Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Một số biện pháp quản lý hoạt động tư vấn tâm lý học đường tại trường THPT Diễn Châu 5

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:102

Thêm vào BST

Báo xấu

1
lượt xem 0
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Sáng kiến "Một số biện pháp quản lý hoạt động tư vấn tâm lý học đường tại trường THPT Diễn Châu 5" được hoàn thành với mục tiêu nhằm làm rõ mặt mạnh, mặt yếu của các hoạt động giáo dục, chất lượng giáo dục hàng năm, từ đó rút ra kinh nghiệm, đưa ra các biện pháp quản lý hoạt động tư vấn tâm lý cho học sinh hiệu quả nhất, làm giảm áp lực tâm lý đối với học sinh, xây dựng môi trường giáo dục trong nhà trường mang lại niềm vui, niềm hạnh phúc cho học sinh, qua đó nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện trong nhà trường, đáp ứng yêu cầu thực hiện chương trình GDPT 2018.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Một số biện pháp quản lý hoạt động tư vấn tâm lý học đường tại trường THPT Diễn Châu 5

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM ĐỀ TÀI: MỘT SỐ BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TƯ VẤN TÂM LÝ HỌC ĐƯỜNG TẠI TRƯỜNG THPT DIỄN CHÂU 5 Thuộc lĩnh vực: Quản lý Diễn Châu, tháng 04 năm 2024
MỤC LỤC Trang PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ................................................................................... 1 I. Lí do chọn đề tài.............................................................................................. 1 II. Mục đích nghiên cứu...................................................................................... 3 III. Nhiệm vụ nghiên cứu................................................................................... 3 IV. Đối tượng nghiên cứu................................................................................... 3 V. Phương pháp nghiên cứu............................................................................... 3 PHẦN II: NỘI DUNG NGHIÊN CỨU.......................................................... 3 Chương I. Cơ sở khoa học của việc quản lý hoạt động tư vấn tâm lý học đường tại các trường THPT .............................................................................. 3 I. Tổng quan về lịch sử nghiên cứu vấn đề........................................................ 3 1. Trên thế giới.................................................................................................. 4 2. Tại Việt Nam................................................................................................ 5 II. Một số khái niệm cơ bản.............................................................................. 7 1. Quản lý......................................................................................................... 7 2. Tư vấn tâm lý học đường, hoạt động tư vấn tâm lý học đường................... 8 3. Quản lý hoạt động tư vấn tâm lý học đường................................................ 8 III. Hoạt động tư vấn tâm lý học đường ở trường phổ thông............................. 9 1. Những khó khăn tâm lý điển hình của học sinh THPT……………………. 9 2. Vai trò của hoạt động tư vấn tâm lý ở trường phổ thông………………… 10 3. Mục tiêu, nội dung, phương pháp, hình thức và quy trình tổ chức hoạt động tư vấn tâm lý học đường ở trường THPT……………………………………... 12 Chương II. Thực trạng công tác tư vấn tâm lý học đường tại trường THPT 14 Diễn Châu 5…………………………………………………………………… I. Thực trạng công tác tư vấn tâm lý cho học sinh tại trường THPT Diễn Châu 5……………………………………………………………………………….. 15 1. Thực trạng mức độ quan trọng công tác tư vấn tâm lý học đường………… 15 2. Thực trạng công tác tư vấn tâm lý học đường tại trường THPT Diễn Châu 5……………………………………………………………………………… 16 3. Đánh giá chung về thực trạng công tác tư vấn tâm lý học đường cho học sinh tại trường THPT Diễn Châu 5…………………………………………. 19 II. Thực trạng quản lý hoạt động tư vấn tâm lý tại trường THPT Diễn Châu 5 20 1. Thực trạng công tác lập kế hoạch quản lý hoạt động tư vấn tâm lý học đường cho học sinh THPT……………………………………………………. 20
2. Thực trạng công tác tổ chức, chỉ đạo thực hiện kế hoạch quản lý hoạt động tư vấn tâm lý học đường cho học sinh THPT ………………………………… 20 3. Thực trạng công tác giám sát, kiểm tra đánh giá kế hoạch quản lý hoạt động tư vấn tâm lý học đường cho học sinh THPT………….……………….. 20 4. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý hoạt động tư vấn tâm lý cho học sinh THPT…………………………………………………….. 21 Chương III. Các biện pháp quản lý hoạt động tư vấn tâm lý học đường tại 22 trường THPT Diễn Châu 5……………………………………………………. I. Các nguyên tắc đề xuất biện pháp………………………………………….. 22 1. Nguyên tắc đảm bảo tính pháp lý………………………………………….. 22 2. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống………………………………………… 22 3. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn………………………………………… 23 4. Nguyên tắc đảm bảo tính phù hợp…………………………………………. 23 5. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả…………………………………………. 24 II. Các biện pháp quản lý hoạt động tư vấn tâm lý học đường tại trường THPT Diễn Châu 5……………………………………………………………. 