Sáng kiến kinh nghiệm: Hướng dẫn học sinh giải bài toán bằng cách lập phương trình bậc hai một ẩn - dạng Tìm hai số

“ Hướng dẫn học sinh giải bài toán bằng cách lập phương trình bậc hai một ẩn - dạng Tìm hai số“.<br /> <br /> PHÒNG GIÁO GD&ĐT KRÔNG ANA<br /> TRƢỜNG THCS BUÔN TRẤP<br /> <br /> SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM<br /> ĐỀ TÀI:<br /> <br /> HƢỚNG DẪN HỌC SINH GIẢI BÀI TOÁN<br /> BẰNG CÁCH LẬP PHƢƠNG TRÌNH BẬC HAI MỘT ẨN<br /> - DẠNG TÌM HAI SỐ.<br /> <br /> Họ và tên:<br /> <br /> Phạm Hữu Cảnh<br /> <br /> Đơn vị công tác:<br /> <br /> Trƣờng THCS Buôn Trấp<br /> <br /> Trình độ đào tạo:<br /> <br /> ĐHSP<br /> <br /> Môn đào tạo:<br /> <br /> Toán<br /> <br /> Krông Ana, tháng 12 năm 2014<br /> Người viết: PHẠM HỮU CẢNH – Bộ môn Toán, trường THCS Buôn Trấp – Krông Ana.<br /> <br /> 1<br /> <br /> “ Hướng dẫn học sinh giải bài toán bằng cách lập phương trình bậc hai một ẩn - dạng Tìm hai số“.<br /> <br /> I. Phần MỞ ĐẦU<br /> I.1. Lý do chọn đề tài<br /> - Trong xu hướng phát triển chung, xã hội luôn đặt ra những yêu cầu mới cho<br /> sự nghiệp đào tạo con người. Chính vì vậy, việc dạy và học cũng không ngừng đổi<br /> mới để đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của xã hội. Trước tình hình đó, mỗi giáo<br /> viên chúng ta cũng phải luôn tìm tòi, sáng tạo, tìm ra phương pháp dạy mới phù<br /> hợp với từng đối tượng học sinh để phát huy cao nhất tính chủ động, sáng tạo, tích<br /> cực của người học, nâng cao năng lực phân tích, tìm tòi, phát hiện và giải quyết vấn<br /> đề, rèn luyện và hoàn thành các kỹ năng vận dụng thành thạo các kiến thức một<br /> cách chủ động, sáng tạo vào trong thực tế cuộc sống.<br /> - Đối với lứa tuổi học sinh THCS nói chung và đối tượng nghiên cứu là học<br /> sinh lớp 9 nói riêng. Mặc dù tuổi các em không phải còn nhỏ nhưng khả năng phân<br /> tích, suy luận còn rất nhiều hạn chế nhất là đối với đối tượng học sinh học yếu và<br /> lười học. Chính vì vậy nên trong những dạng toán của môn Đại số lớp 9 thì dạng<br /> toán “Giải bài toán bằng cách lập phương trình bậc hai một ẩn” đối với các em là<br /> dạng toán tương đối khó.<br /> - Qua nhiều năm được phân công dạy bộ môn Toán 9 ở trường THCS Lê<br /> Văn Tám, trường THCS Băng Adrênh, trường THCS Buôn Trấp và qua nhiều lần<br /> kiểm tra, dự giờ đồng nghiệp trong và ngoài trường cũng như qua trao đổi với một<br /> số thầy cô dạy Toán trong huyện, bản thân tôi nhận thấy khả năng tiếp thu và vận<br /> dụng kiến thức của học sinh ở phần “Giải bài toán bằng cách lập phương trình bậc<br /> hai một ẩn” là còn rất nhiều hạn chế. Nguyên nhân là do các bài toán dạng này cho<br /> đề bài bằng lời văn, các dữ kiện của bài toán và các phép toán hầu hết đều cho dưới<br /> dạng ẩn nếu học sinh không biết tìm hiểu, phân tích bài toán một cách rõ ràng,<br /> chính xác thì việc xác định được cách giải là rất khó.