Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Một số biện pháp giáo dục nâng cao nhận thức lựa chọn nghề nghiệp cho học sinh trường Trung học phổ thông trong chương trình GDPT 2018

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:59

Thêm vào BST

Báo xấu

5
lượt xem 0
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài "Một số biện pháp giáo dục nâng cao nhận thức lựa chọn nghề nghiệp cho học sinh trường Trung học phổ thông trong chương trình GDPT 2018" đã đề xuất và tiếp cận một số một số giải pháp mới về nội dụng hoạt động trải nghiệm hướng nghiệp. Đưa ra một số phương pháp thực nghiệm, ứng dụng: Áp dụng một số giải pháp trong quá trình hướng nghiệp, định hướng phân luồng học sinh trong việc lựa chọn trường, chọn nghề phù hợp với năng lực sở trường, hoàn cảnh điều kiện của học sinh.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Một số biện pháp giáo dục nâng cao nhận thức lựa chọn nghề nghiệp cho học sinh trường Trung học phổ thông trong chương trình GDPT 2018

SỞ GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO NGHỆ AN TRƯỜNG THPT DIỄN CHÂU 2 ===***=== SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM ĐỀ TÀI MỘT SỐ BIỆN PHÁP GIÁO DỤC NÂNG CAO NHẬN THỨC LỰA CHỌN NGHỀ NGHIỆP CHO HỌC SINH TRƯỜNG THPT TRONG CHƯƠNG TRÌNH GDPT 2018 LĨNH VỰC: CHỦ NHIỆM NĂM HỌC: 2023 – 2024
SỞ GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO NGHỆ AN TRƯỜNG THPT DIỄN CHÂU 2 ===***=== SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM ĐỀ TÀI MỘT SỐ BIỆN PHÁP GIÁO DỤC NÂNG CAO NHẬN THỨC LỰA CHỌN NGHỀ NGHIỆP CHO HỌC SINH TRƯỜNG THPT TRONG CHƯƠNG TRÌNH GDPT 2018 LĨNH VỰC: CHỦ NHIỆM Người thực hiện : LÊ THỊ TRÀ – NGUYỄN THỊ DIỆP Tổ : Tự nhiên Địa chỉ gmail : binhtradc2@gmail.com Số điện thoại : 0915653477 - 0977449936 NĂM HỌC: 2023 – 2024
MỤC LỤC PHẦN I . ĐẶT VẤN ĐỀ .................................................................................... 1 I. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI ....................................................................................... 1 II. TÍNH MỚI CỦA ĐỀ TÀI: ............................................................................... 2 2.1. Về lí luận: ....................................................................................................... 2 2.2. Về thực tiễn: ................................................................................................... 2 III. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU ................................................ 2 2.1. Đối tượng: ...................................................................................................... 2 2.2. Phạm vi: .......................................................................................................... 2 IV. MỤC ĐÍCH, NHIỆM VỤ VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU................. 3 4.1. Mục đích nghiên cứu: ..................................................................................... 3 4.2. Nhiệm vụ nghiên cứu: .................................................................................... 3 4.3. Phương pháp nghiên cứu:............................................................................... 3 V. CẤU TRÚC CỦA ĐỀ TÀI .............................................................................. 3 VI. KẾ HOẠCH THỰC HIỆN ĐỀ TÀI ............................................................... 3 PHẦN II: NỘI DUNG NGHIÊN CỨU .............................................................. 5 CHƯƠNG I: CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA ĐỀ TÀI ................................................ 5 1.1. Cơ sở lí luận ................................................................................................... 5 1.2. Cơ sở thực tiễn: .............................................................................................. 5 1.2.1. Thực trạng vấn đề nghiên cứu ..................................................................... 9 1.2.1.1. Đối với giáo viên: Về công tác tư vấn hướng nghiệp: ............................. 