Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Hiệu quả trong tổ chức hoạt động tình nguyện và nhân đạo giúp hình thành, phát triển kĩ năng sống cho học sinh trường THPT chuyên Phan Bội Châu, tỉnh Nghệ An

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:49

Thêm vào BST

Báo xấu

3
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Sáng kiến "Hiệu quả trong tổ chức hoạt động tình nguyện và nhân đạo giúp hình thành, phát triển kĩ năng sống cho học sinh trường THPT chuyên Phan Bội Châu, tỉnh Nghệ An" được hoàn thành với mục tiêu nhằm đề ra một số biện pháp để nâng cao chất lượng của việc giáo dục kĩ năng sống cho học sinh THPT thông qua hiệu quả của các hoạt động tình nguyện và nhân đạo.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Hiệu quả trong tổ chức hoạt động tình nguyện và nhân đạo giúp hình thành, phát triển kĩ năng sống cho học sinh trường THPT chuyên Phan Bội Châu, tỉnh Nghệ An

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN ---------------  -------------- SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM “HIỆU QUẢ TRONG TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG TÌNH NGUYỆN VÀ NHÂN ĐẠO GIÚP HÌNH THÀNH, PHÁT TRIỂN KĨ NĂNG SỐNG CHO HỌC\ SINH TRƯỜNG THPT CHUYÊN PHAN BỘI CHÂU, TỈNH NGHỆ AN” LĨNH VỰC: KĨ NĂNG SỐNG NGOÀI GIỜ CHÍNH KHÓA Năm học 2023 – 2024 1
SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN TRƯỜNG THPT CHUYÊN PHAN BỘI CHÂU ---------------  -------------- SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM “HIỆU QUẢ TRONG TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG TÌNH NGUYỆN VÀ NHÂN ĐẠO GIÚP HÌNH THÀNH, PHÁT TRIỂN KĨ NĂNG SỐNG CHO HỌC SINH TRƯỜNG THPT CHUYÊN PHAN BỘI CHÂU, TỈNH NGHỆ AN” LĨNH VỰC: KĨ NĂNG SỐNG NGCK Tác giả: Đậu Bá Chung (Giáo viên) Hoàng Thị Chung (Giáo vụ) Trường: THPT Chuyên Phan Bội Châu Năm học 2023 – 2024 2
MỤC LỤC PHẦN I. MỞ ĐẦU.................................................................................................. 1 1. Lý do chọn sáng kiến ......................................................................................... 1 2. Mục đích nghiên cứu. .......................................................................................... 2 3. Nhiệm vụ nghiên cứu .......................................................................................... 2 4. Đối tượng, phạm vi và thời gian nghiên cứu ...................................................... 2 5. Phương pháp nghiên cứu .................................................................................... 2 PHẦN II. NỘI DUNG ............................................................................................. 3 2.1. Cơ sở lý luận .................................................................................................... 3 2.1.1. Khái niệm kĩ năng sống ................................................................................ 3 2.1.2. Khái niệm tình nguyện và các nguyên tắc của hoạt động tình nguyện......... 4 2.1.3. Khái niệm nhân đạo ...................................................................................... 5 2.2. Cơ sở thực tiễn ................................................................................................ 5 2.2.1. Thực trạng của các hoạt động tình nguyện và nhân đạo giúp hình thành, phát triển kĩ năng sống cho học sinh trường THPT hiện nay ................................. 5 2.2.2 Những thuận lợi và khó khăn khi thực hiện đề tài ......................................... 6 2.2.3. Các bước triển khai cho mỗi hoạt động tình nguyện và nhân đạo hiệu quả 7 2.2.4. Hiệu quả trong tổ chức hoạt động tình nguyện và nhân đạo giúp hình thành, phát triển kĩ năng sống cho học sinh trường THPT chuyên Phan Bội Châu hiện nay ........................................................................................................................... 7 2.3. Một số giải pháp .............................................................................................. 16 2.3.1. Tăng cường công tác tuyên truyền ................................................................ 16 2.3.2. Thu hút nhiều thành viên tham gia nhưng có chọn lọc ................................. 