Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Áp dụng một số hoạt động dạy học tích cực vào chủ đề Tổ chức làng, bản ở Nghệ An để tăng hứng thú và hiệu quả học tập môn Giáo dục địa phương cho học sinh lớp 10 tại trường THPT Quỳnh Lưu 4

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:49

Thêm vào BST

Báo xấu

8
lượt xem 1
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Sáng kiến "Áp dụng một số hoạt động dạy học tích cực vào chủ đề Tổ chức làng, bản ở Nghệ An để tăng hứng thú và hiệu quả học tập môn Giáo dục địa phương cho học sinh lớp 10 tại trường THPT Quỳnh Lưu 4" được hoàn thành với mục tiêu nhằm áp dụng phương pháp dạy học tích cực giúp tạo ra môi trường học tập lý thú, thúc đẩy sự chủ động, sáng tạo của học sinh, từ đó nâng cao hiệu quả giảng dạy; dạy học một cách tích cực, sinh động giúp tăng cường hứng thú học tập của học sinh, khơi dậy niềm đam mê học tập và khám phá văn hóa, lịch sử của địa phương mình.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Áp dụng một số hoạt động dạy học tích cực vào chủ đề Tổ chức làng, bản ở Nghệ An để tăng hứng thú và hiệu quả học tập môn Giáo dục địa phương cho học sinh lớp 10 tại trường THPT Quỳnh Lưu 4

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM ĐỀ TÀI Áp dụng một số hoạt động dạy học tích cực vào chủ đề “Tổ chức làng, bản ở Nghệ An” để tăng hứng thú và hiệu quả học tập môn Giáo dục địa phương cho học sinh lớp 10 tại trường THPT Quỳnh Lưu 4 Lĩnh vực: Phương pháp dạy học bộ môn Giáo dục địa phương NGHỆ AN – NĂM 2024
SỞ GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO NGHỆ AN TRƯỜNG THPT QUỲNH LƯU 4 ===***=== SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM ĐỀ TÀI Áp dụng một số hoạt động dạy học tích cực vào chủ đề “Tổ chức làng, bản ở Nghệ An” để tăng hứng thú và hiệu quả học tập môn Giáo dục địa phương cho học sinh lớp 10 tại trường THPT Quỳnh Lưu 4 Lĩnh vực: Phương pháp dạy học bộ môn Giáo dục địa phương Nhóm tác giả: Đinh Thị Lan Trần Thị Việt Hà Nguyễn Thế Anh Số điện thoại: 0369676908 NGHỆ AN – NĂM 2024
MỤC LỤC DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT  NỘI DUNG Trang PHẦN I ĐẶT VẤN ĐỀ 1 1 Lý do chọn đề tài 1 2 Mục đích nghiên cứu 1 3 Nhiệm vụ nghiên cứu 2 4 Đối tượng, phạm vi nghiên cứu 2 5 Phương pháp nghiên cứu 2 6 Tính mới và đóng góp của đề tà 3 PHẦN II NỘI DUNG 3 CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIẾN CỦA ĐỀ TÀI 3 1 Cơ sở lí luận của đề tài 3 1.1 Yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay 3 1.2 Phương pháp dạy học tích cực 4 1.3 Môn giáo dục địa phương 8 1.4 Làng, bản ở Nghệ An 8 2 Cơ sở thực tiễn của đề tài 8 2.1 Nhu cầu thực tế của học sinh 8 2.2 Yêu cầu của chương trình giáo dục phổ thông mới 8 Thực trạng của việc dạy và học của môn Giáo dục địa 2.3 9 phương tại trường THPT Quỳnh Lưu 4 3 Một số thuận lợi và khó khăn khi thực hiện đề tài 10 THIẾT KẾ CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC TÍCH CHƯƠNG 2 CỰC VÀO DẠY HỌC CHỦ ĐỀ: TỔ CHỨC LÀNG, 10 BẢN Ở NGHỆ AN 1 Những lưu ý khi sử dụng một số hoạt động dạy học 10 tích cực vào chủ đề “Tổ chức làng, bản ở Nghệ An”
2 Các bước thiết kế hoạt động dạy học tích cực 11 3 Mục tiêu cần đạt được sau khi học xong chủ đề “Tổ 12 chức làng, bản ở Nghệ An” 4 Phân chia cụ thể nội dung của chủ đề trong thời gian 4 12 tiết 5 Một số hoạt động dạy học tích cực được áp dụng trong 12 phạm vi đề tài 6 Giáo án minh họa một tiết dạy trong chủ đề 30 7 Kết quả khảo sát về sự cấp thiết và tính khả thi của các 36 giải pháp đã đề xuất CHƯƠNG 3 THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM 39 Mục đích thực nghiệm 39 Đối tượng thực nghiệm 39 Nội dung thực nghiệm 39 Phương pháp thực nghiệm 39 Kết quả thực nghiệm 39 PHẦN III KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 40 PHỤ LỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT Stt Ký hiệu chữ viết tắt Chữ viết đầy đủ 1 GV Giáo viên 2 HS Học Sinh 3 GVCN Giáo viên chủ nhiệm 4 THPT Trung học phổ thông 5 GDĐP Giáo dục địa phương 6 HĐDHTC Hoạt động dạy học tích cực 7 PPDH Phương pháp dạy học 8 CNTT Công nghệ thông tin 9 GVBM Giáo viên bộ môn
PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ 1. Lý do chọn đề tài Trong bối cảnh giáo dục hiện nay, việc áp dụng các phương pháp dạy học hiện đại là một yếu tố quan trọng nhằm tạo ra môi trường học tập lý thú, thúc đẩy sự chủ động, sáng tạo của học sinh. Đặc biệt, đối với môn Giáo dục địa phương - một môn học gần gũi với cuộc sống, văn hóa, lịch sử của địa phương, việc này càng trở nên cần thiết. Vận dụng phương pháp dạy học tích cực trong chủ đề “Tổ chức làng, bản ở Nghệ An” nhằm mục đích tạo ra sự đổi mới trong phương pháp dạy học, giúp học sinh tiếp cận kiến thức một cách sinh động, trực quan hơn. Phương pháp dạy học tích cực như thảo luận nhóm, học qua nghệ thuật, học qua trò chơi, video… sẽ khuyến khích sự tương tác và tham gia tích cực của học sinh, từ đó tăng cường hứng thú và hiệu quả học tập. Việc kết hợp giáo dục địa phương với những phương pháp giảng dạy hiện đại này không chỉ giúp học sinh gắn kết kiến thức với thực tiễn mà còn phát triển kỹ năng sống và tư duy phản biện cần thiết cho tương lai của các em. Thêm vào đó, làng bản ở Nghệ An có nhiều đặc trưng văn hóa và lịch sử độc đáo, là nơi gắn liền với cuộc sống, sinh hoạt và lao động của người dân. Việc đưa chủ đề này vào giảng dạy giúp học sinh hiểu rõ hơn về lịch sử, văn hóa của địa phương mình, góp phần giáo dục lòng yêu quê hương, đất nước và bồi dưỡng phẩm chất đạo đức cho học sinh. Như vậy, việc chọn đề tài “Áp dụng một số hoạt động dạy học tích cực vào chủ đề “Tổ chức làng, bản ở Nghệ An” để tăng hứng thú và hiệu quả học tập môn Giáo dục địa phương cho học sinh lớp 10 tại trường THPT Quỳnh Lưu 4” không chỉ giúp tăng cường hiệu quả giảng dạy mà còn góp phần giáo dục cho học sinh lòng yêu quê hương, lòng tự hào dân tộc. Hy vọng rằng với sự đổi mới này, môn GDĐP sẽ trở nên thú vị hơn trong mắt học sinh, khơi dậy niềm đam mê học tập và khám phá văn hóa, lịch sử của địa phương mình. 2. Mục đích nghiên cứu - Nâng cao hiệu quả giảng dạy: Áp dụng phương pháp dạy học tích cực giúp tạo ra môi trường học tập lý thú, thúc đẩy sự chủ động, sáng tạo của học sinh, từ đó nâng cao hiệu quả giảng dạy. - Tăng cường hứng thú học tập: Việc dạy học một cách tích cực, sinh động giúp tăng cường hứng thú học tập của học sinh, khơi dậy niềm đam mê học tập và khám phá văn hóa, lịch sử của địa phương mình. - Giáo dục lòng yêu quê hương, lòng tự hào dân tộc: Qua việc tìm hiểu về làng bản ở Nghệ An, học sinh có thể hiểu rõ hơn về lịch sử, văn hóa của địa phương mình, từ đó góp phần giáo dục lòng yêu quê hương, đất nước và bồi dưỡng phẩm chất đạo đức cho học sinh. - Chia sẻ kinh nghiệm giảng dạy: Kết quả nghiên cứu có thể được chia sẻ với 1
cộng đồng giáo dục, góp phần nâng cao chất lượng dạy và học môn Giáo dục địa phương. 3. Nhiệm vụ nghiên cứu Khi triển khai đề tài, nhiệm vụ nghiên cứu bao gồm: - Tìm hiểu và phân tích: Đầu tiên, cần tìm hiểu và phân tích kỹ lưỡng về đặc điểm văn hóa, lịch sử của làng bản ở Nghệ An, cũng như hiện trạng việc dạy học môn Giáo dục địa phương hiện nay. - Xây dựng kế hoạch: Dựa trên kết quả phân tích, xây dựng kế hoạch áp dụng phương pháp dạy học tích cực, bao gồm việc lựa chọn và phát triển các phương pháp, hình thức dạy học tích cực phù hợp. - Thực hiện và đánh giá: Triển khai kế hoạch đã xây dựng, sau đó tiến hành đánh giá hiệu quả của việc áp dụng phương pháp dạy học tích cực, từ đó rút ra kinh nghiệm và điều chỉnh kế hoạch nếu cần. - Tổng hợp và hoàn thiện: Cuối cùng, tổng hợp kết quả nghiên cứu, hoàn thiện và biên soạn thành sáng kiến kinh nghiệm để chia sẻ với cộng đồng giáo dục. Như vậy, nhiệm vụ nghiên cứu không chỉ dừng lại ở việc tìm hiểu và phân tích, mà còn liên quan đến việc xây dựng, thực hiện và đánh giá kế hoạch, cũng như việc tổng hợp và hoàn thiện kết quả nghiên cứu. