Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Giáo dục tài chính cho học sinh lớp 10 thông qua hoạt động thực hành và trải nghiệm chủ đề Tìm hiểu một số kiến thức về tài chính

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:66

Thêm vào BST

Báo xấu

1
lượt xem 0
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài "Giáo dục tài chính cho học sinh lớp 10 thông qua hoạt động thực hành và trải nghiệm chủ đề Tìm hiểu một số kiến thức về tài chính" nghiên cứu việc tiến hành thực hành và trải nghiệm trong dạy học với mục đích tạo ra cơ hội cho tất cả học sinh vận dụng kiến thức, kĩ năng, thái độ đã học ở nhà trường và những kinh nghiệm của bản thân vào giải quyết vấn đề quản lý tài chính, giúp học sinh được trang bị kiến thức tài chính cá nhân để từ đó bản lĩnh hơn với cuộc sống.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Giáo dục tài chính cho học sinh lớp 10 thông qua hoạt động thực hành và trải nghiệm chủ đề Tìm hiểu một số kiến thức về tài chính

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN --------------------------- SÁNG KIẾN KHOA HỌC GIÁO DỤC Đề tài: GIÁO DỤC TÀI CHÍNH CHO HỌC SINH LỚP 10 THÔNG QUA HOẠT ĐỘNG THỰC HÀNH VÀ TRẢI NGHIỆM CHỦ ĐỀ “TÌM HIỂU MỘT SỐ KIẾN THỨC VỀ TÀI CHÍNH” Lĩnh vực: Toán học Nghệ An, tháng 4 năm 2024
SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN TRƯỜNG THPT QUỲNH LƯU 1 --------------------------- SÁNG KIẾN KHOA HỌC GIÁO DỤC Đề tài: GIÁO DỤC TÀI CHÍNH CHO HỌC SINH LỚP 10 THÔNG QUA HOẠT ĐỘNG THỰC HÀNH VÀ TRẢI NGHIỆM CHỦ ĐỀ “TÌM HIỂU MỘT SỐ KIẾN THỨC VỀ TÀI CHÍNH” Lĩnh vực: Toán học Tác giả: Hồ Thị Thuỳ Linh Đơn vị: Trường THPT Quỳnh Lưu 1 Điện thoại: 0972968098 NĂM HỌC: 2023 - 2024
MỤC LỤC PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ ……………………………………….……………….1 1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI .................................................................................... 1 2. MỤC ĐÍCH NHIỆM VỤ CỦA ĐỀ TÀI .......................................................... 2 3. KHÁCH THỂ, ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU......................... 2 4. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ..................................................................... 3 5. ĐÓNG GÓP, TÍNH MỚI CỦA ĐỀ TÀI .......................................................... 3 6. CẤU TRÚC CỦA ĐỀ TÀI ............................................................................. 12 PHẦN II. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU...............................................................5 CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN ........................................ 13 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN .......................................................................................... 13 2. CƠ SỞ THỰC TIỄN ...................................................................................... 18 CHƯƠNG 2. MỘT SỐ GIẢI PHÁP GIÁO DỤC TÀI CHÍNH CHO HỌC SINH LỚP 10 THÔNG QUA HOẠT ĐỘNG THỰC HÀNH TRẢI NGHIỆM CHỦ ĐỀ “TÌM HIỂU MỘT SỐ KIẾN THỨC VỀ TÀI CHÍNH”............... 16 1. YÊU CẦU CẦN ĐẠT .................................................................................... 16 2. CÁC GIẢI PHÁP ........................................................................................... 16 2.1. Giải pháp 1: Giáo dục tài chính cho học sinh thông qua tiết dạy taị lớp .... 16 2.2. Giải pháp 2: Giáo dục tài chính cho học sinh thông qua việc xây dựng kế hoạch tài chính trong môi trường giả định lý tưởng để đạt được tỉ lệ tăng trưởng như mong đợi .......................................................................................... 23 2.3. Giải pháp 3: Giáo dục tài chính cho học sinh thông qua các hoạt động tham quan, trải nghiệm đầu tư và tiết kiệm tài chính cá nhân trong môi trường thực ..................................................................................................................... 28 CHƯƠNG 3. THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM .................................................... 42 3.1. Mục đích thực nghiệm sư phạm................................................................... 42 3.2. Nội dung thực nghiệm ................................................................................. 50 3.3. Tổ chức thực nghiệm sư phạm .................................................................... 42 3.4. Phương pháp thực nghiệm ........................................................................... 43 3.5. Đánh giá thực nghiệm ................................................................................. 43 3.6. Khảo sát tính cấp thiết và tính khả thi của đề tài......................................... 44 PHẦN III. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ........................................................48 1. Kết luận ..................................................................................................................... 48 2. Đề xuất, Kiến nghị .......................................................................................... 48 TÀI LIỆU THAM KHẢO.................................................................................50 PHỤ LỤC
