Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Một số biện pháp nâng cao chất lượng tiết sinh hoạt lớp nhằm phát triển phẩm chất và năng lực cho học sinh trung học phổ thông

Chia sẻ: Ngaynangmoi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:40

Thêm vào BST

Báo xấu

33
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích của sáng kiến là khi công tác chủ nhiệm được làm tốt thì bản thân người giáo viên chủ nhiệm có nhiều điều kiện để hoàn thành công tác chuyên môn và kiêm nhiệm của mình, các giáo viên bộ môn có thể thực hiện công tác dạy học nhẹ nhàng hiệu quả hơn, học sinh lớp chủ nhiệm được trang bị kiến thức, kỹ năng sống thực tế và nuôi dưỡng tinh thần để học tập và rèn luyện tốt nhất, nhà trường hoàn thành tốt nhiệm vụ mà chương trình giáo dục yêu cầu, đáp ứng được kỳ vọng của đông đảo phụ huynh học sinh.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Một số biện pháp nâng cao chất lượng tiết sinh hoạt lớp nhằm phát triển phẩm chất và năng lực cho học sinh trung học phổ thông

Phần I. Đặt vấn đề 1.1. Lý do chọn đề tài Trong thời đại thông tin bùng nổ, phát triển vượt bậc của khoa học công nghệ, đời sống tâm lý của con người cũng không ngừng thay đổi và ngày càng diễn biến phức tạp. Việc học tập và rèn luyện của học sinh phổ thông hiện nay cũng phong phú và đa dạng. Trước những đòi hỏi từ phía gia đình, nhà trường và xã hội đã tạo ra cho các em nhiều áp lực tương đối nặng nề, nhiều học sinh quá căng thẳng, mệt mỏi, chán nản trong sinh hoạt và học tập, dẫn đến tình trạng bị stress học đường. Trong thực tế vào các tiết sinh hoạt của lớp hàng tuần nhiều em học sinh thường không thích thú, cảm giác lo sợ và thậm chí rất chán nản, mệt mỏi. Vậy nguyên nhân vì sao? Và làm như thế nào để hạn chế điều đó? Trong các giờ sinh hoạt lớp người giáo viên chủ nhiệm là người tổ chức, bao quát, giải quyết và chịu mọi trách nhiệm về tất cả các vấn đề liên quan đến tập thể lớp. Chính vì thế hiệu quả và không khí của các tiết sinh hoạt lớp phụ thuộc rất nhiều vào cách thức và phương pháp của người giáo viên chủ nhiệm. Một trong những yêu cầu của các trường trung học phổ thông, đó là xây dựng tập thể lớp vững mạnh và đoàn kết, đó cũng là nhiệm vụ quan trọng của người giáo viên làm công tác chủ nhiệm lớp. Một tập thể lớp vững mạnh sẽ là động lực thúc đẩy mọi hoạt động giáo dục khác, nhất là hoạt động dạy và học của nhà trường. Giáo dục học sinh phát triển toàn diện luôn là niềm trăn trở cho nhiều bậc lãnh đạo và giáo viên của mỗi nhà trường phổ thông. Việc kết hợp thật tốt vào việc xây dựng nội dung tiết sinh hoạt lớp theo chương trình đổi mới, chú trọng rèn luyện và phát triển 5 phẩm chất và 10 năng lực cho học sinh, nếu làm tốt sẽ giúp các em không chỉ phát triển về mặt lý thuyết mà còn rất hiệu quả về mặt thực hành, góp phần rất lớn cho việc phát triển toàn diện cho học sinh trung học phổ thông. Rút kinh nghiệm trên 20 năm dạy học và làm công tác chủ nhiệm của mình, bản thân tôi có rất nhiều trăn trở và xin được chia sẻ qua bản sáng kiến với tên đề tài là: “Một số biện pháp nâng cao chất lượng tiết sinh hoạt lớp nhằm phát triển phẩm chất và năng lực cho học sinh trung học phổ thông”. Những điểm mới trong đề tài của tôi là: 1. Thiết kế được một số biện pháp nâng cao hiệu quả tiết sinh hoạt lớp nhằm phát triển phẩm chất và năng lực cho học sinh. 2. Đề xuất được quy trình hợp lý để tổ chức hiệu quả tiết sinh hoạt lớp nhằm phát triển phẩm chất và năng lực cho học sinh. 3. Thiết kế và minh họa được một số tình huống chủ điểm có thể lồng ghép nội dung vào tiết sinh hoạt lớp nhằm phát triển phẩm chất và năng lực cho học sinh. 1
4. Xây dựng các tiêu chí đánh giá hiệu quả giáo dục học sinh qua các hoạt động của tiết sinh hoạt lớp. 1.2. Mục đích của sáng kiến Khi công tác chủ nhiệm được làm tốt thì bản thân người giáo viên chủ nhiệm có nhiều điều kiện để hoàn thành công tác chuyên môn và kiêm nhiệm của mình, các giáo viên bộ môn có thể thực hiện công tác dạy học nhẹ nhàng hiệu quả hơn, học sinh lớp chủ nhiệm được trang bị kiến thức, kỹ năng sống thực tế và nuôi dưỡng tinh thần để học tập và rèn luyện tốt nhất, nhà trường hoàn thành tốt nhiệm vụ mà chương trình giáo dục yêu cầu, đáp ứng được kỳ vọng của đông đảo phụ huynh học sinh. Xây dựng tập thể lớp vững mạnh là mong mỏi của hầu hết các giáo viên chủ nhiệm lớp, tuy nhiên có người thì khéo léo có người thì không, cách thức thì mỗi người mỗi kiểu, chủ yếu là tự học, người đi trước bày cho người đi sau, người nhiều kinh nghiệm bày cho người đi trước... Chính vì thế, những chia sẻ về công tác chủ nhiệm lớp thực sự rất cần thiết cho nhiều đồng nghiệp trong và ngoài nhà trường tham khảo và học tập. 1.3. Phương pháp nghiên cứu a) Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận và thực tiễn Thu thập, phân tích, tổng hợp và khái quát hóa các thông tin lý luận để xây dựng cơ sở lý luận của đề tài. Thu thập các thông tin thực tiễn để xây dựng cơ sở thực tiễn của đề tài như: Phương pháp điều tra, phương pháp tổng kết kinh nghiệm giáo dục, phương pháp khảo nghiệm, thử nghiệm. b) Phương pháp thống kê toán học Phần II. Nội dung nghiên cứu 2.1. Cơ sở lý luận và thực tiễn Giáo viên chủ nhiệm là người chịu trách nhiệm thực hiện mọi quyết định quản lý của hiệu trưởng đối với tập thể lớp và các thành viên trong lớp. Giáo viên chủ nhiệm là người vạch kế hoạch, tổ chức cho lớp mình thực hiện các chủ đề theo kế hoạch và theo dõi, đánh giá việc thực hiện của các học sinh của lớp. Giáo viên chủ nhiệm cần phải biết phối hợp với các giáo viên bộ môn, chỉ huy quản lý học sinh trong lớp học tập, lao động và công tác. Giáo viên chủ nhiệm cũng là người phối hợp với các tổ chức, đoàn thể trong trường, trong đó quan hệ nhiều ở cấp trung học phổ thông là đoàn thanh niên, chi đoàn giáo viên, hội cha mẹ học sinh, để làm tốt công tác dạy - học, giáo dục học sinh trong lớp mình phụ trách. Nếu giáo viên chủ nhiệm giỏi, có kinh nghiệm trong chuyên môn thì chắc chắn sẽ tạo được kết quả tốt, nhưng ngược lại giáo viên chủ nhiệm lạm quyền, thiếu kinh nghiệm thì hiệu quả giáo dục không cao. Chính vì vậy bản thân người giáo viên 2