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1 . Đối tượng nghiên cứu - Giáo viên và học sinh khối 10 trường THPT Quỳnh Lưu 4 - Môn Giáo dục địa phương, chủ đề 1: Tổ chức làng bản ở Nghệ An 4.2. Phạm vi nghiên cứu Đề tài tập trung vào việc nghiên cứu các hoạt động dạy học tích cực phù hợp với chủ đề tổ chức làng bản ở Nghệ An - một chủ đề quan trọng trong môn Giáo dục địa phương. Phạm vi nghiên cứu bao gồm việc tìm hiểu, phân tích đặc điểm văn hóa, lịch sử của làng bản ở Nghệ An, xây dựng và thực hiện kế hoạch dạy học, đánh giá hiệu quả và rút kinh nghiệm. Phạm vi này có thể mở rộng hơn nếu cần thiết, nhưng cơ bản sẽ tập trung vào những yếu tố đã nêu. 5. Phương pháp nghiên cứu Đề tài sẽ sử dụng một loạt các phương pháp nghiên cứu, bao gồm: - Phương pháp nghiên cứu lý thuyết: Đây là phương pháp cơ bản nhằm thu thập, tổng hợp, phân tích các kiến thức, thông tin từ sách vở, tài liệu liên quan đến đề tài. - Phương pháp thực nghiệm: Đây là phương pháp quan trọng nhằm kiểm tra, đánh giá hiệu quả của việc đa dạng hóa hoạt động dạy học trong thực tế. Cụ 2
thể, sau khi xây dựng kế hoạch dạy học, giáo viên sẽ thực hiện kế hoạch này trong lớp học và quan sát, ghi nhận kết quả. - Phương pháp phân tích, so sánh: Dựa vào kết quả thu được từ phương pháp thực nghiệm, giáo viên sẽ phân tích, so sánh để đánh giá mức độ hiệu quả, những ưu điểm, hạn chế và rút ra kinh nghiệm. - Phương pháp khảo sát, phỏng vấn: Để có cái nhìn toàn diện hơn về hiệu quả của việc đa dạng hóa hoạt động dạy học, giáo viên có thể tiến hành khảo sát, phỏng vấn HS để hiểu rõ hơn về cảm nhận, đánh giá của HS. Như vậy, việc kết hợp linh hoạt giữa các phương pháp nghiên cứu sẽ giúp nâng cao chất lượng và độ tin cậy của kết quả nghiên cứu. 6. Tính mới và đóng góp của đề tài 6.1. Tính mới của đề tài Áp dụng các hoạt động dạy học tích cực trong phạm vi đề tài vào chủ đề “Tổ chức làng, bản ở Nghệ An” là hoàn toàn mới và rất thiết thực khi đưa vào hoạt động dạy học môn GDĐP ở trường THPT. Việc này cũng đánh dấu sự đổi mới trong phương pháp dạy học, phù hợp với xu hướng giáo dục hiện đại, đáp ứng nhu cầu học tập ngày càng cao của HS. 6.2. Đóng góp của đề tài Đề tài này không chỉ giúp nâng cao hiệu quả giảng dạy mà còn góp phần giáo dục cho học sinh lòng yêu quê hương, lòng tự hào dân tộc. Ngoài ra, kết quả nghiên cứu cũng có thể được chia sẻ với cộng đồng giáo dục, góp phần nâng cao chất lượng dạy và học môn GDĐP. PHẦN II. NỘI DUNG CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI 1. Cơ sở lí luận của đề tài 1.1. Yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay Trước yêu cầu của đổi mới giáo dục hiện nay, cùng với việc đổi mới kiểm tra đánh giá theo định hướng phát triển năng lực người học, việc đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng năng lực là một trong những nhiệm vụ hàng đầu của giáo dục. Vai trò của người giáo viên không còn là người truyền thụ kiến thức mà là người tổ chức, kiểm tra, định hướng hoạt động của học sinh. Dạy học nhằm phát triển năng lực cho học sinh đòi hỏi phải tổ chức các hoạt động dạy học tích cực, tự lực và sáng tạo cho người học. Các hoạt động phải hướng đến rèn luyện phương pháp và hình thức tổ chức dạy học có thể giúp học sinh học tập với niềm say mê, hứng thú, khát khao, lĩnh hội tri thức, chủ động, sáng tạo, theo phương pháp khoa học…Vì vậy, tổ chức giờ học thông qua các hoạt động là bước đôt phá của dạy học theo định hướng năng lực. 3