20 2.3.3 Tăng cường sự hỗ trợ của các ban ngành đoàn thể và gia đình các “mạnh thường quân” .......................................................................................................... 24 2.4. Đánh giá kết quả thực hiện đề tài .................................................................... 32 2.4.1. Về chất lượng của các chi đoàn có đoàn viên tham gia hoạt động tình nguyện và nhân đạo................................................................................................. 32 2.4.2. Hiệu quả trong hình thành và phát triển kĩ năng sống cho học sinh............ 33 2.5. Lời tri ân, cảm nghĩ của các em nhỏ khi được nhận tình cảm và nhiều món quà ý nghĩa từ ĐVTN trường THPT Chuyên Phan Bội Châu khi có các hoạt động tình nguyên và nhân đạo đi qua ..................................................................................... 36 2.6. Kết quả tổng hợp khảo sát sự cấp thiết và tính khả thi của các giải pháp đề xuất ..... 36 PHẦN III. KẾT LUẬN ........................................................................................... 38 3.1. Kết luận ............................................................................................................ 38 3.2. Khuyến nghị ..................................................................................................... 40 TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................................... 49 3
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT CLB Câu lạc bộ THPT Trung học phổ thông BGH Ban Giám hiệu TNTN Thanh niên tình nguyện HS Học sinh BCH Ban chấp hành GVCN Giáo viên chủ nhiệm 4
PHẦN I. MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn sáng kiến Cùng với sự phát triển của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư (CMCN 4.0), Việt Nam chúng ta đã và đang bước vào một giai đoạn phát triển và hội nhập mới. Theo tinh thần Nghị quyết số 29 - NQ/TW của BCH TW Đảng Khóa XI, với đề án đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục và đào tạo; thực hiện có hiệu quả phong trào thi đua “Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực”, mục tiêu giáo dục đang chuyển hướng từ trang bị kiến thức nặng lý thuyết sang trang bị những năng lực cần thiết và phẩm chất cho người học. Điều đó khẳng định thêm tầm quan trọng và yêu cầu thiết yếu đưa giáo dục kĩ năng sống vào trường học cùng với các môn học và các hoạt động giáo dục. Các em học sinh ngày càng chủ động tích cực và linh hoạt hơn trong mọi hoạt động của nhà trường và xã hội. Từ xa xưa cha ông ta đã đề cao phương châm giáo dục “Tiên học lễ, hậu học văn”, “Chữ tâm kia mới bằng ba chữ tài”, hay như Chủ tịch Hồ Chí Minh đã dạy: “Có tài mà không có đức là người vô dụng”. Nền tảng cơ bản nhất, cốt lõi nhất của giá trị con người chính là tâm hồn, tính cách, là nhân phẩm, thể hiện trong cách ứng xử, giao tiếp hàng ngày của mỗi cá nhân. Quan niệm ấy đã trở thành chân lí giáo dục muôn thuở của mỗi người, mỗi gia đình, của cộng đồng, quốc gia, dân tộc. Tuy nhiên, ta không thể phủ nhận được một thực trạng đó là tình trạng học sinh vi phạm kỉ luật của nhà trường, pháp luật Nhà nước, nạn bạo lực học đường, nghiện game, lối sống buông thả, tự do, .... chưa hề có dấu hiệu chấm dứt; không ít bộ phận học sinh thiếu tính tự tin, tự lập, sống ích kỉ, vô tâm, thiếu trách nhiệm với gia đình và bản thân, vi phạm pháp luật, đạo đức, gây bức xúc cho nhà trường, gia đình và xã hội. Ngày càng nhiều học sinh vô cảm trước cái xấu. Không chỉ bằng hành động, một số em còn đi ngược chuẩn mực đạo đức bằng lời nói thô tục, bằng thái độ khinh thường người khác, khinh thường xã hội. Một số học sinh ngày càng sống ỉ lại, sống nhẫn tâm với bản thân, gia đình và cộng đồng là điều khiến nhiều chúng ta thấy đáng lo ngại. Đây chính là tiếng chuông cảnh báo không chỉ cho gia đình, nhà trường mà cho cả toàn xã hội hiện nay. Vì vậy, trách nhiệm giáo dục, uốn nắn, định hướng phát triển nhân cách cho học sinh là nhiệm vụ quan trọng, bức thiết đối với toàn xã hội nói chung và hệ thống các trường học nói riêng, bởi có ươm mầm trong hiện tại mới có cây xanh quả ngọt trong tương lai, có giáo dục nhân cách mới có thể phát huy những giá trị văn hóa truyền thống dân tộc, hứa hẹn một tương lai phát triển rực rỡ cho nước nhà. Nguyên nhân sâu xa là do các em thiếu hụt về kĩ năng sống. Kĩ năng sống càng đóng vai trò quan trọng đối với sự phát triển của lứa tuổi học sinh THPT. Hình thành và phát triển kĩ năng sống tại các trường THPT hiện nay đang được chú trọng và tạo điều kiện thực hiện. Trong đó, được tập trung ở những buổi ngoại khóa, hoạt động ngoài giờ hay các câu lạc bộ chuyên đề giúp các em có cơ hội được tiếp cận và trải nghiệm thực tế trong việc rèn luyện kĩ năng sống. 1
