intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE
 » 
 » 

Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Một số biện pháp nâng cao hiệu quả hoạt động giáo dục ý thức bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa dân tộc cho học sinh trong dạy học môn Lịch sử tại trường THPT

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:65

Thêm vào BST
Báo xấu
13
lượt xem 9
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu sáng kiến "Một số biện pháp nâng cao hiệu quả hoạt động giáo dục ý thức bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa dân tộc cho học sinh trong dạy học môn Lịch sử tại trường THPT" nhằm nghiên cứu và khảo sát thực tiễn hoạt động giáo dục di sản văn hóa dân tộc trong dạy học môn Lịch sử ở các trường THPT lớp 10 ở Nghệ An, đề xuất một số biện pháp để góp phần nâng cao hoạt động giáo dục ý thức bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa dân tộc cho học sinh trong dạy học môn Lịch sử lớp 10 trong chương THPT mới.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Một số biện pháp nâng cao hiệu quả hoạt động giáo dục ý thức bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa dân tộc cho học sinh trong dạy học môn Lịch sử tại trường THPT

  1. SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN MỘT SỐ BIỆN PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ GIÁO DỤC Ý THỨC BẢO TỒN VÀ PHÁT HUY GIÁ TRỊ DI SẢN VĂN HÓA DÂN TỘC CHO HỌC SINH TRONG DẠY HỌC MÔN LỊCH SỬ TẠI TRƯỜNG THPT Môn: Lịch sử Năm học: 2022 - 2023
  2. SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN TRƯỜNG THPT DÂN TỘC NỘI TRÚ SỐ 2 MỘT SỐ BIỆN PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ GIÁO DỤC Ý THỨC BẢO TỒN VÀ PHÁT HUY GIÁ TRỊ DI SẢN VĂN HÓA DÂN TỘC CHO HỌC SINH TRONG DẠY HỌC MÔN LỊCH SỬ TẠI TRƯỜNG THPT Môn: Lịch sử Người thực hiện: Nguyễn Thị Bính Lô Thanh Bình Nguyễn Tất Hùng Tổ: Sử - Địa – GDCD - TDQP SĐT cá nhân: 0968118696 Năm học: 2022 - 2023
  3. MỤC LỤC PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ.................................................................................... 1 1. Lí do chọn đề tài ............................................................................................. 1 2. Mục đich nghiên cứu ...................................................................................... 3 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ................................................................ 3 3.1. Khách thể nghiên cứu: ................................................................................. 3 3.2. Đối tượng nghiên cứu: ................................................................................. 3 4. Giả thuyết khoa học:....................................................................................... 3 5. Nhiệm vụ và phạm vi nghiên cứu: .................................................................. 4 6. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................ 4 7. Những luận điểm cần bảo vệ của đề tài .......................................................... 4 8. Đóng góp của đề tài ........................................................................................ 4 PHẦN II. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU ............................................................ 5 Chương 1.CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA GIÁO DỤC Ý THỨC BẢO TỒN VÀ PHÁT HUY GIÁ TRỊ DI SẢN VĂN HÓA DÂN TỘC TRONG DẠY HỌC MÔN LỊCH SỬ Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG .............................. 5 1.1. Khái niệm ý thức ......................................................................................... 5 1.2. Khái niệm về di sản văn hóa ........................................................................ 5 1.3. Giá trị của di sản văn hóa dân tộc. ............................................................... 5 1.4. Vai trò của việc giáo dục ý thức bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa dân tộc cho học sinh trong dạy học môn Lịch sử ................................................ 6 Chương 2.CƠ SỞ THỰC TIỄN CỦA GIÁO DỤC Ý THỨC BẢO TỒN VÀ PHÁT HUY GIÁ TRỊ DI SẢN VĂN HÓA DÂN TỘC TRONG ....................... 8 DẠY HỌC MÔN LỊCH SỬ Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG ........... 8 2.1. Thực trạng của giáo dục ý thức bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa Việt Nam ở các trường THPT trong tỉnh Nghệ An ............................................ 8 2.2. Thực trạng của giáo dục ý thức bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa dân tộc trong dạy học môn Lịch sử ở trường THPT Nghệ An. ........................... 9 2.2.1. Những nhận thức quan điểm của giáo viên về giáo dục di sản văn hóa dân tộc trong dạy học môn Lịch sử ở trường THPT Nghệ An. ................................... 9 2.2.2. Nguyên nhân của thực trạng ................................................................... 10 Chương 3.MỘT SỐ BIỆN PHÁP NHẰM NÂNG CAO HIỆU QUẢ GIÁO DỤC Ý THỨC BẢO TỒN VÀ PHÁT HUY GIÁ TRỊ DI SẢN VĂN HÓA DÂN TỘC
  4. TRONG DẠY HỌC MÔN LỊCH SỬLỚP 10 TẠI TRƯỜNG THPT ............... 12 3.1. Nội dung giáo dục ý thức bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa dân tộc trong dạy học môn Lịch sử lớp 10 tại trường THPT. ..................................... 12 3.2. Một số biện pháp đổi mới phương pháp dạy học môn Lịch sử theo hướng tích cực hóa nhằm nâng cao hiệu quả giáo dục ý thức bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa dân tộc cho học sinh trong dạy học môn Lịch sử. ...................... 13 3.2.1. Phương pháp dạy học dự án .................................................................. 13 3.2.2. Phương pháp đóng vai ............................................................................ 16 3.2.3. Phương pháp tổ chức trò chơi ................................................................ 18 3.2.4. Phương pháp thuyết trình nhóm ............................................................. 