Theo chương trình giáo dục phổ thông mới, việc đưa môn GDĐP vào chương trình dạy học là hết sức cần thiết. Môn học này sẽ giúp học sinh hiểu rõ về phong tục, truyền thống, lịch sử, văn hóa, địa lí…nơi mình sinh sống. Nếu như hoạt động học tập được thiết kế đa dạng, thu hút thì học sinh sẽ hiểu rõ được kiến thức cần học, khám phá ra chân lí của bài học, đem lại cảm giác thích thú và say mê, háo hức cho người học, từ đó các em sẽ thấy yêu môn học và yêu quê hương, mong muốn xây dựng và bảo vệ quê hương hơn. Tuy nhiên trong thực tế, nhiều giáo viên và học sinh chỉ xem đây là một môn phụ, không cần thiết trong chương trình, nên có thái độ coi nhẹ môn học, từ đó các giáo viên không chú trọng đến đầu tư vào thiết kế các hoạt động khởi dậy sự hứng thú cho học sinh, hầu hết giáo viên chỉ sử dụng hình thức đọc chép, hỏi đáp. Học sinh không có hứng thú đối với tiết học nhàm chán, nên chỉ học đối phó, thái độ thờ ơ. Nên đối với giáo viên, thiết kế các hoạt động dạy học tích cực không chỉ là mục đích, nhiệm vụ của việc soạn giảng mà còn là điều kiện cần thiết để học sinh học tập tích cực, chủ động và yêu thích bộ môn nhiều hơn. 1.2. Hoạt động dạy học tích cực Các hoạt động dạy học tích cực nhấn mạnh việc tạo ra môi trường học tập lý thú, thúc đẩy sự chủ động, sáng tạo của học sinh. Đây là một phương pháp giảng dạy hiện đại, được nghiên cứu và áp dụng rộng rãi trong giáo dục. Phương pháp này bao gồm nhiều hình thức như học thông qua trò chơi, học qua thảo luận nhóm, học qua thực hành, học qua dự án, v.v., giúp HS tiếp thu kiến thức một cách tự nhiên và hiệu quả. Hãy tìm hiểu cụ thể về một số phương pháp dạy học tích cực được sử dụng trong phạm vi đề tài. - Hoạt động vẽ sơ đồ tư duy Phương pháp vẽ sơ đồ tư duy, hay còn gọi là Mindmap, là một cách thức tổ chức và trình bày thông tin một cách trực quan, giúp người học ghi nhớ và phát triển ý tưởng một cách hiệu quả. Sơ đồ tư duy tập trung vào một khái niệm hoặc ý tưởng trung tâm và sử dụng cấu trúc cây và cấu trúc phân cấp hướng tâm để thể hiện các mối quan hệ và liên kết giữa các ý tưởng khác nhau. Để vẽ sơ đồ tư duy, chúng ta có thể làm theo các bước sau: o Xác định đề tài, chủ đề và tạo ý tưởng trung tâm. o Vẽ thêm các nhánh chính, nhánh con để phát triển chủ đề chính. o Thêm từ khóa vào sơ đồ để mở rộng nội dung các nhánh. o Phân màu cho các nhánh để tạo sự phân biệt và nhấn mạnh. o Trang trí sơ đồ tư duy bằng hình ảnh để tăng tính trực quan và giúp ghi nhớ tốt hơn. Sơ đồ tư duy không chỉ giúp người học ghi nhớ thông tin một cách hiệu quả mà còn kích thích sự sáng tạo và tư duy hệ thống. Nó có thể được áp dụng trong học 4
tập, quản lý công việc, hoạch định chiến lược, và nhiều lĩnh vực khác. - Tổ chức các cuộc thi nghệ thuật Tổ chức các cuộc thi nghệ thuật trong quá trình học tập , hay còn gọi là học tập dựa trên nghệ thuật, là một cách tiếp cận giáo dục sử dụng nghệ thuật như một phương tiện để thúc đẩy việc học. Nó bao gồm việc tích hợp các hình thức nghệ thuật như nhiếp ảnh, hội họa, kịch, múa, …vào trong quá trình học tập để giúp học sinh hiểu bài học một cách sâu sắc hơn, thú vị hơn và phát triển kỹ năng tư duy sáng tạo. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng học qua nghệ thuật có thể cải thiện khả năng ghi nhớ, tăng cường sự tập trung, và thậm chí cải thiện điểm số học tập. Nó cũng giúp học sinh kết nối với bài học ở mức độ cá nhân, từ đó tạo ra một trải nghiệm học tập có ý nghĩa và bền vững hơn - Hoạt động phỏng vấn Hoạt động phỏng vấn là một quy trình trong đó người phỏng vấn đưa ra một loạt các câu hỏi cho người được phỏng vấn trả lời. Phương pháp này được sử dụng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực như tuyển dụng, nghiên cứu khoa học, báo chí, và nhiều lĩnh vực khác. Hoạt động phỏng vấn có thể được thực hiện theo nhiều hình thức khác nhau, như phỏng vấn trực tiếp, qua điện thoại, qua internet, hoặc theo nhiều nội dung cụ thể như phỏng vấn theo hành vi, tình huống. Hoạt động phỏng vấn mang lại nhiều lợi ích trong quá trình dạy học: Khám phá kiến thức sâu rộng: Phương pháp phỏng vấn giúp người dạy và người học khám phá sâu hơn về một chủ đề cụ thể. Tạo