l¾p cäng r¹ vµo sóng dÉn tinh lµ §Çu ngãn c¸i d−íi tö cung ®óng kü thuËt. l¾p kh«ng khÝt Piton Chç c¾t chÐo Kh«ng khÝt ¢m ®¹o §Çu sóng Cäng r¹ Vá bäc Tinh dß rØ 157
dÉn tinh vµo bãng ®¸i Sau khi l¾p, cÇn kiÓm tra cÈn thËn miÖng cña vá bäc cã bÞ vì kh«ng. Cã nh÷ng tr−êng hîp do vá bäc bÞ vì nªn khi b¬m tinh, cäng r¹ còng ®−îc ®Èy vµo ®−êng sinh dôc bß c¸i. Vá bäc nÕu ®Ó d−íi ¸nh n¾ng sÏ gißn, nøt vµ co l¹i. Nh÷ng vá bäc kÐm cÇn ®−îc lo¹i bá. Còng cã thÓ tinh bÞ ch¶y ng−îc trë l¹i ©m ®¹o Gãc sai vµ tinh ®−îc ph©n bè kh«ng ®Òu nÕu pitt«ng ®−îc ®Èy nhanh vµ kh«ng cÈn thËn. NÕu kh«ng níi láng nót cellul«z (b»ng c¸ch vª gi÷a 2 ngãn tay) tr−íc khi l¾p, cã thÓ lµm cho pitt«ng khã ®Èy. Quªn më ©m m«n Më ©m m«n tr−íc khi ®−a sóng vµo lµ ®iÒu Gi¶i ®«ng tinh quan träng nhÊt ®Ó gi÷ g×n vÖ sinh. Cho dï cã Gi¶i ®«ng tinh cäng r¹ trong n−íc Êm 350C v× röa s¹ch ®Õn ®©u, ©m m«n còmg sÏ nhiÔm vi sù håi phôc tinh trïng t¨ng lªn do tèc ®é tan khuÈn. Do ®ã vi khuÈn cã thÓ ®i th¼ng vµo tö b¨ng nhanh. VÒ mïa rÐt, khi cäng r¹ ®−îc gi¶i cung nÕu kh«ng më ©m m«n ®óng c¸ch. ®«ng trong n−íc Êm, sóng dÉn tinh còng nªn §a sè tr−êng hîp dïng cæ tay Ðp vÒ phÝa sau, ®−îc s−ëi Êm lªn b»ng c¸ch cÇm hoÆc cä x¸t xuèng d−íi vµ sang tr¸i (nÕu ng−êi ®ang thao trong bµn tay. t¸c dïng tay tr¸i ®Ó kh¸m trùc trµng), sÏ lµm Tinh dÞch cÇn ®−îc b¬m vµo ®−êng sinh dôc hÐ më ©m m«n ®óng c¸ch. bß c¸i cµng sím cµng tèt ngay sau khi gi¶i Nh÷ng c¸ch kh¸c dïng cho nh÷ng con bß khã ®«ng. thao t¸c: Sau khi gi¶i ®«ng, cÇn cÈn thËn lau kh« cäng r¹ tr−íc khi l¾p vµo sóng. • KÐo cæ tö cung vÒ phÝa sau khi Ðp cæ tay. • Xoa bµn tay nhÑ nhµng tíi lui trong trùc Chän vµ chuÈn bÞ bß c¸i trµng mét sè lÇn tr−íc khi Ðp cæ tay. BÊt cø bß c¸i hay bß t¬ ®−îc dïng trong • N¾m gi÷ cæ tö cung vµ th©n tö cung tr−íc ch−¬ng tr×nh dÉn tinh, cÇn ph¶i cã møc cao khi ®Þnh më ©m m«n. h¬n so víi mÆt b»ng vÒ dinh d−ìng, t¨ng träng Chó ý: KÐo lïi cæ tö cung vÒ phÝa sau khi vµ kh«ng cã bÖnh sinh s¶n. Ðp cæ tay sÏ t¨ng kh¶ n¨ng ®−a sóng dÉn Dinh d−ìng sÏ lµ nh©n tè chÝnh gãp phÇn lµm tinh vµo niÖu qu¶n. CÇn ®Æc biÖt chó ý gi÷ t¨ng tØ lÖ hoÆc sè bß c¸i ®éng dôc trong