19 3.2.5. Phương pháp tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo. ........................... 21 3.3. Khảo sát sự cấp thiết và tính khả thi của các giải pháp đã đề xuất ............. 22 3.3.1. Mục đích khảo sát: ................................................................................. 22 3.3.2. Nội dung và phương pháp khảo sát ........................................................ 22 3.3.3. Đối tượng khảo sát: ................................................................................ 23 3.3.4. Kết quả khảo sát sự cấp thiết và tính khả thi của các giải pháp đề xuất.. 23 3.3.5. Mối quan hệ giữa các giải pháp ............................................................. 26 3.4. Thực nghiệm sư phạm tích hợp giáo dục ý thức bảo tồn giá trị di sản văn hóa dân tộc cho học sinh trong dạy học môn Lịch sử lớp 10 THPT. ................. 27 3.4.1. Mục đích thực nghiệm sư phạm .............................................................. 27 3.4.2. Đối tượng thực nghiệm sư phạm ............................................................. 27 3.4.3. Phương pháp thực nghiệm sư phạm........................................................ 28 3.4.4. Nội dung thực nghiệm sư phạm .............................................................. 28 3.4.5. Kết quả thực nghiệm sư phạm................................................................. 28 PHẦN III: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ..................................................... 30 1. Kết luận ........................................................................................................ 30 2. Kiến nghị ...................................................................................................... 31 TÀI LIỆU THAM KHẢO .............................................................................. 32
  5. PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ 1. Lí do chọn đề tài . Việc giữ gìn và phát huy giá trị di sản văn hóa của dân tộc là một trong những vấn đề sống còn của mỗi quốc gia, mỗi dân tộc. Bản sắc văn hóa dân tộc, giá trị truyền thống của các dân tộc là những vấn đề cốt lõi nhất, nền tảng nhất để làm nên nét riêng của mỗi dân tộc, tạo nên sự khác biệt giữa các dân tộc. Trong nhiều năm qua, Đảng, nhà nước và nhân dân Việt Nam hết sức quan tâm đến việc giữ gìn và phá t huy bản sắc văn hóa dân tộc, coi đó như là nguồn lực bên trong thúc đẩy tăng trường kinh tế và tiến bộ xã hội. Chủ trương chính sá ch văn hóa của Trung ương Đảng và Chính phủ đều nhấn mạnh đến việc xây dựng nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, khẳng định vai trò của văn hóa trong tiến trình lịch sử dân tộc và tương lai đất nước. Ngày 24 tháng 2 năm 2005, Chính phủ đã ban hành Quyết định số 36/2005/QĐ-TTg về việc hàng năm lấy ngày 23 tháng 11 là “Ngày Di sản Văn hóa Việt Nam”, nhằm phát huy truyền thống và ý thức trách nhiệm của người dân trong việc bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa Việt Nam, động viên các tầng lớp xã hội tham gia tích cực vào sự nghiệp bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa dân tộc. Quyết định xác định các yêu cầu của Ngày Di sản Văn hóa Việt Nam là: Giáo dục truyền thống yêu nước, lòng tự hào dân tộc, ý thức trách nhiệm bảo vệ di sản văn hóa trong toàn dân. Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng xác định một trong những định hướng phát triển đất nước giai đoạn 2021 - 2030 là: “Phát triển con người toàn diện và xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc để văn hóa, con người Việt Nam thực sự trở thành sức mạnh nội sinh, động lực phát triển đất nước và bảo vệ Tổ quốc”. Trong “Chiến lược phát triển văn hóa đến năm 2030” mà Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 1909/QĐ-TTg ngày 12-11-2021 đã xác định: Xây dựng và phát triển văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, nhân văn, dân chủ và khoa học, thống nhất trong đa dạng của cộng đồng các dân tộc là sự nghiệp của toàn dân do Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý, Nhân dân là chủ thể sáng tạo, đội ngũ trí thức, văn nghệ sĩ và những người làm công tác văn hóa giữ vai trò nòng cốt. Việc bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa là một nhiệm vụ quan trọng, đồng thời là nguồn tài nguyên văn hóa có tác dụng thúc đẩy đầu tư và sáng tạo. Ở đó, giáo dục di sản văn hóa trong nhà trường là thành tố quan trọng góp phần bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa dân tộc. Di sản văn hóa là tài sản quý giá của cha ông ta để lại cho con cháu, đó là những sản phẩm vật chất, tinh thần, có giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học, được lưu truyền từ thế hệ này qua thế hệ khác. Kho tàng các giá trị văn hóa vật thể và phi vật thể mà các thế hệ cha ông để lại cho con cháu được kết tinh trong các biểu tượng hết sức độc đáo, các giá trị đó chỉ có thể phát huy giá trị đối với hiện tại khi được giải mã và được hiểu một cách rõ ràng và đầy đủ. Những đình, đền, chùa... không chỉ là công trình kiến trúc khô cứng với gạch, ngói, gỗ, đá...; 1
  6. những lễ hội, diễn xướng dân gian... không chỉ là các nghi lễ, trò chơi, động tác uyển chuyển, khéo léo..., mà ẩn chứa trong đó là trí tuệ và tâm hồn của dân tộc. Tuy nhiên, giới trẻ hiện nay số đông không hiểu hết giá trị của các di sản văn hóa, mà có xu hướng ưa chuộng những hình thức nghệ thuật mới, hiện đại, ít quan tâm tìm hiểu cái hay, cái đẹp của nghệ thuật dân tộc. Vì vậy, việc bảo tồn và phát huy được các giá trị của di sản văn hóa đã có lúc trở thành nguy cơ tiềm ẩn trong việc giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc. Chính vì lẽ đó, giáo dục di sản văn hóa đã được xác định là một trong những nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm của Chiến lược phát triển văn hóa Việt Nam đến năm 2030. Việc giáo dục di sản văn hóa ở tất cả các cấp học sẽ tác động tích cực đến người học, đặc biệt trong lĩnh vực tư tưởng, tình cảm, thông qua đó, người học sẽ nhận thức được giá trị to lớn của những di sản xung quanh, từ đó có thái độ, hành vi đúng đắn, có ý thức