động lực học tập: Qua quá trình trao đổi, phỏng vấn, người học có thể khơi gợi hứng thú, nhu cầu học tập. Phát triển kỹ năng: Phương pháp phỏng vấn giúp người học phát triển các kỹ năng như thực hành, hợp tác, phản biện, sáng tạo. Tính tự giác và làm việc cá nhân: Qua quá trình phỏng vấn, người học có thể phát huy khả năng làm việc cá nhân và tính tự giác. Hình thành kiến thức ứng dụng: Phương pháp phỏng vấn giúp người học hình thành kiến thức ứng dụng, đáp ứng những đòi hỏi của thị trường lao động. - Ứng dụng Padlet trong thảo luận nhóm và giao nhiệm vụ Padlet là một trang web giúp bạn tạo trang blog cá nhân để tải lên các văn bản, file âm thanh, hình ảnh, video… để chia sẻ dễ dàng cho thầy cô hoặc nhóm học tập. Đây là ứng dụng học tập được phần lớn giáo viên yêu thích nhờ vào khả năng xây dựng nội dung bài học sáng tạo, bắt mắt. Hướng dẫn cách tạo và sử dụng Padlet 5
Bước 1: Vào trang chủ Padlet.com, tại góc dưới bên trái sẽ có phần chọn ngôn ngữ, bạn hãy chọn vào tiếng Việt cho dễ dùng > Nhấn Đăng ký miễn phí. Bước 2: Để đăng ký tài khoản Padlet thì bạn có thể chọn 1 trong 3 tùy chọn sau: Google, Microsoft, Apple. Thông thường để phục vụ cho việc học thì bạn nên chọn Google hoặc Microsoft. Bước 3: Sau đó bạn sẽ được chuyển tới giao diện chọn gói tài khoản, với 2 gói tài khoản là Pro ( mất phí) hoặc Basic(miễn phí) nhé. Bạn hãy trải nghiệm Padlet với gói Bacis miễn phí trước để xem có phù hợp với mình không nhé > nhấn Let’s go để tiếp tục. Bước 4: Để tạo một Padlet, bạn nhấn vào nút tạo một Pablet. Bước 5: Chọn các dạng bố cục có sắn để tạo Padlet cho riêng mình bao gồm: Tường, Dòng ngang, Lưới, Giá, Dòng thời gian, Bản đồ, Khung nền Canvas. Mỗi 6
dạng bố cục sẽ có các trình tự sắp xếp riêng, bạn có thể nhấn vào nút Xem trước của mỗi dạng để chọn loại phù hợp với nội dung của mình xây dựng. Bước 6: Khi đã chọn xong dạng bố cục. Bước tiếp theo là bạn cần chỉnh sửa cài đặt lại một số thông tin cần thiết. Bước 7: GV chia sẻ link, HS nhấp vào link và làm việc với Padlet: giao nhiệm vụ học tập, HS đăng sản phẩm học tập… - Sử dụng hình ảnh trực quan Đây là một phương pháp học tập trực quan hiệu quả, giúp học sinh ghi nhớ nội dung cần truyền đạt sâu sắc hơn. Phương pháp này thích hợp trong chủ đề này khi giáo viên muốn giới thiệu về các phong, tập quán, lẽ hội của các dân tộc. Phương pháp học thông qua việc xem video mang lại nhiều ưu điểm cho học sinh, bao gồm: Tạo trải nghiệm học tập sinh động: Sử dụng hình ảnh, đồ họa, và video giúp học sinh dễ dàng hình dung và hiểu bài học, từ đó ghi nhớ kiến thức tốt hơn. Tăng cường khả năng ghi nhớ và ứng dụng kiến thức: Các kết nối hình ảnh và trải nghiệm thực tế giúp củng cố kiến thức và tăng cường khả năng áp dụng vào thực tiễn. - Trò chơi học tập Phương pháp trò chơi học tập là một chiến lược giáo dục mà trong đó giáo viên sử dụng các trò chơi để tạo ra một môi trường học tập thú vị và tương tác. Dưới đây là quy trình thực hiện phương pháp này: Giới thiệu trò chơi: Giáo viên giới thiệu tên và mục đích của trò chơi, làm rõ cách nó liên quan đến bài học hoặc mục tiêu học tập. Hướng dẫn cách chơi: Giáo viên hướng dẫn học sinh cách chơi, bao gồm luật chơi và cách thức tham gia. Thực hiện trò chơi: Học sinh tham gia vào trò chơi, thực hành các kỹ năng hoặc kiến thức đã học thông qua hoạt động vận động và trí tuệ. 7
