Phân tích nhân vật Bá Kiến trong truyện ngắn Chí Phèo của nhà văn Nam Cao

Đề bài: Phân tích nhân vật Bá Kiến trong truyện ngắn Chí Phèo của Nam Cao<br /> Dàn ý <br /> A/ Mở bài: Giới thiệu nhà văn Nam Cao và truyện ngắn Chí Phèo<br /> B/ Thân bài<br /> – Nam Cao phác họa chân dung của giai cấp bóc lột một cách đầy đủ nhất so với các nhà  <br /> văn đương thời. Bá Kiến được đặt vào một vị  trí trang trọng trong xã hội, khi nhà văn  <br /> phác họa nên lai lịch của một kẻ già đời trong nghề bóc lột: gia đình bốn đời làm tổng lý, <br /> bản thân Bá Kiến từng là lý trưởng, chánh tổng; cha truyền con nối trong thủ đoạn đè đầu  <br /> cưỡi cổ  người khác. Uy quyền của Bá Kiến không phải chỉ  bó hẹp trong phạm vi của <br /> một làng, mà “cụ Bá” là “bá hộ, tiên chỉ, chánh hội đồng kì hào, huyện hào, Bắc Kì nhân  <br /> dân đại biểu” – đại biểu cho cả một bộ máy thống trị tay sai thực dân. Một nhân vật như <br /> thế, không thể là một kẻ hợm hĩnh và ngu dốt như Nghị  Quế (“Tắt đèn” – Ngô Tất Tố) <br /> hay chỉ có tàn bạo và tham lam như Nghị Lai (“Bước đường cùng” – Nguyễn Công Hoan).<br /> – Nam Cao đã phác họa bản chất Bá Kiến bằng những chi tiết khó quên từ bên ngoài đến <br /> bên trong:<br /> + Cụ Bá có tiếng quát “rất sạng” để  “nắn gân người khác”, có kiểu cười Tào Tháo giòn <br /> giã và “bản thân cụ cũng tự hào hơn đời ở cái tiếng ấy”.<br /> + Bên trong vẻ  sang trọng là một con quỷ  dâm ô, có tới bốn bà vợ  mà còn đi cướp vợ <br /> người – khi còn làm lý trưởng đã không bỏ lỡ cơ hội ve vãn vợ Binh Chức.<br /> + Nhưng điều nguy hiểm nhất ở Bá Kiến là tội ác đã được hắn nâng lên thành một nghệ <br /> thuật cai trị kẻ khác: “mềm nắn, rắn buông”, “dùng thằng đầu bò trị thằng đầu bò”, “nắm <br /> lấy đứa có tóc”, đặc biệt là những thủ  đoạn rất nham hiểm: “Hãy vứt người ta xuống  <br /> sông rồi hãy vớt nó lên để  nó đền  ơn, hãy đập bàn đập ghế  đòi cho được năm đồng, <br /> nhưng được rồi hãy vất trả lại năm hào vì “thương anh túng quá”.<br /> + Với tất cả các thủ thuật trị người ấy, Bá Kiến quả là một kẻ “khôn róc đời” và đã phá <br /> tan cơ  nghiệp của biết bao gia đình, đập nát hạnh phúc của bao người. Đáng sợ  nhất là <br /> chính những nạn nhân của Bá Kiến lại bị hắn biến thành những công cụ đắc lực của tội  <br /> ác: Năm Thọ, Binh Chức – với bản tính lưu manh và đỉnh điểm là Chí Phèo – đã thành con <br /> quỷ dữ của làng Vũ Đại.