giai cho sóng dÉn tinh ®−îc ®−a vµo chÐo gãc ®o¹n thùc hiÖn ch−¬ng tr×nh dÉn tinh. Nh÷ng 300 d−íi ®−êng n»m ngang. Khi kÐo cæ tö bß nµy cÇn cã møc dinh d−ìng cao tr−íc khi cung vÒ phÝa sau còng sÏ t¹o nªn nh÷ng vµ sau khi dÉn tinh 6 tuÇn. nÕp gÊp trong ©m ®¹o. Do ®ã cÇn ph¶i ®Èy Nhu cÇu dinh d−ìng lµ lý do chÝnh ®Ó ch−¬ng cæ tö cung vÒ phÝa tr−íc khi sóng dÉn tinh tr×nh dÉn tinh ®−îc tiÕn hµnh trong nh÷ng ®iÒu ®−îc ®−a vµo tiÒn ®×nh cña ©m ®¹o. kiÖn mïa vô thÝch hîp. CÇn cã ®ñ møc n¨ng l−îng vµ protein ®Ó cho t¨ng träng vµ sinh s¶n. ThiÕu ph«tpho, n¨ng suÊt sinh s¶n sÏ kÐm. CÇn bæ sung ph«tpho nÕu trong khu vùc thiÕu ph«tpho. T¨ng träng trong thêi gian dÉn tinh lµ cÇn thiÕt ®Ó ®¹t kÕt qu¶ tèt. 158
B¶ng sau ®©y liÖt kª nh÷ng −u vµ nh−îc ®iÓm cña c¸c nhãm bß c¸i kh¸c nhau ®−îc dïng trong c¸c ch−¬ng tr×nh thô tinh nh©n t¹o. Bª c¸i t¬ Bß ®Î con so Bß ®Î con r¹ ¦u ®iÓm 1. Con gièng ®· ®−îc kh¼ng 1. Stress dinh d−ìng thÊp nhÊt 1. Con gièng ®· ®−îc ®Þnh 2. Kh«ng cã bÖnh s¶n khoa kh¼ng ®Þnh 2. Ýt stress dinh d−ìng h¬n 3. DÔ khèng chÕ bß ®Î løa ®Çu 4. Nªn lµ nguån di truyÒn tèt nhÊt cña b¹n Nh−îc ®iÓm 1. Kh«ng ph¶i lµ mét con gièng ®· ®−îc 1. Stress dinh d−ìng 1. Stress dinh d−ìng do tiÕt kh¼ng ®Þnh nhiÒu h¬n bÊt cø nhãm bß s÷a 2. Cã thÓ ch−a thµnh thôc tÝnh dôc. §Ò nµo v× kÕt hîp tiÕt s÷a víi 2. Khã tËp hîp hµng ngµy nghÞ khèi l−îng tèi thiÓu: sinh tr−ëng do bª con theo ch©n mÑ Bos Taurus: 250 kg Bos Indicus: 320 kg Bª c¸i t¬ th−êng ®−îc dïng trong ch−¬ng tr×nh 3. Ghi chÐp. Trong nh÷ng ®µn ®−îc qu¶n lý thô tinh nh©n t¹o v× chóng chÞu stress vÒ dinh chÆt chÏ, b¹n cã thÓ dù ®o¸n ngµy ®éng d−ìng Ýt nhÊt. NÕu dïng bß c¸i cho ch−¬ng tr×nh dôc cña bß nhê duy tr× chÕ ®é ghi chÐp thô tinh nh©n t¹o, viÖc x¸c ®Þnh thêi gian sau ®Î chÝnh x¸c. lµ quan träng. NÕu nu«i d−ìng tèt, cã thÓ hy 4. Nh÷ng biÖn ph¸p hç trî ph¸t hiÖn ®éng väng bß mÑ ®Î n¨m mét. §Ó ®¹t ®−îc ®iÒu nµy, dôc. Nh÷ng dông cô sau ®©y sÏ gióp dÔ bß c¸i cÇn ph¶i cã chöa l¹i sau khi ®Î 80 ngµy. quan s¸t. BÊt cø mét chu kú ®éng dôc nµo x¶y ra tr−íc 40 ngµy sau khi ®Î th−êng cho kh¶ n¨ng thô thai • Kamars hoÆc Bull Beacons. §©y lµ thÊp. Nh− vËy