Nhận xét sau trò chơi: Sau khi trò chơi kết thúc, giáo viên và học sinh cùng nhau nhận xét về quá trình chơi, những điều học được và cách cải thiện trong tương lai. Trò chơi học tập có thể được sử dụng ở nhiều mức độ khác nhau trong quá trình dạy học, từ việc khởi động không khí lớp học, kích thích học tập, cho đến việc làm cho học sinh trải nghiệm và khám phá tri thức một cách sâu sắc hơn2. Phương pháp này giúp học sinh học một cách tự nhiên và vui vẻ, đồng thời phát triển kỹ năng hợp tác và giao tiếp. 1.3. Môn học giáo dục địa phương Năm học 2022-2023, nội dung giáo dục địa phương được triển thêm ở lớp 7 và lớp 10, Bộ ban hành Công văn số 1496/BGDĐT-GDTrH về việc triển khai thực hiện chương trình giáo dục trung học năm học 2022-2013 và hướng dẫn môn Nội dung địa phương trong Công văn số 2613/BGDĐT-GDTrH. Đối với chương trình giáo dục phổ thông 2018, môn Nội dung giáo dục địa phương được đưa vào các cấp học phổ thông và đây là môn học bắt buộc. Môn giáo dục địa phương là một trong những môn có số tiết ít nhất/ năm học. Mỗi năm học, môn học này chỉ có 35 tiết, trung bình mỗi tuần có 1 tiết học. Tuy nhiên, trong 35 tiết này, nhà trường bắt buộc phải trừ lại 4 tiết cho kiểm tra định kỳ (2 bài giữa kỳ, 2 bài cuối kỳ). Còn lại 31 tiết, phải phân bổ thêm thời gian cho 4 bài kiểm tra thường xuyên theo hướng dẫn của Thông tư 22/ 2021/ TT- BGDĐT. 1.4. Làng, bản ở Nghệ An Làng bản ở Nghệ An có nhiều đặc trưng văn hóa và lịch sử độc đáo, là nơi gắn liền với cuộc sống, sinh hoạt và lao động của người dân. Việc tìm hiểu về làng bản ở Nghệ An giúp HS hiểu rõ hơn về lịch sử, văn hóa của địa phương mình. Điều này không chỉ giúp HS mở rộng kiến thức, mà còn giáo dục lòng yêu quê hương, lòng tự hào dân tộc. Những lý thuyết trên tạo nên cơ sở lý luận vững chắc cho việc nghiên cứu và triển khai đề tài này, đồng thời cũng là nền tảng để xây dựng kế hoạch dạy học, đánh giá hiệu quả và rút kinh nghiệm. 2. Cơ sở thực tiễn của đề tài 2.1. Nhu cầu thực tế của học sinh HS ngày càng yêu cầu một môi trường học tập tích cực, sáng tạo, không chỉ giới hạn trong việc tiếp thu kiến thức mà còn khám phá, trải nghiệm và thực hành. Đề tài này đáp ứng được nhu cầu đó. 2.2. Yêu cầu của chương trình giáo dục phổ thông mới Môn GDĐP là một môn học mới trong chương trình giáo dục phổ thông, nhằm giúp học sinh hiểu rõ hơn về văn hóa, lịch sử, địa lý của địa phương mình. Việc áp dụng phương pháp dạy học tích cực vào môn học này giúp nâng cao hiệu quả 8
giảng dạy, tạo hứng thú học tập cho học sinh. 2.3. Thực trạng của việc dạy và học môn Giáo dục địa phương tại trường THPT Quỳnh Lưu 4: 2.3.1. Thái độ học tập của học sinh đối với môn Giáo dục địa phương Để tìm hiểu về thực trạng thái độ học tập ở bộ môn GDĐP của HS trường THPT Quỳnh Lưu 4 tôi đã tiến hành khảo sát ngẫu nhiên 121 HS ở các lớp bằng google form và đã thu được kết quả như sau: ➢ Nhận thức của học sinh về tầm quan trọng của môn học. Từ số liệu bên cho thấy học sinh thường xem môn này như một môn học phụ, không quan trọng bằng các môn học khác như Toán, Ngữ Văn, Tiếng Anh, v.v. Chỉ có 10,1% HS cho rằng môn học này quan trọng trong khi đó số HS không nhận thấy được sự cần thiết của môn học này lên tới 47,9%. ➢ Thái độ của học sinh khi tham gia môn học. Biểu đồ cho thấy, có hơn một nữa số học sinh (52,1%) được khảo sát cảm thấy không hứng thú với môn học. Thực tế cho thấy, từ việc không nhận thức được tầm quan trọng của môn học, điều này dẫn đến việc HS thiếu hứng thú trong việc học tập môn này, không chủ động tìm hiểu và khám phá kiến thức. 2.3.2. Thực trạng việc áp dụng phương pháp dạy học tích cực vào môn học. Qua khảo sát cho thấy, các giáo viên chưa đổi mới được các hoạt động dạy học. Phương pháp giảng dạy chủ yếu dựa vào sách giáo trình, thiếu sự đa dạng và tính sáng tạo. Điều này khiến cho các bài học trở nên khô khan, thiếu sự sinh động, khó thu hút sự chú ý của HS. 9