DANH MỤC VIẾT TẮT VÀ CÁC KÍ HIỆU Từ viết tắt Cụm từ đầy đủ GDTC Giáo dục tài chính TCCN Tài chính cá nhân NL Năng lực
PHẦN I. MỞ ĐẦU 1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI Theo Chương trình Giáo dục phổ thông tổng thể:“Chương trình Giáo dục phổ thông 2018 cụ thể hóa mục tiêu giáo dục phổ thông, giúp học sinh làm chủ kiến thức phổ thông, biết vận dụng hiệu quả kiến thức, kĩ năng đã học vào đời sống và tự học suốt đời, có định hướng lựa chọn nghề nghiệp phù hợp, biết xây dựng và phát triển hài hòa các mối quan hệ xã hội, có cá tính, nhân cách và đời sống tâm hồn phong phú, nhờ đó có được cuộc sống có ý nghĩa và đóng góp tích cực vào sự phát triển của đất nước và nhân loại”. Cùng với những phương pháp dạy học tích cực, dạy học thực hành trải nghiệm đóng góp vào việc hình thành và phát triển những phẩm chất, năng lực chung cũng như những năng lực Toán học cần thiết cho học sinh, đáp ứng đúng yêu cầu Chương trình Giáo dục phổ thông 2018 đề ra. Dạy học thực hành trải nghiệm giúp học sinh có nền tảng tư duy độc lập, có thể chủ động phát hiện vấn đề, tìm cách thức giải quyết các vấn đề của môn học và trong cuộc sống. Việc học thông qua làm, học đi đôi với hành và học từ trải nghiệm giúp học sinh không những đạt được tri thức và kinh nghiệm mới mà còn hiểu được con đường hình thành tri thức, kinh nghiệm ấy. Dạy học thực hành trải nghiệm là một trong những vấn đề rất được các nhà giáo dục quan tâm nghiên cứu, đặc biệt trong Chương trình Giáo dục phổ thông nói chung, môn Toán nói riêng. Do đó, nghiên cứu một số vấn đề về dạy học thực hành trải nghiệm trong môn Toán lớp 10 là hết sức cần thiết. “Giáo dục tài chính (GDTC) là một quá trình trong đó cá nhân/doanh nghiệp/nhà đầu tư tăng cường hiểu biết của mình về các khái niệm và sản phẩm tài chính, thông qua việc tiếp nhận thông tin, hướng dẫn và/hoặc tư vấn khác để phát triển các kĩ năng, nhận thức rõ hơn các rủi ro và cơ hội tài chính. Từ đó họ có thể đưa ra các quyết định xác thực, biết cách tìm kiếm hỗ trợ ở đâu và có thể hành động một cách hiệu quả nhằm cải thiện tình trạng tài chính của mình” (OECD, 2015). Trong Chiến lược tài chính toàn diện quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030 đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 149/QĐ- TTg ngày 22/01/2020, GDTC là một mục tiêu quan trọng. Khi xây dựng Chương trình giáo dục phổ thông 2018, Bộ GD-ĐT đã chỉ đạo tích hợp một số nội dung GDTC vào Chương trình của một số môn học, với mục tiêu giúp người học xây dựng và nâng cao năng lực (NL) tài chính (như một kĩ năng sống thiết yếu từ khi còn nhỏ); phát triển các kĩ năng và hành vi tài chính tích cực; xây dựng cách tiếp cận, thái độ và phương pháp giải quyết các vấn đề tài chính và tiền tệ một cách phù hợp. GDTC có vai trò to lớn đối với việc tăng cường hiểu biết của cá nhân về sản phẩm tài chính, cơ hội và rủi ro tài chính, cải thiện NL ra quyết định, tăng cường phúc lợi gia đình, bảo vệ người tiêu dùng... Đối với xã hội, GDTC là một yếu tố then chốt để thúc đẩy phổ cập tài chính, phát triển thị trường tài chính, tăng trưởng kinh tế, xoá đói giảm nghèo, giảm bất bình đẳng. Giáo dục tài chính cho học sinh phổ thông đang là chủ đề phổ biến trên thế giới. Theo nghiên cứu của Tổ chức Hợp 9
tác và Phát triển Kinh tế (OECD), gần 60 quốc gia trên thế giới đã xây dựng chiến lược quốc gia để giáo dục tài chính. OECD nhấn mạnh, hiểu biết về tài chính là “kỹ năng sinh tồn” của con người khi sống trong xã hội hiện đại. Hầu hết trẻ em đến tuổi trưởng thành đều phải tự lo liệu về mặt tài chính cá nhân. Khi sống độc lập, họ cần biết cách lập ngân sách, đưa ra những lựa chọn tài chính khôn ngoan hoặc quản lý rủi ro tài chính. Việt Nam chúng ta là đất nước có tiềm năng phát triển rất mạnh mẽ, đang hướng tới xây dựng quốc gia khởi nghiệp thì việc giáo dục tài chính lại càng cần thiết hơn bao giờ hết. Ở Việt Nam hiện nay, người dân nói chung vẫn chưa quen với các khái niệm cơ bản về tài chính và quản lí tài chính như thu nhập, chi tiêu, tiết kiệm... Một số ngân hàng và tổ chức phi chính phủ đã thực hiện GDTC trong một số trường học và cộng đồng dân cư nhưng hiệu quả tác động đến thay đổi nhận thức về tài chính không nhiều. Điều này cho thấy, cần có chính sách GDTC quốc gia; và việc trang bị các kiến thức về GDTC ngay từ trên ghế nhà trường là cần thiết và mang tính cấp bách. Năng lực toán học và hiểu biết tài chính có mối quan hệ với nhau. Một người có khả năng về tài chính thường cũng có năng lực tính toán. Chính vì vậy, GDTC cung cấp một bối cảnh tốt để phát triển năng lực toán học. Từ những lí do trên, chúng tôi quyết định lựa chọn đề tài nghiên cứu: “Giáo dục tài chính cho học sinh lớp 10 thông qua hoạt động thực hành và trải nghiệm chủ đề Tìm hiểu một số kiến thức về tài chính”. 