<br /> - Trong chương trình toán 9 thì “Giải bài toán bằng cách lập phương trình<br /> bậc hai một ẩn” chiếm một vị trí rất quan trọng. Đây cũng là một dạng toán vận<br /> dụng kiến thức vào thực tế cuộc sống mà nếu các em nắm được thì sẽ tạo hứng thú<br /> học tập và yêu thích bộ môn hơn, ngoài ra đây cũng là dạng toán hay sử dụng trong<br /> các đề thi vào lớp 10. Khi giải bài toán bằng cách lập phương trình bậc hai nói<br /> chung và dạng toán “Tìm hai số” nói riêng thì việc phân tích đề bài là rất quan<br /> trọng, nhưng trong thực tế khi làm bài tập của học sinh hoặc khi chữa bài tập của<br /> giáo viên thì hầu như đều chưa chú trọng đến bước phân tích đề bài, từ đó học sinh<br /> không biết cách biểu diễn các đại lượng chưa biết quan ẩn và qua đại lượng đã biết<br /> để lập được phương trình bậc hai một ẩn, dẫn đến học sinh thấy khó và thấy chán<br /> học dạng toán này. Bước khó nhất của học sinh khi giải dạng toán là không biết<br /> cách phân tích, lập luận để lập được phương trình bậc hai một ẩn.<br /> - Để giúp học sinh có thể nắm vững cách phân tích và giải dạng toán “Giải<br /> bài toán bằng cách lập phương trình bậc hai một ẩn – dạng Tìm hai số” và cũng để<br /> rèn luyện nâng cao trình độ chuyên môn của bản thân nên tôi muốn được trao đổi<br /> Người viết: PHẠM HỮU CẢNH – Bộ môn Toán, trường THCS Buôn Trấp – Krông Ana.<br /> <br /> 2<br /> <br /> “ Hướng dẫn học sinh giải bài toán bằng cách lập phương trình bậc hai một ẩn - dạng Tìm hai số“.<br /> <br /> một vài kinh nghiệm trong việc hướng dẫn học sinh phân tích và giải dạng toán này<br /> cùng quý thầy cô. Đó chính là lý do tôi chọn đề tài này.<br /> I.2. Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài<br /> - Đề tài này nhằm khắc phục những khó khăn nêu trên và giúp giáo viên, học<br /> sinh có thể phân tích và thực hiện “Giải bài toán bằng cách lập phương trình bậc<br /> hai một ẩn – dạng Tìm hai số” một cách nhanh và có hiệu quả.<br /> - Đề tài tổng hợp một cách hệ thống các vấn đề có liên quan đến SKKN,<br /> phân tích, đánh giá những ưu điểm, tồn tại của việc dạy và học “Giải bài toán bằng<br /> cách lập phương trình bậc hai một ẩn - dạng Tìm hai số” của học sinh lớp 9 trường<br /> THCS Lê Văn Tám, trường THCS Băng Adrênh, trường THCS Buôn Trấp và một<br /> số trường bạn trong huyện qua nhiều năm và đưa ra giải pháp khắc phục.<br /> I.3. Đối tƣợng nghiên cứu<br /> - Dạng toán Giải bài toán bằng cách lập phương trình bậc hai một ẩn – dạng<br /> Tìm hai số.<br /> I.4. Giới hạn phạm vi nghiên cứu<br /> - Học sinh trường THCS Lê Văn Tám trong các năm học liên tiếp, từ năm<br /> học 2006 - 2007 đến năm học 2010 - 2011.<br /> - Học sinh trường THCS Băng Adrênh trong các năm học 2011 – 2012; năm<br /> học 2012 - 2013.<br /> - Học sinh trường THCS Buôn Trấp trong năm học 2013 - 2014.<br /> - Một số giáo viên Toán của các trường THCS trong huyện Krông Ana.<br /> I.5. Phƣơng pháp nghiên cứu<br /> * Trong đề tài tôi sử dụng các phương pháp sau:<br /> - Nghiên cứu tài liệu: “ Một số vấn đề về đổi mới phương pháp dạy học môn<br /> Toán trong trường THCS”, một số đề thi vào lớp 10.<br /> - Qua các lần tập huấn chuyên môn.<br /> - Phương pháp điều tra: hỏi đáp trực tiếp đối với học sinh, đối với giáo viên<br /> trong cùng bộ môn trong trường và trong huyện.