Một người thành công ngoài xã hội thì kiến thức không thôi chưa đủ mà cần có những kĩ năng sống cần thiết. Học sinh độ tuổi THPT là giai đoạn chuẩn bị bước ra cuộc đời nên là thời điểm quan trọng để giáo dục các em những kĩ năng sống. Đó là sự cần thiết để các em có đủ hành trang bước vào đời và thành công trong tương lai sau này. Đứng trước bối cảnh đó, để thực hiện mục tiêu của cấp học, đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của sự nghiệp giáo dục và đào tạo Bộ Giáo dục và Trung ương Đoàn đã xây dựng chương trình phối hợp tạo môi trường giáo dục an toàn, lành mạnh, hỗ trợ tích cực để các em được phát triển toàn diện cả về kiến thức, kĩ năng, phẩm chất, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện của nước nhà Nhận thấy hiệu quả trong hoạt động tình nguyện và nhân đạo có ảnh hưởng, tác động mạnh mẽ tới sự hình thành và phát triển kĩ năng sống cho học sinh trường THPT tôi đã chọn đề tài “Hiệu quả trong tổ chức hoạt động tình nguyện và nhân đạo giúp hình thành, phát triển kĩ năng sống cho học sinh trường THPT chuyên Phan Bội Châu, tỉnh Nghệ An” với mong muốn đóng góp một chút sức lực nhỏ bé của mình trong nỗ lực nâng cao nhận thức, hình thành phẩm chất, rèn luyện kĩ năng, hoàn thiện nhân cách cho các em, hướng các em đến lối sống đẹp trong cuộc đời. 2. Mục đích nghiên cứu. Đề ra một số biện pháp để nâng cao chất lượng của việc giáo dục kĩ năng sống cho học sinh THPT thông qua hiệu quả của các hoạt động tình nguyện và nhân đạo 3. Nhiệm vụ nghiên cứu Nghiên cứu cơ sở lý luận của hiệu quả tổ chức hoạt động tình nguyện và nhân đạo giúp hình thành, phát triển kĩ năng sống cho học sinh trường THPT. Đánh giá thực trạng về công tác giáo dục kĩ năng sống ở học sinh THPT nói chung và học sinh THPT chuyên Phan Bội Châu nói riêng. Đề xuất một số giải pháp trong thực hiện hiệu quả giáo dục kĩ năng sống cho học sinh THPT thông qua hiệu quả của các hoạt động tình nguyện và nhân đạo. 4. Đối tượng, phạm vi và thời gian nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu: Học sinh trường THPT chuyên Phan Bội Châu 4.2. Phạm vi nghiên cứu: Hiệu quả trong tổ chức hoạt động tình nguyện và nhân đạo giúp hình thành, phát triển kĩ năng sống cho học sinh trường THPT 4.3. Thời gian nghiên cứu: Từ năm 2020 - 2024 5. Phương pháp nghiên cứu - Phương pháp quan sát sư phạm - Phương pháp phân tích và tổng hợp tài liệu - Phương pháp phỏng vấn trực - Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi, bằng tiếp mạng xã hội 2
- Phương pháp chuyên gia - Phương pháp thống kê 6. Tính mới và ưu điểm nổi bật của sáng kiến Đề tài đã chỉ ra được thực trạng của hoạt động tình nguyện và nhân đạo tại trường THPT chuyên Phan Bội Châu. Đề tài đã đi sâu nghiên cứu, ứng dụng, đúc rút kinh nghiệm về sự hiệu quả trong hoạt động tình nguyện và nhân đạo giúp hình thành, phát triển kĩ năng sống cho học sinh THPT, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện của nhà trường. 7. Đóng góp của sáng kiến Kết quả đạt được của sáng kiến có thể làm tài liệu nghiên cứu tham khảo cho đội ngũ quý thầy giáo, cô giáo giảng dạy ở trường Trung học phổ thông; phục vụ cho nghiên cứu và tham khảo nhằm góp phần quan trọng trong giáo dục kỹ năng sống cho học sinh THPT. PHẦN II. NỘI DUNG 2.1. Cơ sở lý luận 2.1.1. Khái niệm kĩ năng sống Kỹ năng sống là tập hợp các hành vi tích cực và khả năng thích nghi cho phép mỗi cá nhân đối phó hiệu quả với các nhu cầu và thách thức của cuộc sống hàng ngày; nói cách khác là khả năng tâm lý xã hội. Đó là tập hợp các kỹ năng mà con người tiếp thu qua giáo dục hoặc trải nghiệm trực tiếp được dùng để xử lý các vấn đề và câu hỏi thường gặp trong đời sống con người. Các chủ đề rất đa dạng tùy thuộc vào chuẩn mực xã hội và mong đợi của cộng đồng. Kỹ năng sống có chức năng đem lại hạnh phúc và hỗ trợ các cá nhân trở thành người tích cực và có ích cho cộng đồng. Một số kỹ năng sống quan trọng được nhận định bởi Tổ chức Y tế Thế giới WHO: 1 - Đưa ra quyết định 6 - Tư duy phản biện/sáng suốt 2 - Giải quyết vấn đề 7 - Quyết đoán 3 - Tư duy sáng tạo 8 - Khả năng phục hồi tâm lý 4 - Giao tiếp hiệu quả 9 - Tự ý thức về bản thân/trách nhiệm của mình 5 - Đồng cảm 10 - Đối phó với căng thẳng, tổn thương và mất mát Giáo dục kỹ năng sống được thiết kế cho giáo dục phổ thông thường nhấn mạnh các kỹ năng thực hành và giao tiếp cần thiết cho cuộc sống tự lập thành công. 3