9 2.2.1.2. Đối với học sinh: .................................................................................... 10 1.2.2. Tính cấp thiết cần tạo ra sáng kiến:........................................................... 10 CHƯƠNG II: CÁC GIẢI PHÁP NÂNG CAO NHẬN THỨC LỰA CHỌN NGHỀ NGHIỆP CHO HS TRƯỜNG THPT DIỄN CHÂU 2 ........................... 11 2.1. Giải pháp 1: Tích hợp lồng ghép nhận thức lựa chọn nghề nghiệp qua các môn học, qua các hoạt động giáo dục. ................................................................ 11 2.2. Giải pháp 2: Giáo dục hướng nghiệp cho học sinh thông qua các hoạt động phong trào do nhà trường tổ chức: ...................................................................... 12 2.3. Giải pháp 3: Phát huy vai trò của giáo viên chủ nhiệm lớp trong việc giáo dục nâng cao nhận thức lựa chọn nghề nghiệp cho học sinh. ............................. 17 2.4. Giải pháp 4: Tổ chức các hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp ................. 19 2.5. Giải pháp 5: Tổ chức giao lưu với tấm gương trẻ thành công trong quá trình khởi nghiệp .......................................................................................................... 21 2.6. Giải pháp 6: Hướng dẫn học sinh nghiên cứu thông tin về khối học, ngành học phù hợp với năng lực và thực tiễn ................................................................ 24 2.7. Giải pháp 7: Tăng cường công tác phối hợp giữa gia đình và nhà trường, xã hội trong việc định hướng nghề nghiệp cho học sinh. ........................................ 25
CHƯƠNG III: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM ..................................................... 26 3.1. Mục đích, yêu cầu thực nghiệm ................................................................... 26 3.1.1. Mục đích thực nghiệm............................................................................... 26 3.1.1. Yêu cầu thực nghiệm: Số liệu trung thực, khách quan, khoa học ............ 26 3.2. Đối tượng, địa bàn, thời gian và quy trình thực nghiệm .............................. 26 3.2.1. Đối tượng thực nghiệm: HS lớp 10, 11 và GV dạy lớp 10, 11 chương trình GDPT 2018 năm học 2023-2024 do chúng tôi giảng dạy và làm công tác chủ nhiệm ................................................................................................................... 26 3.2.2. Địa bàn thực nghiệm: Trường THPT Diễn Châu 2 - Diễn Châu - Nghệ An. Chúng tôi chọn 2 lớp (2 lớp thực nghiệm, 2 lớp đối chứng). Cụ thể như sau: ... 27 3.2.3. Thời gian thực nghiệm .............................................................................. 27 3.3. Quy trình thực nghiệm ................................................................................. 27 3.4. Thiết kế giáo án thực nghiệm ....................................................................... 27 3.5. Đánh giá kết quả thực nghiệm: .................................................................... 34 3.5.1. Kết quả nhận thức của HS ......................................................................... 35 3.5.2. Kĩ năng vận dụng kiến thức vào các tình huống thực tiễn ........................ 35 3.5.3. Mức độ hứng thú của HS đối với giờ học ................................................. 35 3.6. Khảo sát tính khả thi của biện pháp ............................................................. 35 3.7. Kết luận sau thực nghiệm ............................................................................. 38 3.6.1. Kết quả định lượng .................................................................................... 38 3.6.2. Kết quả định tính ....................................................................................... 41 PHẦN III: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ........................................................ 42 I. Kết luận ............................................................................................................ 42 II. Kiến nghị ........................................................................................................ 42 1. Đối với giáo viên: ............................................................................................ 42 2. Đối với các nhà trường: ................................................................................... 42 3. Đối với Sở Giáo dục và Đào tạo Nghệ An:..................................................... 43 TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................. 44 PHỤ LỤC 1 ......................................................................................................... 1