<br /> - Phương pháp trải nghiệm thực tế qua các tiết luyện tập, thực hành và qua<br /> các bài kiểm tra.<br /> - Phương pháp tổng kết rút kinh nghiệm.<br /> <br /> Người viết: PHẠM HỮU CẢNH – Bộ môn Toán, trường THCS Buôn Trấp – Krông Ana.<br /> <br /> 3<br /> <br /> “ Hướng dẫn học sinh giải bài toán bằng cách lập phương trình bậc hai một ẩn - dạng Tìm hai số“.<br /> <br /> II. Phần NỘI DUNG<br /> II.1. Cơ sở lý luận<br /> Nghị quyết Trung ương 2 - Khóa VIII của Đảng khẳng định: “Phải đổi mới<br /> phương pháp dạy học, khắc phục lối truyền đạt kiến thức một chiều, rèn luyện nếp<br /> tư duy của người học”. Đổi mới phương pháp dạy học hiện nay chính là hướng tới<br /> việc dạy tốt và học tốt theo cách lấy người học làm trung tâm của quá trình dạy<br /> học, người thầy chỉ đóng vai trò hướng dẫn cho học sinh tiếp cận với tri thức mới.<br /> Muốn vậy, giáo viên cần phải hiểu và vận dụng tốt các phương pháp dạy học tích<br /> cực trong mỗi tiết dạy.<br /> Cũng như các môn học khác, Toán học là một trong những môn học quan<br /> trọng không thể thiếu trong các trường THCS. Toán học là môn học xuất phát từ<br /> thực tiễn cuộc sống và quay trở lại phục vụ thực tiễn, trong đó dạng toán “Giải bài<br /> toán bằng cách lập phương trình bậc hai một ẩn” là dạng toán thể hiện rõ nhất điều<br /> đó, nhưng đây lại là dạng toán rất khó với học sinh nếu các em không biết cách<br /> phân tích bài toán một cách hợp lý.<br /> Với yêu cầu trên, là giáo viên đang trực tiếp giảng dạy bộ môn Toán trong<br /> trường THCS bản thân tôi không ngừng nghiên cứu, tìm tòi để tìm ra cách đơn giản<br /> nhất hướng dẫn giúp các em tiếp cận với dạng toán một cách nhanh và dễ hiểu, từ<br /> đó góp phần chuẩn bị cho học sinh tiếp cận ngày càng gần với tri thức khoa học,<br /> làm chủ tri thức, tiếp cận được mũi nhọn khoa học công nghệ nhằm phát huy năng<br /> lực trong xã hội mới.<br /> II.2. Thực trạng<br /> a. Thuận lợi - khó khăn<br /> */ Thuận lợi:<br /> - Bản thân là giáo viên trẻ, có trình độ trên chuẩn, tâm huyết với nghề và<br /> nhận được nhiều sự quan tâm, giúp đỡ của đồng nghiệp. Bên cạnh đó, bản thân lại<br /> được phân công dạy Toán 9 trong nhiều năm học liên tiếp.<br /> */ Khó khăn:<br /> - Một số lượng không nhỏ học sinh còn ham chơi, lười học, lười suy nghĩ<br /> nhất là khi gặp những dạng toán phức tạp.<br /> b. Thành công - hạn chế:<br /> Sau khi thực hiện SKKN trong bốn năm học liên tiếp gần đây, tôi thấy số học<br /> sinh nắm được cách lập phương trình bậc hai một ẩn nói chung và “Giải bài toán<br /> bằng cách lập phương trình bậc hai một ẩn - dạng Tìm hai số” nói riêng đã liên tiếp<br /> tăng lên rõ rệt. Đa số các em đã có chiều hướng tích cực, ham làm bài tập, các em<br /> trước đây lười học và lười làm bài tập thì giờ đây đã có sự chuẩn bị tốt hơn, tiết học<br /> cũng thấy sôi nổi, hào hứng hơn, học sinh nào cũng muốn được phát biểu để phân<br /> tích và lập phương trình chứ không còn đơn điệu một mình thầy cô giảng và giải<br /> như trước kia nữa. Học sinh bàn luận với nhau về cách phân tích và giải các bài tập<br /> Người viết: PHẠM HỮU CẢNH – Bộ môn Toán, trường THCS Buôn Trấp – Krông Ana.