<br /> – Để Chí Phèo đến nhà Bá Kiến vào chính giờ phút “cụ Bá” đan ghen với lũ trai trẻ vì “bà  <br /> Tư  phốp pháp, hai má hây hây…” và cụ  đang có ý định “bỏ  tù hết mấy thằng trai trẻ”,  <br /> đoạn văn quả có thể làm chúng ta bật cười vì sự ghen tuông của một ông lão đã ngoài sáu  <br /> mươi, nhưng ta bỗng giật mình vì chứng tích của sự ghen tuông đáng buồn cười ấy bỗng  <br /> hiện ra: một thằng điên, một thằng say, một con quỷ dữ của làng Vũ Đại, sẵn sàng đâm <br /> chém bất cứ ai – ngày xưa nó cũng là một thằng trai trẻ…<br /> C/ Kết bài<br /> Tình huống tất yếu phải xảy đến đã được Nam Cao dày công chuẩn bị cho nhân vật của <br /> mình. Khi sự thâm hiểm và tàn bạo đã bị bóc trần, khi những tiếng cười và tiếng quát rất <br /> sang của cụ Bá không còn nắn gân người khác như mọi khi được nữa, đó cũng là khoảnh  <br /> khắc thức tỉnh lương tri của một con người. Chí Phèo trong cơn say có những hành động  <br /> thật đáng sở. Nhưng có một điều, tiếng nói vang lên “dõng dạc” lại là của một con người <br /> hoàn toàn tỉnh táo, của một anh Chí đang đòi lại quyền “làm người lương thiện” đã bị <br /> bọn cường hào như Bá Kiến tước đoạt. Sự thật được nói lên khiến Bá Kiến phải run sợ,  <br /> “dịu dọng” để  lảng tránh. Mặt nạ  rơi xuống, Bá Kiến hiện nguyên hình là con quỷ  dữ <br /> nham hiểu và hèn nhát đang cố trốn chạy sự trừng phạt của lương tri thức tỉnh. Nam Cao  <br /> đã để cho Chí trong giờ phút ấy cất lên những lời đau đớn: “Ai cho tao lương thiện? Làm <br /> thế nào để mất những vết mảnh chai trên mặt này?”. Đó là nỗi đau đớn của một người đã <br /> bị  chặn mất nẻo về  với thế  giới thân thuộc của Con Người, bởi những định kiến khắt  <br /> khe của xã hội. Muốn trở về, Chí “chỉ còn một cách” là giết chết con quỷ dữ trong chính  <br /> anh. Giờ phút Chí vung dao lên kết liễu đời Bá Kiến là hành động tất yếu phải xảy ra, sau <br /> đó chính anh phải tự sát đã là một câu trả lời của Nam Cao giải đáp rõ nguyên nhân bi kịch <br /> của người nông dân nghèo trong xã cũ – sự bế tắc, quẩn quanh vẫn đè nặng lên cuộc sống <br /> của họ.<br />  Bài làm <br /> Nhà văn Nam Cao có phần đã dựa vào những người thật việc thật  ở quê hương mình để <br /> xây dựng truyện ngắn Chí Phèo. Đại diện cho giai cấp thống trị ở làng Vũ Đại chính là Bá <br /> Kiến. Qua nhân vật này, bộ mặt xấu xa tàn bạo của bọn cường hào, địa chủ bị phơi bày <br /> rất rõ nét.<br /> Không giống một số  nhân vật địa chủ  trong những tác phẩm khác của Nam Cao,  ở  Chí <br /> Phèo, Bá Kiến hiện lên với tư  cách là một nhân vật điển hình hoàn chỉnh. Khi xây dựng <br /> nhân vật địa chủ nghị Quế keo kiệt, thô lỗ; Ngô Tất Tố đã miêu tả khá tỉ mỉ gia cảnh, rồi <br /> kể  đến những hành động và ngôn ngữ  của hắn trong Tắt đèn. Nhưng đối với Bá Kiến, <br /> nhà văn Nam Cao không hề  tả  diện mạo, chỉ nói đến tiếng quát “rất sang” và “cái cười  <br /> Tào Tháo” mà y vẫn tự  phụ hơn đời.  