chủ nhiệm cần nắm vững điều lệ trường phổ thông, những quy định về nhiệm vụ và quyền hạn của người giáo viên chủ nhiệm. Mới đây, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ban hành Điều lệ trường trung học cơ sở và trung học phổ thông tại Thông tư 32 năm 2020, có hiệu lực từ ngày 01/11/2020. Trong đó có nhiều nội dung mới đáng chú ý liên quan đến học sinh, giáo viên, khiến công tác giáo dục học sinh có nhiều thay đổi. Chính vì thế giáo viên chủ nhiệm lớp cần nghiên cứu kỹ nội dung để có những phương pháp phù hợp với việc giáo dục nhân cách cho học sinh. Tiết sinh hoạt lớp là thời gian để giáo viên chủ nhiệm tổng kết các hoạt động của tuần vừa qua và phổ biến kế hoạch của tuần tới, tuyên dương những học sinh có nhiều điểm tốt hoặc hoạt động năng nổ, đồng thời phê bình và xử lý các học sinh vi phạm nội quy trong tuần. Tuy nhiên mọi vấn đề xảy ra không phải chỉ có giáo viên chủ nhiệm mới giải quyết được, mà sức mạnh thực sự của tiết sinh hoạt lớp còn phụ thuộc vào sự đóng góp, nhiệt tình của mọi thành viên trong lớp. Tất cả học sinh cần được giáo viên chủ nhiệm trao quyền, các em cần được nói, được hỏi, được nhận xét, được phán xét và được tôn trọng. Mỗi tiết sinh hoạt lớp là một cơ hội để tập thể lớp cùng giải quyết, cùng sẻ chia các vấn đề và cuối cùng sẽ thúc đẩy chính học sinh học hỏi, khám phá những điểm mạnh, điểm yếu của bản thân mình và bạn bè. Khi học sinh và giáo viên có thể nói lên ý kiến và suy nghĩ trong một bầu không khí công bằng và được tôn trọng, chính học sinh sẽ nhận ra trong lớp học của mình, chúng được nắm quyền sở hữu, quyền quyết định và tự hào về điều đó. Khi bản thân học sinh thấy mình có giá trị, có tiếng nói sẽ tự biết mình cần phải sống có trách nhiệm, để bảo vệ danh dự của tập thể và mọi người. Như vậy việc tổ chức thành công các tiết sinh hoạt lớp, ngoài nhiệm vụ quản lý lớp học tốt mà còn có nhiệm vụ góp phần giáo dục nhân cách cho học sinh. Chính vì thế, việc tổ chức tiết sinh hoạt lớp có hiệu quả sẽ mang lại nhiều lợi ích cho cả giáo viên, học sinh và nhà trường. Căn cứ Luật Giáo dục số 43/2019/QH14 ngày 14 tháng 6 năm 2019; Căn cứ Nghị định số 69/2017/NĐ-CP ngày 25 tháng 5 năm 2017 của Chính phủ quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Bộ Giáo dục và Đào tạo; Theo đề nghị của Vụ trưởng Vụ Giáo dục Chính trị và Công tác học sinh, sinh viên; Tháng 8 năm 2020 Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ban hành dự thảo Thông tư Quy định về khen thưởng và kỉ luật đối với học sinh trong các cơ sở giáo dục phổ thông, nhằm mục đích tạo động lực để học sinh rèn luyện, tu dưỡng bản thân, phấn đấu vươn lên trong học tập và trong cuộc sống. Bên cạnh đó còn phòng ngừa và ngăn chặn các hành vi vi phạm nội quy, quy định của nhà trường, pháp luật của Nhà nước; giáo dục, giúp đỡ để học sinh chủ động, tự tin điều chỉnh hành vi, sửa chữa khuyết điểm, tăng cường tính chủ động, tích cực trong thực hiện các quy định về quyền, nghĩa vụ và trách nhiệm của học sinh; góp phần xây dựng trường học an toàn, lành mạnh, thân thiện, phòng, chống bạo lực học đường và giữ vững kỷ cương, nền nếp trong nhà trường. 3
Phẩm chất và năng lực là hai thành phần chủ yếu cấu thành nhân cách con người. Sự hình thành và phát triển nhân cách của mỗi cá nhân chịu ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố: di truyền, môi trường, giáo dục và hoạt động cá nhân. Những năm gần đây Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ban hành chương trình giáo dục phổ thông mới theo định hướng phát triển phẩm chất và năng lực học sinh. Theo đó, 5 phẩm chất chủ yếu gồm: Yêu nước, nhân ái, chăm chỉ, trung thực, trách nhiệm. 10 năng lực chung, đặc thù gồm: Tự chủ và tự học; giao tiếp và hợp tác; giải quyết vấn đề và sáng tạo; ngôn ngữ; tính toán; khoa học; công nghệ; tin học; thẩm mỹ; thể chất. Mục tiêu Chương trình giáo dục THPT là giúp học sinh tiếp tục phát triển những phẩm chất, năng lực cần thiết đối với người lao động, ý thức và nhân cách công dân, khả năng tự học và ý thức học tập suốt đời, khả năng lựa chọn nghề nghiệp phù hợp với năng lực và sở thích, điều kiện hoàn cảnh của bản thân để tiếp tục học lên, học nghề hoặc tham gia cuộc sống lao động. Thực tế cho thấy thông qua tiết sinh hoạt lớp, chúng ta có thể hình thành và phát triển toàn diện cho các em học sinh các phẩm chất và năng lực mà chương trình giáo dục phổ thông mới chú trọng, và một trong những hướng "kịch bản" tổ chức tiết sinh hoạt lớp, đó là tăng tính chủ động của học sinh, nâng cao vai trò của tập thể lớp. Qua những hoạt động trong các tiết sinh hoạt lớp các em được