Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Lựa chọn một số bài tập phát triển sức mạnh giậm nhảy nhằm nâng cao thành tích nhảy xa kiểu ưỡn thân cho nam đội tuyển điền kinh trường THPT Tiên Du số 1 - Tỉnh Bắc Ninh

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: DOCX | Số trang:30

Thêm vào BST

Báo xấu

1
lượt xem 0
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài thành công góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện học sinh, định hướng sự hình thành và phát triển khả năng phối hợp vận động toàn diện cho học sinh THPT; Đánh giá được thực trạng công tác GDTC, thực trạng thành tích nhảy xa ưỡn thân cho nam đội tuyển điền kinh trường THPT Tiên Du số 1 - Tỉnh Bắc Ninh.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Lựa chọn một số bài tập phát triển sức mạnh giậm nhảy nhằm nâng cao thành tích nhảy xa kiểu ưỡn thân cho nam đội tuyển điền kinh trường THPT Tiên Du số 1 - Tỉnh Bắc Ninh

1 Phần 1. PHẦN MỞ ĐẦU 1. Mục đích của sáng kiến Trong xã hội hiện đại ngày nay, cùng với sự phát triển của nền kinh tế, thể dục thể thao là một động lực không chỉ xã hội mà hơn thế nữa còn được Đảng và Nhà nước quan tâm, đặc biệt là phong trào thể dục thể thao của thế hệ trẻ – Những chủ nhân tương lai của đất nước. Trường THPT- nơi ươm mầm cho thế hệ tương lai của đất nước là nơi mà công tác giáo dục thể chất rất được coi trọng. Chương trình giáo dục thể chất trong nhà trường phổ thông có rất nhiều môn học với các nội dung khác nhau. Trong đó điền kinh là môn có nhiều nội dung học nhất như: nhảy cao, nhảy xa, chạy ngắn,...Thành tích thi đấu trong Điền kinh phụ thuộc vào nhiều yếu tố, song có thể khẳng định rằng, ở mỗi môn Điền kinh (chạy, nhảy, ném, đẩy...) thành tích thi đấu phụ thuộc vào những yếu tố chuyên môn mang tính đặc thù. Nhảy xa là một nội dung thi quan trọng trong các cuộc thi về điền kinh. Trong nhảy xa có rất nhiều giai đoạn trong đó giai đoạn giậm nhảy giữ một vị trí và vai trò rất quan trọng. Là yếu tố ảnh hưởng chủ yếu đến thành tích của lần nhảy. Tuy nhiên theo quan sát của tôi về công tác huấn luyện thể dục thể thao cho đội tuyển điền kinh của trường THPT Tiên Du số 1, chưa được các giáo viên cũng như huấn luyện viên quan tâm đúng mức về các bài tập phát triển sức mạnh giậm nhảy, chính vì thế trong huấn luyện môn nhảy xa cũng nhiều mặt hạn chế, chưa phát huy hết được tài năng, năng lực của các em học sinh. Vì vậy tôi mạnh dạn nghiên cứu đề tài: “Lựa chọn một số bài tập phát triển sức mạnh giậm nhảy nhằm nâng cao thành tích nhảy xa kiểu ưỡn thân cho nam đội tuyển điền kinh trường THPT Tiên Du số 1- Tỉnh Bắc Ninh” 2. Tính mới của sáng kiến
2 Giáo viên dạy thể dục phải là người nhạy bén trong vịêc lựa chọn đội ngũ cán sự thể dục, giáo viên có thể giữ nguyên hay cũng có thể thay đổi đội ngũ cán sự. Giáo viên nên quan sát, phân tích các yêu cầu cần đạt được để lựa chọn các cán sự có năng lực chỉ đạo điều hành lớp trong tiết thể dục. Một yếu tố để các thành viên khác trong lớp, tổ, nhóm thực hiện tốt các hoạt động dưới sự chỉ đạo của Ban cán sự lớp đó là sự tin tưởng, sự đồng ý vào khả năng chỉ huy của ban cán sự. Chính vì vậy người giáo viên nên định hướng cho học sinh bầu ra ban cán sự để từ đó vai trò chỉ đạo của ban cán sự có hiệu quả cao. Thông qua kết quả nghiên cứu lựa chọn, ứng dụng được một số bài tập phát triển sức mạnh trong môn nhảy xa phù hợp với học sinh. Từ đó nâng cao hiệu quả công tác giáo dục ở nhà trường phổ thông. 3. Đóng góp của sáng kiến Đề tài thành công góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện học sinh, định hướng sự hình thành và phát triển khả năng phối hợp vận động toàn diện cho học sinh THPT. - Đánh giá được thực trạng công tác GDTC, thực trạng thành tích nhảy xa ưỡn thân cho nam đội tuyển điền kinh trường THPT Tiên Du số 1 - Tỉnh Bắc Ninh. Trong điều kiện hiện nay tại trường THPT Tiên Du số 1 nếu sử dụng các bài tập mà chúng tôi lựa chọn thấy sức mạnh giậm nhảy và thành tích nhảy xa ưỡn thân cho nam học sinh đội tuyển điền kinh trường THPT Tiên Du số 1 sẽ được cải thiện và nâng cao.