Đề tài ra đời nhằm giải quyết những vấn đề trên. Bằng việc áp dụng các phương pháp dạy học tích cực, đề tài này hướng đến việc tạo ra môi trường học tập lý thú, thúc đẩy sự chủ động, sáng tạo của học sinh, từ đó nâng cao hiệu quả giảng dạy môn GDĐP, giúp các em nắm được kiến thức và hiểu được tầm quan trọng của môn học. 3. Một số thuận lợi và khó khăn khi thực hiện đề tài a. Thuận lợi - Sự hỗ trợ từ nhà trường: Trường THPT Quỳnh Lưu 4 có thể hỗ trợ cung cấp các tài nguyên cần thiết cho việc giảng dạy, như tài liệu, dụng cụ học tập, v.v. - Sự hứng thú của học sinh: Việc áp dụng PPDHTC có thể tạo ra sự hứng thú trong học tập, khơi dậy niềm đam mê học tập và khám phá văn hóa, lịch sử của địa phương mình. - Sự đổi mới trong giáo dục: Xu hướng giáo dục hiện đại đang hướng tới việc áp dụng các PPDHTC, tạo ra môi trường học tập lý thú, thúc đẩy sự chủ động, sáng tạo của học sinh. b. Khó khăn - Thời gian giảng dạy: Việc áp dụng các hoạt động dạy học tích cực có thể tốn nhiều thời gian hơn so với phương pháp giảng dạy truyền thống. - Kiến thức về văn hóa và lịch sử làng bản ở Nghệ An: Để có thể giảng dạy chủ đề này một cách hiệu quả, giáo viên cần có kiến thức sâu rộng về văn hóa và lịch sử của làng bản ở Nghệ An. Tuy nhiên, không phải tất cả giáo viên đều có kiến thức này. - Đánh giá hiệu quả học tập: Việc đánh giá hiệu quả học tập khi áp dụng các hoạt động dạy học tích cực cũng là một thách thức. Cần có những phương pháp đánh giá phù hợp để đảm bảo rằng HS không chỉ học mà còn hiểu và vận dụng được kiến thức. - CHƯƠNG 2: THIẾT KẾ CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC TÍCH CỰC VÀO DẠY HỌC CHỦ ĐỀ: TỔ CHỨC LÀNG, BẢN Ở NGHỆ AN 1. Những lưu ý khi sử dụng một số hoạt động dạy học tích cực vào chủ đề “Tổ chức làng, bản ở Nghệ An” . Khi áp dụng các HĐDHTC vào chủ đề “Tổ chức làng, bản ở Nghệ An”, có một số lưu ý quan trọng: - Hiểu rõ đặc điểm của HS: Mỗi HS có một tốc độ và khả năng tiếp thu kiến thức khác nhau. Việc hiểu rõ đặc điểm này giúp giáo viên lựa chọn PPDH phù hợp, đảm bảo hiệu quả học tập. - Chuẩn bị kỹ lưỡng: Việc áp dụng các hoạt động dạy học tích cực đòi hỏi sự 10
chuẩn bị kỹ lưỡng, từ việc xây dựng kế hoạch dạy học, chuẩn bị tài liệu, dụng cụ học tập, đến việc lựa chọn và phát triển các phương pháp, hình thức dạy học phù hợp. - Kiến thức về văn hóa và lịch sử làng bản ở Nghệ An: Để có thể giảng dạy chủ đề này một cách hiệu quả, giáo viên cần có kiến thức sâu rộng về văn hóa và lịch sử của làng bản ở Nghệ An. - Đánh giá hiệu quả học tập: Việc đánh giá hiệu quả học tập khi áp dụng các hoạt động dạy học tích cực cũng là một thách thức. Cần có những phương pháp đánh giá phù hợp để đảm bảo rằng HS không chỉ học mà còn hiểu và vận dụng được kiến thức. - Thời gian giảng dạy: Việc áp dụng các hoạt động dạy học tích cực có thể tốn nhiều thời gian hơn so với phương pháp giảng dạy truyền thống. Do đó, giáo viên cần lập kế hoạch giảng dạy sao cho hợp lý, đảm bảo hoàn thành chương trình học theo kế hoạch. - Tính linh hoạt: Trong quá trình giảng dạy, giáo viên cần linh hoạt trong việc điều chỉnh phương pháp dạy học, nội dung bài giảng để phù hợp với tình hình thực tế của lớp học. 2. Các bước thiết kế hoạt động dạy học tích cực - Xác định mục tiêu bài học: Đầu tiên, bạn cần xác định rõ mục tiêu mà bài học muốn đạt được. Mục tiêu này phải rõ ràng, cụ thể và phù hợp với năng lực của HS. - Lựa chọn chủ đề và kịch bản phù hợp: Chọn một chủ đề liên quan đến bài học và xây dựng kịch bản cho hoạt động dạy học. - Phân công vai trò cho học sinh: Trong các hoạt động dạy học tích cực, học sinh thường được phân vào các nhóm nhỏ và mỗi HS trong nhóm sẽ đảm nhận một vai trò cụ thể. - Hướng dẫn và theo dõi quá trình đóng vai của học sinh: GV cần hướng dẫn cụ thể cho học sinh về cách thực hiện vai trò của mình, đồng thời theo dõi và đánh giá quá trình đóng vai của HS. - Tổ chức thảo luận và nhận xét: Sau khi hoàn thành hoạt động, giáo viên cần tổ chức thảo luận để học sinh có thể chia sẻ kinh nghiệm, nhận xét về hoạt động. Đây cũng là cơ hội để GV đánh giá hiệu quả của hoạt động và rút kinh nghiệm. Lưu ý rằng, việc áp dụng các hoạt động dạy học tích cực cần phải linh hoạt và phù hợp với thực tế của lớp học. 3. Mục tiêu cần đạt được sau khi học xong chủ đề “ Tổ chức làng, bản ở Nghệ An” 11