rèn luyện các kỹ năng cơ bản như kỹ năng hoạt động tập thể, kỹ năng giao tiếp, kỹ năng tự quản, kỹ năng nhận xét đánh giá,… qua đó sẽ giúp các em hiểu biết về tập thể, vai trò của cá nhân và tập thể, đồng thời cung cấp cho các em những thông tin cần thiết và đa dạng của đời sống xã hội, giúp các em phát triển các phẩm chất và năng lực của mình, góp phần thúc đẩy các em học tập và rèn luyện tiến bộ về mọi mặt. 2.2. Thực trạng Hiện nay công tác chủ nhiệm lớp còn chưa được chú ý đến, nhiều giáo viên chỉ chú tâm vào bồi dưỡng chuyên môn và xem nhẹ công tác chủ nhiệm, nhiều giáo viên mặc dù có quan tâm đến nhưng lại thiếu kinh nghiệm cũng như phương pháp. Bên cạnh đó vẫn còn nhiều giáo viên chủ nhiệm chưa thấy hết được vị trí và chức năng của mình. Cho nên việc tổ chức các tiết sinh hoạt lớp hàng tuần còn chưa mang lại nhiều hiệu quả. Nhiều giáo viên chủ nhiệu tổ chức tiết sinh hoạt lớp còn qua loa, nội dung nghèo nàn, hình thức đơn điệu, không khí nặng nề,... Học sinh còn thiếu tính tự giác, chưa chủ động và thiếu kỹ năng,... Vì thế các tiết sinh hoạt lớp thường diễn ra đơn điệu, hiệu quả không cao. Mặt khác các tài liệu về công tác chủ nhiệm và cách thức tổ chức các tiết sinh hoạt lớp còn chưa nhiều và chưa được kiểm định, các buổi tập huấn, đào tạo về các vấn đề này còn hạn chế và thiếu sự đồng bộ. Hiện nay với thời đại công nghệ bùng nổ thông tin, hiện tượng học sinh trung học phổ thông vi phạm nội quy ngày càng tăng và diễn biến phức tạp. Công tác giáo dục học sinh cũng có nhiều thay đổi, có những quy định đã không phù hợp và bị bãi bỏ. Thực tế nhiều giáo viên không mang lại hiệu quả trong việc giáo 4
dục và nhiều học sinh cũng không tiến bộ trong việc tu dưỡng đạo đức của bản thân mình. Thực tế trong lớp mà tôi chủ nhiệm vẫn còn học sinh chưa tự giác trong học tập, còn sử dụng điện thoại làm việc riêng trong giờ học, vẫn còn học sinh bị nhắc nhở vi phạm an toàn giao thông, thỉnh thoảng có học sinh xích mích gây gổ với nhau, nhiều học sinh thay đổi tâm sinh lý dẫn đến yêu đương công khai, táo bạo. Trong trường học mà tôi công tác, gần đây học sinh vi phạm nội quy cũng rất nhiều và đa dạng. Hàng tuần, Ban Giám hiệu, hội phụ huynh học sinh và giáo viên của trường rất quan tâm và xử lý rất hiệu quả các trường hợp vi phạm của học sinh. Các học sinh vi phạm về an toàn giao thông, vi phạm về sử dụng mạng xã hội, vi phạm vì xích mích đánh nhau,... đều được giáo dục hợp lý và sửa đổi. Nhiều học sinh chưa vi phạm nhưng được giáo dục, uốn nắn từ đầu nên không vi phạm và ngày càng trở nên ngoan ngoãn, chăm chỉ học tập và rèn luyện, mục tiêu hình thành phẩm chất và năng lực của các em ngày càng thể hiện rõ nét. Gần đây nhất vào sáng 30/11/2020, em N.T.N.Y (ngụ ấp 2, xã Vĩnh Xương, TX.Tân Châu, tỉnh An Giang) bị ngất xỉu tại khu vực nhà vệ sinh của trường vì đã uống thuốc tự tử. Sau đó, Y. được đưa đến Bệnh viện Nhật Tân (TP. Châu Đốc) cấp cứu và điều trị. Đến chiều ngày 3/12/2020 thì Y. được chuyển đến Bệnh viện Nhi đồng 2 để điều trị. Theo giấy chứng nhận điều trị của Bệnh viện Nhật Tân (TP. Châu Đốc), chẩn đoán bệnh của Y. khi nhập viện là: cố tình tự đầu độc bằng salbutamol, hạ đường huyết, trào ngược dạ dày thực quản, đau đầu. Theo người nhà của Y., nguyên nhân từ việc em không tham gia học phụ đạo đủ 5 môn học có thu tiền theo quy định của trường, mà chỉ học 1 môn tiếng Anh mà em yếu nhất. Đồng thời, quá trình học em cũng bị giáo viên chủ nhiệm, giáo viên bộ môn thường nhắc nhở về việc mặc áo dài mỏng,... Sau đó, Y. dùng điện thoại ghi âm cô giáo chủ nhiệm bị phát hiện. Kết quả, nhà trường xử lý cấm túc trong 2 tuần, phải vào lớp sớm để các cô giáo dạy quy tắc ứng xử, lao động. Trường đã thông báo nêu tên Y. dưới cờ trước toàn trường khiến nữ sinh này uất ức viết thư tuyệt mệnh và uống thuốc tự tử trong khu nhà vệ sinh của trường. Từ câu chuyện nữ sinh lớp 10 tự tử ở An Giang, toàn xã hội hiện nay rất quan tâm và có rất nhiều ý kiến. Bản thân tôi cũng suy nghĩ nhiều và cũng rất xót xa. Tôi xin được trích dẫn một số ý kiến với hy vọng những người làm giáo dục có thể lồng ghép vào nội dung giáo dục của mình, đặc biệt những người làm quản lý giáo dục như giáo viên chủ nhiệm lớp, đoàn thanh niên,… với mục đích làm sao để đem đến một môi trường học đường an toàn cho các em, giúp các em phát triển ngày càng toàn diện. Theo tác giả Trần Lê Hiếu Hạnh – Cử nhân báo chí và truyền thông, Thạc sĩ văn hóa học viết trên báo Thế giới & Việt Nam ngày 14/12/2020, tác giả cho rằng dạy chữ cần đi đôi với dạy người, ngoài truyền thụ kiến thức còn phải dạy các em cách bày tỏ quan điểm cá nhân cũng như biết bảo vệ mình, có kỹ năng vượt qua những tình huống gặp phải trong cuộc sống. Theo PGS.TS Trần Thành Nam, Chủ nhiệm khoa Các khoa học giáo dục, Đại học Giáo dục (Đại học Quốc gia Hà Nội) viết trên báo Dân trí ngày 9/12/2020, ông cho 5
