Nâng cao các kỹ năng về di truyền, sinh sản và lai tạo giống bò thịt nhiệt đới- chương 5

Chia sẻ: Nguyen Vuong | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:5

Thêm vào BST

Báo xấu

114
lượt xem 17
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Nâng cao các kỹ năng về di truyền, sinh sản và lai tạo giống bò thịt nhiệt đới. Chương 5: Giới thiệu về di truyền số lượng

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Nâng cao các kỹ năng về di truyền, sinh sản và lai tạo giống bò thịt nhiệt đới- chương 5

Giíi thiÖu vÒ di truyÒn sè l−îng B.M.Burns vµ A.D. Herring 1.Giíi thiÖu chung alen cña c¸c gen ¶nh h−ëng ®Õn tÝnh tr¹ng di truyÒn cña mçi c¸ thÓ vËt nu«i. Khi c¸c alen Di truyÒn sè l−îng lµ m«n di truyÒn häc nghiªn t¸c ®éng mét c¸ch céng gép, kiÓu h×nh cña dÞ cøu b¶n chÊt di truyÒn cña c¸c tÝnh tr¹ng mang hîp tö chØ b»ng kho¶ng mét nöa, hay nãi ®óng tÝnh sè l−îng. TÝnh tr¹ng sè l−îng lµ tÝnh tr¹ng h¬n n»m gi÷a kiÓu h×nh cña hai ®ång hîp tö. biÓu thÞ sù biÕn thiªn liªn tôc trong 1 ph¹m vi nhÊt ®Þnh vµ chÞu ¶nh h−ëng cña nhiÒu gen. 2.2. TÝnh tréi- TÝnh tréi lµ sù t−¬ng t¸c gi÷a ThÝ dô vÒ tÝnh tr¹ng sè l−îng lµ tèc ®é sinh c¸c alen trong c¸c l«cót cña mét gen (hay cßn tr−ëng, t¨ng träng, ®é cøng cña thÞt, n¨ng suÊt lµ t−¬ng t¸c trong c¸c l«cót). s÷a vv…. Di truyÒn sè l−îng tËp trung nghiªn NÕu cã thªm mét gen kh¸c còng t¸c ®éng g©y cøu c¸c lÜnh vùc kh¸c nhau nh»m c¶i thiÖn c¸c ¶nh h−ëng ®Õn cao v©y cña bß mµ chóng ta ®· tÝnh tr¹ng biÓu thÞ sù biÕn ®æi liªn tôc nµy. tr×nh bµy ë trªn, mµ c¸c kiÓu gen vµ c¸c ¶nh Nh− ®Ò cËp ë nh÷ng ch−¬ng tr−íc ®©y trong h−ëng ®−îc tr×nh bµy nh− ë b¶ng 2 th× hiÖn phÇn di truyÒn häc, ch−¬ng di truyÒn sè l−îng t−îng ®ã gi¶i thÝch nh− thÕ nµo? nµy sÏ giíi thiÖu mét c¸ch ng¾n gän nh÷ng B¶ng 2. KiÓu gen vµ ¶nh h−ëng t−¬ng øng cña kh¸i niÖm c¬ b¶n nhÊt, nh»m gióp cho b¹n ®äc tõng gen lªn cao v©y ë bß. dÔ hiÓu vÒ c¸c ch−¬ng tr×nh t¹o vµ nh©n gièng GG Gg Gg vËt nu«i, v× chóng ®Òu xuÊt ph¸t tõ b¶n chÊt di truyÒn häc. + 3cm + 3cm + 0cm 2. T¸c ®éng cña gen C¸c t¸c ®éng cña gen lªn c¸c tÝnh tr¹ng sè Tõ b¶ng 2 cho thÊy, 2 alen nµy kh«ng biÓu thÞ l−îng kh¸ phong phó vµ phøc t¹p, nh÷ng c¸c b¶n chÊt cña céng gép hoµn toµn, khi