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Từ viết tắt: Nội dung đầy đủ BGH Ban giám hiệu BGD-ĐT Bộ giáo dục và đào tạo CBTV Cán bộ thư viện UBND Ủy ban nhân dân NQ Nghị quyết THPT Trung học phổ thông GV Giáo viên HS Học sinh QĐ Quyết định GVCN Giáo viên chủ nhiệm TW Trung ương GD&ĐT Giáo dục và đào tạo SKKN Sáng kiến kinh nghiệm SGK Sách giáo khoa KNS Kỹ năng sống PC Phẩm chất NL Năng lực ĐHNN Định hướng nghề nghiệp
PHẦN I . ĐẶT VẤN ĐỀ I. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI Tương lai? Nghề nghiệp? Là những câu hỏi lớn đối với học sinh THPT chuẩn bị bước vào ngưỡng cửa của cuộc đời. Trong hành trình giáo dục của một con người: giai đoạn tiểu học là hình thành kĩ năng sống, giai đoạn trung học cơ sở là phát triển tâm lý và giai đoạn trung học phổ thông hình thành tư duy lựa chọn nghề nghiệp. Có lẽ bởi thế mà định hướng giáo dục phổ thông mới của nước ta đang thực hiện hiện nay đang trên đà tạo dựng như vậy. Điều đó một lần nữa khẳng định, giai đoạn học sinh THPT là vô cùng quan trọng trong việc lựa chọn, định hướng nghề nghiệp. Công tác giáo dục hướng nghiệp, định hướng phân luồng chọn trường, chọn nghành, chọn nghề cho học sinh trong học sinh trường THPT nhằm giúp học sinh nâng cao hiểu biết nghề nghiệp và năng lực bản thân để có thể định hướng đúng đắn trong chọn ngành, chọn nghề phù hợp. Nghị quyết số 29-NQ/2013/TW của Ban Chấp hành Trung ương khóa XI nêu rõ mục tiêu của giáo dục phổ thông: “Phát triển trí tuệ, thể chất, hình thành phẩm chất, năng lực công dân, phát hiện và bồi dưỡng năng khiếu, định hướng nghề nghiệp cho học sinh”. Quyết định số 522/QĐ- TTg của Thủ tướng Chính phủ: Phê duyệt Đề án “Giáo dục hướng nghiệp và định hướng phân luồng học sinh trong giáo dục phổ thông giai đoạn 2018 - 2025”; Thông tư 07/2022/TT-BGDĐT quy định công tác tư vấn nghề nghiệp, việc làm và hỗ trợ khởi nghiệp trong cơ sở giáo dục đã chỉ rõ:“Đối với cấp trung học phổ thông: Nội dung mang tính thực hành và định hướng nghề nghiệp”. Đặc biệt, trong Chương trình giáo dục phổ thông 2018, môn học mới Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp đã trở thành hoạt động giáo dục bắt buộc, có vai trò đặc biệt quan trọng giúp học sinh hình thành và phát triển năng lực, phẩm chất thích ứng với nghề nghiệp trong tương lai.Kết thúc giai đoạn giáo dục định hướng nghề nghiệp, học sinh có khả năng thích ứng với các điều kiện sống, học tập và làm việc khác nhau; thích ứng với những thay đổi của xã hội hiện đại; có khả năng tổ chức cuộc sống, công việc và quản lý bản thân; có khả năng phát triển hứng thú nghề nghiệp và ra quyết định lựa chọn được nghề nghiệp cho tương lai; xây dựng được kế hoạch rèn luyện đáp ứng yêu cầu nghề nghiệp và trở thành người công dân có ích. Trên thực tế, giáo dục hướng nghiệp trong trường THPT được thực hiện thông qua các môn học cơ bản, chương trình giáo dục hướng nghiệp chính khóa, môn Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp, tham quan, sinh hoạt ngoại khóa, tư vấn nghề nghiệp… Tuy nhiên, dù bằng hình thức nào cũng đều hướng tới mục đích chung là hình thành sự hứng thú, nâng cao nhận thức lựa chọn nghề nghiệp, 1