3 Phần 2. NỘI DUNG Chương 1: THỰC TRẠNG CỦA VIỆC LỰA CHỌN CÁC BÀI TẬP PHÁT TRIỂN SỨC MẠNH GIẬM NHẢY NHẰM NÂNG CAO THÀNH TÍCH NHẢY XA KIỂU ƯỠN THÂN CHO NAM ĐỘI TUYỂN ĐIỀN KINH TRƯỜNG THPT TIÊN DU SỐ 1 1.1. Đặc điểm của nhà trường 1.1.1. Thuận lợi + Về đội ngũ: Trường THPT Tiên Du số 1 có đội ngũ giáo viên nhiệt tình, nhiều giáo viên giảng dạy lâu năm có kinh nghiệm; đội ngũ giáo viên trẻ giàu nhiệt huyết, chuẩn về trình độ chuyên môn và đang lớn mạnh không ngừng. Tổ Thể Dục- Giaó Dục Quốc Phòng và An Ninh có 12 giáo viên trong đó trình độ thạc sỹ 05 người, đại học 7 người. + Về cơ sở vật chất: Cơ sở vật chất nhà trường đến nay tương đối hoàn thiện, nhà trường được trang bị đầy đủ các trang TBDH cần thiết và hiện đại phục vụ cho công tác giảng dạy và học tập. Đây cũng là một trong những điều kiện thuận lợi để nhà trường thực hiện nhiệm vụ giảng dạy và học tập đạt kết quả. + Về học sinh: đa số học sinh của trường là con em thuần nông, ngoan ngoãn, hiếu học đặc biệt nhiều em ham tìm tòi, sáng tạo, thích được trải nghiệm kiểm chứng những kiến thức lý thuyết đã được học thông qua các giờ thực hành, thí nghiệm. + Nhà trường được sự quan tâm chỉ đạo sâu sát của UBND tỉnh Bắc Ninh, Sở Giáo dục và Đào tạo Bắc Ninh; Huyện uỷ; UBND huyện Tiên Du. + Ban lãnh đạo nhà trường đã tạo được một khối đoàn kết nhất trí cao trong tập thể sư phạm.
4 1.1.2 Khó khăn. + Kinh tế của nhân dân trong vùng còn thấp, trình độ dân trí chưa cao, giao thông đi lại khó khăn, nhận thức về tầm quan trọng của giáo dục của một số cán bộ địa phương còn hạn chế. + Một số học sinh còn cha chăm học, năng lực học tập cũng hạn chế. + Đội ngũ giáo viên trẻ tuy được đào tạo chính qui và đầy nhiệt huyết song kinh nghiệm giảng dạy còn ít. + Yêu cầu về giáo dục ngày càng cao, trong khi đó thiết bị cần thiết phục vụ cho giảng dạy ở bộ môn còn thiếu. + Là năm thứ 2 học sinh học Sách giáo khoa mới theo chương trình giáo dục phổ thông 2018, nên các nội dung môn học trong điền kinh: nhảy cao, nhảy xa,... không còn được học chuyên sâu nữa. + Sân bãi tập luyện nhà trường còn hạn chế. 1.2. Thực trạng công tác huấn luyện tại trường THPT Tiên Du số 1 1.2.1. Cơ sở vật chất phục vụ cho huấn luyện của trường THPT Tiên Du số 1 Để có thể tiến hành thực nghiệm và ứng dụng các bài tập phát triển sức mạnh giậm nhảy cho nam đội tuyển điền kinh trường THPT Tiên Du số 1, ngoài việc đòi hỏi những yêu cầu, điều kiện về con người thì cần đòi hỏi phải có những điều kiện về cơ sở vật chất để phục vụ cho quá tŕnh nghiên cứu, thực nghiệm. Vì vậy nếu thiếu cơ sở vật chất, trang thiết bị dụng cụ tập luyện sẽ ảnh hưởng không nhỏ tới hiệu quả cũng như việc đánh giá chất lượng các bài tập được lựa chọn ứng dụng. Chính vì vậy chúng tôi tiến hành khảo sát kiểm tra về thực trạng cơ sở vật chất phục vụ cho huấn luyện của trường THPT Tiên Du số 1. Kết quả được chúng tôi trình bày ở bảng 1.2.1. Bảng 1.2.1. Thực trạng sân bãi dụng cụ phục vụ môn GDTC ở trường THPT Tiên Du số 1 TT Các loại sân bãi dụng cụ Số Chất lượng Đáp ứng tập luyện lượn nhu cầu tập
5 g luyện 1 Sân thể dục 1 Bình thường 50% 2 Sân cầu lông 2 Tốt 30% 3 Sân bóng chuyền 4 Tốt 20% 4 Sân nhảy xa 1 Bình thường 20% 5 Xà và đệm nhảy cao 1 Bình thường 30% 6 Các loại tạ đẩy 3 – 7 kg 20 Bình thường 30% 7 Các loại giây nhảy 50 Bình thường 40% Các loại bóng chuyền bóng 8 40 Tốt 30% đá Qua bảng ta có thể thấy: Mặc dù CSVC, sân bãi ,dụng cụ tập luyện phục vụ môn học của trường THPT Tiên Du số 1 còn tương đối nghèo làn, xong mặt bằng cũng như một số dụng cụ có thể đáp ứng được tương đối trong quá trình tập luyện để phát triển sức mạnh giậm nhảy trong nhảy xa ưỡn thân cho nam đội tuyển điền kinh của trường. 1.2.2. Về phương pháp huấn luyện của giáo viên : Qua tìm hiểu dựa trên việc quan sát quá trình huấn luyện của giáo viên cũng như việc tập luyện của các em đội tuyển điền kinh trường THPT Tiên Du số 1. Chúng tôi nhận thấy các giáo viên đã tuân thủ đúng về các trình tự, phương pháp huấn luyện. Tuy nhiên công tác huấn luyện còn sơ sài, qua loa chưa được quan tâm đầu tư đúng mức. các bài tập với số lượng ít, đơn giản có bài tập lặp đi lặp lại nhiều lần, thời gian tập luyện còn hạn chế chưa phát huy được hết khả năng của các em học sinh. Chưa phát hiện và đầu tư sâu hơn vào những em có tố chất vượt trội hơn. Thiếu nhiều những bài tập về chuyên môn. Những nguyên nhân trên làm ảnh hưởng không nhỏ đến thành tích của các em học sinh. Vì vậy các kết quả đạt được ở các giải điền kinh dành cho lứa tuổi THPT còn khiêm tốn. 1.3. Thực trạng công tác huấn luyện sức mạnh tốc độ giậm nhảy cho nam học sinh đội tuyển điền kinh trường THPT Tiên Du số 1.