c¸c alen t¸c ®éng chÝnh gåm: kh«ng cã t¸c ®éng mét c¸ch céng gép, dÞ hîp tö kh«ng thÓ b»ng mét nöa cña hai ®ång hîp 2.1. T¸c ®éng céng gép- T¸c ®éng céng gép tö. VÝ dô nµy biÓu thÞ mét tr−êng hîp tréi hoµn lµ sù ¶nh h−ëng cña mçi alen riªng lÎ cã t¸c toµn bëi v× xÐt vÒ n¨ng suÊt th× mét dÞ hîp tö ®éng mang tÝnh céng gép vµ sù ¶nh h−ëng cña b»ng mét trong c¸c ®ång hîp tö. NÕu n¨ng suÊt c¸c alen kh¸c nhau còng cã thÓ t¸c ®éng mang cña dÞ hîp tö n»m trong kho¶ng cña gi¸ trÞ tÝnh céng gép vµo c¸c tÝnh tr¹ng. Kh¸i niÖm vÒ trung gian vµ gi¸ trÞ cña mét trong c¸c ®ång céng gép lµ c¬ së lý thuyÕt ®Ó tÝnh to¸n gi¸ trÞ hîp tö th× ta nãi r»ng tÝnh tréi cña tÝnh tr¹ng ®ã gièng cña mçi c¸ thÓ vËt nu«i ®èi víi mçi tÝnh lµ kh«ng hoµn toµn. tr¹ng di truyÒn sè l−îng. 2.3. ¸t gen- ¸t gen lµ sù t−¬ng t¸c gi÷a c¸c VÝ dô: Víi mét tÝnh tr¹ng nµo ®ã cña vËt nu«i gen kh¸c nhau hay t−¬ng t¸c gi÷a c¸c l«cót víi nh− cao v©y ë bß chÞu sù t¸c ®éng cña 4 gen vµ nhau, trong ®ã mét gen che lÊp hiÖu øng cña mçi gen cã 2 alen. Gi¶ sö r»ng, ë mçi gen cã 2 mét gen kh¸c. Gen che lÊp hiÖu øng cña mét alen mµ trong ®ã 1 alen sÏ cã t¸c ®éng céng gen kh¸c gäi lµ gen ¸t chÕ vµ gen bÞ che lÊp gép lµm t¨ng 2 cm vÒ cao v©y cña gia sóc vµ hiÖu øng gäi lµ gen bÞ ¸t chÕ. alen cßn l¹i kh«ng lµm t¨ng cao v©y, hay ®ãng gãp vµo lµm t¨ng cao v©y 0 cm. Nh− vËy, xÐt NÕu chóng ta coi 2 gen cïng t¸c ®éng lªn tÝnh vÒ ph¹m vi vÒ cao v©y cña gia sóc ®ã, c¸c kiÓu tr¹ng cao v©y cña bß vµ mçi gen cã 2 alen vµ di truyÒn vµ kiÓu h×nh cã thÓ ®−îc biÓu thÞ cô mang tÝnh tréi hoµn toµn khi A1 hoÆc B1 ®Òu thÓ nh− ë b¶ng 1. cho +2cm vµ A2A2 hoÆc B2B2 ®Òu cho +0cm. NÕu chóng ta cã c¸c genotype vµ c¸c møc ®é B¶ng 1. Cao v©y cña gia sóc d−íi sù t¸c ®éng c¸c ¶nh h−ëng biÓu thÞ nh− ë b¶ng 3 sau ®©y th× ®ã gen céng gép kh¸c nhau lµ hiÖn t−îng g×? A1A1B1B1C1C1D1D1 A1A2B1B2C1C2D1D2 A2A2B2B2C2C2D2D2 B¶ng 3. KiÓu gen vµ c¸c møc ®é ¶nh h−ëng ®Õn +16 cm + 8cm + 0cm tÝnh tr¹ng cao v©y cña bß. A1B1 A1A2B1 A1B2B2 A2A2B2B2 C¸c gi¸ trÞ nµy biÓu thÞ tæng ¶nh h−ëng cña c¸c +6 cm +2 cm +2 cm +0 cm alen riªng biÖt trªn mçi kiÓu di truyÒn t−¬ng øng. §©y lµ c¸ch ®Ó −íc tÝnh gi¸ trÞ gièng (EBV) nã lµ tæng c¸c ¶nh h−ëng cña tÊt c¶ c¸c 22