nÕu bß c¸i ®éng dôc trong giai chÊt keo dÝnh trªn xèp nhuém mµu, cã ®o¹n 40 ®Õn 80 ngµy (hoÆc 3 chu kú) sau khi ®Î thÓ ®æi mµu khi bß c¸i ®éng dôc ®−îc th× nã cã thÓ ®Î n¨m mét. con kh¸c nh¶y nhiÒu lÇn. Bß Indicus cã thÓ tr¶i qua mét thêi kú gäi lµ • S¬n ®u«i. B«i mét líp s¬n ë cuèng kh«ng ®éng dôc trong thêi kú tiÕt s÷a, cã nghÜa ®u«i bß c¸i. Líp s¬n nµy sÏ bÞ xo¸ khi lµ chóng kh«ng ®éng dôc khi chóng ®ang tiÕt bß c¸i ®éng dôc ®−îc nh÷ng con kh¸c s÷a. Cai s÷a sím sÏ gióp kh¾c phôc t×nh tr¹ng nh¶y lªn. nµy. • §ùc thÝ t×nh víi chÐn s¬n ®¸nh dÊu. Dïng mét bß ®ùc ®· thiÕn (hoÆc c¾t Ph¸t hiÖn ®éng dôc èng dÉn tinh, mæ bÎ quÆt d−¬ng vËt Ph¸t hiÖn chÝnh x¸c thêi gian chÞu ®ùc vµ x¸c sang bªn) kh«ng lµm cho bß c¸i thô ®Þnh ®óng thêi ®iÓm dÉn tinh lµ nh÷ng yÕu tè thai nh−ng l¹i ph¸t hiÖn ®−îc con c¸i quyÕt ®Þnh ®Õn kÕt qu¶ TTNT. nµo ®éng dôc. Bß ®ùc thÝ t×nh ®−îc buéc mét c¸i chÐn ®ùng chÊt mµu vµ sÏ Ph¸t hiÖn ®éng dôc thµnh c«ng dùa trªn: b«i mµu lªn m«ng nh÷ng bß c¸i ®éng 1. Quan s¸t triÖu chøng chÞu ®ùc lóc mÆt trêi dôc mµ nã ®· nh¶y. TØ lÖ bß thÝ t×nh mäc vµ mÆt trêi lÆn. Víi 100 bß c¸i, cÇn 1 dïng trong ®µn bß c¸i còng b»ng víi tØ giê trong 1 ngµy ®Ó quan s¸t lµ ®ñ. lÖ bß ®ùc ®−îc sö dông (4%). 2. §¸nh dÊu. §¸nh dÊu râ rµng vµ chÝnh x¸c lµ cÇn thiÕt. Sè tai lín lµ thÝch hîp. ViÕt to sè hiÖu lªn s−ên bß ®Ó dÔ ph©n biÖt lµ gi¶i ph¸p t¹m thêi tèt. 159
G©y ®éng dôc ®ång pha Ph−¬ng thøc hai giai ®o¹n 5 ngµy nµy cho phÐp nh÷ng bß c¸i kh«ng cã thÓ vµng trong G©y ®éng dôc ®ång pha sÏ tiÕt kiÖm thêi gian vµ ngµy (1) sÏ cã ph¶n øng víi prostaglandin ë c«ng søc. C«ng viÖc nµy chØ tiÕn hµnh trªn nh÷ng ngµy (11) bëi v× trong thêi gian ®ã ®· cã sù bß c¸i cã chu kú sinh dôc b×nh th−êng ph¸t triÓn cña thÓ vµng Cã hai c¸ch g©y ®éng dôc ®ång pha chÝnh: Nªn nhí r»ng chØ cã nh÷ng bß kh«ng cã thai (i) tiªm prostaglandin vµ ®ang trong chu kú th× prostaglandins míi cã t¸c dông. Bß c¸i cã thÓ vµng sÏ cã ph¶n øng víi prostaglandin (PG), cho nªn chØ dïng cho bß c¸i Prostaglandin chØ ®−îc sö dông d−íi sù gi¸m trong giíi h¹n ngµy thø 6-17 cña chu kú ®éng dôc. s¸t cña b¸c sÜ thó y. Cã 2 ph−¬ng thøc sö dông