khuynh hướng và năng lực nghề cho học sinh. Trong những năm gần đây, công tác tư vấn hướng nghiệp cho học sinh thường được nhắc đến trên phương tiện thông tin đại chúng. Việc chọn “nhầm trường “, “nhầm nghề” không chỉ ảnh hưởng tiêu cực đến hoạt động học tập và bước đường nghề nghiệp tương lai của học sinh mà còn gây ra sự lãng phí lớn đối với gia đình và xã hội. Thực tế cho thấy cần có những biện pháp cụ thể, có cơ sở khoa học để nâng cao hiêu quả của công tác tư vấn hướng nghiệp ở trường THPT. Vì vậy, chúng tôi đã thực hiện nghiên cứu sáng kiến: “Một số biện pháp giáo dục nâng cao nhận thức lựa chọn nghề nghiệp cho học sinh trường Trung học phổ thông trong chương trình GDPT 2018”. Sáng kiến này thực sự rất ý nghĩa và có giá trị định hướng nghề nghiệp đối với học sinh. II. TÍNH MỚI CỦA ĐỀ TÀI: 2.1. Về lí luận: Đề tài đã đề xuất và tiếp cận một số một số giải pháp mới về nội dụng hoạt động trải nghiệm hướng nghiệp. Đưa ra một số phương pháp thực nghiệm, ứng dụng: Áp dụng một số giải pháp trong quá trình hướng nghiệp, định hướng phân luồng học sinh trong việc lựa chọn trường, chọn nghề phù hợp với năng lực sở trường, hoàn cảnh điều kiện của học sinh. 2.2. Về thực tiễn: Thực hiện được yêu cầu đổi mới phương pháp hoạt động trải nghiệm, định hướng nghề nghiệp cho học sinh. Hình thành và phát triển cho học sinh phẩm chất và kỹ năng lựa chọn nghề nghiệp trong tương lai mà chương trình giáo dục phổ thông 2018 hướng tới. Vận dụng và phát huy được những ưu điểm của phương pháp trải nghiệm, định hướng nghề nghiệp theo phương pháp giáo dục mới, tổ chức các trò chơi, tham quan trải nghiệm thực tế. III. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU 2.1. Đối tượng: Học sinh khối 10, 11 trường THPT Diễn Châu II 2.2. Phạm vi: Đề tài được áp dụng đối với công tác chủ nhiệm và giảng dạy bộ môn hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp của giáo viên cho các trường THPT vùng huyện Diễn Châu và mở rộng trên toàn địa bàn tỉnh Nghệ An trong năm học 2023-2024. Chúng tôi mong muốn rằng những điều chúng tôi đã đúc kết được trong quá trình làm công tác giảng dạy, hoạt đông trải nghiệm định hướng nghề nghiệp sẽ trở 2
thành tư liệu không chỉ của giáo viên trường THPT Diễn Châu 2 mà có thể áp dụng cho tất cả các trường THPT toàn tỉnh nói chung. Với mong muốn là được chia sẻ, trao đổi học tập lẫn nhau, rất mong đón nhận được nhiều ý kiến đóng góp của tất cả giáo viên dạy các trường THPT trong toàn tỉnh Nghệ An. IV. MỤC ĐÍCH, NHIỆM VỤ VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 4.1. Mục đích nghiên cứu: Thông qua khảo sát đánh giá thực trạng vấn đề nghiên cứu từ đó đề xuất các giải pháp, các biện pháp thực hiện hiệu quả trong các hoạt động trải nghiệm hướng nghiệp giúp HS có lựa chọn nghề nghiệp trong tương lai. 4.2. Nhiệm vụ nghiên cứu: Nghiên cứu cơ sở lý luận: Vai trò, nhiệm vụ của hoạt động trải nghiệm hướng nghiệp, vai trò của GVCN trong việc tư vấn hướng nghiệp cho học sinh. Khảo sát đánh giá thực trạng về hoạt động trải nghiệm hướng. Đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả giáo dục định hướng nghề nghiệp. 4.3. Phương pháp nghiên cứu: Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận : Phân tích, tổng hợp, phân loại tài liệu...nhằm xây dựng cơ sở lý luận của vấn đề nghiên cứu. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn: Điều tra, quan sát,tổng kết kinh nghiệm, phỏng vấn, trao đổi để khảo sát, đánh giá thực trạng về việc lựa chọn ngành nghề cho HS. Phương pháp thống kê toán học: Nhằm xử lý các kết quả nghiên cứu. V. CẤU TRÚC CỦA ĐỀ TÀI Ngoài phần mở đầu, kết luận, nội dung đề tài có kết cấu thành 03 phần: Chương I. Cơ sở lý luận và thực tiễn về công tác chọn nghề, định hướng nghề hiện nay ở trường THPT Chương II. Các giải pháp thực hiện nhằm nâng cao hiệu quả trong việc lựa chọn ngành nghề của các em. Chương III. Thực nghiệm sư phạm. VI. KẾ HOẠCH THỰC HIỆN ĐỀ TÀI TT Thời gian Nội dung công việc Sản phẩm 1 05/ 2023 đến 8/2023 Nghiên cứu cơ sở lí luận Cơ sở lý luận 2 08/2023 đến 9/2023 Điều tra thực trạng việc Cơ sở thực tiễn tư vấn lựa chọn nghề ở 3
trường trung học phổ thông. 3 09/2023 đến 11/2023 Xây dựng các chủ các Hoàn thiện các chủ đề hoạt động tương ứng và hoạt động tương ứng 4 11/2023 đến 2/2024 Thực nghiệm sư phạm Kết quả thực nghiệm 5 03/2024 đến 04/2024 Viết đề tài và tham vấn Đề tài sáng kiến kinh đồng nghiệp. nghiệm hoàn thiện. 4