Chỉ  đơn sơ  vài chi tiết nhưng ông đã  tạo cho Bá <br /> Kiến một bề  ngoài khá độc đáo, khiến người đọc khó quên. Tuy vậy, nhân vật này trở <br /> thành sống động cơ bản còn do tài miêu tả nội tâm sắc sảo, chân thật của tác giả.<br /> Nam Cao để  cho Bá Kiến xuất hiện lần đầu tiên trước độc giả  đúng lúc Chí Phèo say <br /> rượu, đến cổng nhà hắn rạch mặt, kêu làng ăn vạ. Cảnh tượng thật huyên náo, hỗn loạn.  <br /> Vừa thấy Chí Phèo “nằm dài, không nhúc nhích rên khẽ như gần chết”, “thoáng nhìn qua",  <br /> lão “đã hiểu cơ sự”; lão nhanh chóng tìm ra được kế sách thích hợp nhất để ứng phó. Với  <br /> sự từng trải, lão biết rõ tác hại của đám đông này. Bố con lão  thêm mất mặt, nếu để dân  <br /> làng chứng kiến hành động thô tục của Chí Phèo. Lão cũng thừa biết tâm lý của thằng  <br /> “đầu bò”, đám đông kia chính là hậu thuẫn kích thích để nó hung hăng hơn. Và, cũng cần  <br /> phải có ít nhiều thời gian để  Chí Phèo giã rượu, đỡ  táo tợn. Vả  lại, trước đám đông <br /> người, Bá Kiến khó có thể diễn thành công mánh khóe, mua chuộc, dụ dỗ. Muốn dụ dỗ, <br /> ắt phải nhún nhường. Đường đường là một cụ Bá hét ra lửa, mà để  đám dân đen chứng <br /> kiến cảnh phải ngọt nhạt với một thằng cùng đinh thì còn ra thể thống gì? Bởi vậy, việc <br /> đầu tiên, Bá Kiến tìm cách giải tán đám đông. Trước hết, lão “quát mấy bà vợ”, và đuổi <br /> họ  vào nhà. Chắc những người “tuôn đến xem” nghe tiếng quát “rất sang” này đủ  hiểu:  <br /> cụ  Bá muôn đuổi khéo mình. Tiếp theo “quay sang bọn người làng”, Bá Kiến dịu giọng  <br /> hơn một chút “cả  các ông các bà nữa, về  đi thôi chứ! Có gì mà xúm lại thế  này?”. Đến  <br /> đây, tất nhiên, “không ai nói gì, người ta lảng dần di”. Cho dù vừa tò mò, vừa hả  hê,  <br /> nhưng họ vẫn nể, vẫn sợ cụ Bá. Vả lại, ngay vợ của cụ cũng phải giở giọng đường mật, <br /> gọi đầy tớ  cũ của mình, nay như  đã biến thành con vật gớm ghiếc bằng “anh”, vồn vã  <br /> mời Chí Phèo “vào nhà uống nước”. Chưa đủ, cụ “tiên chỉ làng Vũ Đại”, “khét tiếng trong  <br /> hàng huyện”, còn nhận có họ hàng với anh cùng đinh này “rồi giết gà mua rượu cho hắn  <br /> uống, xong lại đãi thêm đồng bạc để  về  uống thuốc..”. Chỉ  cần Chí Phèo ngồi lên, Bá <br /> Kiến biết là đã thắng. Tuy vậy, cụ  vẫn quát mắng lí Cường, sau khi đã “đưa mắt nháy <br /> con một cái”.