2. MỤC ĐÍCH NHIỆM VỤ CỦA ĐỀ TÀI 2.1. Mục đích nghiên cứu: Đề tài nghiên cứu việc tiến hành thực hành và trải nghiệm trong dạy học với mục đích tạo ra cơ hội cho tất cả học sinh vận dụng kiến thức, kĩ năng, thái độ đã học ở nhà trường và những kinh nghiệm của bản thân vào giải quyết vấn đề quản lý tài chính, giúp học sinh được trang bị kiến thức tài chính cá nhân để từ đó bản lĩnh hơn với cuộc sống. 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu -Tìm hiểu lí luận và thực tiễn về vấn đề tổ chức hoạt động thực hành trải nghiệm, giáo dục tài chính cho học sinh trung học phổ thông. - Đề xuất một số giải pháp tổ chức hoạt động thực hành trải nghiệm trong dạy học bài “Tìm hiểu một số kiến thức về Tài chính” (Toán 10 - Sách Kết Nối Tri Thức Với Cuộc Sống - Chương trình GDPT 2018). - Thực nghiệm sư phạm nhằm kiểm nghiệm tính khả thi, tính hiệu quả của các biện pháp sư phạm đã đề xuất. 3. KHÁCH THỂ, ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU 3.1. Khách thể nghiên cứu: Hoạt động thực hành trải nghiệm trong giảng dạy môn Toán cho học sinh trung học phổ thông. 3.2. Đối tượng nghiên cứu: Giải pháp tổ chức hoạt động thực hành trải nghiệm trong giảng dạy môn Toán cho học sinh trung học phổ thông. 10
3.3. Phạm vi nghiên cứu: Đề tài tập trung nghiên cứu biện pháp tổ chức hoạt động thực hành trải nghiệm trong dạy học chủ đề “Tìm hiểu một số kiến thức về tài chính” (Toán 10 - Sách Kết Nối Tri Thức Với Cuộc Sống - Chương trình GDPT 2018). 3.4. Giả thuyết khoa học: Trong quá trình dạy học chủ đề “Tìm hiểu một số kiến thức về Tài chính”, nếu tổ chức được hoạt động thực hành trải nghiệm một cách thích hợp thì học sinh sẽ nắm chắc kiến thức đã học, chủ động, tích cực, sáng tạo hơn trong việc vận dụng kiến thức đã học vào các bài toán thực tiễn và bài toán liên môn. 4. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 4.1. Nghiên cứu lí luận Tìm hiểu, nghiên cứu các tài liệu liên quan đến hoạt động, hoạt động thực hành trải nghiệm, kiến tạo, tổ chức hoạt động trải nghiệm, tổ chức hoạt động thực hành trải nghiệm, giáo dục tài chính trong dạy học môn Toán cho học sinh lớp 10. 4.2. Nghiên cứu thực tiễn 4.2.1. Phương pháp tổng kết kinh nghiệm: Nghiên cứu thực tiễn công tác tổ chức hoạt động thực hành trải nghiệm các môn học; tổ chức hoạt động thực hành trải nghiệm trong dạy học môn Toán cho học sinh lớp 10. 4.2.2. Phương pháp điều tra, khảo sát Điều tra thông qua đàm thoại với giáo viên về việc tổ chức hoạt động thực hành trải nghiệm trong quá trình giáo dục Tài chính dạy học bài “Tìm hiểu một số kiến thức về Tài chính” - môn Toán lớp 10. - Sử dụng phiếu điều tra để thăm dò giáo viên về việc tổ chức hoạt động thực hành trải nghiệm, giáo dục tài chính trong quá trình dạy học môn Toán lớp 10 (Phụ lục 1). - Sử dụng phiếu điều tra để thăm dò thái độ học sinh đối với việc tìm hiểu về kiến thức tài chính, quản lý tài chính khi học môn Toán lớp 10 (Phụ lục 1). - Sử dụng link khảo sát tính cấp thiết và tính khả thi của đề tài (Phụ lục 2). 4.2.3. Phương pháp thực nghiệm sư phạm Tổ chức thực nghiệm sư phạm nhằm kiểm định giả thuyết khoa học, xem xét tính khả thi và hiệu quả của một số biện pháp sư phạm được đề xuất. 4.3. Phương pháp xử lí thông tin Sử dụng phương pháp thống kê toán học. 5. ĐÓNG GÓP, TÍNH MỚI CỦA ĐỀ TÀI 5.1. Đóng góp của đề tài. 5.1.1. Về lý luận Học sinh sẽ được tìm hiểu về các khái niệm liên quan đến tài chính (như tiết kiệm; đầu tư; …), quản trị tài chính cá nhân. 11
5.1.2. Về thực tiễn. Học sinh sẽ được trực tiếp trải nghiệm, thực hành việc tiết kiệm và đầu tư, lập kế hoạch quản trị tài chính cá nhân cho tương lai. 5.2. Tính mới của đề tài. Qua tìm hiểu tôi nhận thấy, bài “Tìm hiểu một số kiến thức về tài chính” là bài học được bổ sung mới nhất vào SGK Toán 10 - KNTT & CS với mục đích vận dụng kiến thức của toán để ứng dụng vào thực tiễn. Vì vậy, được rất nhiều giáo viên trăn trở và thiết kế bằng nhiều phương pháp dạy học tích cực. Tuy nhiên, chưa có một phương pháp nào xây dựng với mục tiêu gắn liền với thực tiễn một cách đầy đủ và đổi mới một cách toàn diện để phát triển triển năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo cho học sinh. Do vậy, bài “Tìm hiểu một số kiến thức về tài chính” đã được tôi xây dựng và thực hiện theo phương pháp tổ chức hoạt động thực hành trải nghiệm qua 5 bước: (1) Xác định chủ đề thực hành trải nghiệm; (2) Xác định mục tiêu thực hành trải nghiệm; (3) Xác định các nội dung thực hành trải nghiệm; (4) Thiết kế các hoạt động trải nghiệm; (5) Thiết kế các tiêu chí và bộ dụng cụ để kiểm tra đánh giá học sinh. Mỗi hoạt động nhóm đều có phiếu đánh giá từng cá nhân và nhóm với thang điểm cụ thể (phụ lục). Tác giả đã tổ chức hoạt động trải nghiệm về Tài chính thông qua: - Tham quan, dã ngoại: Tổ chức các chuyến tham quan đến các tổ chức tài chính uy tín như các ngân hàng trong hệ thống nhà nước, giúp học sinh hiểu rõ hơn về cách hoạt động của hệ thống tài chính chính thống từ đó có sự so sánh với các hình thức cho vay nóng, lãi suất cao. - Tổ chức tiết học ngoài trời: Thực tế cho thấy nhu cầu vay phục vụ tiêu xài cá nhân của học sinh ngày càng nhiều. Thế nhưng học sinh không thể tiếp cận được nguồn tín dụng từ các ngân hàng bởi thủ tục và tài sản thế chấp. Trong khi đó, vay các nguồn vốn “tín dụng đen” lại rất dễ dàng nên học sinh thường bị lôi cuốn theo các hình thức vay nóng, nặng lãi và các app lừa đảo trên mạng. Vì vậy tác giả đã xây dựng kế hoạch để học sinh tìm hiểu và tham quan thực tế liên quan đến “Tín dụng đen” và cách nhận biết về nó như: đến các cơ sở tiệm mua trả góp lãi suất 0%, các cửa hàng vay nóng, các app vay tiền và chơi cá độ trên điện thoại để học sinh có cái nhìn đa chiều về hình thức “Tín dụng đen” và từ đó có cách phòng tránh và có thể tuyên truyền đến người thân và bạn bè xung quanh. - Tạo ra các dự án nhỏ tại lớp ví dụ như: xây dựng kế hoạch chi tiêu, quản lý tiền bạc, lên kế hoạch đầu tư để học sinh có thể trải nghiệm thực tế tại lớp. Học sinh sẽ được tìm hiểu, sưu tầm những kiến thức liên quan và báo cáo trong các tiết học tập tại lớp. 6. CẤU TRÚC CỦA ĐỀ TÀI Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và các phụ lục, nội dung chính của đề tài được chia làm 3 chương: Chương 1. Cơ sở lý luận và thực tiễn Chương 2. Một số giải pháp giáo dục tài chính cho học sinh lớp 10 thông qua hoạt động thực hành và trải nghiệm chủ đề: “Tìm hiểu một số kiến thức về tài chính” Chương 3. Thực nghiệm sư phạm 12
PHẦN II. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN 1.1. Cơ sở lý luận về Hoạt động thực hành và trải nghiệm trong dạy học môn toán 1.1.1. Hoạt động trải nghiệm Học toán thông qua hoạt động trải nghiệm là quá trình người học được tiếp cận hoặc làm việc trực tiếp đối tượng học tập môn Toán; người học huy động những kinh nghiệm của bản thân và người khác để có được kinh nghiệm mới nhờ quá trình chuyển hóa kinh nghiệm nhằm nâng cao nhận thức, giá trị sống của bản thân về thế giới khách quan. 1.1.1.2. Bản chất của hoạt động trải nghiệm Học trải nghiệm, hiểu một cách đơn giản, là quy trình “học thông qua thực nghiệm”. Bản chất của hoạt động trải nghiệm là tạo ra cơ hội cho tất cả học sinh vận dụng kiến thức, kĩ năng, thái độ đã học ở nhà trường và những kinh nghiệm của bản thân vào giải quyết vấn đề thực tiễn cuộc sống một cách sáng tạo. 1.1.1.3. Vai trò của hoạt động trải nghiệm Trong hoạt động, con người thường biểu lộ tính sáng tạo trong chính hành vi của mình. Tổ chức cho học sinh học tập thông qua hoạt động trải nghiệm của bản thân học sinh là một con đường, cách thức đổi mới phương pháp giáo dục trong nhà trường, đã được nhiều tổ chức nghiên cứu và các nhà khoa học trên thế giới chỉ ra vai trò to lớn của nó đối với giáo dục và dạy học: - Học sinh cảm thấy hứng thú trong việc học tập. - Học sinh có thể nắm bắt các khái niệm dễ dàng hơn. - Học sinh có nhiều cơ hội để phát huy tính sáng tạo. - Tạo sự liên kết giữa các kiến thức khoa học liên ngành. - Tạo sự liên kết giữa kiến thức khoa học với thực tiễn. 1.1.1.4. Nội dung tổ chức hoạt động trải nghiệm trong dạy học môn Toán cho học sinh trung học phổ thông Nội dung tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong nhà trường cần được định hướng và nghiên cứu kỹ để tránh việc quá tải cho học sinh và tránh sự mất liên kết giữa hoạt động và mục tiêu giáo dục của môn học. 1.1.1.5. Hình thức tổ chức hoạt động trải nghiệm trong dạy học môn Toán cho học sinh trung học phổ thông Hình thức tổ chức hoạt động trải nghiệm là dựa trên các phương pháp tổ chức dạy học tích cực có tính tích hợp về cả nội dung kiến thức lẫn phong cách học tập 13