rằng không nên dựa trên sự đau đớn, nhục nhã, sợ hãi của học sinh để giáo dục các em. Cũng theo chuyên gia này, chúng ta có rất nhiều cách thức không trừng phạt mà vẫn giúp trẻ vào kỷ luật tích cực như khen thưởng, chú ý vào điểm mạnh, hành vi tốt của đứa trẻ, nói một cách thông thường là làm gương, lấy cái đẹp để dẹp cái xấu. Qua một số ý kiến được nêu ở trên, chúng ta cũng phần nào hình dung được bức tranh mô tả thực trạng của việc giáo dục kỹ năng sống cho học sinh các trường THPT. Và để giải quyết vấn đề đó đòi hỏi sự thay đổi rất nhiều từ giáo viên chủ nhiệm và cách thức, nội dung của các tiết sinh hoạt lớp. 2.3. Các biện pháp đã tiến hành để giải quyết vấn đề 2.3.1. Hình thành kế hoạch chủ nhiệm lớp Từ khi được phân công chủ nhiệm, giáo viên phải dự kiến công tác chủ nhiệm lớp: phải nắm kế hoạch và chương trình giáo dục chung của nhà trường, khảo sát tình hình lớp được phân công chủ nhiệm, đặt ra các yêu cầu trọng điểm cho từng giai đoạn của cả năm học, phác thảo kế hoạch chủ nhiệm và xây dựng các chỉ tiêu cần đạt. Xây dựng đội ngũ cán bộ tự quản của lớp: các em học sinh trung học phổ thông được tuyển từ nhiều trường cấp 2, nhiều địa bàn, nên rất khó để chọn đúng nguồn cán bộ lớp, giáo viên cần tạo ra nhiều hoạt động đầu năm để các em thể hiện được bản thân, đồng thời thông qua một số kênh thông tin khác để chọn ra các em có ý thức, năng nổ, nhiệt tình, có năng lực giao tiếp, điều hành, học tập khá tốt,... để có thể thay mặt giáo viên chủ nhiệm điều hành nhiều lĩnh vực khác nhau của tập thể lớp. Kết hợp nhiều lực lượng giáo dục để hỗ trợ cho tập thể lớp: thường xuyên phối hợp với giáo viên bộ môn, tổ chức đoàn thanh niên, hội cha mẹ học sinh,... nhằm tổ chức tốt các hoạt động dạy và học hiệu quả, trong đó có việc tổ chức tốt các tiết sinh hoạt cuối tuần của lớp. 2.3.2. Các phương pháp nâng cao hiệu quả tiết sinh hoạt lớp Để nâng cao hiệu quả và tạo hứng thú cho tiết sinh hoạt lớp, nội dung của tiết học không chỉ tổng kết tuần đã qua, phổ biến kế hoạch tuần tới, khen thưởng và phê bình học sinh, mà nội dung của tiết sinh hoạt lớp cần linh hoạt, đa dạng và hấp dẫn. Nên để học sinh tự điều hành giờ sinh hoạt lớp thông qua sự quan sát và tiếp sức của giáo viên chủ nhiệm lớp. Có thể biến tiết sinh hoạt lớp thành các buổi hội thảo nhỏ, các buổi biểu diễn văn nghệ hay tổ chức các trò chơi giáo dục... Cũng có thể xem tiết sinh hoạt lớp là nơi chia sẻ kinh nghiệm học tập hoặc kinh nghiệm sống của các em học sinh. Chuẩn bị cho tiết sinh hoạt lớp: Giáo viên chủ nhiệm nắm nội dung tình hình dạy và học của nhà trường, tiến hành họp ban cán sự lớp để thống nhất mục 6
tiêu, hình thức tổ chức, phương pháp, tài liệu,... phân công các công việc và giải quyết các vướng mắc cần tranh luận. Cụ thể như sau: Họp ban cán sự lớp: Trước giờ sinh hoạt lớp (có thể là một buổi hay một ngày) tùy theo tình hình và khả năng tổng hợp của giáo viên nên có cuộc họp ban cán sự lớp trước. Buổi họp này rất quan trọng và cần thiết để giáo viên chủ nhiệm nắm tình hình đã thực hiện được và đã diễn ra trong tuần; chia sẻ những khó khăn trước với các cán sự lớp, thống nhất cách thức giải quyết những vướng mắc, thống nhất những định hướng, cách thức khắc phục và hướng phát triển cho tuần học sau. Qua buổi họp này, giáo viên chủ nhiệm và ban cán sự lớp xác định mục tiêu cho buổi sinh hoạt; đề ra được những hình thức tổ chức, phương pháp cần vận dụng,… cho những cuộc trò chuyện, trao đổi, tranh luận trong buổi sinh hoạt. Phân công các công việc: Lớp trưởng điều hành chung, thư ký ghi biên bản, trưởng ban hoạt động tập thể, các tổ trưởng, bí thư chi đoàn, lớp phó học tập, lớp phó lao động, văn thể, thủ quỹ,… Xác định mục tiêu tiết sinh hoạt: Thống kê những việc đã thực hiện tốt để khen ngợi, tạo động lực, đồng thời phân tích và chỉ ra được nguyên nhân của những tồn tại trong tuần; những vướng mắc nào cần phải được tháo gỡ và trao đổi thảo luận tìm ra cách thức tháo gỡ. Trên cơ sở những hoạt động của tuần trước và tình hình thực tế cần thực hiện của tuần sau, cán sự lớp cùng các thành viên trao đổi bàn bạc những công việc cần thực hiện trong tuần tới, cần có sự biểu quyết sau khi được tập thể cân nhắc, lựa chọn cùng thống nhất. Xác định kĩ năng cần rèn luyện trong tuần sau; từ kĩ năng này kết hợp tuyên truyền theo chủ điểm tháng để giúp các em nâng cao nhận thức, hiểu biết thêm những sự kiện, những tấm gương,… khơi dậy lòng ham thích, đam mê và tự hào truyền thống dân tộc. Lựa chọn phương pháp và hình thức tổ chức: Tùy theo tình hình thực tế của lớp của trường và những sự việc đã diễn ra mà giáo viên chủ nhiệm lựa chọn phương pháp để vận dụng phù hợp cho từng đối tượng, từng vụ việc cụ thể. Có thể vấn đáp, trao đổi, đàm thoại, nhắc nhở, khiển trách, nêu gương… Tiết sinh hoạt lớp cũng không nên cứng nhắc mà cần được lựa chọn thay đổi sao cho mới lạ, hấp dẫn. Điều này phải tùy thuộc vào nội dung của tiết sinh hoạt, có thể tổ chức tiết sinh hoạt lớp thông qua các hội thảo nhỏ, biểu diễn văn nghệ hay tổ chức các trò chơi... Cũng có thể xem tiết sinh hoạt lớp là nơi chia sẻ kinh nghiệm học tập hoặc kinh nghiệm sống của các em học sinh kết hợp với những hoạt động ngoại khóa của lớp. Ở phần tổ chức sinh hoạt lớp thường có 2 phần được lồng ghép vào nhau, phần thứ nhất có kịch bản tương đối giống nhau, đó thường là báo cáo nhận xét của ban cán sự lớp, của giáo viên chủ nhiệm về các vấn đề của lớp như nền nếp, học tập, lao động vệ sinh, công tác đoàn, các vi phạm đã xảy ra trong tuần và kế hoạch của tuần kế tiếp… Phần thứ hai có kịch bản tương đối linh hoạt, đó là phần sinh hoạt tập thể và ngoại khóa của lớp, phần này có thể là văn nghệ, hội thảo, câu lạc bộ, sinh hoạt chi đoàn,… Để tổ chức tốt phần thứ hai, giáo viên chủ nhiệm cần 7