prostaglandin. (ii) CÊy Progesteron ChØ sö dông prostaglandin cho c¸c bß c¸i hoÆc B»ng c¸ch cÊy progesteron gi¶i phãng tõ tõ bß t¬ kh«ng cã chöa vµ cã chu kú sinh dôc bëi kÕt hîp víi oestradiol, thÓ vµng tù nhiªn cña v× prostaglandin g©y s¶y thai. bß c¸i sÏ bÞ øc chÕ vµ chÊt cÊy trë thµnh nguån a) Ph−¬ng thøc 10 ngµy progesteron chÝnh. Khi chÊt cÊy ®−îc bá ra th−êng sau 11 ngµy, th× con vËt sÏ ®éng dôc §©y lµ c¸ch g©y ®éng dôc ®ång pha ®¬n gi¶n nhÊt trong 5 ngµy sau ®ã. Cã thÓ cÊy ë tai hoÆc ë vµ rÎ nhÊt . ©m ®¹o. Ngµy 1 2 Ngµy 1 CÊy progesteron vµ oestradiol 3 KiÓm tra ®éng dôc vµ TTNT Ngµy 11 Bá chÊt cÊy 4 5 Tiªm nh÷ng bß kh«ng ®−îc dÉn Ngµy 12 tinh b»ng Prostaglandin 13 6 14 KiÓm tra §D vµ TTNT 7 15 8 KiÓm tra §D vµ TTNT 9 16 10 Ph−¬ng ph¸p nµy cã thÓ kÝch thÝch nh÷ng bß N¨m ngµy theo dâi ®éng hín vµ TTNT tr−íc khi c¸i vèn kh«ng ®éng dôc trë l¹i cã chu kú ®éng tiªm prostaglandin dµnh cho sè bß kh«ng chÞu t¸c dôc. Tuy nhiªn nÕu bß kh«ng ®éng dôc do ®éng cña prostaglandin do chóng ë vµo giai ®o¹n thøc ¨n kÐm hoÆc do tiÕt s÷a th× tû lÖ thô thai kh«ng thÝch hîp cña chu kú. Kho¶ng 15% sè bß cã thÓ kÐm. trong nhãm ®éng ®ùc trong thêi gian nµy. NÕu Tinh dÞch kh«ng, cã thÓ lµ bß cã vÊn ®Ò vµ kh«ng tiÕp tôc ch−¬ng tr×nh ®−îc. H·y ®Æt mua tinh theo kÕ ho¹ch tr−íc bëi v× kh«ng ph¶i lóc nµo còng cã con ®ùc gièng ®ã. b) Ph−¬ng thøc 2 lÇn tiªm Kh«ng bá tinh dÞch ra khái b×nh b¶o qu¶n trõ Ngµy 1 Tiªm l¹i nh÷ng bß kh«ng phèi khi gi¶i ®«ng ®Ó sö dông. 2 3 KiÓm tra §D vµ TTNT Nhí r»ng nh÷ng thø sau giÕt chÕt tinh trïng: 4 5 ¸nh s¸ng mÆt trêi Sèc nhiÖt ®é 11 Tiªm l¹i nh÷ng bß kh«ng phèi 12 M¸u 13 KiÓm tra §D vµ TTNT N−íc 14 15 VÖ sinh kÐm 160
Kh«ng lµm t¾t. H·y thao t¸c nh− b¹n ®· ®−îc B×nh chøa nit¬ láng gièng nh− nh÷ng phÝch häc ë c¸c líp thô tinh nh©n t¹o vµ b¹n sÏ lo¹i trõ nãng l¹nh ®−îc chÕ t¹o tèt. Cã nhiÒu lo¹i ®−îc nh÷ng khã kh¨n sö dông tinh. Nhí lµ quy b×nh kh¸c nhau nh−ng vÒ c¬ b¶n gåm 2 lo¹i: tr×nh dÉn tinh ®−îc nªu trong phÇn H−íng dÉn sö dông tinh dÞch vµ dÉn tinh ë trang sau. B×nh thiÕt kÕ cho trung t©m truyÒn gièng Lo¹i b×nh nµy cã søc chøa lín vµ cã cæ réng B×nh b¶o qu¶n tinh chøa nhiÒu ni t¬. Nh÷ng b×nh nµy dïng B¶o qu¶n nhiÒu nit¬ vµ nãi chung kh«ng thuËn tiÖn cho dïng trong trang tr¹i. §Ó b×nh ë n¬i r©m m¸t kh«ng giã. Kh«ng ®Ó b×nh ë trong phßng l¹nh bëi v× sù l−u Lo¹i b×nh dïng cho trang tr¹i chuyÓn kh«ng khÝ liªn tôc sÏ lµm t¨ng hao hôt B×nh nµy cã cæ nhá vµ sö dông Ýt ni t¬, thuËn nit¬. tiÖn ë hiÖn tr−êng. MÆc dï nã kh«ng chøa Kh«ng ®Ó b×nh tinh trùc tiÕp lªn nÒn xi m¨ng ®−îc nhiÒu tinh nh−ng ®−îc dïng hÇu hÕt ë cøng mµ dïng ®Öm lãt ®Ó khái h− h¹i ®¸y b×nh. ch−¬ng tr×nh truyÒn gièng nh©n t¹o. Kh«ng ®Ó b×nh gÇn n¬i cã ®éng c¬ ®ang ch¹y Duy tr× vµ sö dông b×nh chøa ni t¬ láng hoÆc c¸c nguån g©y rung. Tinh dÞch cÇn b¶o qu¶n ë nhiÖt ®é d−íi – Kh«ng ®Ó n−íc gÇn b×nh tinh v× nã sÏ ®«ng vµ 800C ®Ó chèng gi¶m chÊt l−îng tinh trïng lµm t¾c phÝch c¾m vµ chËu. (kh¶ n¨ng thô tinh). §Ò phßng më b×nh tinh khi kh«ng cÇn thiÕt b»ng PhÇn lín c¸c b×nh chøa tinh cã nhiÖt ®é d−íi c¸ch ®ãng chÆt n¾p ®Ëy trïm trªn b×nh. –800C khi cã vµi milimÐt nit¬ láng. Tuy nhiªn cÇn ph¶i duy tr× møc nit¬ kh«ng d−íi TiÕp ni t¬ 15 cm. §iÒu ®ã nh»m ®¶m b¶o: §õng quªn. Ph¶i ®¸nh dÊu râ rµng lÞch tiÕp ni t¬ • C¸c cãng nhá kh«ng bÞ tr«i ra khái lÇn sau. giá ®ùng khi tiÕp nit¬ láng do vËy Kh«ng nªn nghÜ r»ng b×nh cña b¹n lóc nµo còng mµ lµm ®æ cäng r¹ ra ®¸y b×nh, vµ ®Çy ®ñ nitá mÆc dï b¹n tiÕp ®óng lÞch. • Cã ®ñ nit¬ dù tr÷ phßng khi viÖc KiÓm tra møc ni t¬ ®Òu ®Æn b»ng que thö. tiÕp nit¬ bÞ chËm trÔ. NÕu b¹n tù tiÕp ni t¬ cho b×nh cña m×nh th× dïng phÔu kim lo¹i hoÆc kh«ng dïng phÔu g× c¶. VËn chuyÓn h×nh c¾t b×nh chøa 1:60 Ph¶i ®Ëy ch¾c ch¾n n¾p b×nh tr−íc khi vËn Vßng chØ sè chuyÓn ®Ó tr¸nh r¬i nót vµ s¸nh mÊt nit¬ khi b×nh bÞ ®æ. Tay cÇm Giá ®ùng cäng r¹ Ph¶i cét chÆt b×nh vµo xe vËn chuyÓn. CÇn n©ng Møc an toµn tèi thiÓu Sai sãt cho 1 líp cäng r¹ Cãng nhá B×nh chøa tinh h− háng do mÊt ch©n kh«ng mét phÇn hay toµn bé. DÊu hiÖu bªn ngoµi khi bÞ háng hoµn toµn lµ h¬i n−íc b¸m trªn n¾p vµ mÊt h¬i n−íc liªn tôc. Nh÷ng b×nh háng côc bé lµm t¨ng tiªu thô ni t¬. T¨ng tiªu tèn nit¬ láng lµ dÊu hiÖu ®Çu tiªn cña b×nh háng. Nh÷ng b×nh tiªu thô nit¬ nhiÒu sÏ mÊt nhiÒu tiÒn ®Ó duy tr× vµ b¶o qu¶n tinh, ®ã lµ mét nguy c¬. 161