2.1.2. Khái niệm tình nguyện và các nguyên tắc của hoạt động tình nguyện Có rất nhiều khái niệm và cách diễn giải khác nhau đối với thuật ngữ tình nguyện. Tuy nhiên, các khái niệm này đều chia sẻ một số điểm chung như sau: - Tôn trọng tính tự nguyện của người tham gia tình nguyện; - Mang lại kết quả tích cực đối với cộng đồng; - Không vì mục đích kinh tế của cá nhân. Khái niệm tình nguyện viên: Tình nguyện viên là những người đóng góp thời gian và kỹ năng, trình độ, thậm chí cả vật chất để giúp đỡ cộng đồng, xã hội mà không vì lợi ích tài chính cho bản thân. Nguyên tắc của tình nguyện: Nhiều bàn luận về nguyên tắc của tình nguyện đã được đề cập đến, nhưng khái niệm và 11 nguyên tắc của hoạt động tình nguyện chính thức do tổ chức tình nguyện của Úc cụ thể hóa năm 1996 có những đóng góp vô cùng quan trọng. Các nguyên tắc này có thể mô tả chính xác nhất các đặc điểm của hoạt động tình nguyện và là cơ sở thông tin quan trọng giúp cho việc thực hiện các chính sách xã hội cũng như hướng dẫn hoạt động của các tổ chức trong việc sử dụng người tình nguyện. Các nguyên tắc này có những điểm phù hợp với hoạt động tình nguyện ở Việt Nam: Nguyên tắc 1: Hoạt động tình nguyện mang lại lợi ích cho cộng đồng và người tình nguyện. Nguyên tắc 2: Công việc tình nguyện không được trả công. Nguyên tắc 3: Hoạt động tình nguyện luôn mang tính lựa chọn. Nguyên tắc 4: Hoạt động tình nguyện không phải là hoạt động bắt buộc phải làm để nhận được lương hưu hay tiền trợ cấp của chính phủ. Nguyên tắc 5: Hoạt động tình nguyện là một hình thức hoạt động mà các công dân có thể tham gia vào các hoạt động tại cộng đồng của họ. Nguyên tắc 6: Hoạt động tình nguyện là một công cụ để các cá nhân hay nhóm giải quyết các nhu cầu xã hội, môi trường hay nhân đạo. Nguyên tắc 7: Tình nguyện là một hoạt động không chỉ được thực hiện ở các khu vực phi lợi nhuận mà còn được thực hiện bởi các công ty ở khu vực lợi nhuận. Nguyên tắc 8: Hoạt động tình nguyện không thay thế cho công việc được trả công. Nguyên tắc 9: Người tình nguyện không thay thế những người làm công ăn lương hay tạo ra áp lực đe dọa sự ổn định công việc của những người này. Nguyên tắc 10: Hoạt động tình nguyện tôn trọng quyền, nhân phẩm và văn hóa của người khác. Nguyên tắc 11: Hoạt động tình nguyện cổ súy cho quyền con người và sự bình đẳng. 4
2.1.3. Khái niệm nhân đạo Nhân đạo là phạm trù đạo đức thừa nhận và tôn trọng danh dự, nhân phẩm mỗi người. Nhân đạo luôn là một truyền thống quý báu của dân tộc ta, được trao truyền từ đời này qua đời khác, là kết tinh của lòng thương yêu con người của nhân dân ta với tư tưởng từ bi bác ái của Phật giáo và tư tưởng nhân nghĩa của Nho giáo. Nhân đạo là đạo đức thể hiện sự yêu thương, quý trọng và bảo vệ con người; là sự trợ giúp đầy tình người về vật chất, tinh thần, sức khỏe, trí tuệ cho những người kém may mắn trong xã hội; là chỉ số, thước đo của văn minh và sự tiến bộ xã hội. Giá trị của nhân đạo là giá trị về đạo đức của con người, về sự yêu thương, quý trọng và bảo vệ con người, giá trị của sự cảm thông, chia sẻ, nâng niu, trân trọng, đề cao phẩm giá con người. 