phải dày công chuẩn bị và đào tạo ban hoạt động tập thể. Phải hướng dẫn các thành viên trong ban biết cách điều hành, biết sử dụng các nguồn tài nguyên, tài liệu và lựa chọn hình thức phù hợp với nội dung các chủ điểm. Các hình thức tổ chức hoạt động tập thể có thể sử dụng như trò chơi, thảo luận, biểu diễn, xem phim, chia sẻ… 2.3.3. Quy trình hợp lý để tổ chức hiệu quả tiết sinh hoạt lớp Cho dù có lựa chọn hình thức tổ chức tiết sinh hoạt như thế nào, chúng ta cũng nên tiến hành theo quy trình cụ thể. Chẳng hạn với đề xuất các bước như sau: Bước 1. Chuẩn bị + Họp ban cán sự lớp: giáo viên chủ nhiệm củng ban cán sự lớp trao đổi, thống nhất nội dung, cách thức tiết sinh hoạt trong cuộc họp ban cán sự, có thể quy định vào đầu giờ ngày thứ 6 hoặc cuối buổi học ngày thứ 6. + Thảo luận tổ, nhóm: Các tổ trưởng, bí thư chi đoàn, các lớp phó thảo luận thống nhất với lớp trưởng các nội dung như: những hạn chế và cách khắc phục tuần qua, nêu gương và phát huy những mặt mạnh, điều chỉnh nội quy lớp học, những nội dung phát sinh trong tuần và biện pháp thực hiện kế hoạch tuần tới. Bước 2. Tổ chức sinh hoạt lớp: Học sinh tự thực hiện theo hình thức tự quản có sự tiếp sức của giáo viên chủ nhiệm. + Ổn định lớp, nêu mục đích, lý do: Giáo viên chủ nhiệm thông qua các nội dung cần trao đổi thảo luận, thống nhất được ban cán sự cùng với giáo viên chủ nhiệm trao đổi, sắp xếp. Giáo viên chủ nhiệm làm nhiệm vụ trợ giúp và ra quyết định khi cần thiết. Lớp trưởng tự quản lớp và thực hiện theo trình tự đã định. + Lớp trưởng điều hành lớp: - Tổ trưởng/phó báo cáo hoạt động của tổ trong tuần vừa qua, đề xuất những học sinh được tuyên dương và học sinh cá biệt. - Lớp trưởng bổ sung các vấn đề còn tồn tại trong tuần, tình hình học tập, học tập, lao động, vệ sinh,.. Đánh giá kết quả chung của tuần này với tuần trước, nền nếp, ý thức, thái độ học tập, ý thức rèn luyện đạo đức, sửa chữa khuyết điểm, vắng học, chào cờ, ngoại khóa, biện pháp, phương hướng tuần tới, ý kiến đề xuất... - Bí thư Chi đoàn báo cáo kết quả thực hiện các hoạt động phong trào trong tuần qua, triển khai kế hoạch, các hoạt động phong trào trong tuần tới. + GVCN điều hành lớp: - GVCN nhận xét, đánh giá và phương hướng tuần tới: Ưu điểm, khuyết điểm, biểu dương những học sinh tích cực trong tuần, phê bình và đưa ra giải pháp, biện pháp, hình thức xử lý, học sinh gặp khó khăn trong cuộc sống, trong học tập, định hướng các hoạt động trong tuần tới, đề xuất. 8
Bước 3. Tổ chức hoạt động giáo dục: Giáo viên chủ nhiệm có thể tổ chức các hoạt động giáo dục sau đây: 1) Tổ chức hoạt động giáo dục theo chủ đề: GVCN tổ chức cho học sinh sinh hoạt tập thể theo chủ đề, thông qua các hoạt động nhằm giáo dục các em các nội dung cần thiết như kỹ năng sống, an toàn giao thông, sử dụng mạng xã hội, bạo lực học đường, tình bạn, tình yêu,… 2) Tổ chức hoạt động giáo dục gắn với tình hình lớp(nếu có): gặp riêng các cá nhân học sinh để khen ngợi, khích lệ đồng thời nhắc nhở, chỉnh sửa, đôn đốc khắc phục những khuyết điểm (nếu có) hoặc phối hợp với các lực lượng như giáo viên bộ môn, đoàn thanh niên, chi hội phụ huynh để giáo dục các học sinh có biểu hiện bất thường. 2.3.4. Một số “kịch bản” có thể triển khai hoạt động giáo dục trong tiết sinh hoạt lớp Nâng cao vai trò của tập thể lớp, tăng tính chủ động của học sinh là một trong những hướng thay đổi giờ sinh hoạt lớp. Giờ sinh hoạt lớp sẽ trở thành những trò chơi tập thể mang ý nghĩa giáo dục. 1. Sinh hoạt lớp với trò chơi: Một trong những trò chơi hay được sử dụng có hiệu quả trong giờ sinh hoạt lớp là trò "Thể hiện mong muốn". Giáo viên chuẩn bị một hộp không có nắp đậy, một tờ giấy A0 và một cây bút dạ. Tất cả các học sinh trong lớp cầm bút chuẩn bị viết ra trên mảnh giấy trắng điều mình mong muốn. Trong vòng 5 phút, các em học sinh làm việc độc lập và nói lên những điều mình hi vọng sẽ đạt được và cả những điều mà mình quan tâm đến, viết ra những mong muốn riêng của mình về một môn học hoặc một hoạt động nào đó. Giáo viên yêu cầu lớp trưởng thu lại tất cả những mảnh giấy này để lẫn vào hộp, sau đó yêu cầu mỗi học sinh chọn ra một mảnh giấy trong hộp và đọc lên những mong muốn, hi vọng, quan tâm cho học sinh cả lớp cùng nghe. Giáo viên chủ nhiệm chọn một học sinh lên dùng bút dạ viết ra những thông tin đó lên giấy A0 treo sẵn trên bảng. Giáo viên chủ nhiệm tổng hợp lại những mong muốn, suy nghĩ, tâm tư và nguyện vọng của các học sinh. Từ đó giáo viên đưa ra lời nhận xét về những điều mà các em đang cần và đang quan tâm, những mơ ước và hoài bão của các em học sinh. Với trò chơi này, học sinh được mạnh dạn nêu lên những suy nghĩ, mong muốn của mình, giáo viên cũng có cơ hội thấu hiểu học sinh, từ đó đề ra biện pháp dạy học và giáo dục phù hợp. Tuy nhiên, giáo viên không nên sa đà vào việc tổ chức các trò chơi mang tính giải trí đơn thuần, sẽ làm sai lệch mục đích của việc lồng ghép nội dung giáo dục trong giờ sinh hoạt. Giáo viên phải chuẩn bị trước và tham khảo thêm các trò chơi cho phù hợp, thay đổi phương thức sinh hoạt lẫn nội dung. 9