khác nhau của học sinh, trong đó học sinh được học tập theo sự phân hóa về năng lực, sở thích hay sở trường của cá nhân mình. Qua đó sẽ phát huy và bồi dưỡng toàn bộ năng lực của học sinh như: năng lực làm việc nhóm, năng lực sử dụng và khai thác công nghệ thông tin, năng lực thích ứng, năng lực sáng tạo,… 1.1.2. Hoạt động thực hành 1.1.2.1. Hoạt động thực hành Thực hành là những thao tác nhằm vận dụng các kiến thức, kĩ năng đã tiếp thu được vào việc giải quyết những tình huống, những vấn đề cụ thể. 1.1.2.2. Các hình thức tổ chức hoạt động thực hành - Luyện tập Trong môn Toán, luyện tập chính là hình thức giúp cho học sinh hình thành và rèn luyện các kỹ năng, kỹ xảo trong Toán. Từ việc luyện tập học sinh sẽ có khả năng bóc tách, đánh giá bài Toán ở nhiều góc độ khác nhau, từ đó đưa ra các cách xử lý khác nhau và tìm ra được cách tối ưu nhất. Có luyện tập thì học sinh mới có khả năng vận dụng các lý thuyết vào giải Toán một cách thành thạo, giúp học sinh thông hiểu và vận dụng lý thuyết Toán. - Ôn tập Ôn tập là hình thức cần thiết với tất cả các môn học. Trong môn Toán, ôn tập là hình thức không thể thiếu. Đối với môn Toán, kiến thức rất rộng và cần có sự liên kết giữa các mạch kiến thức với nhau. Kiến thức của lớp dưới làm nền tảng cho kiến thức của lớp sau. Tổ chức ôn tập Toán giúp học sinh có một cái nhìn tổng quát về kiến thức, từ đó có thể xây dựng mối liên hệ giữa các mạch kiến thức trong quá trình học. - Công tác độc lập + Công tác độc lập là hình thức dưới sự điều khiểu gián tiếp của giáo viên, học sinh tự thực hiện hoạt động học của mình. + Công tác độc lập của học sinh có thể được thực hiện thông qua các hình thức: Nghiên cứu tri thức, thí nghiệm, quan sát làm báo cáo thực tế… Ngoài chương trình Toán trong sách giáo khoa, học sinh có thể chủ động tham khảo nhiều tài liệu Toán khác. Ví dụ như các tài liệu chuyên đề, tài liệu về máy tính cầm tay, các tài liệu bài tập nâng cao, ...Việc luyện tập với các tài liệu đó sẽ giúp trau dồi, làm phong phú thêm kiến thức Toán, rèn luyện cho học sinh năng lực tự nghiên cứu, tự tìm tòi, suy nghĩ – một yếu tố quan trọng cho người học Toán. 1.1.2.3. Vai trò của tổ chức hoạt động thực hành Hoạt động thực hành không chỉ là cách để giúp học sinh thu nhận kiến thức dựa trên các thí nghiệm mà còn giúp học sinh rèn luyện các kỹ năng sử dụng các dụng cụ thực hành, rèn luyện tư duy để gắn kiến thức môn học với thực tế. Thực hành được coi là nhân tố thúc đẩy, có ảnh hưởng tích cực tới quá trình học tập và 14
các trải nghiệm thực tế của học sinh. Thông qua việc thực hành, học sinh có thể tự mình giải thích được nội dung khoa học, đưa ra được nhiều câu trả lời, hình thành và phát triển kĩ năng, làm việc tập trung và chính xác, từ đó học cách lập kế hoạch, tổ chức thực hiện công việc, chuẩn bị và phân công công việc trong nhóm, biết cách thu thập và ghi chép các kết quả mang lại từ bài học, mô tả và phân tích chính xác đối tượng của bài học và đi tới kết luận, qua đó rút ra bài học thành công, khó khăn và thất bại trong học tập, công việc. 1.2. Cơ sở lý luận về Tiết kiệm và Đầu tư 1.2.1. Khái niệm về Tiết kiệm Theo định nghĩa trong hệ thống giáo dục “Tiết kiệm là khả năng sử dụng cẩn thận và hợp lý các tài sản vật chất, thời gian và năng lượng của bản thân và người khác. Ngược lại, tiêu cực của tiết kiệm là xa hoa, lãng phí, keo kiệt, và hà tiện, mà nếu vấn đề này không được giải quyết, sẽ dẫn đến cuộc sống thiếu thốn và khó khăn, khiến con người phải đối mặt với những thử thách đáng kể”. Theo định nghĩa của pháp luật “Căn cứ vào Điều 3 của Luật thực hành tiết kiệm và chống lãng phí năm 2013, tiết kiệm được định nghĩa là việc giảm bớt sự lãng phí khi sử dụng các nguồn lực như vốn, tài sản, lao động, thời gian lao động và tài nguyên, nhưng vẫn đảm bảo đạt được mục tiêu đã đề ra. Đối với việc quản lý và sử dụng các nguồn lực của nhà nước, bao gồm ngân sách, vốn, tài sản, lao động, thời gian lao động và tài nguyên trong các lĩnh vực đã được định mức, tiêu chuẩn và chế độ được cơ quan nhà nước có thẩm quyền ban hành, tiết kiệm có nghĩa là sử dụng nguồn lực ở mức thấp hơn định mức, tiêu chuẩn và chế độ đã quy định, nhưng vẫn đảm bảo đạt được mục tiêu đã đề ra hoặc sử dụng đúng định mức, tiêu chuẩn và chế độ nhưng đạt cao hơn mục tiêu đã định”. Để tiết kiệm, bạn có thể tự giữ số tiền đó hoặc nhờ người khác giữ hộ: người thân, ngân hàng, tổ chức tài chính,...Đặc biệt, tiền gửi tiết kiệm ngân hàng là hình thức tiết kiệm trong đó ngân hàng thực hiện nhiệm vụ giữ tiền của người gửi có nhu cầu và thực hiện trả lãi theo thỏa thuận. 1.2.2. Khái niệm về Đầu tư Đầu tư là một hoạt động sử dụng các nguồn lực ở hiện tại (như tài chính, vật chất, lao động, trí tuệ, thời gian…), để đạt được lợi nhuận và lợi ích kinh tế lớn hơn trong tương lai so với nguồn lực đã bỏ ra. Để hiểu rõ về đầu tư là gì, chúng ta cần phân biệt rõ: Đầu tư không đơn thuần là đánh bạc như nhiều người vẫn nghĩ, bằng cách bỏ ra một số tiền và thu về lợi nhuận cho từng thương vụ. Đây là nhận định hoàn toàn sai lầm, bởi cờ bạc dựa vào rất nhiều yếu tố may rủi, còn đầu tư thì không. Một nhà đầu tư thực sự không phải “ném tiền qua cửa sổ”, mà cần rất nhiều thời gian, kiến thức, kỹ năng, kinh nghiệm đầu tư để đánh giá tiềm năng, lợi ích kinh tế và đo lường rủi ro của một dự án. Tất nhiên, việc phán đoán chính xác là điều không thể, nhưng khi đã trang bị cho mình những kỹ năng cần thiết thì hoàn toàn có khả năng mang về lợi nhuận từ kênh đầu tư đó. 15