Chủ đề này có 4 tiết, sau khi học xong chủ đề, HS sẽ: - Nêu được một số nét cơ bản trong cách tổ chức làng, bản ở Nghệ An qua các thời kì lịch sử. - Giới thiệu được một số làng, bản ở Nghệ An. - Trình bày được ý nghĩa của cách tổ chức làng, bản ở Nghệ An. - Nêu được một số nét cơ bản về truyền thống, văn hóa của một số dân tộc ở Nghệ An. - Đề xuất được phương án bảo tồn giá trị văn hóa trong cách tổ chức làng, bản ở Nghệ An. 4. Phân chia cụ thể nội dung của chủ đề “tổ chức làng, bản ở Nghệ An” trong thời gian 4 tiết. Tiết 1: Một số nét cơ bản về cách tổ chức làng bản ở Nghệ An qua các thời kì lịch sử. Tiết 2: Giới thiệu một số làng bản ở Nghệ An. Tiết 3: Tổ chức bản, mường ở Nghệ An Tiết 4: Truyền thống tốt đẹp của làng, bản ở Nghệ An 5. Một số hoạt động dạy học tích cực được áp dụng trong phạm vi đề tài. 5.1. Sử dụng Padlet trong thảo luận và giao bài tập - Nội dung biện pháp: GV giao các câu hỏi thảo luận, bài tập trên trang padlet và yêu cầu HS truy cập để thực hiện nhiệm vụ. Ví dụ: Trong chủ đề này, chúng tôi yêu cầu HS hãy nêu một số phong tục của các dân tộc ở Nghệ An mà em biêt và chụp ảnh về phong cảnh ngôi làng em đang sống. - Mục tiêu biện pháp: Giúp HS chủ động trong học tập, nâng cao tinh thần tự học, tự tìm tòi của học sinh, phát huy tính chủ động tích cực và sử dụng công nghệ thông tin trong học tập. - Phương pháp/kĩ thuật: Thảo luận nhóm, ứng dụng CNTT trong học tập. - Phương tiện: Điện thoại hoặc máy tính - Tổ chức hoạt động: Bước 1: GV tạo câu hỏi thảo luận trên padlet và chia sẻ vào nhóm lớp. Bước 2: HS truy cập đường link và viết câu trả lời, đăng ảnh, bình chọn cho bức ảnh đẹp nhất theo yêu cầu của giáo viên. 12
Bước 3: GV tổng hợp kết quả trước lớp và nhận xét sự tham gia của các nhóm. - Kết quả thực hiện: Hình 1. Học sinh thảo luận ý kiến trên padlet Hình 2. HS nạp ảnh và tham gia bình chọn bức ảnh đẹp nhất trên padlet 5.2. Thi vẽ sơ đồ tư duy - Nội dung của biện pháp: Trong chủ đề này, GV có thể áp dụng phương pháp này vào các nội dung sau: • Vẽ sơ đồ tư duy về tên gọi của làng qua các thời kì ở Nghệ An. • Vẽ sơ đồ tư duy về bộ máy chức bản, mường ở Nghệ An. • Vẽ sơ đồ tư duy về sơ đồ bộ máy quản lí làng ở Nghệ An - Mục tiêu của biện : 13
Hiểu rõ hơn về cơ cấu tổ chức: Hoạt động này giúp HS nắm vững cơ cấu tổ chức của làng, bản, bao gồm các cấp quản lý, vai trò của từng cơ quan, và mối quan hệ giữa chúng. Tạo ra một hình ảnh tổng quan: Sơ đồ tư duy sẽ giúp HS xây dựng một hình ảnh tổng quan về cơ cấu tổ chức, giúp họ dễ dàng nhớ và hiểu. Khuyến khích tư duy sáng tạo: Việc vẽ sơ đồ tư duy thúc đẩy tư duy sáng tạo và khả năng tổ chức thông tin. Hỗ trợ việc giao tiếp: HS có thể sử dụng sơ đồ tư duy để trình bày cho người khác về cơ cấu tổ chức của làng, bản. Phát triển kỹ năng vẽ sơ đồ tư duy: Hoạt động này giúp HS rèn luyện kỹ năng vẽ sơ đồ tư duy, một kỹ năng hữu ích trong việc tổ chức thông tin và lập kế hoạch. - Phương pháp/kĩ thuật: Thảo luận nhóm, vẽ sơ đồ tư duy - Phương tiện: Giấy A0, bút vẽ, máy chiếu, ti vi - Thời gian: Dự kiến 10-15 phút - Tổ chức hoạt động: + Bước 1: GV chia lớp thành 4 nhóm và phát 4 tờ giấy Ao đã được chuẩn bị sẵn, yêu cầu các nhóm hãy vẽ sơ đồ tư duy của bài học theo ý tưởng của mình. + Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ: HS thảo luận và vẽ theo ý tưởng của mình. + Bước 3: HS treo sản phẩm các nhóm lên bảng và thuyết trình về nội dung sơ đồ tư duy. + Bước 4: Các nhóm quan sát, nhận xét và đánh giá, sau đó GV đưa ra nhận xét, chỉnh sửa và tuyên bố đội chiến thắng. Kết quả thực hiện: HS vẽ sơ đồ theo ý tưởng của nhóm mình. GV cần khuyến khích sự sáng tạo của các nhóm và cung cấp cho HS thêm nhiều cách vẽ khác để học sinh theo dõi. Hình 3. HS thảo luận nhóm Hình 4. HS thuyết trình sản phẩm 14
Hình 5. HS dựa vào sơ đồ tư duy để thuyết trình Hình 6. Sản phẩm sơ đồ tư duy về bộ máy tổ chức của làng Hình 7. Sơ đồ tư duy về bộ máy tổ chức của bản, mường 15