Việc tổ chức trò chơi cũng gây ảnh hưởng lớp kế bên vì lớp ồn ào. Vì vậy nhà trường cần tổ chức tiến hành sinh hoạt đồng thời tất cả các lớp và hãy chấp nhận sự ồn ào có định hướng chứ không phải ồn ào mất trật tự. 2. Xem phim trong sinh hoạt lớp: Những phim ngắn có nhiều ý nghĩa giáo dục, giáo viên tùy vào mục đích của giờ sinh hoạt có thể chọn chiếu một phim phù hợp với bối cảnh thực tế. Ví dụ, khi chiếu phim “Câu chuyện chiếc bình nứt”, giáo viên có thể đặt câu hỏi: Sự khiếm khuyết có giá trị không? Hình ảnh chiếc bình nứt tượng trưng cho ai trong cuộc sống? Trong cuộc sống, khi gặp những khiếm khuyết của bản thân hay của người khác, chúng ta thường làm gì? Ai sẽ đóng vai trò "người gánh nước" trong cuộc sống của bạn? Em có suy nghĩ gì về việc chọn nghề liên quan đến khiếm khuyết của bản thân? Các học sinh suy nghĩ, thảo luận, đưa ra câu trả lời cho tất cả các câu hỏi trên. Giáo viên sẽ phân tích thêm về ý nghĩa của từng đáp án để các em hiểu rõ hơn, từ đó rút ra được bài học cho chính mình và vận dụng vào cuộc sống. Bài học rút ra từ câu chuyện là: Mỗi người trong chúng ta đều có những khuyết điểm riêng biệt. Ai cũng đều là "Chiếc bình nứt" cả. Nhưng chính các vết nứt và khuyết điểm đó của từng người mới khiến cho đời sống chung của chúng ta trở nên ấm áp, thú vị và làm chúng ta hài lòng. Chúng ta phải chấp nhận cá tính của mỗi người trong cuộc sống và tìm cho ra cái tốt trong họ. Phương pháp này đem lại hiệu quả giáo dục rất lớn mà giáo viên không phải mất nhiều thời gian và công sức. Nên lựa chọn sử dụng những bộ phim ngắn gần gũi, liên quan với những kỹ năng sống mà giáo viên đang lựa chọn giáo dục cho các em học sinh. Điều này cực kỳ quan trọng vì nếu chọn sai nội dung thì việc giáo dục sẽ không ăn khớp và không hiệu quả. Mỗi giờ sinh hoạt, không nên chiếu quá nhiều mà cần để thời gian cho học sinh suy nghĩ và thảo luận. 3. Mời phụ huynh đại diện đến dự buổi sinh hoạt lớp: Trong những dịp có các phong trào thi đua quan trọng như chào mừng 8/3, 26/3, 20/10, 20/11, giáo viên chủ nhiệm có thể mời đại diện phụ huynh đến dự buổi sinh hoạt lớp. Qua đó, phụ huynh nắm được các vấn đề của lớp, của trường và đôn đốc con em mình tích cực tham gia học tập và rèn luyện. Với tiết sinh hoạt lớp được tiến hành theo những cách ở trên, học sinh sẽ có hứng thú, tạo không khí lạc quan, đoàn kết và thân ái, từ đó nâng cao được hiệu quả giáo dục đạo đức trong tiết sinh hoạt. Tuy nhiên, muốn tổ chức được các phương pháp trên, giáo viên chủ nhiệm phải nhiệt tình, năng động và ý thức được tầm quan trọng của tiết sinh hoạt lớp. Hình thức và nội dung của tiết sinh hoạt cuối tuần phải phong phú và đa dạng; Tuỳ từng lớp, từng trường, từng địa phương mà có thể triển khai linh hoạt nhằm để phù hợp với đặc điểm của học sinh trường của mình, góp phần giáo dục toàn diện. 10
4. Hoạt động ngoài giờ lên lớp: Để tránh sự căng thẳng, nhàm chán của tiết sinh hoạt lớp, ngoài thái độ nhẹ nhàng, giáo viên chủ nhiệm cần chuẩn bị cho lớp một số tiết mục văn nghệ thư giãn như: Hát, kể chuyện vui, tấu hài, những trò chơi nhỏ... Cũng có thể tổ chức sinh nhật cho học sinh, những bạn có ngày sinh thuộc tháng hoặc tuần đang sinh hoạt thì được tặng quà, đan xen hợp lý, linh hoạt giữa các hoạt động. Giáo viên khi tổ chức hoạt động này có thể linh hoạt lựa chọn các phương pháp tích cực, chẳng hạn như: Phương pháp thảo luận nhóm; phương pháp giải quyết vấn đề, phương pháp diễn đàn; phương pháp tổ chức các hoạt động giao lưu; phương pháp đóng vai; phương pháp giao nhiệm vụ; phương pháp tình huống, phương pháp trò chơi... Bên cạnh đó cũng có thể sử dụng các kỹ thuật day học tích cực nhằm nâng cao chất lượng hoạt động của từng chủ điểm. Khi sử dụng các phương pháp đề cập ở trên, giáo viên chủ nhiệm cần chú ý đến nội dung hoạt đông cụ thể của từng chủ điểm, sao cho phù hợp với tâm lý, lứa tuổi của học sinh. Đối với mỗi lớp có một cách thiết kế tiết sinh hoạt khác nhau. Ví dụ: Đọc sách báo, tạp chí, tác phẩm văn học, bình văn học ...; trao đổi phương pháp học tập, đố vui để học, phương pháp giải các bài tập khó...; sinh hoạt tập thể, thi hùng biện về chủ đề của tháng...; sơ kết các hoạt động trong tháng, trò chơi... 2.3.5. Minh họa một tiết sinh hoạt lớp cụ thể. Sinh hoạt lớp gắn với chủ đề: Tôn trọng sự khác biệt A. Mục tiêu: - Sinh hoạt lớp gắn với giáo dục giá trị sống, sự tôn trọng trong cuộc sống cho học sinh. - Hình thành phẩm chất nhân ái và các kỹ năng tự nhận thức; kỹ năng giao tiếp, kỹ năng quản lí cảm xúc… B. Nội dung: - Đánh giá tình hình lớp trong tuần qua; xây dựng kế hoạch hoạt động trong tuần tới; - Làm rõ khái niệm tôn trọng, ý nghĩa của việc tôn trọng bản thân mình, tôn trọng sự khác biệt của người khác. - Những biểu hiện của việc tôn trọng sự khác biệt; Học cách tôn trọng sự khác biệt của người khác. C. Chuẩn bị: - Học sinh: Ban cán sự lớp, đoàn chuẩn bị nội dung tổng kết tuần và kế hoạch tuần tới; Các tổ trưởng chuẩn bị kế hoạch phân công hoạt động nhóm… 11
- Giáo viên: Chuẩn bị các hoạt động, các tình huống, phương tiện hỗ trợ như phiếu hoạt động nhóm, máy chiếu, tranh ảnh,… D. Tiến trình sinh hoạt: Hoạt động 1: Sinh hoạt lớp HĐTP1: Giới thiệu - Giáo viên chủ nhiệm giới thiệu nội dung của tiết sinh hoạt lớp gồm 2 phần: Phần 1: Tổng kết tuần 27 và kế hoạch tuần 28 Phần 2: Hoạt động giáo dục theo chủ đề. HĐTP2: Phần báo cáo của cán bộ lớp - GVCN giới thiệu lớp trưởng lên báo cáo tình hình tuần qua và kế hoạch tuần tới. - Lớp trưởng giới thiệu và báo cáo phần theo dõi của các tổ trưởng, các lớp phó theo trình tự sau: Phần thứ nhất: Từ kết quả theo dõi của các tổ, của giáo viên dạy, các lớp phó, đề nghị khen các bạn có thành tích cao và chỉ ra các tồn tại của lớp trong tuần. Cụ thể: Khen: Bạn Đức Tài, Hương Trang, Viết Phú đạt điểm cao trong tuần. Khen: Bạn Phan Tú, Thùy Dung chăm chỉ trong học tập, rất sôi nổi xậy dựng bài. Tồn tại: Một số bạn chưa cố gắng trong học tập, bạn Lê Tiến Đạt còn bị giáo viên nhắc nhở làm việc riêng trong giờ Hóa, bạn Văn Mạnh không ghi bài 12