2.2. Cơ sở thực tiễn 2.2.1. Thực trạng của các hoạt động tình nguyện và nhân đạo giúp hình thành, phát triển kĩ năng sống cho học sinh trường THPT hiện nay Hoạt động tình nguyện và nhân đạo trong nhà trường có vai trò rất lớn trong việc giáo dục kỹ năng sống cho học sinh. Nhận thức được điều đó, nhiều trường học đã kêu gọi học sinh tham gia các hoạt động cụ thể, yêu cầu Đoàn trường tổ chức nhiều về số lượng, đa dạng về chất lượng các hoạt động tình nguyện, nhân đạo giúp hình thành và phát triển kỹ năng sống cho học sinh. Tuy nhiên hiện nay hầu hết các trường học còn chưa quan tâm và chú trọng đúng mức vai trò, ý nghĩa giáo dục kỹ năng sống cho học sinh qua các hoạt động tình nguyện và nhân đạo. Một số trường lại quá thờ ơ với lí do được đưa ra là học sinh không có thời gian, ảnh hưởng đến việc học tập, vấn đề kinh phí,.... Bên cạnh đó, một số cán bộ giáo viên trong nhà trường cũng chưa thật sự ủng hộ các hoạt động này, cho rằng làm cũng được mà không làm cũng được. Hiện nay hoạt động tình nguyện và nhân đạo tồn tại khá nhiều "hạt sạn" trong nhận thức và cách làm, dẫn đến tình trạng hình thức, thiếu hiệu quả, thậm chí lãng phí. Nhiều hoạt động chỉ chụp ảnh để đăng bài truyền thông, chưa có hiệu quả thiết thực, dẫn đến không hình thành và phát triển kỹ năng cho học sinh. Nhiều hoạt động tình nguyện không được duy trì thường xuyên, triển khai mang tính hình thức, thời điểm, bề nổi mà thiếu chiều sâu. Học sinh tham gia với tư tưởng tụ tập, vui chơi, thái độ thiếu nghiêm túc, thụ động, thiếu nhiệt tình…. Một số người cho rằng tham gia tình nguyện và nhân đạo như một cuộc chơi, là hoạt động dã ngoại, là dịp để thể hiện với bạn bè, người thân về sự năng động của bản thân, một số khác tham gia tình nguyện, nhân đạo chỉ vì động cơ cá nhân, với mong muốn được cộng điểm, được kết nạp Đảng, hoặc "tô" cho đẹp hồ sơ đi du học hoặc xin việc sau này, còn kỹ năng sống của bản thân thì không được trang bị. Điều đáng chú ý là ngay cả trong đội ngũ cán bộ đoàn, những người được giao nhiệm vụ trực tiếp điều hành, hướng dẫn hoạt động tình nguyện và nhân đạo 5
cũng xuất hiện tư tưởng sai lệch, hay nói cách khác là khiếm khuyết về mặt nhận thức. Rõ ràng, hiệu quả hoạt động tình nguyện, nhân đạo để giúp học sinh hình thành và phát triển kỹ năng sống phụ thuộc rất nhiều vào nhận thức của những "nhà tổ chức". Nhận thức sai, thiếu đúng đắn đương nhiên dẫn đến hệ quả xấu, đó là hành động, việc làm tùy tiện, thiếu nghiêm túc, không tính đến hiệu quả, kỹ năng sống của học sinh không được hình thành và phát tiển. Như vậy có thể khẳng định, công tác tình nguyện và nhân đạo cần được "xốc" lại ngay từ nhận thức, cần quán triệt tốt về chủ trương, tôn chỉ, mục đích, thậm chí cần có cơ chế quy trách nhiệm cho những "nhà tổ chức". Cần có tiêu chí giáo dục kỹ năng sống trong các hoạt động tình nguyện và nhân đạo. Có như vậy mới loại bỏ được tình trạng tình nguyện, nhân đạo theo mùa, chạy theo hình thức, thành tích, về kỹ năng không đem lại hiệu quả như mong muốn… 2.2.2 Những thuận lợi và khó khăn khi thực hiện đề tài 2.2.2.1. Thuận lợi Trong quá trình thực hiện đề tài, bản thân chúng tôi luôn nhận được sự quan tâm, giúp đỡ và ủng hộ từ các đồng chí trong Đảng ủy, Ban giám hiệu nhà trường, các giáo viên chủ nhiệm, giáo viên bộ môn, các thành viên trong BCH Đoàn trường và Ban đại diện cha mẹ học sinh.Việc tạo điều kiện của các tổ chức, ban ngành, cá nhân đã cho thấy sự ủng hộ, đồng thuận và mong muốn cao đối với sự hình thành và phát triển kỹ năng sống cho học sinh, giúp chúng tôi có thể nhanh chóng hoàn thành và mạnh dạn thực hiện ý tưởng của bản thân. Các giải pháp chúng tôi áp dụng đều mang ý nghĩa thiết thực, phù hợp với tình hình thực tế của trường học, của xã hội cũng như tâm lí, nguyện vọng, năng lực của chính các em học sinh, nên đã thu hút được sự quan tâm và nhiệt tình tham gia của hầu hết học sinh, phụ huynh. Các em học sinh đang ở độ tuổi mới lớn, khao khát khẳng định vai trò, năng lực bản thân, khao khát mở rộng tầm nhìn, khả năng nhận thức cuộc sống, nhận thức xã hội. Sức trẻ sôi trào cũng là một trong những yếu tố giúp học sinh tích cực, nhiệt huyết trong các hoạt động cộng đồng, hoạt động giáo dục kỹ năng sống. Sự phát triển mạnh mẽ của khoa học công nghệ kéo theo sự xuất hiện và phổ biến rộng rãi của các trang mạng xã hội cũng góp phần thúc đẩy, lan truyền, tạo hiệu ứng xã hội nhanh, mạnh, sự lan tỏa rộng khắp của các nghĩa cử cao đẹp trong cuộc sống. Đây cũng chính là một trong những yếu tố tác động, thôi thúc học sinh sống nhân ái, sẻ chia, nhiệt huyết, chủ động tích cực rèn luyện qua các hoạt động tình nguyện, nhân đạo. 2.2.2.2. Khó khăn Giáo viên phụ trách công tác tình nguyện và nhân đạo là cán bộ Đoàn, chưa được tập huấn bài bản, không được đào tạo chính quy về lĩnh vực này nên khả năng tuyên truyền, vận động còn nhiều hạn chế. Hơn nữa, cán bộ Đoàn trường học 6