KÕt qu¶ ë b¶ng 3 cho thÊy, kiÓu h×nh mong ®îi Lo¹i L−îng Ph¹m vi cña kiÓu di truyÒn A1_B1_ lµ +4 cm, nÕu ¶nh Bè –con 1/2 - h−ëng cña 2 loci t¸c ®éng mang tÝnh céng gép nh−ng trong tr−êng hîp nµy chóng kh«ng thÓ 1/2 huyÕt thèng 1/4 0 -1/2 t¸c ®éng theo tÝnh céng gép. VËy, cã mét mèi Cïng huyÕt thèng 1/2 0-1 t−¬ng t¸c gi÷a 2 kiÓu di truyÒn. T−¬ng t¸c gi÷a 2 gen cã thÓ x¶y ra theo c¸c kh¶ n¨ng: céng ¤ng bµ-ch¸u 1/4 0 - 1/2 gép x céng gép, tréi x tréi vµ céng gép x tréi. Con chó-con b¸c 1/8 0 - 1/2 Liªn quan ®Õn tæng ph−¬ng sai kiÓu gen ®èi Wright ®· tiÕn hµnh nhiÒu nghiªn cøu vÒ tÝnh víi mét tÝnh tr¹ng nhÊt ®Þnh trong mét quÇn hÖ sè cËn th©n vµ t−¬ng quan th«ng qua viÖc sö thÓ vËt nu«i, tû sè cña ph−¬ng sai di truyÒn dông c¸c hÖ sè ®−êng dÉn. ¤ng còng ®· nghiªn céng gép víi ph−¬ng sai kiÓu h×nh lµ hÖ sè di cøu víi c¸c dßng cËn huyÕt ë mét vµi loµi. truyÒn theo nghÜa hÑp. HÖ sè di truyÒn theo nghÜa hÑp nµy ®−îc c¸c nhµ di truyÒn vµ t¹o 3.2. TÝnh tr¹ng sè l−îng. gièng lu«n quan t©m, sö dông chóng cho mäi Gi¸ trÞ quan s¸t thu ®−îc cña mçi tÝnh tr¹ng ë nghiªn cøu v× ®ã chÝnh lµ b¶n chÊt cña sù di mçi c¸ thÓ vËt nu«i ®−¬c x¸c ®Þnh theo c«ng truyÒn vµ ®−îc ký hiÖu b»ng (h2). thøc sau: Tû lÖ cña tæng ph−¬ng sai di truyÒn gåm céng P=µ+G+E gép + tréi + ¸t chÕ gen vµ ph−¬ng sai phenotype lµ ®Þnh nghÜa vÒ hÖ sè di truyÒn theo ë ®©y: nghÜa réng. Trong chän läc c¸c c¸ thÓ lµm bè - P lµ gi¸ trÞ kiÓu h×nh quan s¸t ®−îc cña mét mÑ cho t−¬ng lai vµ tÝnh to¸n hiÖu qu¶ chän c¸ thÓ läc, hÖ sè di truyÒn theo nghÜa hÑp th−êng quan träng hîp so víi hÖ sè di truyÒn tÝnh theo nghÜa - µ lµ trung b×nh quÇn thÓ réng bëi v× khi s¶n xuÊt ra thÕ hÖ t−¬ng lai, c¸c - G lµ gi¸ trÞ di truyÒn (®é lÖch cña mçi c¸ thÓ alen riªng biÖt ®−îc truyÒn l¹i tõ bè mÑ sang con ch¸u chø kh«ng ph¶i truyÒn nguyªn vÑn tõ quÇn thÓ) kiÓu di truyÒn. KiÓu di truyÒn ®−îc t¹o ra lóc - E lµ ¶nh h−ëng cña m«i tr−êng (®é lÖch cña thô thai ®Ó s¶n xuÊt ra thÕ hÖ con. mçi c¸c thÓ tõ quÇn thÓ) Gi¸ trÞ gièng cña mét c¸ thÓ vËt nu«i ®−îc NÕu ¶nh h−ëng cña di truyÒn vµ m«i tr−êng lµ truyÒn l¹i cho chÝnh thÕ hÖ con ch¸u cña nã. ®é lÖch cña mçi c¸ thÓ tõ quÇn thÓ, gi¸ trÞ di Gi¸ trÞ di truyÒn lín h¬n bëi v× hai thµnh phÇn truyÒn trung