PHẦN II: NỘI DUNG NGHIÊN CỨU CHƯƠNG I: CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA ĐỀ TÀI 1.1. Cơ sở lí luận Trong những năm gần đây ngành giáo dục đã có những bước cải tiến tích cực như: yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học, thay sách giáo khoa, lồng ghép giáo dục kỹ năng sống, học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh, tổ chức hoạt động ngoài giờ lên lớp, hoạt động trải nghiệm hướng nghiệp…đặc biệt trong Chương trình giáo dục phổ thông 2018 có môn học bắt buộc: đó là môn Hoạt động trải nghiệm (HĐ-TNHN), như vậy mục tiêu hướng nghiệp cho thấy sự quan tâm đặc biệt của giáo dục hướng tới định hướng nghề nghiệp, định hướng phân luồng cho học sinh phù hợp với mọi điều kiện hoàn cảnh của các em.. Giáo dục hướng nghiệp (GDHN) với mục đích là phát hiện bồi dưỡng tiềm năng sáng tạo của HS, giúp HS hiểu bản thân mình và hiểu yêu cầu của nghề nghiệp chuẩn bị cho họ sự sẵn sàng tâm lí để có thể đi vào những ngành nghề đa dạng trong xã hội. Trên cơ sở đó, đảm bảo sự phù hợp nghề cho mỗi cá nhân. Hay nói cách khác, GDHN nhằm hình thành và phát triển giáo viên (GV) định hướng nghề nghiệp (ĐHNN) cho HS và đó cũng chính là mục tiêu giáo dục hướng nghiệp trong chương trình GDPT 2018. 1.2. Cơ sở thực tiễn: Để xác định cấu trúc thành phần của GV định hướng nghề nghiệp (ĐHNN) cho HS trung học phổ thông (THPT) phục vụ công tác khảo sát thực trạng, chúng tôi sử dụng các lí thuyết sau về hướng nghiệp, đó là: Theo lí thuyết đặc tính và nhân tố của Miller, Klein và Wiener; Thuyết nhận thức nghề nghiệp xã hội; Thuyết định hướng nghề của Schein; Thuyết Xây dựng cá nhân của Kelly; Lí thuyết mô hình lập kế hoạch nghề nghiệp. Từ đó, đề tài tổng hợp, khái quát để xác định cấu trúc của GV ĐHNN của GV THPT bao gồm các GV thành phần sau: 1/ GV nhận thức bản thân; 2/ GV nhận thức đặc điểm nghề và nhu cầu thị trường nghề; 3/ GV lập kế hoạch ĐHNN; 4/ GV giải quyết vấn đề liên quan đến ĐHNN; 5/ GV ra quyết định lựa chọn nghề nghiệp. Chúng tôi đã sử dụng phương pháp bảng hỏi đảm bảo độ tin cậy được xây dựng dựa trên các GV thành phần của GV ĐHNN và dựa trên việc xác định cấu trúc của GV ĐHNN gồm ba mặt sau: 5
Mặt nhận thức: Câu hỏi tìm hiểu nhận thức của HS về bản thân, về nghề nghiệp, về các căn cứ lựa chọn nghề nghiệp; nhận thức về các GV thành phần của GV ĐHNN. Mặt kĩ năng: Các câu hỏi với các item để HS đánh giá mức độ thực hiện các chỉ số trong các GV thành phần về ĐHNN và kĩ năng ĐHNN qua việc xử lí các tình huống trong ĐHNN. Mặt thái độ: Đánh giá mức độ tích cực tham gia vào các hoạt động hướng nghiệp ở nhà trường của HS. Trong thực tế, chương trình THPT hiện nay chưa có định hướng phân luồng cho học sinh có góc nhìn để lựa chọn nghề nghiệp trong tương lai. Nguồn tài liệu để nghiên cứu và giảng dạy môn Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp còn hạn chế. Vì vậy để học sinh có định hướng rõ ràng về nghề nghiệp trên quả thực là điều khó khăn. Xuất phát từ thực tế đó, tôi đã tiến hành khảo sát ngẫu nhiên 14 giáo viên ở 02 trường THPT là THPT Diễn Châu II và THPT Diễn Châu 4 vào tháng 09/2023, để xác minh tính cấp thiết của vấn đề nghiên cứu Biểu đồ 1: Biểu đồ thể hiện số lượng GV làm hướng nghiệp tham gia KS Câu hỏi và kết quả khảo sát thu được như sau: STT Câu hỏi Nội dung trả lời Giáo viên Số lượng Tỷ lệ % Theo thầy (cô) có cấp Rất cấp thiết 10 71.4 thiết phải có một biện 1 pháp để định hướng Cấp thiết 4 28.6 nghề nghiệp cho học 6
sinh trung học phổ thông trong quá trình giáo dục Ít cấp thiết 0 0 không? Không cấp thiết 0 0 Nếu có một biện pháp Rất hứng thú 10 71.4 hữu ích để thầy cô tham Hứng Thú 4 28.6 khảo trong quá trình 2 định hướng nghề nghiệp Ít hứng thú 0 0 cho học sinh THPT thầy (cô) có hứng thú với vấn Không hứng thú 0 0 đề này không? Bảng 1: Kết quả khảo sát giáo viên THPT trên địa bàn huyện Diễn Châu: Biễu diễn số liệu khảo sát chất lượng và mức độ cấp thiết của đề tài thu hút các giáo viên được thể hiện cụ thể sau Biểu đồ 2: Biểu đồ thể hiện mức độ cấp thiết của để tài mà GV đón nhận Chúng tôi đã tiến hành cuộc khảo sát ngẫu nhiên 173 học sinh khối 11 và khối 12 ở THPT Diễn Châu 2 gồm các lớp 11A6(42), 11C6(44), 10A2(44), 10C2(43) nơi công tác trước khi tiến hành thực nghiệm vào tháng 10/2023: Biểu đồ 3: Số liệu học sinh được lựa chọn tham gia khảo sát 7