<br /> <br /> 4<br /> <br /> “ Hướng dẫn học sinh giải bài toán bằng cách lập phương trình bậc hai một ẩn - dạng Tìm hai số“.<br /> <br /> khác cùng dạng toán trong sách bài tập, sách tham khảo không chỉ trong tiết học mà<br /> còn cả ở cả ngoài giờ học, không khí học tập sôi nổi hơn tạo tâm lí tốt cho các thầy<br /> các cô khi bước vào tiết dạy. Chất lượng môn học được nâng nên rõ rệt.<br /> c. Mặt mạnh - mặt yếu<br /> - Đề tài có thể giúp đa số học sinh lớp 9 tìm hiểu, phân tích và giải được dạng<br /> toán “Giải bài toán bằng cách lập phương trình bậc hai một ẩn - dạng Tìm hai số”.<br /> Giúp giáo viên có thêm tư liệu tham khảo để hướng dẫn học sinh phân tích và<br /> nắm chắc được cách giải dạng “Giải bài toán bằng cách lập phương trình bậc hai<br /> một ẩn” để ôn thi vào lớp 10 THPT, …<br /> - Chưa phát huy nhiều đối với đối tượng học sinh Giỏi.<br /> d. Các nguyên nhân, các yếu tố tác động<br /> - Căn cứ vào tình hình thực tế của việc dạy và học “Giải bài toán bằng cách<br /> lập phương trình bậc hai một ẩn - dạng Tìm hai số” của học sinh và của giáo viên<br /> trong nhiều năm tôi nhận thấy việc tìm ra cách phân tích đề bài một cách hợp lý và<br /> dễ hiểu là bước hết sức quan trọng và cần thiết. Chỉ cần các em có ý thức học tập<br /> và tìm tòi cộng với việc phân tích đề bài một cách hợp lý là các em có thể lập được<br /> phương trình một cách nhanh và chính xác, từ đó làm cho các em yêu thích môn<br /> Toán hơn, hướng các em đến những khả năng phân tích, tổng hợp, sáng tạo, linh<br /> hoạt trong giải toán cũng như trong thực tế cuộc sống. Học sinh thấy được Toán<br /> học gắn với thực tế cuộc sống và quay lại phục vụ cuộc sống, dẫn đến các em thấy<br /> sự cần thiết của việc học môn Toán.<br /> - Bên cạnh đó nếu giáo viên áp dụng CNTT phục vụ cho tiết dạy khiến tiết<br /> dạy sinh động hơn sẽ kích thích trí tò mò và tăng hứng thú học tập cho học sinh.<br /> Cụ thể :<br /> +/ Phần phân tích đề bài: Giáo viên có thể đưa ra các hình ảnh minh họa<br /> theo nội dung bài toán sẽ giúp các em thấy được tính thực tế.<br /> +/ Phần điền bảng và lập luận để lập phương trình: Giáo viên có thể sử dụng<br /> các câu hỏi tương tác bằng âm thanh (tiếng nói), bằng văn bản, …<br /> +/ Đặc biệt, nếu giáo viên biết sử dụng tương đối tốt CNTT có thể sử dụng<br /> các phần mềm như Adobe Presenter, Lecture Maker, Violet 1.7 và các phần mềm<br /> hỗ trợ khác theo chuẩn SCORM để tạo ra các bài giảng điện tử đưa lên mạng Elearning để học sinh có thể tự học, ...<br /> e. Phân tích, đánh giá các vấn đề về thực trạng mà đề tài đã đặt ra<br /> Từ các vấn đề mà thực trạng đã nêu và phân tích đánh giá ở trên, ta nhận<br /> thấy việc xác định được dạng toán, suy luận và tìm ra phương pháp giải của bài<br /> toán đó là bước hết sức quan trọng và cần thiết. Nếu học sinh không làm tốt bước<br /> này thì việc định hướng giải bài toán đó sẽ gặp nhiều khó khăn. Chính vì lí do đó,<br /> bản thân tôi đã không ngừng tìm hiểu và nghiên cứu để tìm ra cách khắc phục<br /> Người viết: PHẠM HỮU CẢNH – Bộ môn Toán, trường THCS Buôn Trấp – Krông Ana.<br /> <br /> 5<br /> <br />