b×nh sÏ b»ng 0 vµ gi¸ trÞ ¶nh kÕt hîp cña c¸c alen vµ t−¬ng t¸c gen kh«ng h−ëng m«i tr−êng trung b×nh còng ph¶i b»ng 0. truyÒn l¹i cho thÕ hÖ con ch¸u. Nãi mét c¸ch kh¸c, G vµ E lu«n ®éc lËp trong mäi tr−êng hîp. 3. Quan hÖ di truyÒn-sù ph©n chia cña c¸c alen Gi¸ trÞ di truyÒn cña mçi c¸ thÓ cã thÓ ®−îc ph©n nhá ra thµnh 2 thµnh phÇn, ®ã lµ gi¸ trÞ HÖ sè t−¬ng quan (Rxy) lµ gi¸ trÞ −íc tÝnh tèt gièng (BV) vµ gi¸ trÞ kÕt hîp cña gen (GCV). nhÊt phÇn cña c¸c alen cña 2 c¸ thÓ gièng nhau Hay nãi c¸ch kh¸c lµ thµnh phÇn céng gép vµ do trùc tiÕp hoÆc cã cïng chØ tiªu chung vµ kh«ng céng gép. kh¸c nhau ë hai c¸ thÓ kh«ng cã quan hÖ huyÕt Gi¸ trÞ gièng cña mçi c¸ thÓ ®−îc ®Þnh nghÜa thèng víi nhau cña quÇn thÓ ®ã. HÖ sè t−¬ng theo 2 c¸ch. quan biÕn ®éng trong ph¹m vi tõ 0 ®Õn 1, hoÆc n»m trong ph¹m vi 0-100%. C¸ch thø nhÊt: Tæng tÊt c¶ c¸c ¶nh h−ëng cña c¸c alen t¸c ®éng lªn tÝnh tr¹ng sè l−îng cña 3.1. HÖ sè cËn th©n (Fx). mét c¸ thÓ vËt nu«i. HÖ sè cËn th©n lµ gi¸ trÞ −íc tÝnh tèt nhÊt cña C¸ch thø hai: Hai lÇn gi¸ trÞ cña mét tæng thÓ sù ph©n gi¶i c¸c l«cót gen cña mét c¸ thÓ lµ lín v« cïng cña thÕ hÖ con cña mét c¸ thÓ kh¸c ®ång nhÊt mµ cã thÓ kh«ng ®ång nhÊt ë mét c¸ víi trung b×nh quÇn thÓ. Hay nãi c¸ch kh¸c lµ 2 thÓ kh«ng tham gia giao phèi cña quÇn thÓ ®ã. lÇn sù chªnh lÖch thÕ hÖ con so víi quÇn thÓ. HÖ sè cËn th©n biÕn ®éng trong ph¹m vi tõ 0 ®Õn 1 (0-100%). Gi¸ trÞ gièng cña mçi c¸ thÓ ®−îc tÝnh dùa vµo quan hÖ bè con, bëi v× dùa vµo tõng alen mµ c¸ C¸c lo¹i quan hÖ khi c¸c c¸ thÓ kh«ng tham thÓ ®ã cã, kh«ng liªn quan ®Õn t−¬ng t¸c gi÷a gia giao phèi. c¸c alen hoÆc c¸c loci. Trong ®ã gi¸ trÞ kÕt hîp cña gen l¹i kh«ng ®ù¬c tÝnh dùa vµo quan hÖ bè con bëi v× kiÓu di truyÒn riªng biÖt cña mçi 23
c¸ thÓ. V× vËy, gi¸ trÞ kÕt hîp cña gen tuy ⎡ n! ⎤ ⎡ ( P ) k (1 − P) n −k ⎤ kh«ng truyÒn l¹i cho thÕ hÖ con ch¸u nh−ng ⎢ k!(n − k )!⎥ ⎢ ⎥ kh«ng ph¶i kh«ng quan träng. −u thÕ lai chÝnh ⎣ ⎦⎣ ⎦ lµ kh¸i niÖm dÉn suÊt tõ gi¸ trÞ kÕt hîp cña gen. Gi¸ trÞ nµy cã lóc ë mét sè tÝnh tr¹ng nhÊt ®Þnh cña mét sè loµi vËt nu«i, nã cßn quan träng Sè ®−êng dÉn ®Ó thu X¾c xuÊt cña bÊt kú h¬n gi¸ trÞ gièng. Sù kh¸c nhau (hiÖu) gi÷a gi¸ ®−îc k 1trong c¸c alen tréi tõ trÞ di truyÒn vµ gi¸ trÞ gièng lµ gi¸ trÞ kÕt hîp tæng sè n alen lÇn xuÊt cña gen (G-BV=GCV). Ph©n tÝch sù kh¸c nhau hiÖn tõ phÇn 1 cña c«ng thøc cña mét vµi tr−êng hîp bao gåm 1 gen víi vµi alen vÒ c¸c kh¸i niÖm nµy theo mÊy tr−êng hîp Trong ®ã: sau: - n lµ tæng sè alen cña mçi giao tö Tr−êng hîp 1: TÝnh tr¹ng kh«ng biÓu thÞ tréi - k lµ sè alen tréi cña mçi giao tö KiÓu di truyÒn B1B1 B1B2 B2B2 - P lµ x¾c xuÊt thu ®−îc 1 alen tréi cña mçi gen Gi¸ trÞ di truyÒn (G) +20 +0 -20 - 1-P lµ x¾c xuÊt kh«ng thu ®−îc 1 alen tréi cña mçi gen Gi¸ trÞ gièng (BV) +20 +0 -20 Trong tr−êng hîp nµy, mçi alen tréi sÏ cã gi¸ Gi¸ trÞ kÕt hîp gen (GCV) +0 +0 +0 trÞ b»ng nhau vµ mçi alen lÆn còng cã trÞ gi¸ nh− nhau, nh− vËy sÏ cã 5 giao tö kh¸c nhau: Tr−êng hîp 2: TÝnh tr¹ng biÓu thÞ tréi kh«ng hoµn toµn cña alen B. Lo¹i giao tö Sè ®−êng n K Kh¶ n¨ng KiÓu di truyÒn B1B1 B1B2 B2B2 dÉn x¶y ra Gi¸ trÞ di truyÒn (G) +20 +20 -20 Cã 4 alen tréi 1 (ABCD) 4 4 0,0625 Gi¸ trÞ gièng (BV) +20 +0 -20 Cã 3 alen tréi 4 4 3 0,2500 Gi¸ trÞ kÕt hîp gen (GCV) +0 +20 +0 Cã 2 alen tréi 6 4 2 0,3750 Cã 1 alen tréi 4 4 1 2,5000 Trong c¶ hai tr−êng hîp nµy, dÞ hîp tö cã cïng Cã 0 alen tréi 1 (abcd) 4 0 0,0625 gi¸ trÞ gièng, bëi v× chóng cã cïng alen. V× vËy, hai dÞ hîp tö kh¸c nhau nµy khi giao phèi sÏ gièng nhau. ThÕ nh−ng, khi phèi gièng víi Nh÷ng tr−êng hîp xÈy ra ®−îc x¸c ®Þnh tõ nhau chóng kh«ng t¹o ra c¸c c¸ thÓ gièng phÇn ®Çu cña c«ng thøc. Kh¶ n¨ng xÈy ra cho nhau. KÕt qu¶ kiÓu h×nh cña dÞ hîp tö ë vÝ dô 2 mçi tr−êng hîp ®−îc tÝnh b»ng c¸ch nh©n 2 sÏ t−¬ng tù gièng nh− kiÓu di truyÒn ®ång hîp phÇn cña c«ng thøc. tö B1B1, do mang tÝnh tréi nªn nã cã chung gi¸ Nguyªn lý nµy còng t−¬ng tù vµ t¹o nªn mét trÞ di truyÒn nh−ng gi¸ trÞ di truyÒn l¹i chÝnh lµ h×nh th¸p chu«ng, tøc lµ ph©n theo ph©n bè gi¸ trÞ kÕt hîp cña gen v× tÝnh tr¹ng nµy biÓu chuÈn cña gi¸ trÞ di truyÒn vµ gi¸ trÞ kiÓu h×nh thÞ tréi; trong lóc ®ã, gi¸ trÞ di truyÒn cña kiÓu bëi v× khi sè l−îng c¸c alen cña gen t¨ng vµ sè di truyÒn B1B1 chÝnh lµ gi¸ trÞ gièng. gen còng t¨ng th× c¸c kh¶ n¨ng c¸c kiÓu di Gi¸ trÞ gièng −íc tÝnh cña mçi c¸ thÓ thÕ hÖ truyÒn trë thµnh kh¸c nhau khã h¬n. H¬n n÷a, con trong t−¬ng lai b»ng 1/2 BV cña bè +1/2 thËt ®¬n