Học sinh TT Câu hỏi Nội dung trả lời Số lượng Tỷ lệ % Thi tuyển hoặc xét tuyển để học cao 72 42.2% đẳng hoặc đại học Học nghề 12 6.9% Sau khi tốt nghiệp trung Nghỉ học để kiếm 1 học phổ thông em dự định tiền 10 5.8% làm gì? Vừa học vừa làm 23 13.3% Xuất khẩu lao động 65 37.6% hoặc du học Chưa có dự định gì 29 16.8% Rất quan trọng 129 74.6% Theo em việc định hướng nghề nghiệp cho học sinh Quan trọng 44 25.4% 2 trong trường THPT có quan Ít quan trọng 0 0% trọng không? Không quan trọng 0 0% "Biện pháp nhằm nâng cao Rất cấp thiết 110 63.6 nhận thức lựa chọn nghề Cấp thiết 58 33.5% nghiệp cho học sinh trường 3 Trung học phổ thông trong Ít cấp thiết 5 2.9% chương trình GDPT 2018" có cấp thiết không? Không cấp thiết 0 0% Theo các em việc có ý thức Rất cần thiết 134 77.5% lựa chọn nghề nghiệp trong Cần thiết 36 20.8 4 tương lai theo em có cần thiết không biết sớm càng Ít cần thiết 3 1.7% tốt không? Không cần thiết 0 0% Bảng 2: Kết quả khảo sát học sinh THPT ở trường THPT Diễn Châu 2 Để rõ hơn dùng biểu để minh hoạ số liệu được khảo sát theo bảng trên ta thấy rõ hơn về tính cấp thiết của đề tài 8
Biểu đồ 4: Biểu đồ thể hiện mức độ cấp thiết của để tài mà HS đón nhận Lựa chọn nghề nghiệp Số lượng Tỉ lệ % Thi tuyển hoặc xét tuyển để học cao đẳng 72 42.2% hoặc đại học Học nghề 12 6.9% Nghỉ học để kiếm tiền 10 5.8% Vừa học vừa làm 23 13.3% Xuất khẩu lao động hoặc du học 65 37.6% Chưa có dự định gì 29 16.8% Bảng 3: Kết quả khảo sát lựa chọn nghề nghiệp của học sinh lớp 12 Qua số liệu khảo sát trên chúng tôi nhận thấy mối quan tâm của học sinh về nghề nghiệp tương lai chưa được chú trọng. 1.2.1. Thực trạng vấn đề nghiên cứu 1.2.1.1. Đối với giáo viên: Về công tác tư vấn hướng nghiệp: Trong công trình nghiên cứu “Xu hướng nghề của học sinh và công tác tư vấn hướng nghiệp ở trường THPT trên địa bàn huyện Diễn Châu “, chúng tôi đã khảo sát 223 học sinh cảu 3 trường THPT (THPT Diễn Châu 2, THPT Diễn Châu 3, THPT Diễn Châu 4) về công tác tư vấn hướng nghiệp của các trường. Kết quả nghiên cứu cho thấy: Nguồn thông tin giúp học sinh có được sự hiểu biết về nghề nhiều nhất không đến từ phía nhà trường mà từ Intenet. Bảng 1 thể hiện điều này: Có nhiều nguyên nhân khiến học sinh đánh giá không cao vai trò của nhà trường trong việc giúp các em hiểu biết về nghề, trong đó có một số nguyên nhân chủ yếu sau: Việc tổ chức thực hiện hoạt động giáo dục hướng nghiệp nói chung, tư vấn hướng nghiệp nói riêng chưa hiệu quả (53,8 % học sinh đánh giá chưa hiệu quả và 10,3% cho rằng không hiệu quả). Trong những hoạt động hướng nghiệp được 9
các trường thực hiện, “Dạy nghề phổ thông “là hoạt động được tiến hành thường xuyên nhất. Nhưng có lẽ việc dạy nghề ở trường phổ thông chỉ mới giúp học sinh hình thành những tri thức, những kỹ năng cơ bản, sơ đẳng về nghề chứ chưa ảnh hưởng nhiều đến quyết định chọn nghề của học sinh (vì có đến 82,5% chọn học ở bậc đại học và chỉ có 1,8% chọn học ở trường nghề). Bên cạnh đó, nhiều học sinh học nghề chỉ nhằm mục đích được cộng điểm vào kỳ thi tốt nghiệp. Ngoài ra, một số biện pháp hướng nghiệp khác cũng rất quan trọng nhưng chưa được các trường quan tâm đúng mức, như chuyên gia tư vấn hướng nghiệp, kết hợp với doanh nghiệp đề tư vấn nghề cho học sinh, tổ chức sinh hoạt câu lạc bộ nghề nghiệp trong tương lai. Các trường THPT chưa có đội ngũ cán bộ phụ trách công tác hướng nghiệp được đào tạo bài bản, đặc biệt là ở khâu tư vấn hướng nghiệp. Giáo viên phụ trách công tác hướng nghiệp của các trường chủ yếu là giáo viên kiêm nhiệm chứ chưa có giáo viên hướng nghiệp chuyên trách. Các thầy cô không có nhiều thời gian để tìm hiểu sâu về thế giới nghề nghiệp vốn dĩ vô cùng đa dạng và phức tạp. Điều kiện cơ sở vật chất lẫn kinh phí đầu tư cho hoạt động hướng nghiệp (trong đó có tư vấn hướng nghiệp) ở phần lớn các trường THPT còn hạn chế. Nhiều trường chưa có phòng tư vấn hướng nghiệp, chưa có nguồn tài liệu phong phú về thế giới nghề nghiệp để giới thiệu đến học sinh. 2.2.1.2. Đối với học sinh: Còn gặp nhiều khó khăn trong công tác lựa chọn nghề nghiệp trong tương lai. Trong đó khó khăn lớn nhất là “Không biết nghề em chọn có những yêu cầu gì về phẩm chất và năng lực” (69,5%) và “Không biết bản thân phù hợp với nghề nào” (62,3%). Thực chất 2 nội dung này liên quan mật thiết với nhau: vì học sinh không biết rõ yêu cầu của nghề nên không biết bản thân phù hợp với nghề nào hoặc phù hợp với nghề nào hơn. Ngoài ra, còn một số khó khăn khác khiến học sinh không thể chọn được nghề phù hợp: “Không có người am hiểu về nghề để tư vấn cho em” (61,4%) “Không biết những nghành nghề xã hội, địa phương đang cần” (57,4%), “Thiếu thông tin về trường đào tạo” (56,1%) và “Thiếu thông tin về nghành nghề” (48,4% ). 