6 Qua việc thăm dò ý kiến của các em nam đội tuyển điền kinh trường THPT Tiên Du số 1 và đặc biệt qua tìm hiểu, gặp gỡ, phỏng vấn trực tiếp các giáo viên, HLV tham gia công tác huấn luyện môn nhảy xa cho đội tuyển điền kinh của trường. Cũng như tiến hành tìm hiểu các kế hoạch , giáo án huấn luyện nhảy xa cho đội tuyển điền kinh của trường để đánh giá thực trạng công tác huấn luyện sức mạnh giậm nhảy cho nam học sinh đôi tuyển điền kinh trường THPT Tiên Du Số 1, kết quả thu được như trình bày tại bảng 1.3
7 Bảng 1.3. Thực trạng công tác huấn luyện phát triển sức mạnh tốc độ giậm nhảy cho nam học sinh đội tuyển điền kinh của trường THPT Tiên Du số 1 (n=30). Kết quả Nội dung n Tỷ lệ % Mức độ Có 3 10 Thực trạng công tác huấn luyện phát triển sức Có, chưa nhiều 27 90 mạnh giậm nhảy trong nhảy xa Chưa có 0 0.00 Từ kết quả trên bảng 1.2.3. cho thấy thực trạng của công tác đào tạo - huấn luyện phát triển sức mạnh tốc độ giậm nhảy cho nam học sinh đội tuyển điền kinh, kết quả cho thấy, đa số các ý kiến đều cho rằng trong thực tế giảng dạy có quan tâm đến đào tạo - huấn luyện, nhưng chưa nhiều (27/30 ý kiến chiếm tỷ lệ 90%).
8 Chương 2: LỰA CHỌN MỘT SỐ BÀI TẬP PHÁT TRIỂN SỨC MẠNH GIẬM NHẢY NHẰM NÂNG CAO THÀNH TÍCH NHẢY XA KIỂU ƯỠN THÂN CHO NAM ĐỘI TUYỂN ĐIỀN KINH TRƯỜNG THPT TIÊN DU SỐ 1 2.1. Xác định cơ sở thực tiễn tiến hành lựa chọn các bài tập phát triển sức mạnh giậm nhảy. Để lựa chọn và ứng dụng các bài tập phát triển sức mạnh giậm nhảy nhằm nâng cao thành tích nhảy xa kiểu ưỡn thân cho nam đội tuyển điền kinh trường THPT Tiên Du số 1 - Tỉnh Bắc Ninh cần phải định ra một số biện pháp đồng bộ, mang tính khả thi, đề tài dựa vào những căn cứ sau đây: - Căn cứ vào các văn bản pháp quy của Nhà nước về công tác GDTC trong các trường THPT. - Căn cứ vào những kết luận đánh giá thực trạng về công tác GDTC của trường THPT Tiên Du số 1 - Tỉnh Bắc Ninh - Căn cứ vào các điều kiện đảm bảo cho công tác GDTC của trường THPT Tiên Du số 1 - Tỉnh Bắc Ninh như: cơ sở vật chất, kinh phí, đội ngũ giáo viên giảng dạy môn thể dục, tổ chức quản lý quá trình hoạt động của nhà trường và xu hướng phát triển của nhà trường, mở rộng và nâng cấp quy mô đào tạo trong những năm tới. - Dựa trên cơ sở lý luận nhằm xây dựng các bài tập cho học sinh trường THPT Tiên Du số 1 - Tỉnh Bắc Ninh. - Dựa vào phỏng vấn các chuyên gia, nhà khoa học TDTT, giáo viên TDTT và kết quả phỏng vấn học sinh về công tác GDTC của trường THPT Tiên Du số 1 - Tỉnh Bắc Ninh. Ngoài các căn cứ nêu trên, việc đưa ra các phương pháp đánh giá đúng, chính xác giúp có kết quả sát thực, từ đó lựa chọn và ứng dụng được hệ thống các bài tập phù hợp nhằm nâng cao thành tích nhảy xa ưỡn thân cho nam đội tuyển điền kinh trường THPT Tiên Du số 1.