1.3. Cơ sở lý luận về quản trị tài chính cá nhân 1.3.1. Quản trị tài chính cá nhân Quản lý tài chính là ứng dụng các nguyên tắc tài chính vào việc quản lý tiền bạc của bản thân hoặc gia đình. Việc quản lý tài chính cá nhân sẽ liên quan đến các vấn đề tài chính thường gặp như: Chi tiêu, thu nhập, đầu tư, tiết kiệm, … Hoặc cũng có thể hiểu đơn giản đây là việc sử dụng đồng tiền sao cho hiệu quả nhất để giúp chúng ta sống thoải mái, tránh gặp phải những rủi ro không đáng có từ cuộc sống thường ngày. Như định nghĩa được nêu cụ ở trên thì ta có thể thấy tầm quan trọng của quản lý tài chính cá nhân đối với cá nhân và hộ gia đình. Chính vì thế, việc quản lý tài chính cá nhân ảnh hưởng đến thu nhập, chi tiêu, các khoản đầu tư của chúng ta. Một khi chúng ta có thể quản lý tốt tài chính của mình từ việc chi tiêu đến kiểm soát vốn và các kênh đầu tư, bên cạnh đó còn hạn chế tối đa các rủi ro có thể gặp phải trong cuộc sống thì bản thân chúng ta và gia đình sẽ nhanh chóng đạt được mức tự do tài chính như mong muốn. Lúc đó chúng ta sẽ có được cuộc sống thảnh thơi, ít áp lực bởi tài chính. 1.3.2. Kỹ năng quản trị tài chính cá nhân Kỹ năng tài chính cá nhân là khả năng mà chúng ta sử dụng kiến thức, kinh nghiệm, làm chủ cảm xúc, làm chủ hành vi, …để xây dựng kế hoạch, quản lý, điều chỉnh các quỹ tài chính để chúng ta và gia đình vừa thỏa mãn các nhu cầu sống, nhu cầu giải trí, nhu cầu giáo dục mà vẫn có nguồn tiền dự trữ cho tương lai. Hiện nay tài chính cá nhân được hiểu là một trong những vấn đề nhức nhối, mối quan tâm chỉ xếp sau sức khỏe của các gia đình và mỗi cá nhân. Bởi vì tài chính cá nhân liên quan rất lớn và trực tiếp tới tất cả các hoạt động trong cuộc sống. Nếu chúng ta không có kỹ năng, không biết cách kiểm soát, quản lý các dòng tiền ra và vào hợp lý, sớm muộn gì các khoản tiền dự trữ trong gia đình cũng sẽ cạn kiệt. Chưa kể đến các rủi ro xấu hơn như nợ nần, vay nặng lãi, v.v... 1.3.3. Tầm quan trọng của giáo dục Tài chính cho học sinh Giáo dục Tài chính cho học sinh thông qua môn Toán 10 có nhiều lợi ích: + Học sinh sẽ được làm quen với những kiến thức căn bản nhất về tiền như: Chi phí, thu nhập, tiết kiệm, mua sắm, theo dõi thu chi, cân nhắc đưa ra lựa chọn giữa nhu cầu và mong muốn. + Việc áp dụng kiến thức tài chính vào các bài toán và tình huống thực tế trong môn Toán 10 sẽ tạo ra cơ hội thực hành cho học sinh. Điều này không chỉ giúp học sinh hiểu rõ hơn về các khái niệm và nguyên tắc tài chính, mà còn giúp học sinh nhận ra được tầm quan trọng của việc quản lý tài chính trong cuộc sống hàng ngày. Hơn nữa, việc này cũng giúp học sinh phát triển kỹ năng tư duy phản biện, giải quyết vấn đề và ra quyết định. 16
+ Môn Toán giúp học sinh phát triển kỹ năng tư duy logic và giải quyết vấn đề, những kỹ năng này rất quan trọng trong việc quản lý tài chính. Khi học sinh được rèn luyện qua các bài toán và tình huống thực tế, các bạn sẽ nắm vững hơn các nguyên tắc và khái niệm tài chính, từ đó có thể áp dụng chúng vào cuộc sống hàng ngày một cách hiệu quả. Điều này không chỉ giúp học sinh chuẩn bị tốt hơn cho tương lai của họ, mà còn giúp họ trở thành công dân có trách nhiệm trong việc quản lý tài chính cá nhân. + Việc giáo dục về tài chính từ sớm giúp học sinh chuẩn bị tốt hơn cho tương lai của họ, đặc biệt là khi họ bắt đầu kiếm tiền và quản lý tài chính của mình, việc giáo dục về tài chính từ sớm giúp học sinh chuẩn bị tốt hơn cho tương lai của học sinh, đặc biệt là đối với học sinh lớp 10 là khi các em có những suy nghĩ là bắt đầu kiếm tiền và quản lý tài chính của mình. Khi học sinh được trang bị kiến thức về tài chính từ nhỏ, chúng sẽ có khả năng quản lý tài chính cá nhân một cách hiệu quả hơn khi trưởng thành. Điều này không chỉ giúp các bạn trẻ tiết kiệm được nhiều thời gian và công sức, mà còn giúp họ tránh được những sai lầm có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng về mặt tài chính. Hơn nữa, việc này cũng giúp học sinh hiểu rõ hơn về giá trị của tiền và tầm quan trọng của việc tiết kiệm và đầu tư một cách thông minh. 1.4. Một số khái niệm liên quan đến đề tài 1.4.1. Mức lãi suất cho vay hợp pháp hiện nay Mức lãi suất cho vay hợp pháp trong giao dịch dân sự được thực hiện theo quy định tại Điều 468 Bộ luật Dân sự 2015 , cụ thể như sau: - Trường hợp các bên có thỏa thuận về lãi suất thì lãi suất theo thỏa thuận không được vượt quá 20%/năm của khoản tiền vay, trừ trường hợp luật khác có liên quan quy định khác. - Trường hợp lãi suất theo