1.2.2. Tính cấp thiết cần tạo ra sáng kiến: Trong những năm qua, bên cạnh việc thực hiện một cách đồng bộ đổi mới nội dung, chương trình, sách giáo khoa, vấn đề đổi mới phương pháp dạy học nói chung, trong đó có đổi mới phương pháp giáo dục trong định hướng nghề nghiệp luôn được các nhà khoa học giáo dục đầu nghành của nước ta quan tâm, nghiên cứu và tìm cách cải tiến. Có thể nói rằng, đây là bước đột phá của nghành giáo dục nước nhà, được Đảng, nhà nước đặc biệt quan tâm. 10
CHƯƠNG II: CÁC GIẢI PHÁP NÂNG CAO NHẬN THỨC LỰA CHỌN NGHỀ NGHIỆP CHO HS TRƯỜNG THPT DIỄN CHÂU 2 2.1. Giải pháp 1: Tích hợp lồng ghép nhận thức lựa chọn nghề nghiệp qua các môn học, qua các hoạt động giáo dục. - Thực hiện giảng dạy theo hướng tích hợp, lồng ghép, xác định nội dung, địa chỉ tích hợp và các kỹ năng cần tích hợp. Tùy đặc thù của từng bộ môn để tích hợp giáo dục nghề nghiệp, định hướng phân luồng, giúp học sinh có định hướng đúng đắn, hình thành những năng lực, phẩm chất phù hợp với nghề nghiệp lựa chọn. Các môn có ưu thế và thể hiện vai trò rõ ràng về giáo dục hướng nghiệp là các môn học Công nghệ, Tin học, Giáo dục công dân và Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp. - Giáo viên ngoài việc lồng ghép hướng nghiệp cho học sinh trong các tiết dạy còn tư vấn, hướng dẫn học sinh lựa chọn nghề nghiệp phù hợp với năng lực sở trường như: lựa chọn khối học phù hợp, lựa chọn tổ hợp môn học… - Tổ chức học sinh trải nghiệm nghề nghiệp trong nhà trường: “Một ngày làm giáo viên” vào tháng 10/2023. + Học sinh đăng ký bài dạy và thực hiện giảng bài cho chính các bạn của mình dưới sự hướng dẫn của thầy cô. Mỗi tiết dạy của học sinh có thầy cô dự giờ. + Hoạt động này vừa trải nghiệm, vừa hướng nghiệp cho học sinh giúp các em hiểu hơn về nghề giáo viên, bước đầu nhận ra được những giá trị của nghề. + Thông qua tiết dạy, các em xác định rõ các năng lực và phẩm chất có phù hợp với các yêu cầu của nghề nghiệp, nhận ra khả năng của mình và lựa chọn ngành sư phạm sau khi tốt nghiệp THPT. Đồng thời, giúp cho học sinh hiểu hơn về sự vất vả của thầy cô, yêu thương và trân quý giờ học hơn. Học sinh vô cùng thích thú với trải nghiệm này. Hình 1: Lớp học TN-HN tìm hiểu thảo luận nghề nghiệp tại lớp 11C6 11
Hình 2: Lớp học tìm hiểu thảo luận nghề nghiệp tại lớp 10A2 tiết NGLL 2.2. Giải pháp 2: Giáo dục hướng nghiệp cho học sinh thông qua các hoạt động phong trào do nhà trường tổ chức: - Tổ chức các hoạt động ngoại khóa: Định hướng nghề nghiệp được xem là bước khởi đầu quan trọng trong quá trình đào tạo và phát triển nguồn nhân lực của đất nước. Chính vì vậy lựa chọn nghề nghiệp, định hướng tương lai luôn được nhà trường quan tâm. Vào các buổi sinh hoạt dưới cờ, Đoàn TNCS Hồ Chí Minh tổ chức các buổi tư vấn giúp học sinh khám phá sở thích, khả năng nghề nghiệp của bản thân; giúp các em nắm bắt được thông tin về ngành nghề, thông tin về các cơ sở đào tạo ở các trình độ đào tạo trung cấp, cao đẳng, đại học để xác định hướng đi phù hợp sau khi tốt nghiệp; giúp học sinh hiểu về thị trường tuyển dụng lao động, về thế giới nghề nghiệp và định hướng chọn ngành nghề phù hợp trong tương lai. Đồng thời, tất cả những băn khoăn, thắc mắc của các em đã được các thầy cô chia sẻ kịp thời, phần nào giúp học sinh có thêm thông tin, kiến thức để lựa chọn được cho mình một ngành nghề, một hướng đi phù hợp với sở thích, khả năng bản thân và xu hướng phát triển của thời đại. Hình 3a: GVCN cùng HS trang trí tại hội chợ Xuân 2024 12