là nhiệm vụ kiêm nhiệm bên cạnh công tác giảng dạy nên giáo viên khá eo hẹp về quỹ thời gian giành cho các hoạt động cộng đồng. Học sinh về học tại trường thuộc nhiều huyện, nhiều vùng miền trên cả tỉnh Nghệ An nên trong triển khai các hoạt động còn mất nhiều thời gian làm quen và tìm hiểu lẫn nhau. Nhiều học sinh ở các huyện về học tại thành phố bước đầu chưa mạnh dạn, chưa quen môi trường cũng như hình thức tham gia các hoạt động tình nguyện, nhân đạo. Bên cạnh đó, lịch học của các em tương đối nhiều, dẫn đến thời gian dành cho việc hoạt động tình nguyện và nhân đạo còn rất hạn chế. Quỹ thời gian eo hẹp không tương ứng với mong muốn hình thành phát triển kỹ năng sống. Cũng không phải chương trình hoạt động nào cũng được 100% các em học sinh thấu hiểu, ủng hộ. Sự phát triển, tính thông dụng của các trang mạng xã hội cũng đồng thời là con dao hai lưỡi khi dễ dẫn học sinh đến những suy nghĩ lệch lạc về các hoạt động tình nguyện và nhân đạo qua các hành vi, phát ngôn tiêu cực. Làm cách nào để cán bộ giáo viên và toàn thể học sinh hiểu hết tầm quan trọng của vấn đề hình thành và phát triển kỹ năng sống thông qua hoạt động tình nguyện và nhân đạo là công việc còn gặp nhiều khó khăn. 2.2.3. Các bước triển khai cho mỗi hoạt động tình nguyện và nhân đạo hiệu quả Để công tác hoạt động tình nguyện và nhân đạo hiệu quả, góp phần hình thành, phát triển kỹ năng sống cho học sinh Ban chấp hành Đoàn trường phải luôn xác định Đoàn là tổ chức chính trị - xã hội đóng vai trò trung tâm trong các hoạt động. Các hoạt động tình nguyện, nhân đạo thực hiện theo các bước: - Bước 1: Lên kế hoạch. Sau khi kiện toàn bộ máy, BCH Đoàn trường, Đội trưởng câu lạc bộ tình nguyện (CLB) phải họp, bàn bạc để đi đến thống nhất cao trong việc xây dựng kế hoạch hoạt động và phân công nhiệm vụ cụ thể cho từng đồng chí. - Bước 2: Triển khai thực hiện. Các đồng chí được giao nhiệm vụ phụ trách nội dung nào thì chỉ đạo thực hiện nội dung đó. Trong quá trình triển khai thực hiện cần tăng cường kiểm tra, đôn đốc, kịp thời giải quyết các vướng mắc, đặc biệt công tác nhân sự và tài trợ. - Bước 3: Tổ chức rút kinh nghiệm và lưu kết quả thực hiện. Sau các hoạt động, đặc biệt là các hoạt động lớn, tổ chức nhận xét, đánh giá về hiệu quả đạt được và những gì thiếu sót cần rút kinh nghiệm để làm tốt hơn trong những lần sau, công khai minh bạch vấn đề tài chính. Đây cũng là dịp để đưa ra những dự thảo cho những kế hoạch hoạt động sắp tới, giúp các bên cùng chủ động có những định hướng trong quá trình công tác. 2.2.4. Hiệu quả trong tổ chức hoạt động tình nguyện và nhân đạo giúp hình thành, phát triển kĩ năng sống cho học sinh trường THPT chuyên Phan Bội Châu hiện nay 2.2.4.1. Hiệu quả của hoạt động tình nguyện tại chỗ trong nhà trường 7
Hiệu quả của hoạt động tình nguyện tại chỗ được thể hiện rõ ràng qua các bồn hoa cây cảnh luôn luôn xanh tươi, thắm sắc, rực rỡ; khuôn viên trường luôn sạch đẹp; các khu vực vườn trường được phủ đầy sắc xanh; bảng tin sân trường sinh động về hình thức và nội dung theo từng chủ điểm tháng. Thông qua hoạt động thực tế đó các em học sinh, các bạn đoàn viên thanh niên hình thành và phát triển được kĩ năng bản thân hiệu quả như: Kĩ năng sắp xếp thời gian, lên kế hoạch, làm việc nhóm, kĩ năng truyền thông… Qua các hoạt động thức tế đó các em thêm yêu lao động, yêu rèn luyện, năng động và tự tin. 8
Hình ảnh học sinh vệ sinh khuôn viên trong và ngoài trường học Đường link về các hoạt động tình nguyện tại chỗ https://www.facebook.com/photo.php?fbid=513366324166453&set=pb.10006479 2686323.-2207520000&type=3 https://www.facebook.com/thanhnienphanboichau/photos/pb.100064792686323.- 2207520000/2904949246474574/?type=3 https://www.facebook.com/thanhnienphanboichau/photos/pb.100064792686323.- 2207520000/2904949119807920/?type=3 9