thỏa thuận vượt quá lãi suất giới hạn được quy định tại khoản này thì mức lãi suất vượt quá không có hiệu lực. - Trường hợp các bên có thỏa thuận về việc trả lãi, nhưng không xác định rõ lãi suất và có tranh chấp về lãi suất thì lãi suất được xác định bằng 50% mức lãi suất giới hạn quy định nêu trên tại thời điểm trả nợ. 1.4.2. Khái niệm về “Tín dụng đen” “Tín dụng đen” là hình thức cho vay, đi vay hoặc huy động vốn với lãi suất vượt quá mức lãi suất pháp luật quy định. Bản chất của “tín dụng đen” là giao dịch vay, mượn (ngầm), thủ tục đơn giản, không có sự kiểm soát của nhà nước. Khi phát sinh mâu thuẫn trong quan hệ vay mượn thì các đối tượng cho vay thường xuyên dùng các biện pháp hoặc thực hiện các hành vi trái pháp luật để đòi nợ hoặc thuê đòi nợ, siết nợ. 17
2. CƠ SỞ THỰC TIỄN 2.1. Thực trạng giáo dục Tài chính cho học sinh ở các trường THPT Quỳnh Lưu 1 2.1.1. Mục đích điều tra Giáo dục tài chính sẽ giúp tạo ra một thế hệ học sinh hiểu biết về tài chính, biết vận dụng hiệu quả kiến thức này vào thực tế cuộc sống để giúp ích cho bản thân, gia đình, góp phần phát triển ổn định bền vững nền kinh tế - xã hội quốc gia, đáp ứng nhu cầu phát triển của thế giới. Thực tế cho thấy, tại Việt Nam, hầu hết thế hệ chúng ta (những bậc phụ huynh) được sinh ra và lớn lên trong hoàn cảnh khó khăn, nỗ lực học tập và làm việc với mục tiêu làm cho cuộc sống của mình và những người thân yêu đỡ vất vả hơn. Chúng ta hiểu rất rõ tầm quan trọng của tiền bạc, tuy vậy lại không được chỉ dạy về các kỹ năng tài chính cá nhân vì thế chúng ta phải tự mày mò, tìm kiếm các quản lý, chi tiêu tiền bạc, …tất nhiên con đường đến sự tự chủ về tài chính, thành công cũng dài hơn. Chúng ta đều biết rằng đa số học sinh được tiếp xúc với tiền hàng ngày, đơn giản như xin bố mẹ tiền ăn sáng, mua ít đồ dùng học tập, ...nhưng trong các trường học việc giáo dục tài chính chưa được chú trọng. Khi triển khai dạy học các nội dung liên quan đến giáo dục tài chính, giáo viên còn gặp nhiều khó khăn như thiếu tài liệu, phương tiện hỗ trợ dạy học còn ít, các nội dung về tài chính chưa có hệ thống, thời gian dành cho nội dung này còn quá ít, đặc biệt trình độ hiểu biết của học sinh còn thấp. Vì vậy đa số học sinh THPT trên địa bàn huyện Quỳnh Lưu vẫn chưa nhận được những bài học giáo dục kiến thức, kỹ năng quản lý tài chính một cách đầy đủ và hệ thống. 2.1.2. Phương pháp điều tra - Điều tra giáo viên: Thông qua phiếu điều tra, link khảo sát, trao đổi trực tiếp, tham khảo giáo án, dự giờ lên lớp. - Điều tra học sinh: Thông qua phiếu điều tra, link khảo sát, trao đổi trực tiếp. 2.1.3. Đối tượng điều tra Giáo viên và học sinh của một số trường trung học phổ thông trên địa bàn tỉnh Nghệ An. 2.1.4. Kết quả điều tra. - Giáo viên: Thông qua việc sử dụng phiếu đánh giá, link khảo sát, thăm dò, trao đổi trực tiếp, tôi có một số kết luận sau: Chúng tôi đã tiến hành khảo sát về thực trạng giáo dục tài chính cho học sinh ở các trường THPT trên địa bàn huyện Quỳnh Lưu với nội dung câu hỏi sau: Link khảo sát: https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSdL2wJBbw0v0jM1xYoZQJu4peJvuSn KFX3o4kwCwDqCiza99A/viewform?usp=pp_url 18
Sau khi khảo sát, nhóm chúng tôi thu được số liệu như sau: Câu 1: Theo Thầy (Cô), có nên giáo dục sớm về tài chính cho học sinh không? A. Không. B. Phân vân. C. Có. Từ kết quả này ta thấy đa số giáo viên đều cho rằng việc giáo dục tài chính sớm cho học sinh là cần thiết. Câu 2: Thầy (Cô) đã từng dạy kiến thức về tài chính cho học sinh chưa? A. Chưa dạy. B. Đã dạy nhưng chưa có tính hệ thống. C. Đã dạy có hệ thống. Từ kết quả này ta thấy đa số giáo viên còn bỡ ngỡ, còn thiếu kinh nghiệm trong việc giáo dục kiến thức về tài chính cho học sinh. 19
Câu 3: Nếu giáo dục tài chính cho học sinh thì Thầy (Cô) lựa chọn hình thức nào? A. Dạy trên lớp. B. Hoạt động ngoài giờ lên lớp. C. Hình thức khác. Từ kết quả này ta thấy số nhiều giáo viên lựa chọn hình thức giáo dục tài chính cho học sinh bằng hoạt động ngoài giờ lên lớp. Câu 4: Khi giáo dục tài chính cho học sinh thì Thầy (Cô) có gặp khó khăn không? A. Có. B. Không. Từ kết quả này ta thấy rất nhiều giáo viên đang còn gặp khó khăn trong quá trình giáo dục tài chính cho học sinh. Một số khó khăn thường gặp mà giáo viên đưa ra ở đây là: Kiến thức về tài chính của học sinh còn kém, nhiều học sinh cho rằng tài chính của mình chưa dồi dào nên chưa cần chi tiêu có kế hoạch, học sinh lười nghiên cứu, tài liệu tham khảo ít, ... - Học sinh: Chúng tôi cũng đã tiến hành khảo sát thực trạng sự hiểu biết về tài chính của học sinh lớp 10 trường THPT Quỳnh Lưu 1 với nội dung câu hỏi như sau: https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSdhQ4YCg5Kas3iGYgZcOlQjd9oweV7 awCGD3Rk_nwKEJCy7MQ/viewform?usp=sf_link Sau khi khảo sát chúng tôi thu được kết quả như sau: 20