gìn giữ, bảo vệ di sản văn hóa một cách tích cực. Trong chương trình giá o dục phổ thông năm 2018, nội dung giáo dục bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa dân tộc đã được đưa vào thực hiện ở nhiều môn học và được coi là một trong những hoạt động giáo dục cơ bản của nhà trường phổ thông nhằm phá t triển toàn diện năng lực, phẩm chất và đạo đức của người học sinh. Nằm trên mảnh đất chứa đựng kho tàng di sản văn hóa đồ sộ quý giá của dân tộc, Sở giáo dục và đào tạo tỉnh Nghệ An đã xác định nhiệm vụ giáo dục bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa dân tộc cho học sinh là một nội dung quan trọng trong chiến lược định hướng phát triển giáo dục của tỉnh. Mục đích cua việc giáo dục di sản văn hóa dân tộc là để giúp người học hiểu biết về giá trị của các di sản, qua đó giáo dục ý thức giữ gìn, bảo vệ các di sản, đồng thời góp phần thúc đẩy việc đổi mới phương pháp dạy học, thực hiện đa dạng hóa hình thức tổ chức dạy học, hướng tới việc phát triển toàn diện cho người học. Để giáo dục ý thức bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa dân tộc cho học sinh ở trường phổ thông có rất nhiều phương pháp dạy học và rất nhiều bộ môn văn hóa thực hiện được. Trong đó, môn Lịch sử được xem là một môn học có nhiều cơ hội để giáo dục di sản văn hoá hơn hẵn những môn học khác. Trong chương trình dạy học bộ môn Lịch sử ở nhà trường phổ thông có nhiều nội dung liên quan đến giáo dục văn hóa dân tộc, do đó có thể thực hiện dạy học tích hợp lồng ghép đưa giáo dục di sản văn hóa dân tộc vào các bài học và các hoạt động giáo dục. Các hoạt động có thể tiến hành linh hoạt trong giờ lên lớp và ngoài giờ lên lớp và vẫn đảm bảo các mục tiêu học tập nên được lựa chọn để triển khai cho học sinh. Nắm bắt được thế mạnh đó, nhiều giáo viên trong quá trình giảng dạy môn Lịch sử đã xây dựng và tổ chức thực hiện lồng ghép các hoạt động giáo dục di sản văn hoá cho học sinh vào bài giảng để truyền đạt đến học sinh ý thức bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa Việt Nam. Với việc lựa chọn các phương pháp dạy học tích cực, giáo viên vừa truyền thụ cho học sinh những kiến thức kĩ năng cần thiết, vừa bồi dưỡng giáo dục thái độ, tình cảm, ý thức bảo vệ bản sắc văn hoá dân tộc, đồng thời nâng cao hứng thú học tập bộ môn Lịch sử cho học sinh. Tuy nhiên, do nhiều nguyên 2
  7. nhân khác nhau, việc giáo dục bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa dân tộc cho học sinh trong dạy học Lịch sử ở trường phổ thông vẫn còn bộc lộ một số bất cập khó khăn trong việc lồng ghép, tích hợp lựa chọn nội dung và phương pháp tổ chức giảng dạy. Xuất phát từ những phân tích ở trên, chúng tôi chọn đề tài sáng kiến kinh nghiệm: “Một số biện pháp nâng cao hiệu quả hoạt động giáo dục ý thức bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa dân tộc cho học sinh trong dạy học môn Lịch sử tại trường THPT”. Chúng tôi mạnh dạn đưa ra những kinh nghiệm đã đúc rút được trong quá trình dạy học ở trường THPT để thực hiện đề tài, với mong muốn góp thêm một số ý tưởng và biện pháp mới trong tổ chức dạy học để nâng cao hiệu quả trong hoạt động giáo dục ý thức bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa dân tộc cho học sinh, đồng thời góp một phần nâng cao năng lực dạy học của giáo viên trong việc thực hiện chương trình giáo dục phổ thông 2018 đối với bộ môn Lịch sử. Thông qua đề tài, chúng tôi mong muốn nhận được sự góp ý của đồng nghiệp để có thêm những đề xuất, những biện pháp hữu hiệu và thiết thực hơn trong việc thực hiện đề tài. 2. Mục đich nghiên cứu - Trên cơ sở nghiên cứu và khảo sát thực tiễn hoạt động giáo dục di sản văn hóa dân tộc trong dạy học môn Lịch sử ở các trường THPT lớp 10 ở Nghệ An, đề xuất một số biện pháp để góp phần nâng cao hoạt động giáo dục ý thức bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa dân tộc cho học sinh trong dạy học môn Lịch sử lớp 10 trong chương THPT mới. - Đồng thời góp phần phát huy tính tích cực, tự lực và phát triển năng lực sáng tạo, củng cố, vận dụng kiến thức văn hóa, lịch sử định hướng nghề nghiệp cho học sinh. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu: Hoạt động giáo dục di sản văn hóa dân tộc trong dạy học bộ môn Lịch sử lớp 10 THPT 3.2. Đối tượng nghiên cứu: Một số biện pháp tổ chức hoạt động dạy học giáo dục ý thức bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa dân tộc cho học sinh trong dạy học môn Lịch sử lớp 10 THPT. 4. Giả thuyết khoa học: Nếu tích hợp giáo dục ý thức bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa dân tộc trong dạy học môn Lịch sử cho học sinh thì sẽ nâng cao được hứng thú học tập của HS, góp phần nâng cao chất lượng dạy học bộ môn. Qua việc tích hợp giáo dục ý thức bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa dân tộc sẽ giúp các em HS có 3
  8. ý thức giữ gìn và phát huy những truyền thống tốt đẹp của dân tộc mình. Từ đó cá c em thêm yêu quê hương, đất nước, có định hướng phát triển nghề nghiệp nhằm phát triển những giá trị tiềm tàng của văn hóa dân tộc để phát triển đất nước, phát triển nghề nghiệp tương lai của mình. 5. Nhiệm vụ và phạm vi nghiên cứu: - Khái quát hóa cơ sở lí luận về việc dạy học tích hợp giáo dục ý thức bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa dân tộc cho học sinh trong dạy học Lịch sử của trường THPT - Khảo sát, phân tích, đánh giá thực trạng về giáo dục ý thức bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa dân tộc trong dạy học môn Lịch sử ở trường THPT hiện nay. - Đề xuất một số nội dung tích hợp và phương phá p giá o dục ý thức bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa dân tộc trong dạy học môn Lịch sử ở lớp 10 THPT mới. 6. Phương pháp nghiên cứu - Phương pháp nghiên cứu lý thuyết - Phương pháp chuyên gia 7. Những luận điểm cần bảo vệ của đề tài - Cơ sở lí luận và thực tiễn về việc giáo dục ý thức bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa dân tộc cho học sinh trong dạy học Lịch sử ở trường THPT. - Nội dung giáo dục ý thức bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa dân tộc cho học sinh trong dạy học Lịch sử ở trường THPT. - Phương pháp giá o dục ý thức bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa dân tộc cho học sinh trong dạy học Lịch sử ở trường THPT. 8. Đóng góp của đề tài - Về mặt lí luận: Khá i quá t hóa cơ sở lí luận và thực tiễn của việc giáo dục ý thức bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa dân tộc cho học sinh trong dạy học Lịch sử của trường THPT. - Về mặt thực tiễn: Đề xuất một số nội dung tích hợp và phương pháp giá o dục ý thức bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa dân tộc cho học sinh trong dạy học Lịch sử của trường THPT. 4