<br /> Với cách cư xử của lão, chứng tỏ  bá Kiến đã đi guốc vào bụng dạ  Chí Phèo lúc này: ưa  <br /> phỉnh nịnh, ham cái lợi trước mắt… Rốt cuộc, Bá Kiến “khôn róc đời” đã đạt được cả hai <br /> mục đích: vừa tạm dập tắt ngọn lửa hờn căm trong con người Chí Phèo, vừa chuẩn bị <br /> biến Chí Phèo thành tay sai lợi hại. Trong mọi  tình huống tên cường hào này đều hiện rõ <br /> cái bản chất xảo quyệt lọc lõi , nó được thể  hiện một cách rất sinh động. Già đời đục  <br /> khoét, đè đầu cưỡi cổ  nông dân, cụ  Bá đã đúc rút được nhiều kinh nghiệm phong phú, <br /> trong “cái nghề  làm việc quan”. Phải biết “thế  nào là mềm nắn rắn buông”. Hãy ngấm  <br /> ngầm đẩy người ta xuống sông, nhưng rồi lại dắt nó lên để nó đền ơn. Hãy đập bàn đập  <br /> ghế đòi cho được năm đồng, nhưng được rồi thì vứt trả lại năm hào, “vi thương anh túng <br /> quá!”. Cụ có không ít thủ đoạn thâm hiểm “trị không được thì cụ dùng”. “Cụ nghĩ bụng:  <br /> cũng phải có những thằng đầu bò chứ? Không có những thằng đầu bò. thì lấy ai trị những  <br /> thằng đầu bò?”. Cái nham hiểm ghê tởm của nhân vật này là  ở  chỗ  tìm cách cho lũ đàn  <br /> em, hoặc đám dân làng “sinh chuyện”­ tức là đốt phá, chém giết lẫn nhau, để lão “có dịp <br /> mà ăn!”<br /> Bá Kiến đã vận dụng triệt để những kinh nghiệm đó để  biến Chí Phèo – một thanh niên <br /> chất phác, tự  trọng và khỏe mạnh thành “con quỷ  dữ  làng Vũ Đại”, sẵn sàng theo lệnh  <br /> hắn để  đi đâm chém, rồi phải kết liễu cuộc đời mình một cách thảm khốc. Rõ ràng, bi <br /> kịch của Chí Phèo đã góp phần quan trọng hoàn thiện chân dung gian hùng của Bá Kiến.<br /> Bên cạnh việc khắc họa sinh động sâu sắc bản chất lọc lõi, xảo quyệt. Nhà văn Nam Cao  <br /> đã vạch trần nhân cách bỉ ổi của “tiên chỉ làng Vũ Đại” trong những mối quan hệ kín đáo.  <br /> Và tác giả tài năng là ở chỗ: khi cần đặc tả sự lợi dụng đê tiện và thói dâm ô vô độ  của  <br /> tên cường hào này, ông đã bỏ  qua nhiều chi tiết rất phong phú, rất cụ  thể  và sinh động <br /> của nguyên mẫu. Lý Bính  ở  làng Đại Hoàng. Ngay cái việc gỡ  gạc của cụ  lý đối với <br /> người đàn bà vắng chồng và có tiền, lẫn máu ghen tuông của hắn cũng chỉ được lướt qua.  <br /> Tác giả  để  có mấy dòng tả  ý nghĩ cụ  Bá về  người vợ  trẻ  và đẹp… nhưng vẫn đủ  sức  <br /> khắc sâu trong người đọc một nhân cách bỉ ổi và thảm hại.<br /> Như  vậy, Bá Kiến vừa mang bản chất chung của giai cấp địa chủ  cường hào, vừa có  <br /> những nét riêng biệt sinh động không giống bất kì một tên địa chủ  nào trong văn học. <br /> Điều đó giải thích vì sao hắn luôn được chúng ta nhắc đến, khi cần ám chỉ  một kẻ  có <br /> quyền lực, gian hùng và nham hiểm.<br /> Bằng nhân vật Bá Kiến, nhà văn Nam Cao đã ghi nhận những thành công mới mẻ  trong  <br /> việc xây dựng nhân vật. Điều này chứng tỏ sự tiến bộ đáng kể của ông nói riêng, phương <br /> pháp sáng tác hiện thực ở giai đoạn 1939 – 1945 nói chung.<br />  <br />