2.2.4.2. Hoạt động tình nguyện theo chiến dịch Nhằm phát huy vai trò xung kích, tình nguyện của đoàn viên, thanh niên, học sinh trong công tác bảo vệ an ninh trật tự, chung sức vì cộng đồng, vào dịp hè các năm học, Đoàn trường đã phối hợp với Đoàn các phường, tổ chức một số chiến dịch, điển hình như: Chiến dịch “Hoa phượng đỏ”, chương trình “Tiếp sức mùa thi”. Chương trình hoạt động tình nguyện này đã giúp các em học sinh biết sống sẻ chia, vì cộng đồng, sẵn sàng tương trợ người khác cũng như biết cách lan tỏa những việc làm có ý nghĩa của bản thân đến mọi người. Đây cũng là hoạt động giúp HS rèn luyện kỹ năng giao tiếp, kỹ năng tổ chức, hợp tác, kỹ năng lắng nghe, tự tin, năng động, kỹ năng hợp tác và làm việc nhóm. 10
Đường link hoạt động của chương trình: https://www.facebook.com/photo/?fbid=751487250108686&set=pb.10005742253 0367.-2207520000 https://www.facebook.com/photo/?fbid=749841286939949&set=pb.10005742253 0367.-2207520000 https://www.facebook.com/doantruongthptchuyen.pbc/photos/pb.10005742253036 7.-2207520000/579978537062665/?type=3 https://www.facebook.com/doantruongthptchuyen.pbc/photos/pb.10005742253036 7.-2207520000/555222686204917/?type=3 Trao tặng sách: CLB sách https://www.facebook.com/photo.php?fbid=248867761031701&set=pb.10007725 4366441.-2207520000&type=3 11
2.2.4.3. Hoạt động tình nguyện và nhân đạo thông qua các chuyến đi thiện nguyện về với các địa phương khó khăn của miền Tây Nghệ An Một trong những nghĩa cử cao đẹp thể hiện truyền thống “thương người như thể thương thân”, “lá lành đùm lá rách” các em học sinh trong đội thanh niên tình nguyện trường THPT Chuyên Phan Bội Châu đã tổ chức các chương trình lớn, gây quỹ, và đi đến trực tiếp những vùng xa xôi nhất của miền Tây Nghệ An để trao tặng nhiều phần quà ý nghĩa, như máy tính, ti vi, bảng, giá sách, tủ, chăn, nhu yếu phẩm,… không những thế các em còn giúp đỡ các em học sinh vùng cao trong dự án “Nuôi em” để hỗ trợ các em nhỏ có điều kiện khó khăn có thể đến trường học tập. Để tìm hiểu về nhận thức của học sinh trường Phan về việc hình thành và phát triển kỹ năng sống thông qua các chuyến đi thiện nguyện và nhân đạo về với các địa phương khó khắn được các em đánh giá như thế nào? Hai tác giả tiến hành khảo sát 45 Bí thư của 45 chi đoàn học sinh ngay trong tháng 3/2024 với câu hỏi khảo sát như sau: Theo em, các chuyến đi thiện nguyện và nhân đạo về với các địa phương khó khắn có giúp hình thành và phát triển kỹ năng sống toàn diện cho đoàn viên, thanh niên ngày một đi lên hay không? Kết quả khảo sát được thể hiện ở biểu đồ sau: Số học sinh 2% 20% Giúp hình thành và phát triển kỹ năng sống Có nhưng chỉ tập trung vào một số chuến đi lớn 78% Không giúp hình thành và phát triển kỹ năng sống Biểu đồ trên cho thấy, có 35/45 Bí thư chi đoàn trả lời là các chuyến đi thiện nguyện và nhân đạo về với các địa phương khó khắn có giúp hình thành và phát triển kỹ năng sống toàn diện cho đoàn viên, thanh niên ngày một đi lên, có 9/45 trả lời là có, nhưng chỉ tập trung vào một số chuến đi quy mô lớn, và có 1/45 câu trả lời là không và có ý kiến là các chuyến đi năng về hình thức tham gia hơn là giáo dục kỹ năng sống cho các bạn đoàn viên, thanh niên. Điều đặc biệt là đối với những bạn trả lời là có quan trọng thì đều là thành viên của các CLB trong trường 12
THPT chuyên Phan Bội Châu, hoặc làm trưởng ban của các ban trong CLB hoặc sự kiện. Những bạn cán bộ Đoàn này được đánh giá là tích cực, nhiệt tình trong công việc. Riêng đối với các bạn trả lời là có nhưng tập trung ở một số chuyến đi lớn thì lại không tham gia vào các CLB hoặc nếu có tham gia thì lại là tham gia cho có lệ. Như vậy, nhận thức của một số bạn học sinh trong trường trong khi đang giữ chức vụ Bí thư các chi Đoàn khi đánh giá chưa dự trên hoạt động thực tiễn của các chuến đi và lượi ích của nó mang lại cho đoàn viên, thanh niên mà chỉ cảm nhận thông qua nhận thức cảm tính của bản thân. Để có những đánh giá khách quan về việc hình thành và phát triển kỹ năng sống thông qua các chuyến đi thiện nguyện và nhân đạo về với các địa phương khó khắn. Hai tác giả đã lấy ý kiến của học sinh 4 lớp khối 10 gồm 10C2, 10A6, 10C8, 10C9, và học sinh 2 lớp khối 11 là 11C4, 11C5. Tổng số học sinh tham gia khảo sát là 210 học sinh trong đó có 125 học sinh tham gia các các chuyến đi thiện nguyện và nhân đạo về với các địa phương khó khắn và 85 học chưa tham gia các các chuyến đi thiện nguyện và nhân đạo về với các địa phương khó khắn, trong đó có 6 học sinh lớp trưởng, 18 học sinh giữ chức vụ là Bí thư, Phó Bí thư và Ủy viên các chi đoàn. Với câu hỏi: Theo em, các chuyến đi thiện nguyện và nhân đạo về với các địa phương khó khắn có giúp hình thành và phát triển kỹ năng sống toàn diện cho đoàn viên, thanh niên ngày một đi lên hay không? Kết quả khảo sát được thể hiện ở biểu đồ sau: Tỉ lệ học sinh đã tham gia các chuyến đi thiện nguyên và nhân đạo tại vùng khó khăn 0% Giúp hình thành và phát triển kỹ năng sống cho học sinh Có nhưng chỉ tập trung vào một số chuyến đi lớn Không giúp hình thành và phát triển kỹ năng sống cho học sinh 100% 13