  9. PHẦN II. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA GIÁO DỤC Ý THỨC BẢO TỒN VÀ PHÁT HUY GIÁ TRỊ DI SẢN VĂN HÓA DÂN TỘC TRONG DẠY HỌC MÔN LỊCH SỬ Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG 1.1. Khái niệm ý thức Theo từ điển Tiếng Việt: “ý thức” là khả năng của con người phản ánh và tái hiện hiện thực vào trong tư duy; là sự nhận thức đúng đắn, biểu hiện bằng thái độ hành động cần phải có , nghĩa là ý thức được việc làm của mình. Ý thức bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa dân tộc là tổng hòa tri thức, tình cảm và ý chí bảo tồn DSVH thông qua các hoạt động của con người, nhằm hiểu biết về lịch sử hình thành, ý nghĩa của DSVH nhằm đảm bảo sự an toàn, phát triển của DSVH và khi cần đến phải đảm bảo việc giới thiệu, trưng bày, khôi phục và tôn tạo lại để khai thác khả năng phục vụ cho hoạt động tiến bộ của xã hội. 1.2. Khái niệm về di sản văn hóa Di sản văn hóa là sản phẩm tinh thần, vật chất có giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học, do một cộng đồng người sáng tạo và tích lũy trong một thời gian dài, được lưu truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác. Mỗi cộng đồng đều có những di sản văn hóa riêng, đặc trưng cho cộng đồng đó. Di sản văn hóa được hiểu theo nghĩa rộng bao gồm tất cả các di sản truyền thống và các loại hình văn hóa do cha ông để lại (như các di tích, hiện vật, các loại hình văn học, nghệ thuật, các nghi lễ, lễ hội, phong tục, tập quán, tri thức và kỹ năng liên quan đến sản xuất nông nghiệp, nghề thủ công,...) còn tồn tại đến ngày nay, đang được thực hành và có ý nghĩa, giá trị đối với cộng đồng. Di sản văn hóa bao gồm di sản văn hóa vật thể và di sản văn hóa phi vật thể. Di sản văn hóa vật thể là sản phẩm vật chất có giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học bao gồm di tích lịch sử - văn hóa, danh lam thắng cảnh, di vật, cổ vật, bảo vật quốc gia. Di sản văn hóa phi vật thể là sản phẩm tinh thần gắn liền với cộng đồng hoặc cá nhân, vật thể và không gian văn hóa liên quan, có giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học, thể hiện bản sắc của cộng đồng, không ngừng được tái hiện và được lưu truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác bằng truyền miệng, truyền nghề, trình diễn và các hình thức khác. 1.3. Giá trị của di sản văn hóa dân tộc. Di sản văn hóa là nơi lưu giữ nét đẹp văn hóa truyền thống của thế hệ cha ông, tạo tiền để để các thế hệ sau lưu giữ, tái tạo và phát triển. Di sản văn hóa 5
  10. tạo nên bản sắc văn hóa riêng của quốc gia, dân tộc, là nền tảng để chúng ta tiếp cận với những nền văn hóa trên toàn thế giới mà không bị mất đi bản sắc dân tộc, hòa nhập nhưng không hòa tan. Di sản văn hóa là tài sản có giá trị giáo dục lịch sử, vun đắp truyền thống, hình thành nhân cách cho thế hệ trẻ. Di sản văn hoá là một trong những phương tiện dạy học đa dạng sống động nhất. Ẩn chứa trong di sản là những giá trị lịch sử, văn hoá, khoa học, được lưu truyền từ thế hệ này qua thế hệ khác nên nó có khả năng tác động mạnh tới tình cảm, đạo đức, tới việc hình thành nhân cách của HS. Di sản văn hóa có vai trò quan trọng đối với sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội và cộng đồng, tạo động lực, nguồn lực thúc đẩy phát triển ngành du lịch, đem đến lợi ích kinh tế và quảng bá hình ảnh của địa phương, đất nước trong quá trình hội nhập và phát triển. Văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội, vừa là mục tiêu, vừa là sức mạnh nội sinh, động lực, nguồn lực quan trọng để phát triển đất nước. Văn hóa là bản sắc dân tộc. Văn hóa còn thì dân tộc còn. Văn hóa mất thì dân tộc mất. Vì vậy, việc bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa có ý nghĩa đặc biệt làm gia tăng giá trị và trách nhiệm với văn hóa của nhân loại, qua đó gìn giữ truyền thống lịch sử, vun đắp tinh thần yêu nước, lòng tự hào dân tộc, góp phần củng cố khối đại đoàn kết toàn dân tộc trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. 1.4. Vai trò của việc giáo dục ý thức bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa dân tộc cho học sinh trong dạy học môn Lịch sử Di sản văn hóa không chỉ là tài sản có giá trị giáo dục truyền thống, giáo dục nhân cách cho thế hệ trẻ, mà còn là một nguồn lực to lớn góp phần phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Ðể có thể duy trì sức sống cho di sản văn hóa vốn đã được nhân loại tôn vinh, thì trước hết, các di sản văn hóa ấy phải được bảo tồn như nó vốn có, phải được "sống", được tôn vinh, được người dân thừa nhận ngay trong chính đời sống của cộng đồng. Cho nên, cần ứng xử với di sản văn hóa bằng lòng tự hào dân tộc, bằng hiểu biết và niềm đam mê cái đẹp, bằng cái cảm sự tinh túy các di sản văn hóa. Muốn có được điều ấy, chúng ta cần tăng cường giáo dục thẩm mỹ, giáo dục sự hiểu biết các tri thức văn hóa nói chung và di sản văn hóa dân tộc nói riêng, từ đó khơi dậy và nhân lên niềm đam mê, ý thức bảo vệ di sản trong thế hệ trẻ. Nhiều nội dung chương trình Lịch sử ở THPT đề cập đến việc giáo dục di sản và giáo dục thông qua di sản, làm cho học sinh hiểu biết về di sản, từ đó có tình cảm, đạo đức, niềm tự hào về các giá trị truyền thống của dân tộc, đất nước. Chính vì vậy việc giáo dục ý thức bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa dân tộc cho HS trong dạy học môn Lịch sử ở trường THPT có vai trò hết sức to lớn: 6