BÖnh sinh s¶n H−íng dÉn sö dông tinh vµ dÉn tinh BÖnh Leptopirosis N¬i dÉn tinh. DÉn tinh ë n¬i cã bãng m¸t BÖnh nµy rÊt phæ biÕn nhÊt lµ ë c¸c vïng Èm −ít. bëi v× TriÖu chøng th−êng lµ s¶y thai ë cuèi th¸ng cã ¸nh s¸ng giÕt chÕt tinh trïng, chöa thø ba vµ thai ®Î ra bÞ chÕt. bß c¸i ®−îc yªn tÜnh h¬n, mäi ng−êi tho¶i m¸i h¬n. Con vËt nhiÔm bÖnh do ¨n ph¶i t¸c nh©n g©y bÖnh hoÆc l©y bÖnh qua da. ChuÈn bÞ BÖnh nµy l©y sang ng−êi vµ g©y sèt cao. Bß ®−îc cè ®Þnh tr−íc khi chuÈn bÞ tinh. §Ó khèng chÕ bÖnh nµy cÇn tiªm phßng v¸c xin. Gi¶i ®«ng: §Ó møc n−íc ngay d−íi ®Çu cäng r¹, §Æt nhiÖt ®é cña n−íc ë 350C Cho thªm n−íc nãng ®Ó nhiÖt ®é lu«n ë BÖnh s¶y thai truyÒn nhiÔm møc 350C. BÖnh nµy g©y s¶y thai vµ khi l©y sang ng−êi th× Tói ®ùng ®å nghÒ g©y sèt kÐo dµi. Cã s½n sóng b¾n tinh, Con vËt bÞ m¾c bÖnh do ¨n ph¶i t¸c nh©n g©y Cã s½n vá sóng, bÖnh nh− chÊt th¶i tö cung hoÆc nhau thai. Cã kÐo s¹ch Cho tinh vµo b×nh cã ghi chÐp râ rµng. BÖnh nµy th−êng g©y s¶y thai ë 3 th¸ng cuèi thêi kú cã chöa. VÖ sinh vµ an toµn Tay s¹ch vµ kh«. Mét ch−¬ng tr×nh kiÓm tra vµ xo¸ bá bÖnh nµy ®· Dïng panh ®Ó lÊy cäng r¹. thµnh c«ng ë Australia. Kh«ng ®Ó tinh dÞch bªn ngoµi l©u. Gi÷ cäng r¹ s©u trong b×nh nÕu cã thÓ. Kh«ng cÇm tay vµo phÇn cuèi cña vá sóng BÖnh phÈy khuÈn L¾p sóng dÉn tinh CÇm phÇn cuèi cäng r¹. §©y lµ mét bÖnh hoa liÔu vµ th−êng gäi lµ bÖnh Lau lµm kh« cäng r¹ b»ng v¶i mÒm. Vibrio. BÖnh nµy g©y chÕt ph«i sím vµ l©y lan KiÓm tra m· sè bß ®ùc. do con vËt bÞ bÖnh giao phèi víi con vËt lµnh Xo¸y vßng kho¸ sóng vµ l¾p cäng r¹. bÖnh kh¸c. Lµm Êm sóng nÕu thÊy cÇn thiÕt. BÖnh nµy kh«ng l©y sang ng−êi. C¾t cäng r¹ ë phÇn cã kho¶ng trèng vµ lau s¹ch kÐo. §Ó khèng chÕ bÖnh nµy cÇn tiªm phßng v¸c xin L¾p vá sóng. cho bß ®ùc.Thô tinh nh©n t¹o còng lµ mét biÖn §−a cäng r¹ tíi tËn phÇn ®Ønh cña vá sóng ph¸p h¹n chÕ ph¸t t¸n cña bÖnh nµy. Nh÷ng bß sao cho kh«ng cã kho¶ng trèng ®Ó tr¸nh c¸i ®· bÞ nhiÔm sÏ h×nh thµnh miÔn dÞch. nhiÔm khuÈn. DÉn tinh Tr¸nh ®Ó sóng tiÕp xóc víi vËt kh¸c BÖnh lËu VÖ sinh Lau ©m m«n. §©y lµ mét bÖnh hoa liÔu do vi trïng lËu cña bµo Më ©m m«n thai g©y nªn. BÖnh nµy kh«ng l©y sang ng−êi. DÉn tinh bß B¬m 1/2 tinh tõ tõ vµo th©n tö cung vµ phÇn cßn l¹i vµo giòa cæ tö cung. Rót sóng ra KiÓm tra l¹i m· sè cäng r¹ Bá cäng r¹ ®i. Ghi sè liÖu Kh«ng viÕt t¾t 162
BEEF BREEDING SERVICES quy tr×nh ttnt BEEF AB PROGRAM GUIDE Cã PLAN AHEAD kÕ ho¹ch tr−íc • Cã c¸c l« cá vµ thøc ¨n tèt 6 tuÇn tr−íc vµ sau khi TTNT. • Ensure good paddocks and feed 6 weeks BEFORE and AFTER • program.tinh vµ trang thiÕt bÞ 6 tuÇn tr−íc khi dïng ®Õn. ChuÈn bÞ • • Organise semen and equipment 6 weeks BEFORE required. ChØ dÉn tinh cho nh÷ng bß biÕt lµ kh«ng chöa vµ cã chu kú tÝnh. • Only use cows KNOWN to be empty and cycling in program. X¸c ®Þnh thêi gian phèi thÝch hîp nhÊt IDENTIFY BEST TIME TO INSEMINATE AM/PM RULE LuËt s¸ng/chiÒu On heat indôc buæi s¸ng-DÉn tinh chiÒu h«m ®ã on §éng morning - Inseminate that afterno On heat in dôc buæi tèi-DÉn tinh s¸ng h«m sau ng §éng evening - Inseminate next morni HEph¸t hiÖn ®éng dôc DE AT DETECTION GUI giê RS HOU 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 sau ®éng dôc PRE HEAT trø¬c ®éng dôc STANDING HEAT ®éng dôc POST HEAT B¾t ®Çu chÞu ®ùc of Start KÕt thóc chÞu ®ùc of End RôngTime of trøng Standing Heat Standing Heat Ovulation thêi gian dÉn tinh qu¸ sím thêi gian dÉn tèt nhÊt qu¸ muén INSEMINATION TOO EARLY BEST TIME TO INSEMINATE TOO LATE TIME dÊu hiÖu ®éng dôc SIGNS OF HEAT Behaviour Kh«ng yªn tÜnh Restlessness B¾tMounting con kh¸c ®Çu nh¶y begins Th«i nh¶y activity ceases Mounting Hµnh vi Standing head to tail Mounting and standing DÊu chµ marks’ on x−¬ng ‘ Rub x¸t ë c¸c ®Çupin bones §øng quay ®Çu Nh¶y con kh¸c hay ®øng Chin resting Stands frequently Dry mucus on tail G¸c c»m t urination Frequen ChÞu ®ùc d hair on tail Rubbe Niªm dÞch kh« trªntail and Hair rubbed on ®u«i flanks Hay ®¸i r¾t L«ng ®u«i xï L«ng ®u«i vµ s−ên bÞ xï Half-hearted mounting Vulva red and swollen Nöa muèn nh¶y ¢m m«n ®á vµ s−ng Mucus Watery mucus Mucus thickens and Mucus becomes Tinge of Blood Niªm dÞch Niªm dÞch vãn côc Niªmmucus vÕt Niªm dÞch lo·ng discharge bNiªm dÞch dµy vµ ’ ecomes ‘ stringy lumpy in dÞch cã keo dÝnh m¸u 163