- Tổ chức các hoạt động văn hóa, văn nghệ: Đây là một loại hình hoạt động quan trọng, không thể thiếu được trong sinh hoạt tập thể. Hoạt động này bao gồm nhiều thể loại khác nhau: Hát, múa, thơ ca, kịch ngắn, kịch câm, tấu vui, độc tấu, nhạc cụ.... thực hiện đúng chủ trương giáo dục toàn diện, phát triển nguồn nhân lực có chất lượng đáp ứng nhu cầu xã hội. Hoạt động này giúp học sinh xây dựng nếp sống, phong cách ứng xử văn hóa, góp phần xây dựng môi trường giáo dục lành mạnh, nâng cao thị hiếu thẩm mỹ, trình độ thưởng thức nghệ thuật. Góp phần rèn luyện kỹ năng, tạo sân chơi bổ ích cho học sinh, phát hiện những năng lực sở trường. Hình 3b: HS lớp 10C6 tham gia văn nghệ chào mừng 26-3 Hình 3c: HS lớp 10A2 tham gia văn nghệ chào mừng 26-3 - Tổ chức các hoạt động vui chơi giải trí, thể dục thể thao: Vui chơi, giải trí là nhu cầu thiết yếu của học sinh, đồng thời là quyền lợi của học sinh. Nó là một loại hoạt động có ý nghĩa giáo dục to lớn đối với học sinh ở bậc THPT. Hoạt động 13
này làm thỏa mãn về tinh thần cho các em sau những giờ học căng thẳng, góp phần rèn luyện một số phẩm chất: tính tổ chức, kỉ luật, nâng cao tinh thần trách nhiệm, tinh thần đoàn kết. Hình 3d: HS lớp 11C6 tham gia thi nhảy dây tại sân trường - Tổ chức hoạt động tiếp cận và sáng tạo khoa học kĩ thuật: Đây là hoạt động được nhà trường tổ chức hàng năm, thực hiện kế hoạch cuộc thi “Sáng tạo thanh thiếu niên nhi đồng” do Sở GD&ĐT phát động nhằm giúp học sinh tiếp cận được những thành tựu khoa học - công nghệ tiên tiến và bước đầu sáng chế những máy móc, thiết bị từ những vật liệu tái chế. Thông qua hoạt động này, học sinh được làm quen với việc nghiên cứu khoa học, tạo cho các em sự say mê, tìm tòi, kích thích học tập tốt hơn đồng thời hình thành ở các em đức tính cần, kiệm và kỹ năng tự khẳng định mình. Hình 3e: Lớp học tìm hiểu thảo luận về NCKH STEM - Tổ chức ngày hội tuyển sinh, tư vấn nghề nghiệp: Đây là một hoạt động giáo dục hướng nghiệp thể hiện quyết tâm phát triển giáo dục và đào tạo phải gắn với nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội; chủ động, tích cực hội nhập quốc tế để phát triển giáo dục và đào tạo, đồng thời giáo dục và đào tạo phải đáp ứng yêu cầu hội 14
nhập quốc tế để phát triển đất nước. Học sinh trung học phổ thông phải tiếp cận nghề nghiệp và chuẩn bị cho giai đoạn học sau phổ thông có chất lượng. Chương trình "Ngày hội tư vấn định hướng nghề nghiệp" của trường THPT DIỄN CHÂU 2 có sự tham gia của các trường Đại học, trung tâm du học, các doanh nghiệp trong lĩnh vực liên kết giáo dục và tuyển dụng nhân lực. Đồng hành trong chương trình còn có sự hiện diện của một số số cựu học sinh trưởng thành và các bậc cha mẹ học sinh. Ngày 16/4/2023, tại trường THPT DIỄN CHÂU 2 đã tổ chức chương trình Ngày hội tư vấn hướng nghiệp, tuyển sinh giáo dục nghề nghiệp năm 2023 với chủ đề “Khơi lên khát vọng, thắp lửa đam mê, lựa chọn đường đi đúng đắn”. Ngày hội nhằm tuyên truyền, tư vấn hướng nghiệp, tư vấn tuyển sinh, việc làm để nâng cao nhận thức của học sinh khối 11, 12 về giáo dục nghề nghiệp; định hướng cho các em có sự lựa chọn nghề nghiệp phù hợp; Tạo điều kiện thuận lợi cho các cơ sở giáo dục nghề nghiệp; Doanh nghiệp tiếp cận các em học sinh phổ thông để giới thiệu, tuyên truyền, tư vấn chọn ngành chọn nghề ngay tại ngày hội; Tạo điều kiện cho các em học sinh được tìm hiểu, trải nghiệm về nghề nghiệp ngay tại nơi tư vấn; Nâng cao hiệu quả công tác phân luồng học sinh sau tốt nghiệp THPT vào học giáo dục nghề nghiệp theo Quyết định số 522/QĐ-TTg ngày 14/5/2018 của Thủ tướng Chính phủ; Kế hoạch số 2799/KH-UBND ngày 25/6/2019 của UBND tỉnh triển khai thực hiện Quyết định số 522/QĐ-TTg ngày 14/5/2018 của Thủ tướng Chính phủ về Phê duyệt Đề án “Giáo dục hướng nghiệp và định hướng phân luồng học sinh trong giáo dục phổ thông giai đoạn 2018 - 2025 trên địa bàn tỉnh Nghệ An ”. Hình 4: Ngày hội tư vấn và TS 2024 tại trường Trong chương trình Ngày hội, các em học sinh, phụ huynh học sinh và người lao động đến thăm quan và trực tiếp được tư vấn về nghề nghiệp, việc làm tại các gian tư vấn của các trường, doanh nghiệp, gồm các hoạt động như: Giới thiệu về hoạt động của cơ sở sở mình; giới thiệu về ngành nghề đào tạo; trình độ đào tạo; hình thức đào tạo; trình diễn kỹ năng nghề nghiệp; xem các Video clip mô phỏng 15