  11. Thứ nhất, về mặt nhận thức: Việc giáo dục ý thức bảo tồn và phát huy giá trị dia sản văn hóa dân tộc trong dạy học Lịch sử sẽ góp phần làm phong phú thêm tri thức lịch sử của HS về quê hương, đất nước, có nhận thức đúng đắn về lịch sử của dân tộc, góp phần mở rộng kiến thức cho HS. Hs không chỉ được học những kiến thức đã có trong chương trình mà còn có những kiến thức mới trong quá trình trải nghiệm. Từ đó, giúp HS dễ dàng vận dụng kiến thức đã học vào thực tế, giải thích một cách khoa học hơn về các hiện tượng liên quan đến thế giới xung quanh. Thứ hai, về phát triển kỹ năng cho HS: Việc khai thác tổ chức hợp lý giáo dục bảo tồn và phát huy giá trị DSVHDT trong dạy học Lịch sử góp phần rèn luyện, phát triển kỹ năng cho HS như: tìm kiếm và xử lý thông tin, phát triển tư duy độc lập, sáng tạo và đặc biệt là phát triển năng lực học tập bộ môn, năng lực thực hành; giúp các em dễ dàng vận dụng kiến thức vào thực tiễn cuộc sống. Thông qua các hoạt động giáo dục tại nhà trường, giáo viên có điều kiện hướng dẫn cho HS những cách thức, biện pháp hữu hiệu nhằm bảo vệ và phát huy giá trị DSVHDT. Đây cũng chính là hình thức tập huấn thiết thực nhất và dễ tiếp thu nhất. Thứ ba, về mặt giáo dục: Việc giáo dục ý thức bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa dân tộc trong dạy học Lịch sử góp phần giáo dục cho thế hệ trẻ lòng yêu quê hương, đất nước, kính yêu quần chúng nhân dân; trân trọng và biết ơn các vị anh hùng dân tộc. Trên cơ sở đó, HS được tiếp xúc với những DSVHDT, qua đó khơi dậy trong trái tim các em lòng kính yêu, khâm phục những người đã sáng tạo ra DSVH, để từ đó nâng cao nhận thức của thế hệ trẻ về trách nhiệm bảo tồn và phát huy các giá trị của DSVH DT, hướng tới các mục tiêu phát triển bền vững. Mặt khác, việc đưa giáo dục ý thức bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa cho HS trong dạy học môn Lịch sử góp phần đổi mới dạy học theo hướng tích cực. Qua đó, bài học trở nên sinh động, hấp dẫn và giúp HS hứng thú, tiếp thu bài tốt hơn. Đặc biệt là hiện nay đa phần các em HS đang thiếu sự trải nghiệm, thiếu kiến thức thực tế, vì vậy, mỗi DSVH của dân tộc là một cơ hội để giáo dục thế hệ trẻ, là một sợi dây gắn kết trách nhiệm và tình cảm của nhà trường với gia đình và xã hội. 7
  12. Chương 2. CƠ SỞ THỰC TIỄN CỦA GIÁO DỤC Ý THỨC BẢO TỒN VÀ PHÁT HUY GIÁ TRỊ DI SẢN VĂN HÓA DÂN TỘC TRONG DẠY HỌC MÔN LỊCH SỬ Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG 2.1. Thực trạng của giáo dục ý thức bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa Việt Nam ở các trường THPT trong tỉnh Nghệ An Tại các trường THPT trong tỉnh Nghệ An, công tác giáo dục di sản trong trường học nói chung đã được các nhà trường thực hiện với nhiều hình thức như: lồng ghép nội dung dạy học di sản văn hóa vào các môn học phù hợp; tổ chức hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể dục thể thao có chủ đề liên quan đến di sản văn hóa; tham quan thực tế di sản văn hóa; tổ chức chăm sóc di tích, dạy học tại di tích… Một trong những nội dung giáo dục được các trường học chú trọng đến là đưa những nét đẹp văn hóa truyền thống của dân tộc, phong tục tập quán, lễ hội.. vào những hoạt động ngoai khóa, trải nghiệm, các hoạt động văn nghệ, thể thao trong các ngày lễ lớn của dân tộc. Cá c nhà trường đã đưa các làn điệu dân ca, dân vũ, các trò chơi dân gian vào hoạt động giữa giờ trải nghiệm để truyền dạy cho học sinh. Qua đó, giúp học sinh có điều kiện giao lưu, học hỏi, nâng cao ý thức giữ gìn, trân trọng những nét đẹp truyền thống của dân tộc mình và nỗ lực học tập tốt để sau này đóng góp công sức xây dựng quê hương giàu đẹp. - Giáo dục DSVHDT cho học sinh trong cá c trường THPT được thực hiện thông qua việc tích hợp trong các môn học Ngữ văn, Lịch sử, Địa lí, Giáo dục công dân và tích hợp trong các chương trình hoạt động giáo dục ngoài giờ, chính khóa. Nhờ có giáo dục DSVHDT, học sinh được phát triển toàn diện, trở thành những công dân có tri thức, có văn hóa. Giáo dục DSVHDT trong nhà trường THPT ở Nghệ An còn góp phần quan trọng vào thực hiện nhiệm vụ bảo tồn và phát triển DSVHDT. Nội dung giáo dục DSVHDT cho học sinh ở nhà trường THPT trên địa bàn tỉnh Nghệ An được lựa chọn trên cơ sở các di sản văn hóa vật thể và di sản văn hóa phi vật thể của dân tộc như các công trình kiến thúc, cá c làn điệu dân ca, các lễ hội truyền thống ..của dân tộc, để giáo dục cho học sinh: - Những vốn kiến thức cơ bản để hiểu biết về DSVHDT của Việt Nam, từ đó làm thay đổi thói quen, hành vi ứng xử đối với di sản văn hóa dân tộc, đưa vốn văn hóa thành nguồn sinh kế, nghề nghiệp tương lai cho HS. - Nhận thức đúng đắn về lịch sử hình thành, giá trị lịch sử, giá trị văn hóa của DSVHDT. 8
  13. - Hình thành thá i độ đúng đắn với giá trị DSVHDT: củng cố và phát triển lòng yêu quý, trân trọng giá trị DSVH của dân tộc Việt Nam . - Lĩnh hội, sáng tạo các giá trị văn hóa phù hợp và truyền bá, lan tỏa các giá trị đó đến người khá c, đến cộng đồng. Tuy nhiên việc thực hiện giáo dục ý thức bảo tồn và phát huy giá trị DSVHDT ở cá c trường THPT tại Nghệ An như thế còn mang tính thời vụ, chủ yếu thực hiện theo dịp lễ trong năm học, còn chưa đi sâu vào nội dung giáo dục cụ thể, chưa tạo điều kiện để HS được thể nghiệm các giá trị DSVHDT chưa chú trọng giáo dục tình cảm và ý chí bảo tồn DSVH thông qua các hoạt động của con người, nhằm hiểu biết về lịch sử hình thành, ý nghĩa của DSVH nhằm đảm bảo sự an toàn, phát triển của DSVH và khi cần đến phải đảm bảo việc giới thiệu, trưng bày, khôi phục và tôn tạo lại để khai thác khả năng phục vụ cho hoạt động tiến bộ của xã hội. Năng lực tổ chức hoạt động giáo dục di sản cũng như các điều kiện dành cho nó (kinh phí, thời gian, nhân lực…) chưa được đầu tư đúng mức. Các nội dung giáo dục di sản cũng chưa được vận dụng linh hoạt vào đặc điểm của từng bài học, chưa khai thác sâu và rộng, nói cách khác là tiềm năng của di sản chưa được phát huy. Chúng tôi đã tiến hành điều tra 150 HS về việc hiểu biết di sản văn hóa dân tộc của HS thông qua phát phiếu câu hỏi. Kết quả thu được cho thấy đa số học sinh chưa nắm rõ về khái niệm di sản văn hóa dân tộc, các em mới chỉ tìm hiểu về di sản văn hóa dân tộc qua các trang mạng xã hội, chưa hiểu rõ giá trị của di sản văn hóa dân tộc và mong muốn được tìm hiểu về di sản văn hóa dân tộc và góp phần phát huy giá trị di sản văn hóa dân tộc. 2.2. Thực trạng của giáo dục ý thức bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa dân tộc trong dạy học môn Lịch sử ở trường THPT Nghệ An. 2.2.1. Những nhận thức quan điểm của giáo viên về giáo dục di sản văn hóa dân tộc trong dạy học môn Lịch sử ở trường THPT Nghệ An. Giáo dục ý thức bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa dân tộc là một trong những nhiệm vụ quan trọng của giáo dục ở Việt Nam. Dạy học môn Lịch sử ở trường THPT là một trong những cách quan trọng để giúp thế hệ trẻ có hiểu biết và trân trọng các giá trị di sản văn hóa của dân tộc.Việc đưa giáo dục DSVHDT vào dạy học trong bộ môn Lịch sử tại các trường THPT ở Nghệ An đã được Sở Giáo dục và Đào tạo triển khai từ mấy năm nay và được các thầy cô và các học sinh hào hứng tham gia nhiệt tình. Có nhiều đề tài dạy học giáo dục di sản được thực hiện từ đó đã tạo thành phong trào nghiên cứu sáng tạo khoa học kĩ thuật của giáo viên và học sinh một cách rầm rộ. Tuy nhiên, qua khảo sát thực tế, có một số nhận thức của giáo viên về việc giáo dục này mà chúng ta cần thay đổi. Đó là: - Coi việc giáo dục di sản văn hóa dân tộc chỉ cần tập trung vào giáo dục 9
  14. lịch sử và truyền thống. Điều này là không đúng vì di sản văn hóa dân tộc bao gồm nhiều mặt khác nhau như văn hóa ẩm thực, âm nhạc, trang phục, tín ngưỡng, nghệ thuật, ngôn ngữ và nhiều thứ khác. Vì vậy, giáo dục di sản văn hóa dân tộc cần bao phủ toàn diện các khía cạnh văn hóa dân tộc. - Giáo dục di sản chỉ nên thực hiện trong các lớp học chuyên sâu. Điều này cũng không đúng vì giáo dục di sản văn hóa dân tộc cần áp dụng trong mọi hoạt động giáo dục và mọi đối tượng học sinh. - Giáo dục di sản chỉ để giữ gìn truyền thống dân tộc. Điều này không hoàn toàn đúng, vì di sản văn hóa dân tộc không chỉ có giá trị về lịch sử và văn hóa dân tộc mà nó còn là tài sản, là tài nguyên phát triển kinh tế bền vũng của quốc gia. Vì vậy cần phải giáo dục học sinh ý thức bảo tồn và phát huy giá trị của di sản văn hóa dân tộc để góp phần xây dựng và phát triển kinh tế đất nước. - Coi việc tổ chức giáo dục di sản văn hóa dân tộc chỉ thực hiện được các di tích lịch sử thông qua hoạt động tổ chức tham quan du lịch, trải nghiệm mới đem lại hiệu quả. Quan điểm này không hoàn toàn đúng, vì thực tế tham quan trải nghiệm là một hoạt động giáo dục cần thiết và hữu ích nhất giúp học sinh tiếp cận thực tế, học sinh được nhìn, được nghe, được cảm nhận, hiểu được giá trị di sản mới hình thành được ý thức thói quen bảo vệ phát huy, giữ gìn di sản. Để làm được điều đó, việc tổ chức dạy học của giáo viên mất khá nhiều thời gian và đòi hỏi nhiều kinh phí để thực hiện khi học sinh có những hoạt động trải nghiệm thực tế. Đồng thời đòi hỏi nhiều về các phương tiện cơ sở vật chất để thực hiện. Do vậy việc tổ chức dạy học này là việc của gia đình, xã hội và nhà trường. Tuy nhiên, trong môi trường lớp học, giáo viên bằng các phương pháp tổ chức linh hoạt, lựa chọn nội dung phù hợp vẫn góp phần thúc đẩy hoạt động giáo dục ý thức bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa dân tộc cho học sinh một cách hiệu quả. 2.2.2. Nguyên nhân của thực trạng Sở dĩ vẫn còn những nhận thức chưa đúng như vậy về giáo dục di sản văn hóa dân tộc trong dạy học môn Lịch sử chủ yếu là do việc giảng dạy về di sản văn hóa dân tộc của giáo viên hiện nay còn gặp nhiều khó khăn. Cụ thể: - Thứ nhất; Về chương trình, Chương trình Giáo dục THPT mới 2018 đã đưa dạy học di sản văn hóa dân tộc vào bộ môn Lịch sử ở lớp 10 với hai chương trình bắt buộc dạy theo chủ đề và lựa chọn dạy theo chuyên đề chuyên sâu. Với chương trình bắt buộc, nội dung dạy học di sản văn hóa dân tộc mới chỉ tập trung đến vấn đề bảo tồn và phát huy giá trị của di sản văn hóa dân tộc. Với chuyên đề chuyên sâu lựa chọn nội dung dạy học về di sản văn hóa dân tộc được trình bày một cách khoa học, chuyên sâu đầy đủ hơn. Tuy nhiên, tại các trường THPT hiện nay, số học sinh lựa chọn môn Lịch sử theo chuyên đề học tập rất ít, có trường không có học sinh lựa chọn chuyên đề học tập môn Lịch sử. Vì vậy, việc giáo dục di sản văn hóa dân tộc cho học sinh vẫn còn nhiều bất 10
  15. cập, đòi hỏi giáo viên phải tích hợp dạy học trong chương trình Lịch sử bắt buộc theo các chủ đề dạy học và các bài học cụ thể. - Thứ hai: Về phía GV, Đa số giáo viên gặp khó khăn trong việc lựa chọn nội dung, tìm kiếm nguồn tài liệu và tài nguyên chính xác, đầy đủ và đáng tin cậy về di sản văn hóa dân tộc để nghiên cứu và truyền đạt cho học sinh. Việc giới thiệu và truyền đạt đầy đủ về DSVHDT yêu cầu giáo viên phải có kiến thức chuyên môn cao về lịch sử và văn hóa dân tộc, giáo viên phải hiểu rõ các nội dung về di sản văn hóa dân tộc để có thể giảng dạy một cách hiệu quả. Khó khăn trong việc lồng ghép, tích hợp lựa chọn nội dung và tổ chức giảng dạy kiến thức lịch sử và văn hóa. Không phải nội dung nào, bài học nào cũng lồng ghép và kết hợp được kiến thức lịch sử và văn hóa. Không phải đối tượng học sinh nào cũng có thể tự nghiên cứu và biết vận dụng kiến thức vào thực tiễn để hình thành thói quen và ý thức bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa dân tộc sau mỗi bài học lịch sử ở trên lớp. Vì vậy đòi hỏi giảo viên phải có kĩ năng, phương pháp tổ chức dạy học linh hoạt để có thể thực hiện được nội dung giáo dục một cách có hiệu quả. - Thứ ba: Về phía học sinh, Dạy học Lịch sử nhằm giáo dục ý thức bảo tồn và phát huy giá trị di sản dân tộc cho học sinh cần gắn liền với thực tiễn, qua thực địa, học sinh được nhìn, được nghe, được cảm nhận, hiểu được giá trị di sản mới hình thành được ý thức thói quen bảo vệ phát huy, giữ gìn di sản. Để làm được điều đó, việc tổ chức dạy học của giáo viên mất khá nhiều thời gian và đòi hỏi nhiều kinh phí để thực hiện khi học sinh có những hoạt động trải nghiệm thực tế. Đồng thời đòi hỏi nhiều về các phương tiện cơ sở vật chất để thực hiện. Việc này đòi hỏi có sự đồng tình ủng hộ từ phía gia đình, xã hội và nhà trường. Việc huy động kinh phí của học sinh để tổ chức thực hiện dạy học gặp rất nhiều trở ngại. Những khó khăn trên đã gây khó khăn cho sự nỗ lực thực hiện của giáo viên, làm ảnh hưởng đến tính tích cực nhận thức và rèn luyện của HS, do đó, làm giảm chức năng giá o dục giá o dưỡng văn hóa của bộ môn Lịch sử và không phá t huy được lợi thế của bộ môn Lịch sử trong việc giáo dục ý thức bào tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa dân tộc cho học sinh. Như vậy, cần thiết phải có những thay đổi về PPDH môn Lịch sử theo hướng tích cực hóa, nhằm nâng cao hiệu quả tích hợp giáo dục ý thức bảo tồn và phát huy giá trị DSVHDT cho HS, đồng thời bắt kịp với việc thực hiện chương trình giá o dục phổ thông mới. 11