9 Có rất nhiều phương pháp đánh giá sự phát triển sức mạnh giậm nhảy, tuy nhiên do điều kiện thời gian, trang thiết bị kiểm tra còn hạn chế. Đề tài đã lựa chọn phương pháp đánh giá phù hợp với điều kiện thực tiễn trường THPT Tiên Du số 1. Chúng tôi lựa chọn phương pháp kiểm tra sư phạm là phương pháp chủ đạo để đánh giá sức mạnh giậm nhảy của học sinh. Phương pháp kiểm tra sư phạm: Kiểm tra về chức năng vận động, thông qua kết quả người kiểm tra đạt được qua các test vận động, các test để kiểm tra sức mạnh giậm nhảy bao gồm: test bật xa tại chỗ (cm), test đà 3 bước giậm nhảy 1 chân với cao (cm), test chạy 60m xuất phát cao (s) và test kiểm tra thành tích nhảy xa ưỡn thân (m). 2.2. Cơ sở sinh lý của tố chất sức mạnh. Sức mạnh được phân thành các dạng khác nhau như: - Sức mạnh tối đa: Sức mạnh tối đa là tốc độ căng cơ lớn nhất để khắc phục trọng lượng tối đa. Khi số lượng cơ co tối đa, các sợi cơ đều co và độ dài cơ là tối ưu th́ cơ sẽ co với lực tối đa. Sức mạnh tối đa thường đạt được trong co cơ tĩnh. - Sức mạnh tương đối: Sức mạnh tương đối được thể hiện trong các hoạt động mà người tập hoặc vận động viên phải di chuyển toàn bộ cơ thể hoặc một trọng lượng tối đa. - Sức mạnh bền: Là khả năng duy trì động tác sức mạnh trong thời gian dài nhất hoặc có thể lặp lại số lần nhiều nhất khi khắc phục một lực cản bên ngoài nhất định. - Sức mạnh tốc độ: Là tốc độ co cơ nhanh nhất trong khoảng thời gian ngắn, sức mạnh tốc độ thể hiện ở một số hoạt động thể thao như các môn ném đẩy, môn nhảy cao, nhảy xa. - Sức mạnh tốc độ là một loại sức mạnh biểu hiện ở sự tăng tốc độ khi khắc phục một lực cản nhất định. Sức mạnh tốc độ lớn hay nhỏ có quan hệ đến tốc độ vận động của các chi trên cơ thể nhằm khắc phục lực cản. Hay nói cách khác sức mạnh tốc độ là tốc độ tác động lớn nhất
10 được thực hiện trong điều kiện lượng vận động quy định. Hình thức biểu hiện của sức mạnh tốc độ là lực bột phát. Trong bật nhảy thường kết hợp chế độ khắc phục và chế độ nhượng bộ. Sức mạnh trong bật nhảy thuộc loại sức mạnh bột phát. Để đánh giá sức mạnh bột phát người ta thường dùng chỉ số sức mạnh tốc độ. * Yếu tố ảnh hưởng đến Sức mạnh. Tố chất Sức mạnh được biểu hiện ra thông qua hoạt động cơ bắp. Sự biểu hiện này không giống với các hoạt động cơ bắp các tố chất khác mà mang tính đặc thù. Nhân tố ảnh hưởng chủ yếu đến tố chất sức mạnh là: - Cường độ và tần số xung động của hệ thần kinh trung ương. Trạng thái chức năng của hệ thống thần kinh trung ương có ảnh hưởng trực tiếp đến sức mạnh cơ bắp. Lực căng cơ tối đa phụ thuộc vào số lượng sợi cơ co. Tần số xung động trong khi dùng lực lớn nhất từ 5 - 6 lần/phút, đạt đến 45 - 50 lần/phút. Sự phối hợp giữa các dây thần kinh và các cơ cũng là một yếu tố tạo ra sức mạnh cơ bắp. Sức mạnh tăng là do tăng cường các xung động thần kinh tới cơ - sự phối hợp thần kinh cơ cũng tốt lên nhờ vào tập luyện. - Cấu trúc hình thái tổ chức của cơ bắp. Sức mạnh phụ thuộc vào điều kiện về mặt cơ học, tức là phụ thuộc vào góc của các khớp, góc tác động của lực co cơ với điểm bám trên xương. Sức mạnh của cơ bắp phụ thuộc vào bề dầy của sợi cơ và số lượng của chúng. Cơ càng dầy thì tiết diện ngang của cơ càng lớn và sức mạnh mà cơ sẽ phát huy được càng lớn. Số lượng sợi cơ tham gia vào hoạt động càng nhiều thì sức mạnh càng lớn. Các loại hình sợi cơ, độ lớn nhỏ của sức mạnh cơ bắp được quyết định bởi tỷ lệ phần trăm loại hình sợi cơ. Khả năng trao đổi chất yếm khí của sợi cơ có mầu sán lớn hơn rất nhiều so với sợi cơ mầu sẫm, các sợi nhanh co nhanh hơn và phát lực lớn hơn sợi chậm, do đó tố chất sức mạnh chủ yếu là do sợi cơ màu sáng quyết định. Vì thế tỷ lệ sợi cơ màu sáng càng cao thì sức mạnh càng cao. Những đặc điểm về hóa học trong cơ có ý nghĩa lớn đối với sự phát triển sức mạnh. Những bài tập sức mạnh làm cho hàm lượng protit cấu tạo của cơ