Câu 1: Em đã từng tìm hiểu về vấn đề tài chính cá nhân chưa? A. Chưa tìm hiểu. B. Đã tìm hiểu sơ qua. B. Đã được giáo dục ở trường học. Từ kết quả này cho chúng ta thấy được tỉ lệ học sinh có kiến thức về tài chính, tài chính cá nhân còn rất thấp. Câu 2: Nếu nhà trường tổ chức giáo dục kỹ năng quản lý tài chính cho học sinh thì em có muốn tham gia không? A. Không. B. Phân vân. C. Có. Từ kết quả này cho chúng ta thấy được tỉ lệ học sinh có nhu cầu muốn tìm hiểu về kiến thức tài chính, các kỹ năng quản lý tài chính là rất cao. Câu 3: Em đã biết cách tính lãi suất hợp pháp của các ngân hàng chưa? A. Đã biết B. Chưa 21
Câu 4: Em đánh giá thế nào về thu nhập và chi tiêu của mình? A. Thu nhập < Chi tiêu. B. Thu nhập = Chi tiêu. C. Thu nhập > Chi tiêu. Từ kết quả này cho chúng ta thấy được học sinh bây giờ có khá nhiều nguồn thu, tuy nhiên số lượng học sinh biết cách quản lý tốt đồng tiền đang chiếm tỉ lệ khá thấp. Câu 5: Theo em biết tỉ lệ học sinh hiện nay chơi các trò chơi cá độ trên mạng có nhiều không? A. Ít. B. Nhiều. C. Không biết. Từ kết quả cho thấy tỉ lệ học sinh tham gia các trò chơi cá độ trên mạng ngày càng nhiều. Một vấn đề rất nóng bỏng hiện nay là làm thế nào để các em không bị sa vào những trò chơi lừa đảo này. 22
Câu 6: Em đã tìm hiểu về “ Tín dụng đen chưa” ? A. Chưa biết B. Đã biết Từ kết quả này cho thấy rất ít học sinh có kiến thức và tìm hiểu về Tín dụng đen. 2.1.5. Kết luận Trong Chương I (Cơ sở lý luận thực tiễn) chúng tôi đã đưa ra được một số khái niệm liên quan đến đề tài cùng với việc nêu lên xu hướng đổi mới phương pháp dạy học ở nước ta hiện nay. Đặc biệt, chương trình giáo dục phổ thông 2018 vừa được áp dụng đang đặt ra các yêu cầu lớn đối với việc thiết kế hoạt động dạy học thông qua hoạt động thực hành trải nghiệm theo hướng tiếp cận phát triển năng lực học sinh. Vì vậy, các tác giả thấy rằng cần có một nghiên cứu sâu hơn về quan niệm dạy học Toán cho học sinh trung học phổ thông thông qua hoạt động thực hành trải nghiệm; về quy trình và cách thức tổ chức thực hiện. Qua khảo sát, tôi thấy đa số học sinh và giáo viên đều có nhu cầu được tìm hiểu kiến thức về tài chính, tài chính cá nhân và luôn mong muốn kỹ năng quản lý tài chính cá nhân của mình được tốt hơn. Tuy nhiên, trong thực tế thì việc học của học sinh cũng như việc dạy của giáo viên về lĩnh vực này còn gặp nhiều khó khăn. Thực tế học sinh hiện nay sa vào các trò chơi cá độ trên mạng càng nhiều, dẫn đến các hình thức vay nóng,vay nặng lãi gây mất mát nhiều khoản tiền lớn. Vì vậy, để khắc phục được vấn đề này tôi đã đưa ra ba giải pháp nhằm mục đích phát huy kỹ năng quản lý tài chính cá nhân và hướng dẫn các em tránh xa các trò chơi lừa đảo trên mạng và hiểu rõ hơn về “Tín dụng đen”. 23
CHƯƠNG 2. THỰC HIỆN ĐỀ TÀI 1. YÊU CẦU CẦN ĐẠT 1.1. Học sinh tìm hiểu và phân biệt được đầu tư và tiết kiệm - Tạo được sự hứng thú, sự tò mò của học sinh về tiết kiệm và đầu tư. - Bước đầu học sinh phải hiểu được khái niệm tiết kiệm và đầu tư, phân biệt được sự khác biệt giữa tiết kiệm và đầu tư, hiểu được tính thực tiễn về tiết kiệm và đầu tư. - Hình thành cách quản lý tài chính cá nhân 1.2. Học sinh thực hành thiết lập kế hoạch đầu tư cá nhân để đạt được tỉ lệ tăng trưởng như mong đợi. - Giúp học sinh trải nghiệm thực tế nhằm tìm hiểu, khắc sâu kiến thức “thuế thu nhập cá nhân”. Phát huy kỹ năng cân đối giữa thu nhập, tiêu dùng và tiết kiệm. - Giúp học sinh thực hành trải nghiệm về tiết kiệm tài chính. Phát huy kỹ năng tiết kiệm, chi tiêu có kế hoạch, rèn luyện tính kỷ luật và kiên trì. Từ đó giúp các em biết cách sử dụng đồng tiền hợp lý hơn trong tương lai. - Giúp học sinh thực hành về lập kế hoạch đầu tư. Phát huy kỹ năng đầu tư tài chính, giúp các em mạnh dạn hơn trong đầu tư, biết lựa chọn lĩnh vực đầu tư phù hợp và đem lại lợi nhuận cao nhất. 1.3. Học sinh hiểu rõ hơn về “Lãi suất hợp pháp” và “Tín dụng đen” - Giúp học sinh hiểu rõ hơn về “Lãi suất hợp pháp” và “Tín dụng đen”, các app lừa đảo trên mạng để các em biết cách quản lý tài chính cá nhân một cách khôn ngoan và hợp lý. 2. CÁC GIẢI PHÁP 2.1. Giải pháp 1: Giáo dục tài chính cho học sinh thông qua tiết dạy tại lớp. 2.1.1. Mục tiêu của giải pháp: - Đáp ứng về kiến thức, kỹ năng, phẩm chất cho học sinh theo đúng nội dung kế hoạch bài dạy “Tìm hiểu một số kiến thức về Tài chính”. - Dạy học thực nghiệm nhằm giúp học sinh có cơ sở kiến thức về lãi kép, phân biệt giữa đầu tư và tiết kiệm, hiểu về thuế thu nhập cá nhân, đặc biệt học sinh có điều kiện thực hành lập kế hoạch đầu tư, tiết kiệm. 2.1.2. Nội dung và cách thức thực hiện: Để phát huy kỹ năng quản lý tài chính cho học sinh, trong tiết dạy thực nghiệm này, chúng tôi đã tổ chức theo tiến trình như sau: 24