  16. Chương 3. MỘT SỐ BIỆN PHÁP NHẰM NÂNG CAO HIỆU QUẢ GIÁO DỤC Ý THỨC BẢO TỒN VÀ PHÁT HUY GIÁ TRỊ DI SẢN VĂN HÓA DÂN TỘC TRONG DẠY HỌC MÔN LỊCH SỬLỚP 10 TẠI TRƯỜNG THPT 3.1. Nội dung giáo dục ý thức bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa dân tộc trong dạy học môn Lịch sử lớp 10 tại trường THPT. Trong quá trình giảng dạy môn Lịch sử, bản thân chúng tôi đã tích hợp nội dung giáo dục di sản văn hóa dân tộc vào trong các bài học ở chương trình Lịch sử lớp 10 có liên quan đến các kiến thức văn hóa của dân tộc và thế giới, hoặc các tiết học Lịch sử địa phương. Việc lồng ghép giáo dục bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa dân tộc trong dạy học môn Lịch sử nhằm mục tiêu: - Nâng cao hiểu biết và ý thức của học sinh về giá trị di sản văn hóa dân tộc của Việt Nam và của địa phương Nghệ An. - Giúp học sinh hiểu được tầm quan trọng của việc bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa dân tộc. - Phát triển năng lực của học sinh trong việc vận dụng kiến thức lịch sử, đặc biệt là các thông tin liên quan đến di sản văn hóa dân tộc vào đời sống thực tiễn. Để thực hiện mục tiêu giáo dục ý thức bảo tồn di sản văn hóa dân tộc cho các em HS trong dạy học môn Lịch sử, GV cần tích hợp giảng dạy theo các nội dung sau: - Thứ nhất: Giáo viên cần giáo dục cho học sinh hiểu về các di sản văn hóa dân tộc Việt Nam, bao gồm di sản phi vật thể và vật thể. Trong đó chú trọng giáo dục những di sản văn hóa của địa phương mình. Những di sản này thể hiện đặc trưng văn hóa, tôn giáo, lịch sử, kinh tế, xã hội của dân tộc. - Thứ hai: Giáo viên cần giảng dạy về lịch sử hình thành và phát triển của di sản văn hóa dân tộc từ cội nguồn đến ngày nay như: nghệ thuật dân gian, truyền thống lễ hội, tín ngưỡng, phong tục tập quán… Học sinh có kiến thức đầy đủ về di sản văn hóa dân tộc sẽ hiểu rõ hơn về sự phát triển và sự phong phú của di sản văn hóa dân tộc Việt Nam, từ đó học sinh cảm nhận rõ hơn về giá trị của di sản văn hóa dân tộc. - Thứ ba: Giáo viên giáo dục cho học sinh các chính sách và cách thức bảo tồn di sản văn hóa dân tộc của Việt Nam và thế giới. Ví dụ như việc bảo tồn và phát triển lễ hội Đền Hùng, dân ca ví dặm Nghệ Tĩnh…Từ những kiến thức cụ thể này giúp học sinh sẽ nhận ra tầm quan trọng của việc bảo vệ và phát huy di sản văn hóa dân tộc và hình dung rõ hơn về những công việc cụ thể được thực hiện để bảo tồn và phát triển văn hóa dân tộc. - Thứ tư: Hình thành cho học sinh những cách thức phát huy giá trị của di sản văn hóa dân tộc, từ việc bảo tồn đến việc phát huy và sử dụng. Có thể trình 12
  17. bày những dự án, hoạt động thực tế của Việt Nam và thế giới để học sinh hiểu rõ hơn về những cách thức phát huy giá trị của di sản văn hóa dân tộc: ví dụ như quản lí và bảo vệ các di tích lịch sử, khuyến khích sự phát triển của các hình thức nghệ thuật dân gian, tôn vinh các lễ hội truyền thống.. Bằng những nội dung giáo dục này, học sinh có thể hiểu rõ hơn về vai trò của mình trong việc bảo tồn và phát triển văn hóa dân tộc. - Thứ năm: Giáo viên nên khuyến khích học sinh đưa ra ý kiến của mình về các giải pháp để bảo tồn và phát huy giá trị của di sản văn hóa dân tộc. 3.2. Một số biện pháp đổi mới phương pháp dạy học môn Lịch sử theo hướng tích cực hóa nhằm nâng cao hiệu quả giáo dục ý thức bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa dân tộc cho học sinh trong dạy học môn Lịch sử. Qua nghiên cứu thực trạng và nghiên cứu các PPDH môn Lịch sử tôi thấy dạy học tích hợp muốn đạt hiệu quả cao thì bên cạnh PPDH phù hợp và cách thức giảng dạy của GV phải có những phương tiện dạy học cần thiết để hỗ trợ thì quá trình thực hiện sẽ thành công. GV có thể kết hợp linh hoạt một số PPDH sau: 3.2.1. Phương pháp dạy học dự án - Là một phương pháp mà học sinh có nhiệm vụ học tập phức hợp, sử dụng nhiều phương pháp học tập. Học sinh thực hiện nhiệm vụ với tính tự lực rất cao: học sinh tham gia chọn đề tài, nội dung hoạt đông nhóm phù hợp với khả năng và hứng thú của các nhóm. Dạy học theo dự án giúp học sinh chuyển từ hình thức học thụ động sang hình thức học chủ động có định hướng, từ thụ động ghi nhớ, lặp lại sang khám phá, tích hợp và trình bày; từ nghe và đáp ứng sang truyền đạt và dám chịu trách nhiệm; từ phụ thuộc vào giáo viên sang chủ động trong quá trình họctập. - Mục tiêu của phương phá p: + Rèn luyện tính sẵn sàng và kĩ năng hợp tá c của Học sinh. + Rèn luyện cho học sinh khả năng tìm kiếm tư liệu trên mạng, thu thập, xửlí thông tin từ nhiều nguồn theo vai đảm nhận, tích lũy kiến thức và nhiều giá trị khá c nhau từ quá trình làm việc. + Nâng cao kĩ năng sử dụng CNTT vào quá trình học tập và tạo ra sản phẩm. + Khuyến khích sự sáng tạo của học sinh, giúp học sinh huy động kiến thức tổng hợp để thực hiện dự án, đồng thời phá t triển đa dạng cá c kĩ năng như phân tích, tổng hợp, lập kế hoạch triển khai, đánh giá …giúp cá c em sẽ tự tin trong quá trình học tập và cả trong cuộc sống. 13