gi¶n ®Ó coi r»ng cã c¸c alen víi c¸c cña mÑ+ thµnh phÇn mÉu di truyÒn ngÉu nhiªn. ¶nh h−ëng nh− nhau xuyªn qua tÊt c¶ c¸c loci ThÕ nh−ng, gi¸ trÞ gièng trung b×nh cña quÇn cña gen ¶nh h−ëng ®Õn tÝnh tr¹ng mang ®Æc thÓ gåm rÊt nhiÒu c¸ thÓ thÕ hÖ con th× chØ b»ng tÝnh di truyÒn sè l−îng. 1/2BV cña bè+1/2 cña mÑ. VËy, sù kh¸c nhau NÕu cã n alen ë 1 l«cót cña gen, sÏ cã n(n-1) gi÷a chóng cã thÓ gi¶i thÝch nh− sau: kiÓu di truyÒn kh¸c nhau ë l«cót ®ã (kh«ng liªn NÕu mét c¸ thÓ cã kiÓu di truyÒn lµ quan g× ®Õn di truyÒn cña bè mÑ, kiÓu di truyÒn AaBbCcDd, th× nã cã thÓ t¹o ®−îc bao nhiªu Aa cã gi¸ trÞ di truyÒn gièng nhau th× A ®−îc giao tö kh¸c nhau? Gi¸ trÞ trung b×nh cña c¸c truyÒn l¹i tõ bè hay mÑ). NÕu cã k kiÓu di giao tö cña c¸ thÓ vËt nu«i nµy lµ bao nhiªu truyÒn bëi mçi l«cót vµ cã t loci th× tæng sè kh¶ nÕu mçi alen tréi cã trÞ gi¸ lµ 10Kg vµ mçi alen n¨ng kiÓu di truyÒn lµ kt. lÆn lµ 0 Kg? §Ó tr¶ lêi cho c©u hái ®ã, c«ng thøc binomial sÏ gióp ta t×m ra kÕt qu¶. C«ng thøc nh− sau: 24
Sè gen Sè alen/gen Sè kiÓu di Sè kiÓu di σ xy (t) (n) truyÒn/gen truyÒn rxy = = hiÖp ph−¬ng sai cña biÕn sè x (k) kh¸c nhau σ xσ y 2 2 3 9 vµ y/ (§é lÖch chuÈn cña x) (§é lÖch chuÈn cña y) 3 2 3 27 4.4. Håi quy. 4 2 3 81 5 2 3 243 HÖ sè håi quy biÓu thÞ l−îng tû lÖ biÕn ®æi cña 1 biÕn sè (y) ®èi víi mét ®¬n vÞ biÕn ®æi kh¸c 2 3 6 36 (x). HÖ sè håi quy Y ®èi víi X ®−îc ký hiÖu 3 3 6 216 b»ng byx vµ c«ng thøc tÝnh lµ. 4 3 6 1296 σ xy b yx = = hiÖp ph−¬ng sai cña biÕn sè x 5 3 6 7776 σ 2x 4 4 12 20736 vµ y/ ph−¬ng sai cña biÕn sè x 5 5 20 3200000 5. Nh÷ng nguyªn t¾c thèng kª sö dông t¹o gièng vËt nu«i 4. Mét sè kh¸i niÖm vÒ thèng kª (Genetics for the Animal Sciences 1987. liªn quan ®Õn t¹o gièng vËt nu«i VanVleck et al.) 1.Ph−¬ng sai cña mét h»ng sè b»ng 0 vµ mét 4.1. Ph−¬ng sai h»ng sè nh− µ kh«ng biÕn ®æi. Ph−¬ng sai lµ trung b×nh ®é lÖch b×nh ph−¬ng 2. Ph−¬ng sai cña mét biÕn sè ngÉu nhiªn X cña gi¸ trÞ trung b×nh vµ ®−îc ký hiÖu bëi σ2. Ph−¬ng sai ®o møc ®é ph©n t¸n cña ph©n bè biÓu thÞ b»ng σ2x. xung quanh gi¸ trÞ trung b×nh. C¨n bËc 2 cña 3. Ph−¬ng sai cña mét sè lÇn h»ng sè cña mét ph−¬ng sai lµ ®é lÖch chuÈn (σ) vµ cho biÕt biÕn sè ngÉu nhiªn X (c lÇn X) lµ 1 h»ng