11 tăng, hàm lượng ATP, CP trong cơ tăng - đó là nguồn nguyên liệu để phân giải khi có oxy. - Đặc tính phản ứng của cơ bắp: Cơ bắp khi làm việc, năng lực động viên số lượng, đơn vị vận động tham gia làm việc, tức là năng lực nhịp nhàng bên trong của cơ bắp tốt hay xấu được quyết định bởi việc có điều động được nhiều đơn vị vận động tham gia làm việc hay không. Nếu số lượng lớn đơn vị vận động được huy động tham gia làm việc nhiều, thì sức mạnh lớn, ngược lại sẽ nhỏ. Khi cơ bắp làm việc tình hình cung cấp năng lượng của hệ thống dinh dưỡng có ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát huy sức mạnh cơ bắp. Trong quá trình làm việc cơ bắp phát huy sức mạnh cơ thể thông qua hệ thống thần kinh giao cảm tuyến thượng thận để thực hiện ảnh hưởng dinh dưỡng của hệ thống thần kinh trung ương. * Cơ chế sinh lý điều hòa sức mạnh. Để điều khiển sự phát triển sức mạnh có cơ sở khoa học, chúng ta cần đi sâu nghiên cứu cơ chế sinh lý của nó. Lực tối đa mà con người sinh ra, một mặt phụ thuộc vào đặc tính sinh cơ của động tác (độ dài cánh tay đòn, khả năng thu hút các nhóm cơ lớn nhất hoạt động v.v…), mặt khác phụ thuộc vào mức độ hoạt động của từng nhóm cơ riêng biệt và sự phối hợp giữa chúng. Mức độ hoạt động của cơ bị quy định bởi hai nhân tố: - Xung động từ các nơron thần kinh vận động trong sừng trước tủy sống đến cơ. - Phản ứng của cơ - tức là lực do nó sinh ra để đáp lại xung động thần kinh. Phản ứng của cơ phụ thuộc vào thiết diện sinh lý và đặc điểm cấu trúc của nó; ảnh hưởng dinh dưỡng của hệ thần kinh trung ương thông qua adrenalin giao cảm; độ dài của cơ tại thời điểm có kích thích và một số nhân tố khác. Cơ chế chủ đạo cho phép thay đổi tức thời mức độ hoạt động của cơ là đặc điểm của xung động ly tâm. Sự thay đổi mức độ hoạt động của cơ được thực hiện bằng 2 cách:
12 - Huy động số lượng khác nhau các đơn vị vận động vào hoạt động. - Thay đổi tần số xung động ly tâm (trong căng cơ tối đa, trong 1 giây có thể từ 5 - 6 đến 35 - 40 xung động). Nếu lực do cơ phát huy chỉ vào khoảng 20 – 80% khả năng tối đa của nó thì cơ chế điều hòa số lượng sợi cơ có ý nghĩa cơ bản. Điều đó có nghĩa: nếu lực kích thích nhỏ (trọng lượng nhỏ) thì chỉ số ít sợi cơ hoạt động tích cực. Trong trường hợp lực do cơ phát huy đạt trị số tối đa, có thể xảy ra cách điều hòa thứ ba - đồng bộ hóa hoạt động các sợi cơ. Ở những người không tập luyện thường xuyên không quá 20% xung động đồng bộ với nhau. Cùng với sự phát triển của trình độ tập luyện khả năng điều hòa đồng bộ tăng lên rất nhiều. 2.3. Đặc điểm kỹ thuật nhảy xa kiểu ưỡn thân. 2.3.1. Kỹ thuật nhảy xa kiểu ưỡn thân Nhảy xa là một hoạt động không có chu kỳ và các động tác nối tiếp nhau bằng móc xích liên tục, vậy muốn có thành tích cao thì đòi hỏi người tập phải có một trình độ tập luyện cao về thể lực và kỹ thuật. Người tập phải có tốc độ nhanh, sức bật cao, biết phối hợp năng lực vận động với kỹ thuật một cách thuần thục, để tiện cho việc học tập cũng như huấn luyện nhảy xa người ta chia nhảy xa thành 4 giai đoạn: Chạy đà - Giậm nhảy - Bay trên không - Tiếp đất. Trong nhảy xa chúng ta thấy rằng các giai đoạn này có mối liên quan chặt chẽ với nhau. Chạy đà là tiền đề, là cơ sở cho giậm nhảy, muốn có được thành tích trong nhảy xa thì làm thế nào phải tạo ra tốc độ nằm ngang tốt mà chính tốc độ nằm ngang tốt là do kết quả của quá trình chạy đà tạo ra. Vì vậy chạy đà phải tạo được điều kiện thuận lợi nhất cho giậm nhảy, giai đoạn giậm nhảy làm thay đổi phương hướng chuyển động đa cơ thể đúng với quỹ đạo, đúng với tốc độ ban đầu cao nhất. Chính vì vậy giậm nhảy cần phải nhanh, mạnh, tích cực tạo ra tốc độ ban đầu lớn nhất và góc độ bay hợp lý. Đặc điểm chung của các môn nhảy là cần kéo dài khoảng cách bay trên không do nỗ lực của người