  18. - Cá ch thực hiện: + Để học sinh có được động cơ và thái độ học tập đúng đắn, tự hào về văn hóa dân tộc và truyền thống lịch sử của dân tộc mình qua việc học tập, trước hết giá o viên cần có sự chuẩn bị chu đáo: cho học sinh tham gia chọn đề tài, nội dung hoạt động nhóm phù hợp với khả năng và hứng thú của từng nhóm. + Gv hướng dẫn cụ thể cho học sinh tìm tư liệu, kiến thức, sau đó phân côngnhiệm vụ cụ thể cho từng nhóm + Gv cần kết hợp chặt chẽ với nhiều phương phá p trò chơi, vấn đáp… + Học sinh có thể tìm tư liệu ngay nơi mình ở, xung quanh bạn bè làm việc theo nhóm, có trao đổi góp ý, biện luận. + Giá o viên kiểm tra từng bước tiến độ làm việc của học sinh, đồng thời học sinh lập bá o cá o tiến độ làm việc của từng nhóm. - Một số lưu ý: + Giá o viên có thể kết hợp phương pháp dự án với phương pháp trò chơi, trình bày bá o tường, tập san. Sản phẩm của tiết học có thể là một tờ báo tường, mộttập san ảnh, hay một gian trưng bày về phong tục tập quán của dân tộc thiểu số ở miền Tây Nghệ An. - Ví dụ minh họa: Bài Thực hành: Chủ đề - Một số nền văn minh trên đất nước Việt Nam. GV tổ chức .thực hiện dự án dưới hình thức tổ chức một cuộc triễn lãm với chủ đề: “Về miền di sản Việt Nam ”. Gv triển khai dự án sau Tiết 1 của Bài 12 để học sinh chuẩn bị. - Quá trình tiến hành dạy học dự án được tiến hành theo cá c bước sau: 1. Trước khi buổi triễn lãm diễn ra: - GV giới thiệu cho HS về chủ đề của dự án “Về miền di sản Việt Nam ” và yêu cầu của buổi triển lãm hình ảnh này làm nổi bật những giá trị của di sản văn hóa Việt Nam. - GV yêu cầu học sinh sưu tầm, trình bày các di sản văn hóa Việt Nam qua 4 nội dung sau: + Quá trình hình thành và phát triển của di sản + Đặc điểm của di sản + Giá trị của di sản (Lịch sử - văn hóa, Kinh tế) + Thực trạng và giải pháp bảo tồn di sản - GV phân công nhiệm vụ cho các nhóm: + Nhóm 1: Ban tổ chức. Nhiệm vụ: Xây dựng kịch bản chương trình, làmbảng tin và xây dựng các ấn phẩm quảng cá o giới thiệu về cuộc triễn lãm. 14
  19. + Nhóm 2: Tổ chức cuộc triễn lãm qua hình ảnh, hiện vật để giới thiệu vềdi sản văn hóa thuộc lĩnh vực kiến trúc. + Nhóm 3: Tổ chức cuộc triễn lãm qua hình ảnh, hiện vật để giới thiệu về di sản văn hóa dân tộc thuộc lĩnh vực nghệ thuật + Nhóm 4: Tổ chức cuộc triễn lãm qua hình ảnh, hiện vật để giới thiệuvề giải pháp để bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa dân tộc hiện nay. Nhiệm vụ của mỗi nhóm là: vận dụng các kiến thức đã học, kết hợp với sự hỗ trợ của các phương tiện công nghệ để hoàn thành các sản phẩm mà GV đã đặt hàng và tổ chức trưng bày, giới thiệu sản phẩm trong buổi triễn lãm; tiến hànhnhận xét, đánh giá chất lượng sản phẩm của các nhóm với nhau. - GV giải đắp những thắc mắc về phía HS: cách tổ chức, nội dung triển khai, cá c kênh thông tin HS có thể khai thá c và cá c phương tiện công nghệ HS có thểvận dụng... 2. Triển khai thực hiện buổi triển lãm: Học sinh làm việc theo nhóm đã phân công, chủ động thực hiện cá c nhiệmvụ ứng với những nhiệm vụ được giao. - Nhóm 1 - nhóm tổ chức lên kịch bản chương trình và thiết kế bảng tin, catalog thể hiện được mục đích cuộc triển lãm. - Nhóm 2, 3,4, - nhóm chuyên môn tìm hiểu tài liệu để xây dựng các bài thuyết minh, sưu tầm tài liệu tranh ảnh, hiện vật trưng bày, biểu diễn... chuẩn bị cho cuộc triển lãm. Trong quá trình cá c nhóm triển khai thực hiện, GV sẽ đóng vai trò là chuyên gia độc lập để tư vấn, góp ý thêm cho các nhóm về chất lượng sản phẩm mà HS làm ra trước khi trưng bày. 3. Trình bày dự án: - HS tổ chức buổi triễn lãm theo các vai: Ban tổ chức, MC giới thiệu buổi triển lãm, thuyết minh viên giới thiệu, diễn viên biểu diễn trình bày các sản phẩm, khá ch mời tham dự. Theo tiến trình thực hiện: MC sẽ giới thiệu về mục đích, ý nghĩa của buổi triển lãm; sau đó khách mời sẽ đến quan sát và lắng nghe cá c thuyết minh viên giới thiệu, thuyết minh, thể hiện về những hình ảnh, hiện vật tiêu biểu liên quan đến chủ đề. - Mỗi nhóm có tối đa 7 phút giới thiệu và báo cáo sản phẩm dự án đã chuẩn bị. 4. Đánh giá tổng kế dự án. - Sau khi nghe báo cáo, nhóm phản biện và các nhóm lần lượt nhận xét, 15
  20. đánh giá đội bạn (vận dụng kỹ thuật 321: 3 lời khen, 2 lời góp ý và 1 câu hỏi). Nhóm nhận xét sau không trùng với nhóm trước, thời gian tối đa 1 phút 30s. - Điểm đánh giá nhóm được GV căn cứ vào sự chuẩn bị, tinh thần làm việc nhóm, chất lượng báo cáo và nhận xét giữa các nhóm. - Đánh giá: để tạo tính tích cực giữa các nhóm trong lớp và cho HS tham gia vào quá trình đánh giá và tự đánh giá, GV tổ chức đánh giá chéo giữa các nhóm, thông qua việc đánh giá sản phẩm. GV cung cấp tiêu chí đánh giá sản phẩm giữa các nhóm. - Để giúp HS có thế tiến hành đánh giá GV cần xây dựng các phiếu đánh giá với những tiêu chí cụ thể và cung cấp cho HS trước khi tham gia vào buổi triểnlãm. 5. Sản phẩm của mỗi nhóm được yêu cầu thực hiện như sau: - Xây dựng 1 clip: HS đóng vai biên tập viên, đạo diễn, quay phim, hướng dẫn viên… để tiến hành quay và dựng 1 clip khoảng 5-7 phút nói về chủ đề của nhóm mình. - Trình chiếu sản phẩm (trên Power Point). - Ấn phẩm: tập san hay Poster (tranh ảnh và bài viết ngắn gọn về chủ đề của nhóm). - Bảng tin, bảng quảng cáo dưới thiệu chương trình 3.2.2. Phương pháp đóng vai - Đây là PPDH mà người học được nhập vai vào các nhân vật, các tình huống cụ thể, HS sẽ chủ động tìm hiểu, chiếm lĩnh kiến thức và được hoạt động trực tiếp trong quá trình đóng vai. HS được trao đổi, giao lưu với GV, với bạn bè, được thể hiện tài năng của mình trước tập thể, được hòa mình vào không khí thoải má i, sôi nổi, thân thiện của lớp học. Đóng vai trong môn học Lịch sử không chỉ giúp học sinh khắc sâu kiến thức mà HS còn có cơ hội trải nghiệm không khí lịch sử khi được hòa mình vào lịch sử và hình thành những kĩ năng quan trọng như giaotiếp, thuyết trình... - Mục tiêu của phương pháp đóng vai + Giúp học sinh được rèn luyện, thực hành những kỹ năng ứng xử và bày tỏthá i độ trong môi trường an toàn trước khi thực hành trong thực tiễn. + Gây hứng thú và chú ý cho học sinh. + Tạo điều kiện làm nảy sinh tư duy sá ng tạo của học sinh + Khích lệ sự thay đổi thá i độ, hành vi của học sinh theo chuẩn mực hành viđạo đức đến chính trị - xã hội. - Cách thực hiện: 16
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2