môn Văn. Một số bạn còn chưa thực hiện đúng nội quy: Bạn Kiều Uyên còn đi học chậm vào sáng thứ 2. Bạn Lương Tiến Đạt phù hiệu không có dây đeo. Những bạn vi phạm nội quy ở tuần trước như bạn Thanh Nhật, Đào Dung, tuần này tiến bộ, không vi phạm thêm khuyết điểm nào. Phần thứ 2: Theo dõi công tác vệ sinh phòng chống dịch. Tuần này tổ 2 trực nhật hoàn thành tốt nhiệm vụ, đúng thời gian, lớp sạch sẽ, tuy nhiên một số giờ học lau bảng vẫn còn chậm. Công tác phòng chống dịch: Lớp đã tiến hành phun khử khuẩn vào thứ 5, các bạn trong đội dịch tễ của lớp làm rất cẩn thận, nhiệt tình. Phần thứ 3: Kế hoạch tuần tới. Duy trì nền nếp kỷ cương, cố gắng không có bạn nào vi phạm nội quy. Trực nhật tuần tới là tổ 3, lưu ý vệ sinh phòng chống dịch và khắc phục phần lau bảng còn chậm của tổ 2 như tuần vừa rồi. Lưu ý thời gian vào học và thời khóa biểu có điều chỉnh. HĐTP3: Phần báo cáo của cán bộ đoàn - Lớp trưởng kết thúc và giới thiệu bí thư lớp lên triển khai công việc của chi đoàn theo trình tự sau: Phần thứ nhất: Các công việc mà chi đoàn đã triển khai được trong tuần vừa qua: Có 5 bạn đã hoàn thành việc học lớp cảm tình đoàn và đang hoàn tất hồ sơ để kết nạp vào Đoàn thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh trong dịp 26/3. Chi đoàn đã tham gia giải bóng đá nam chào mừng ngày thành lập đoàn 26/3. Giúp đỡ các bạn cùng tiến bộ: Qua sự nhắc nhở theo dõi của các bạn tổ trưởng và sự giúp đỡ của các bạn ngồi bên cạnh, hai bạn Thanh Nhật, Đào Dung đã tiến bộ và không còn tái vi phạm nội quy. Phần thứ 2: Kế hoạch hoạt động của chi đoàn trong tuần tới. Tiếp tục theo dõi, nhắc nhở các bạn vi phạm, động viên giúp đỡ để tuần tới các bạn tiến bộ rõ rệt. Tích cực hoạt động theo chủ đề tháng thanh niên, cụ thể: Vệ sinh môi trường: chi đoàn đăng ký lao động tình nguyện theo kế hoạch của đoàn trường. Tổ chức kết nạp đoàn viên mới theo kế hoạch của đoàn trường. - Bí thư kết thúc và giới thiệu giáo viên chủ nhiệm đánh giá thêm tình hình của lớp. 13
HĐTP4: Phần đánh giá của giáo viên chủ nhiệm - Giáo viên chủ nhiệm cảm ơn lớp trưởng, bí thư đã hoàn thành phần báo cáo của mình và đánh giá thêm về tình hình lớp: Phần thứ nhất: Cô nhất trí với nội dung mà 2 bạn lớp trưởng và bí thư vừa báo cáo. Phần thứ 2: Cô cũng thống nhất khen 5 bạn: Đức Tài, Hương Trang, Viết Phúc, Phan Tú, Thùy Dung. Các bạn có tinh thần và thái độ học tập tốt, cần phát huy và nhân rộng. Cô và cả lớp động viên bằng 1 tràng pháo tay thật dòn dã. Phần thứ 3: Cô cũng ghi nhận sự tiến bộ của 2 bạn vi phạm nội quy của tuần trước, bạn Thanh Nhật, Đào Dung tuần này không còn vi phạm. Cô và cả lớp ghi nhận bằng 1 tràng pháo tay nữa. Phần thứ 4: Trong tuần này có 1 số bạn vi phạm nội quy của nhà trường, cô yêu cầu: Ban cán sự lớp, ban chấp hành đoàn có kế hoạc cụ thể, giao cho các tổ trưởng và các bạn giám sát, nhắc nhở, giúp đỡ các bạn để không tái phạm trong tuần sau. Sau thời gian 1 tuần cô sẽ đánh giá sự tiến bộ của các em, cô hỏi 4 bạn Lê Tiến Đạt, Văn Mạnh, Kiều Uyên, Lương Tiến Đạt, các em có cần sự giúp đỡ gì từ phía cô chủ nhiệm, các thầy cô giáo bộ môn, các bạn trong lớp, hoặc có ý kiến đề đạt gì không? Các em có thể tự mình điều chỉnh hành vi để khắc phục và tiến bộ hay không? Giáo viên chủ nhiệm và các em cùng chia sẻ. Phần thứ 5: Kế hoạch tuần này, cô lưu ý thêm: 14
Các em phải chú ý TKB điều chỉnh, thời gian vào học để tránh quên giờ. Ôn tập thật tốt các môn học để kiểm tra giữa kỳ đạt kết quả cao. Vì có hội thi giáo viên chủ nhiệm giỏi tại trường nên tập trung rất đông người, do đó các em cần tăng cường công tác phòng chống dịch, vệ sinh lau chùi thường xuyên, phun khử khuẩn, nếu cần di chuyển thì các em nên đeo khẩu trang. Về thái độ các em phải nhiệt tình chu đáo, ngoan ngoãn, nói lời hay ý đẹp. - Các em có ý kiến gì nữa không? Có nhất trí với các vấn đề mà lớp trưởng, bí thư và cô đưa ra không? Giáo viên chủ nhiệm và các em cùng chia sẻ. Hoạt động 2: Hoạt động giáo dục theo chủ đề HĐTP1: Khởi động - Nếu các em không có ý kiến gì nữa, thì cô mời các em nghe một câu chuyện của lớp, mà cô chủ nhiệm cách đây 5 năm. Lớp cô lúc đấy có 2 bạn đánh nhau, bạn Nam và bạn Đạt, lý do thì rất đơn giản, Nam gọi Đạt là “Đồ da đen”, Đạt tức quá đánh Nam, Nam đau quá đánh lại Đạt. Hai bạn đánh nhau đều sai, nhưng điều mà cô băn khoăn, tại sao Nam lại gọi Đạt là “Đồ da đen”? Tại sao Nam lại gọi như vậy? - Sau khi học sinh cùng chia sẻ ý kiến riêng của mình, giáo viên chốt kiến thức: có nhiều lý do nhưng nguyên nhân chủ yếu là do Đạt có sự khác biệt, mọi người xung quanh Đạt phần lớn đều có xu hướng màu da trắng, riêng Đạt nổi bật hơn, bạn ấy có màu da đen. - Cô mời cả lớp xem một bức ảnh, các em hãy suy nghĩ và đặt tên cho bức ảnh của cô nhé. 15
- Sau khi học sinh cùng chia sẻ ý kiến riêng của mình, rất nhiều ý kiến rất hay như: “một con cừu đen lạc lõng giữa đàn cừu trắng”, hay “mình cô đơn lạc lõng quá”,... chung quy lại, các em đều nhận ra con cừu đen có bộ lông không giống như những con cừu còn lại, nó không theo xu hướng chủ đạo, nó có “sự khác biệt”. - Cô giới thiệu với các em, đây là con gái cô, em ấy có sự khác biệt, trước đây em thường hay hỏi mẹ những câu hỏi như: “ Tại sao con không trắng như mẹ?”, “Tại sao anh con trắng mà con lại đen?”, “Tại sao các bạn lại gọi con là Jenđa?”, “Tại sao các bạn lại cười con?”. 16