13 nhảy trong lấy đà và giậm nhảy tạo nên. Do đó kết thúc giai đoạn bay người nhảy cần phải tận dụng điểm chạm cát xa nhất so với trọng tâm cơ thể thì thành tích sẽ tốt hơn. - Trong giai đoạn giậm nhảy: Tố chất đặc trưng là sức nhanh và sức mạnh, được tính từ kết thúc chạy đà, chân giậm đặt vào ván giậm nhảy tới khi chân giậm rời khỏi mặt đất. Góc độ đặt chân giậm khoảng 60 - 650. Độ gấp lại hợp lý của chân giậm khi hoãn xung không những làm người nhảy giữ được khối lượng lớn trên chân giậm lúc chống mà còn tạo điều kiện cho nó duỗi ra nhanh, mạnh hơn khi bật lên. Kết thúc thời kỳ hoãn xung là lúc góc độ giữa đùi và cẳng chân giậm đạt khoảng 1400 - 1500. Nếu góc độ này không hợp lý (lớn hoặc nhỏ quá). Sẽ ảnh hưởng đến hiệu quả hoãn xung và làm ảnh hưởng trực tiếp đến kết quả giậm nhảy. Lúc này điểm dọi trọng tâm cơ thể đi qua điểm đặt của chân giậm, cẳng chân lăng gấp với góc độ nhỏ nhất, gối chân lăng ngang gối chân giậm, thân trên gần như thẳng đứng. Sau khi điểm dọi trọng tâm cơ thể vượt qua điểm chống là thời điểm bắt đầu giậm nhảy, lúc này chân giậm duỗi thẳng nhanh, mạnh hết các khớp hông, gối, cổ chân để đẩy trọng tâm cơ thể lên cao. Góc độ giậm nhảy khoảng từ 70-750. Đồng thời với việc duỗi ra của chân giậm là động tác lăng chân tích cực của chân lăng từ sau ra trước lên trên. Kết thúc giậm nhảy đùi lăng gần như song song với mặt đất, cẳng chân vuông góc với đùi và chân giậm bắt đầu rời đất. Khi giậm nhảy tay bên chân giậm đánh mạnh từ sau ra trước lên trên và dừng lại khi cánh tay ngang vai, cẳng tay vuông góc với cánh tay. Kết thúc giậm nhảy cơ thể bay lên tạo thành tư thế bước bộ, thực hiện động tác ưỡn thân, chân giậm hơi co lại, chân lăng dùng sức đùi hạ xuống và miết cẳng chân rộng xuống dưới ra sau. Đồng thời hai tay
14 đánh vòng rộng từ trên sang ngang, ra sau lên trên căng ngực tạo thành hình cánh cung tạo điều kiện cho ưỡn thân tích cực. Kết thúc giai đoạn nhanh chóng gập thân đá chân về phía trước, nâng đùi lên cao, đồng thời 2 tay từ trên cao đưa về trước hạ xuống dưới. 2.3.2. Đặc trưng lực học của sức mạnh tốc độ. Theo các nhà khoa học thể thao trong và ngoài nước như Nô vi cốp (Nga), Dương Tích Nhược (Trung Quốc), Nguyễn Toán, Phạm Danh Tốn (Việt Nam) thì “sức mạnh tốc độ là khả năng sinh lực khắc phục một trọng lượng nào đó trong một động tác nhanh với thời gian ngắn”. Các nhà khoa học đã chỉ ra rằng: Hiệu quả lực tạo ra của sức mạnh quyết định bởi lực tác dụng lớn hay nhỏ, hớng tác dụng của lực và điểm tác dụng của lực. Theo Zaxiorski thì sức mạnh tốc độ là loại sức mạnh được qui định gia tốc động tác và khối lợng cố định vì lực cơ học của nó là lực lớn nhất, hay nói cách khác sức mạnh tốc độ được cấu thành bởi gia tốc thực hiện động tác và trọng lượng của vật chịu tác động có khối lượng là “m”. Thông thờng trong công thức biểu diễn sức mạnh: F= ma thì sức mạnh tốc độ thường được biểu diễn trong tình trạng trọng l ượng của vật tác động có khối lợng “m” tương đối nhỏ song lại có gia tốc động tác “a” cực đại. Trong đó sức mạnh tốc độ về mặt đặc trưng lực học được quyết định bởi trị số lực tối đa và tốc độ co duỗi cơ bắp. Sức mạnh tốc độ có thể dùng công thức sau để biểu thị: Trong đó Fmax là sức mạnh tối đa, tmax là thời gian co cơ tối đa. Cũng theo các nhà khoa học TDTT thì giữa sức mạnh bột phát và sức mạnh tốc độ có quan hệ chặt chẽ với nhau. Bởi vậy có thể dùng những chỉ tiêu đánh giá sức mạnh bột phát để đánh giá trình độ phát