Tỉ lệ học sinh chưa tham gia các chuyên đi thiện nguyện và nhân đạo về vùng đặc biệt khó khăn 5% Giúp hình thành và phát tiển kỹ năng sống cho học sinh 26% Có nhưng chỉ tập trung vào một số chuyến đi lớn 69% Không giúp hình thành và phát tiển kỹ năng sống cho học sinh Kết quả cho thấy cho dù các bạn học sinh có tham gia các chuyến đi thiện nguyện và nhân đạo về với các địa phương khó khắn hay không tham gia các chuyến đi thiện nguyện và nhân đạo về với các địa phương khó khắn đều đánh giá các chuyến đi thiện nguyện và nhân đạo về với các địa phương khó khắn giúp hình thành và phát triển kỹ năng sống toàn diện cho đoàn viên, thanh niên ngày một đi lên. Chiếm tỉ lệ 69% (59 học sinh). Còn một số nữa các chuyến đi thiện nguyện và nhân đạo về với các địa phương khó khắn ít hình thành và phát tiển kỹ năng sống và nếu có thì chỉ tập trung vào một số chuyến đi lớn. Chiếm tỉ lệ 26% (21 học sinh). Một số khác cho rằng các chuyến đi thiện nguyện và nhân đạo về với các địa phương khó khắn không giúp hình thành và phát tiển kỹ năng sống cho học sinh. Số các bạn học sinh cho ý kiến này tập trung vào các bạn được đánh giá không tích cực trong các hoạt động của Đoàn trường, của lớp. Chiếm tỉ lệ 5% (4 học sinh). Thông qua kết quả trên cho thấy, những những học sinh đã từng tham gia các chuyến đi thiện nguyện và nhân đạo về với các địa phương khó khắn đánh giá các đạt tỉ lệ 100% cao hơn tỉ lệ những bạn học sinh chưa từng tham gia các chuyến đi thiện nguyện và nhân đạo về với các địa phương khó khắn. Thực tiễn hoạt động của các các chuyến đi thiện nguyện và nhân đạo về với các địa phương khó khắn của đoàn trường THPT chuyên Phan Bội Châu cho thấy, đây là môi trường thuận lợi để học sinh hình thành và phát triển kỹ năng sống, trở thành chủ thể của hoạt động, phát huy được tính sáng tạo, khả năng lãnh đạo, quản lý của mình, kỹ năng mềm cho bản thân, thực sự trở thành nơi các bạn học sinh của tất cả các huyện về mái trường Phan chia sẻ kiến thức trong học tập, rèn luyện kĩ năng sống cho bản thân. Các hoạt động này là kênh thông tin tuyên truyền hiệu quả chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước đến các bạn học sinh; đồng thời là nơi phát hiện, bồi dưỡng những nhân tố tích cực bổ sung cho lực lượng cán bộ Đoàn, Hội nhằm nâng cao chất lượng hoạt động, đoàn kết tập hợp các bạn học sinh trong tham gia hoạt động tổ chức Đoàn, tham gia phấn đấu đứng vào hàng ngũ của Đảng. 14
15
2.3. Một số giải pháp 2.3.1. Tăng cường công tác tuyên truyền Nhằm giáo dục kĩ năng sống, đạo đức, lòng nhân ái, bao dung, tinh thần vì cộng đồng, “lá lành đùm lá rách” cho ĐVTN trong nhà trường, Đoàn trường thực hiện tăng cường công tác tuyên truyền thông qua chương trình phát thanh của Đoàn trường vào 10 phút đầu giờ và trước giờ chào cờ đầu tuần. Nội dung tuyên truyền sẽ được cán bộ Đoàn và Đội thanh niên tình nguyện trường THPT Chuyên Phan Bội Châu phụ trách truyền thông chọn lựa, chủ yếu xoay quanh những phong trào, các hoạt động tích cực, những tấm gương nhân ái, “mình vì mọi người”, những nghĩa cử cao đẹp trong cuộc sống, lợi ích và kỹ năng được rèn luyện thông qua các hoạt động. Sau khi chọn lựa nội dung, BCH Đoàn trường phối hợp cùng các tình nguyện viên phụ trách truyền thông sẽ là người “lên sóng”. Đặc biệt, thực hiện cuộc vận động “Mỗi ngày một tin tốt, mỗi tuần một câu chuyện đẹp” của TW Đoàn TNCS Hồ Chí Minh, BCH Đoàn trường đã tuyên truyền, vận động cán bộ giáo viên, ĐVTN đăng tải, chia sẻ các tin tốt, các câu chuyện đẹp trên các mạng xã hội của cá nhân hay tổ chức mình. Hoạt động này cũng đã nhận được nhiều phản hồi tích cực từ đông đảo người xem qua những bình luận ủng hộ, đồng tình, khen ngợi. Từ đó các kỹ năng sống của đoàn viên thanh niên được nâng lên rõ rệt. 16