- Cô rất là trăn trở và tôn trọng, con gái có sự khác biệt, cảm giác của con thế nào? Mọi người nhìn nhận về con như thế nào? Có phải mọi người đều cười chê con không? Và mình là mẹ, mình sẽ làm gì để giúp đỡ con gái mình? Hôm nay cô rất muốn chia sẻ với các em câu chuyện của gia đình mình, cô sẽ nói chuyện với các em như nói với chính con gái của mình, cô trò chúng ta sẽ trao đổi về chủ đề: “Tôn trọng sự khác biệt”. HĐTP2: Hình thành kiến thức mới - Chúng ta bắt đầu bằng hoạt động nhóm, các tổ trưởng điều hành phần thảo luận của các bạn trong tổ, kết quả sẽ được ghi chép vào phiếu hoạt động, tổ nào xong thì gắn kết quả lên bảng, cô sẽ chụp ảnh và đưa lên màn hình, tổ trưởng cử đại diện lên trình bày ý kiến của tổ mình. - Câu chuyện như sau: Cô nhà báo nổi tiếng mà tôi rất quý kể trên Facebook câu chuyện trong thang máy, “Nhân vật chính bước vào thang máy, đứng một góc. Bỗng trong số vài bạn bên cạnh có tiếng xì xào, thủ thỉ, rồi không kìm nén được bật lên thành tiếng nho nhỏ, “Trời sao đeo mắt kính gì dày quá vậy, dày thấy sợ luôn”. Người khác phụ họa: “Ừ, dày thấy ghê” , rồi cười. Tổ 1: Các em hãy cho một vài ý kiến và cảm xúc nếu mình là nhân vật chính (cô nhà báo). Tổ 2: Các em hãy đóng vai mình là nhân vật đang xì xào, thủ thỉ…trong thang máy. Tổ 3: Các em sẽ làm gì nếu mình là nhân vật tôi trong câu chuyện trên. Tổ 4: Các em hãy cho một vài ý kiến của mình khi nghe toàn bộ câu chuyện trên. 17
- Trong lúc học sinh thảo luận, giáo viên khích lệ, hỗ trợ học sinh, nếu cần gợi ý cho học sinh đóng vai các nhân vật để nói lên cảm giác của mình. Nếu vào vai cô nhà báo, có sự khác biệt cảm giác của các em như thế nào? Nếu vào vai người xì xào trong thang máy thì các em có làm như thế không? Nếu là người thứ 3, nhân vật tôi thì các em sẽ làm gì? Và sau khi nghe toàn bộ câu chuyện thì các em có phát biểu hay lời khuyên gì không? 18
- Sau khi các em hoàn thành, giáo viên nhận xét về thời gian, sự hợp tác giữa các thành viên trong tổ, khen các tổ đã hoàn thành tốt công việc của mình bằng 1 tràng pháo tay. Tiếp theo mời đại diện các tổ lên trình bày ý kiến của tổ mình. - Đại diện tổ 1 trình bày ý kiến: Nếu mình là nhân vật chính cô nhà báo, là người có sự khác biệt, bọn em có thể là: “Im lặng trong cô độc; Vùng dậy; Tự ti; Bỏ qua; Chấp nhận sự khác biệt; Nói lại; Im lặng không nói gì; Bỏ ngoài tai.” - Sau khi học sinh trình bày xong, giáo viên và cả lớp khích lệ bạn bằng 1 tràng pháo tay. - Giáo viên đánh giá thêm sự nên hay không nên của các cung bậc cảm xúc mà các bạn đưa ra, các biểu hiện tiêu cực cần hạn chế và tăng cường các biểu hiện tích cực, giáo viên hỏi thêm các học sinh về việc làm thế nào để thể hiện được các cảm xúc tích cực đó, và hướng học sinh đi đến câu trả lời là sự tự tin và chấp nhận sự khác biệt. - Đại diện tổ 2 trình bày ý kiến: Nếu mình là nhân vật đang xì xào, thủ thỉ trong thang máy, bọn em cũng có thể có các biểu hiện như thế, chẳng hạn: “Nhìn thấy sự khác biệt, dậy nên tính tò mò nên đem ra bàn tán Cái kính dày khiến người dùng nổi bật giữa đám đông Cười, chế diễu.” - Sau khi học sinh trình bày xong, giáo viên và cả lớp khích lệ bạn bằng 1 tràng pháo tay. - Giáo viên đánh giá thêm, các biểu hiện này các em thấy thế nào, nên hay không nên? Từ đó khắc sâu cho học sinh cần phải biết tránh xa việc bình luận, đánh giá, xoi mói người khác, nhất là đối với sự khác biệt của họ. - Đại diện tổ 3 trình bày ý kiến: Nếu mình là nhân vật tôi trong câu chuyện trên, bọn em sẽ : “Chia sẻ, cảm thông Tôn trọng Đặt mình vào hoàn cảnh của họ Không nên hùa theo, bàn tán kỳ thị Quan tâm và lắng nghe ý kiến của họ” - Sau khi học sinh trình bày xong, giáo viên và cả lớp khích lệ bạn bằng 1 tràng pháo tay. - Giáo viên đánh giá thêm, các em trình bày tương đối đầy đủ rồi, tuy nhiên chúng ta nhớ rằng, trong thời đại 4.0 ngày nay, việc bị cận thị và đeo kính quá dày là 19
việc hiển nhiên, bình thường. Do đó, trong cuộc sống của chúng ta việc có sự khác biệt là điều đương nhiên, tất yếu. - Đại diện tổ 4 trình bày ý kiến: Sau khi nghe toàn bộ câu chuyện trên, bọn em có những suy nghĩ sau: “Bất bình cho cô nhà báo Vì bản chất của cuộc sống là sự đa dạng về màu sắc, nên ta không nên kỳ thị người khác mình. Nếu bạn kỳ thị người khác chính là bạn đang tự cho mình là tầng lớp trên. Tại sao lại bắt người khác giống mình, trong khi mỗi người là một cá thể khác nhau. Mình phải biết cảm thông, truyền năng lượng tích cực đến người khác.” - Sau khi học sinh trình bày xong, giáo viên và cả lớp khích lệ bạn bằng 1 tràng pháo tay. - Giáo viên đánh giá thêm, sau khi nghe các em trình bày, cô rất mừng, cho dù ngôn ngữ của các em đơn sơ mộc mạc nhưng cô đã nhận thấy cảm xúc thật từ tâm hồn của các em. Những suy nghĩ của các em tương đối hợp lý. HĐTP3: Luyện tập - Giáo viên khen cả 4 tổ và mời cả lớp theo dõi tiếp câu chuyện, yêu cầu các em chú ý cách xử lý của các nhân vật trong câu chuyện. - “Nhân vật chính im lặng quay đi tự nhủ, dù sao cũng vui vì khuyết tật của mình phần nào mang đến tiếng cười nhỏ nhoi cho người khác”, như thế là cô nhà báo chấp nhận sự khác biệt của mình một cách vui vẻ. Nhân vật tôi thì “Tôn trọng 20