15 triển sức mạnh tốc độ và ngược lại. Ví dụ có thể dùng chỉ tiêu bật xa tại chỗ để đánh giá sức mạnh tốc độ song cũng có thể dùng độ dài nhảy 3 bước để đánh giá sức mạnh bột phát của ng ười tập và vận động viên thể thao. Từ các kết quả tổng hợp các quan điểm về sức mạnh tốc độ trên ta có thể nhận thấy: Các nhà khoa học trong và ngoài nớc đều có điểm chung là: Sức mạnh tốc độ là khả năng sinh lực trong các động tác nhanh. 2.4. Các khuynh hướng cơ bản trong tập luyện nâng cao sức mạnh tốc độ. 2.4.1. Khuynh hướng huấn luyện sức mạnh tốc độ. Hiện nay khuynh hướng phát triển sức mạnh tốc độ có các khuynh hướng cơ bản sau: Khuynh hướng thứ nhất là: Sử dụng lượng đối kháng ở mức tối đa với số lần lặp lại ít và mật độ thưa. Tập luyện sức mạnh với lượng tối đa có tác dụng làm phì đại cơ. Có 2 loại phì đại cơ vận động: Phì đại cơ tương (Sacoplaoma), phì đại cơ tương (Myofibrin). Tập luyện sức mạnh với trọng lượng tối đa và gần tối đa với số lần lặp lại ít sẽ làm cho cả sợi nhanh và sợi chậm ít hoạt động, mặc dù số lần lặp lại ít nhưng vẫn đủ cho sợi nhanh phì đại, sợi nhanh bẩm sinh thích nghi tốt với phì đại. Chính sợi nhanh quy định năng khiếu sức mạnh nhanh của con người. Những kiến thức sinh lý hiện đại vừa nêu trên cho phép kết luận về nội dung phương pháp rèn luyện sức mạnh cùng với phì đại cơ như sau: - Lực đối kháng phải tương đối lớn, chỉ với điều kiện đó hoạt tính của tế bào cơ mới đủ mạnh, nhu cầu sử dụng năng lượng ATP mới cao, do quá trình tổng hợp đạm bị chậm lại vì không đủ năng lượng cần thiết dẫn đến sự phân hủy đạm trội hơn quá trình tổng hợp nó và năng lượng đạm trong cơ giảm đi. Như vậy sẽ tạo ra khả năng hồi phục và hồi phục vượt mức các chất đạm. - Lực đối kháng mặt khác cũng không được quá lớn (tối đa). Bởi vì buổi
16 tập với lượng đối kháng tối đa không thể kéo dài nên diễn biến của quá trình dinh dưỡng bị hạn chế. - Thời gian bài tập cần phải ngắn tới mức tối để hoạt động diễn ra trong điều kiện yếm khí. Khuynh hướng thứ hai là: Sử dụng lượng đối kháng chưa tới mức tối đa với số lần lặp lại không lớn và thời gian nghỉ giữa dài. Những người theo khuynh hướng huấn luyện sức mạnh này cho rằng cách huấn luyện này có những ưu điểm sau: Một là: Sử dụng lượng đối kháng chưa tới mức tối đa sẽ hạn chế được hiện tượng ép lồng ngực. Hai là: Bài tập với lượng đối kháng chưa tới mức tối đa tạo khả năng kiểm tra kỹ thuật tốt hơn. Ba là: Đối với người mới tập sử dụng phương pháp nỗ lực lặp lại hạn chế chấn thương. Bốn là: Tiêu hao năng lượng tương đối lớn cũng có lợi với buổi tập theo xu hướng sức khỏe. 2.4.2. Khuynh hướng sử dụng các bài tập tĩnh trong rèn luyện sức mạnh: Ngày nay phương pháp tập tĩnh chỉ coi là phương án độc đáo của phương pháp nỗ lực cực đại, tuy nó chỉ là phương pháp thứ yếu trong rèn luyện sức mạnh. Phương pháp tập tĩnh có 1 số ưu điểm duy trì sự ổn định, sự căng cơ trong thời gian tương đối dài, các bài tập tĩnh đòi hỏi ít thời gian và trang thiết bị đơn giản. Có thể tác động bất kỳ nhóm cơ nào có thể tập luyện trong điều kiện biên độ tác động bị hạn chế. Các bài tập tĩnh nên sử dụng dưới dạng căng cơ tối đa kéo dài 5 - 6s (ít hơn hoặc nhiều hơn thời gian đó đều kém hiệu quả). Khi sử dụng các bài tập tĩnh thì sự phát triển của sức mạnh chỉ được thể hiện chủ yếu ở các tư thế đã tập luyện. Ví dụ: Nếu dùng bài tập tĩnh để phát triển sức mạnh các cơ gấp khớp cẳng tay ở góc 900 thì ở các góc vượt ra ngoài giới
17 hạn 900 200 lực cơ tăng lên rất ít. Vì vậy mỗi nhóm cơ phải được tập theo các góc độ khớp khác nhau hoặc chọn tư thế khó khăn nhất của động tác thi đấu. 2.5. Lựa chọn các bài tập phát triển sức mạnh tốc độ giậm nhảy cho nam học sinh đội tuyển điền kinh trường THPT Tiên Du số 1. Để lựa chọn được các bài tập chúng tôi tiến hành phỏng vấn các HLV, giáo viên điền kinh bằng phiếu phỏng vấn. Số phiếu phát ra là 30, số phiếu thu về là 30. Kết quả được trình bày ở bảng 2.5.