sè lÇn h×nh d¸ng cña ®−êng cong h×nh chu«ng b×nh ph−¬ng cña ph−¬ng sai biÕn sè ngÉu ph−¬ng sai ®−îc ký hiÖu b»ng σ2x vµ c«ng thøc nhiªn. VÝ dô: Ph−¬ng sai (cX) = c2σ2x. tÝnh lµ: 4. HiÖp ph−¬ng sai gi÷a mét h»ng sè vµ mét σ2x (ph−¬ng sai cña biÕn sè x)= ∑ (x i − x) 2 biÕn sè ngÉu nhiªn th× b»ng 0; vÝ dô: HiÖp ph−¬ng sai (c,X) = 0 n −1 5. HiÖp ph−¬ng sai gi÷a hai biÕn sè ngÉu nhiªn 4.2. HiÖp ph−¬ng sai (X and Y) ®−îc biÓu thÞ b»ng σxy ; HiÖp HiÖp ph−¬ng sai lµ trung b×nh tÝch cña c¸c ®é ph−¬ng sai cña 1 biÕn sè ngÉu nhiªn víi chÝnh lÖch so víi gi¸ trÞ trung b×nh cña 2 biÕn sè ®o nã lµ ph−¬ng sai chÝnh. HiÖp ph−¬ng sai (X,X) ®−îc trªn cïng mét c¸ thÓ vµ ®−îc ký hiÖu lµ σ2x. b»ng σxy. HiÖp ph−¬ng sai ®o møc ®é biÕn ®æi 6. NÕu 2 biÕn sè ngÉu nhiªn lµ ®éc lËp nhau th× cña 2 tÝnh tr¹ng vµ c«ng thøc tÝnh lµ: hiÖp ph−¬ng sai cña chóng b»ng 0. σxy (hiÖp ph−¬ng sai cña biÕn sè x vµ y) = 7. HiÖp ph−¬ng sai gi÷a hai biÕn sè ngÉu nhiªn mµ mçi biÕn nh©n víi 1 h»ng sè lµ tÝch cña c¸c ∑ (x i − x)( y i − y ) h»ng sè víi hiÖp ph−¬ng sai. VÝ dô: HiÖp n −1 ph−¬ng sai (c1X, c2Y) = c1c2σxy 4.3. T−¬ng quan. 8. Ph−¬ng sai tæng b»ng tæng cña c¸c ph−¬ng sai cña mçi biÕn sè céng víi 2 lÇn tæng cña tÊt HÖ sè t−¬ng quan ®o møc ®é chÆt chÏ cña mèi c¶ c¸c hiÖp ph−¬ng sai cã thÓ cã. quan hÖ gi÷a 2 biÕn sè X vµ Y. Gi¸ trÞ cña hÖ sè t−¬ng quan biÕn ®éng trong ph¹m vi tõ -1 VÝ dô: Var (X+Y)= σ2x + σ2y+2 σxy ®Õn +1. HÖ sè t−¬ng quan gi÷a 2 biÕn sè X vµ 9. HiÖp ph−¬ng sai cña 1 biÕn sè ngÉu nhiªn Y ®−îc ký hiÖu b»ng rxy vµ c«ng thøc tÝnh lµ: víi tæng cña c¸c biÕn sè ngÉu nhiªn lµ tæng cña c¸c hiÖp ph−¬ng sai. VÝ dô: Cov (X, Y1+Y2+Y3)=Cov(X,Y1)+Cov(X,Y2)+Cov(X,Y3) . 25
6. M« h×nh to¸n häc sö dông trong rP , BV = Cov ( P, BV ) di truyÒn sè l−îng (σ P )(σ BV ) Nh− chóng ta ®· tr×nh bµy tr−íc ®©y, m« h×nh Cov( BV , BV ) + Cov( BV , GCV ) + Cov( BV , E to¸n häc c¬ b¶n sö dông cho tÝnh to¸n c¸c tÝnh = tr¹ng mang ®Æc tÝnh di truyÒn sè l−îng lµ: (σ P )(σ BV ) Var ( BV ) σ 2 BV σ P= µ + G + E = = = BV (σ P )(σ BV ) (σ P )(σ BV ) σ p Tõ c«ng thøc nµy cã thÓ khai triÓn ra theo m« h×nh chi tiÕt sau: KÕt qu¶ nµy chØ ra møc ®é chÝnh x¸c cña gi¸ trÞ P= µ + BV+GCV + E tÝnh mµ chóng ta ®· cã ®−îc. Mét gi¸ trÞ ACC lµ 1,0 cã nghÜa lµ chóng ta biÕt gi¸ trÞ gièng Mèi t−¬ng quan gi÷a gi¸ trÞ gièng −íc tÝnh vµ chÝnh x¸c 100% vµ mét gi¸ trÞ ACC kh¸c lµ 0,0 gi¸ trÞ gièng cña mét c¸ thÓ vËt nu«i ®−îc gäi cã nghÜa la chóng ta biÕt gi¸ trÞ gièng nh−ng lµ møc ®é chÝnh x¸c cña −íc ®o¸n (ACC). kh«ng hÒ cã tin cËy hay kh«ng chÝnh x¸c, cã NhiÒu khi chóng ta cã thÓ sö dông nguyªn lý nghÜa lµ tÝnh to¸n cña chóng ta bÞ sai. håi quy ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ trÞ −íc tÝnh dùa vµo mét sè nguån th«ng tin. 7. VÝ dô HÖ sè håi quy gi¸ trÞ gièng cña mét c¸ thÓ ®èi Mét bß ®ùc lóc 1 n¨m tuæi nÆng 450 Kg. Trung víi chÝnh gi¸ trÞ kiÓu h×nh ®−îc ký hiÖu b»ng b×nh cña quÇn thÓ lµ 410 Kg. HÖ sè di truyÒn bBV,P vµ c«ng thøc tÝnh lµ: cña tÝnh tr¹ng träng l−îng lóc 1 n¨m tuæi cña quÇn thÓ nµy lµ 0,40. Gi¸ trÞ gièng (BV) vµ ®é Cov( P, BV ) Cov( BV + GCV + E , BV ) b= = tin cËy (ACC) cñabß nµy lµ bao nhiªu dùa vµo Var ( P) σ 2p c¸c nguån th«ng tin ®ã? Cov( BV , BV ) + Cov( BV , GCV ) + Cov( BV , E EBV kiÓu h×nh = (h2) (kiÓu h×nh c¸ thÓ - kiÓu = σ 2p h×nh trung b×nh) Var ( BV ) σ 2 BV = (0,40)(450 - 410) = (0,40)(40) = 16 kg = = σ 2 p σ 2p ACC = 0,40 = 0,63 Gi¸ trÞ nµy lµ hÖ sè di truyÒn cña mét tÝnh tr¹ng trong mét quÇn thÓ nhÊt ®Þnh, ®ã lµ tû lÖ gi÷a ph−¬ng sai gi¸ trÞ gièng vµ ph−¬ng sai kiÓu h×nh. §©y lµ chØ tiªu rÊt quan träng cho c¸c nhµ t¹o vµ nh©n gièng, v× nã lµ b¶n chÊt cña sù di truyÒn mµ bè mÑ truyÒn l¹i cho thÕ hÖ con ch¸u. HÖ sè di truyÒn lµ mét trong c¸c th−íc ®o quan träng cña mét quÇn thÓ. CÇn nhí r»ng, mét c¸ thÓ ®¬n ®éc kh«ng thÓ x¸c ®Þnh ®−îc hÖ sè di truyÒn. ThÕ nh−ng, mét ®Þnh nghÜa kh¸c vÒ hÖ sè di truyÒn lµ møc ®é tèt nhÊt cña kiÓu h×nh biÓu thÞ ®èi víi chÝnh gi¸ trÞ gièng cña c¸ thÓ ®ã. Nãi mét c¸ch kh¸c nÕu chóng ta muèn −íc ®o¸n gi¸ trÞ gièng cña bÊt kú mét c¸ thÓ vËt nu«i nµo, tõ gi¸ trÞ kiÓu h×nh cña nã, chóng ta ph¶i sö dông hÖ sè di truyÒn t−¬ng tù nh− lµ hÖ sè håi quy. Gi¸ trÞ gièng −íc tÝnh (EBV) dùa vµo duy nhÊt c¸c th«ng tin kiÓu h×nh b»ng hÖ sè di truyÒn (h2) nh©n víi (kiÓu h×nh cña c¸ thÓ trõ ®i kiÓu h×nh trung b×nh). HÖ sè t−¬ng quan gi÷a kiÓu h×nh vµ gi¸ trÞ gièng cña chÝnh nã cña mét c¸ thÓ vËt nu«i ®−îc tÝnh theo c«ng thøc sau: 26