18 Bảng 2.5. Kết quả phỏng vấn lựa chọn một số bài tập phát triển sức mạnh giậm nhảy cho nam học sinh đội tuyển điền kinh Trường THPT Tiên Du số 1 (n = 30). Kết quả phỏng vấn (n=30) TT Tên bài tập Đồng Tỷ lệ Không Tỷ lệ ý % đông ý % 1 Bật 3 bước tại chỗ 25 83 5 17 2 Gánh tạ 20kg bước xoạc 24 80 6 20 3 Bật xa tại chỗ 26 87 4 13 4 Gánh tạ 20kg đạp sau 30m 15 50 15 50 Bật thu gối bằng 2 chân liên tục trên 5 13 43 17 57 cát 6 Bật cóc 30m 26 87 4 13 7 Chạy 30m XPC 28 93 2 7 8 Nhảy lò cò bằng chân giậm 27 90 3 10 9 Chạy đạp sau 50m 29 97 1 3 10 Chạy đạp sau kéo dây cao su 30m 12 40 18 60 11 Gánh tạ bật nhảy đổi chân 28 93 2 7 12 Bật qua rào 27 90 3 10 13 Bật bục đổi chân 25 83 5 17 14 Đà 3 đến 5 bước giậm nhảy bước bộ 29 97 1 3 Qua bảng 2.5. Cho thấy, có 11/14 bài tập được các HLV và giáo viên lựa chọn để huấn luyện phát triển sức mạnh giậm nhảy cho nam học sinh đội tuyển điền kinh trường THPT Tiên Du số 1 với số ý kiến chiếm tỷ lệ từ 80,00% trở lên. Như vậy chúng tôi đã lựa chọn 11 bài tập này để ứng dụng trong huấn luyện nhằm phát triển sức mạnh giậm nhảy cho nam học sinh đội tuyển điền kinh trường THPT Tiên Du số 1, các bài tập đó bao gồm: Bật 3 bước tại chỗ Gánh tạ 20kg bước xoạc
19 Bật xa tại chỗ Bật cóc 30m Chạy 30m XPC Nhảy lò cò bằng chân giậm Chạy đạp sau 50m Gánh tạ bật nhảy đổi chân Bật qua rào Bật bục đổi chân Đà 3 đến 5 bước giậm nhảy bước bộ 2.6. Lựa chọn các test đánh giá sức mạnh giậm nhảy cho nam học sinh đội tuyển điền kinh trường THPT Tiên Du số 1. Để xác định được các tets nhằm đánh giá sức mạnh giậm nhảy trong nhảy xa ưỡn thân cho nam học sinh đội tuyển điền kinh trường THPT Tiên Du số 1 thông qua phân tích tổng hợp các tài liệu có liên quan cũng như quan sát một số buổi tập luyện của đội tuyển điền kinh một số trường THPT để tìm ra các test đánh giá sức mạnh giậm nhảy trong nhảy xa ưỡn thân cho nam học sinh đội tuyển điền kinh trường THPT Tiên Du số 1, bao gồm: Test 1: Chạy 60m xuất phát cao (s) Mục đích: Đánh giá năng lực sức mạnh tốc độ của đối tượng kiểm tra. Dụng cụ kiểm tra: Đồng hồ, dậy đích. Cách tiến hành: : Sau khi khởi động chung và chuyên môn nhân viên kiểm tra phổ biến cách thức kiểm tra(như thi đấu), có người hô xuất phát và bấm đồng hồ tính thành tích. Khi tiến hành kiểm tra thì 2 người sẽ thực hiện theo danh sách cụ thể. Yêu cầu: Người kiểm tra nỗ lực hết sức mình. - Test 2: Đà 3 bước giậm nhảy 1 chân với cao(cm). Mục đích: Đánh giá năng lực sức mạnh chân giậm nhảy. Dụng cụ kiểm tra: Bảng đo bật cao, thước đo.
20 Cách tiến hành kiểm tra : Sau khi khởi động chung và chuyên môn nhân viên kiểm tra phổ biến cách thức kiểm tra, có thư ký đo thành tích. Khi tiến hành kiểm tra th́ từng người sẽ bước vào vị trí kiểm tra, với tay thuận lên bảng để đánh dấu điểm chuẩn. Sau đó thực hiện động tác chạy đà bật nhảy với bảng (3 bước đà).. Khoảng cách đo được từ điểm chuẩn đến điểm bật với là kết quả của lần kiểm tra. Yêu cầu: Giậm nhảy bằng chân giậm. Lấy thành tích bật cao nhất trong các lần nhảy, mỗi người trước khi vào kiểm tra sẽ bật nhảy thử 1 lần và 3 lần bật nhảy chính thức. - Test 3 : Bật xa tại chỗ(cm). Mục đích : xác định thành tích bật xa tại chỗ của học sinh trước và sau thực nghiệm. Làm cơ sở dữ liệu để xác định kết quả nghiên cứu của đề tài, xác định trình độ thể lực chuyên môn. Dụng cụ kiểm tra: thước đo, ván giậm. Cách tiến hành : sau khi khởi động giáo viên tiến hành kiểm tra học sinh trong nhóm,mỗi học sinh thực hiện 3 lần .Quá trình kiểm tra áp dụng luật điền kinh của liên đoàn điền kinh Việt Nam về đánh giá thành tích bật xa tại chỗ. Yêu cầu: sau khi kiểm tra giáo viên căn cứ luật điền kinh xác định thành tích cao nhất trong 3 lần học sinh thực hiện. - Test 4: Nhảy xa tính thành tích(m). Mục đích: Đánh giá năng lực sức mạnh tốc độ giậm nhảy của đối tượng kiểm tra. Dụng cụ kiểm tra: Thước do nhảy xa chính xác đến milimet, hố nhảy xa. Cách tiến hành: : Sau khi khởi động chung và chuyên môn nhân viên kiểm tra phổ biến cách thức kiểm tra (như thi đấu), có người phục vụ đo thành tích. Khi tiến hành kiểm tra thì từng người sẽ thực hiện theo danh sách cụ thể. Yêu cầu: Người kiểm tra nỗ lực hết sức mình, thực hiện tất cả các lần nhảy và lấy thành tích tốt nhất.