24 Biện pháp 1: Nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh về hoạt động tư vấn tâm lý học đường............................................................... 24 Biện pháp 2: Đổi mới xây dựng kế hoạch hoạt động tư vấn tâm lý học đường 25 Biện pháp 3: Lựa chọn, bồi dưỡng cán bộ tư vấn tâm lý học đường................ 28 Biện pháp 4: Chỉ đạo đổi mới hình thức, nội dung tổ chức hoạt động tư vấn 23 tâm lý học đường…………………………………………………………….. 39 Biện pháp 5: Tăng cường điều kiện cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ hoạt động tư vấn tâm lý học đường........................................................................... 42 Biện pháp 6: Phối hợp các cá nhân, đoàn thể liên quan tổ chức các hoạt động tư vấn tâm lý cho học sinh và tăng cường kiểm tra, giám sát hoạt động tư vấn tâm lý học đường................................................................................................ 44 III. Mối quan hệ giữa các biện pháp................................................................... 46 IV. Kết quả......................................................................................................... 46 Chương IV. Khảo sát sự cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất 46 I. Mục đích khảo sát………………………………………………………….. 47 II. Nội dung và phương pháp khảo sát……………………………………….. 47 1. Nội dung khảo sát…………………………………………………………. 47 2. Phương pháp khảo sát và thang điểm đánh giá……………………………. 47 III. Đối tượng khảo sát……………………………………………………….. 48 IV. Kết quả khảo sát………………………………………………………….. 48 PHẦN III: KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ………………………………. 53
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT - GV: Giáo viên - HS: Học sinh - THPT: Trung học phổ thông - GDPT: Giáo dục phổ thông - TVTL: Tư vấn tâm lý - TLHĐ: Tâm lý học đường
PHẦN I : ĐẶT VẤN ĐỀ I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI Trong bối cảnh xã hội ngày càng phát triển, đời sống con người càng được nâng cao, việc giáo dục và định hướng cho thế hệ trẻ càng cần được xem trọng. Môi trường học đường là nơi để học sinh rèn luyện đạo đức và tri thức, là nơi để các em trưởng thành, định hướng được tương lai mai sau của bản thân. Tuy nhiên, trường học - nơi được xem là “ngôi nhà thứ hai” của chúng ta, đang ngày càng có những biểu hiện không an toàn. Mỗi năm có không biết bao nhiêu sự việc đáng tiếc về học đường gây xôn xao dư luận như: nữ sinh đánh nhau, lột đồ của bạn, nam sinh tự tử vì áp lực thi cử, giáo viên xúc phạm, hành hung học sinh và ngược lại, phụ huynh xúc phạm, hành hung thầy cô giáo, hành hung học sinh, trong trường học xuất hiện những hành động gian lận,... Trước kia, chúng ta thường có tâm lý chủ quan nghĩ rằng bạo lực học đường sẽ không xảy ra thường xuyên và nhà trường có thể ngăn chặn được. Thế nhưng, hiện nay chỉ cần một thao tác rất nhanh trên google ta có thể tìm thấy hàng loạt các video clip quay cảnh bạo lực của cả nữ sinh lẫn nam sinh. Nguyên nhân sâu xa của những sự việc đáng buồn này chính là người lớn đã không chú ý đến tâm lý của các em học sinh khi còn đang ngồi trên ghế nhà trường, đặc biệt là lứa tuổi dậy thì - khi các em đang có những thay đổi lớn về tâm - sinh lý. Do đó, việc tư vấn tâm lý học đường nhằm giúp các em hiểu rõ giá trị của bản thân trong giai đoạn hiện nay đóng vai trò rất quan trọng đối với nhà trường và toàn xã hội. Theo một nghiên cứu được thực hiện trên khoảng 1.314 các em học sinh ở độ tuổi từ 6 đến 16 tại khoảng 10 tỉnh thành của nước ta nhận thấy có khoảng 9,6% các trẻ gặp phải những bệnh hướng nội ở giai đoạn nhẹ. Thống kê chi tiết nhận thấy các trường hợp trẻ bị trầm cảm là do nhiều yếu tố khác nhau. Cụ thể có khoảng 16,29% các trẻ thường xuyên cảm thấy buồn bã, chán nản về chuyện tình cảm; khoảng 4,1% các trẻ cảm thấy không hài lòng, tự ti về ngoại hình và cơ thể của bản thân; khoảng 2,1% các trẻ có xu hướng sống khép kín, thu mình lại và có khoảng 1,8% các trẻ em nghiện chơi game, các trò chơi điện tử. Các chuyên gia cho biết rằng, những đối tượng từ khoảng 12 đến 18 tuổi là lứa tuổi nhạy cảm và có nhiều nguy cơ phạm phải sai lầm nhất. Cũng bởi lúc này các em vẫn còn suy nghĩ chưa chín chắn, nhận thức vẫn chưa thực sự đúng chuẩn mực. Trong khi cái tôi của mỗi cá nhân lại quá lớn, dễ dàng hình thành các hành vi sai lầm nếu không được định hình từ sớm. Minh chứng cụ thể cho điều này đó chính là sự thay đổi rõ rệt của trẻ trong giai đoạn từ cấp 1 sang cấp 2. Hầu hết các trẻ cấp 1 đều rất lễ phép, ngoan ngoãn và vâng lời cha mẹ, những chuyện ở trường lớp đều có thể tâm sự và chia sẻ với phụ huynh. Tuy nhiên, khi các em bước sang cấp 2, đặc biệt là khi học lớp 8, lớp 9 thì sẽ bắt đầu hình thành ranh giới riêng cho bản thân, không muốn chia sẻ hoặc tâm sự những chuyện cá nhân với cha mẹ và thích được làm người lớn. Hầu hết ở độ tuổi học sinh, các em sẽ thường nhận được
sự bao bọc, che chở từ cha mẹ nên chưa thể chủ động trong cuộc sống. Mặt khác, các em phải thường xuyên đối mặt với nhiều căng thẳng, áp lực đến từ việc học tập, gia đình, xã hội, nhà trường, bạn bè,….Hơn thế, xung quanh trẻ còn có hàng loạt các vấn đề cám dỗ, những tệ nạn xã hội, tâm sinh lý, định hướng nghề nghiệp, tình yêu tuổi học trò,…Các em thường gặp phải khó khăn trong việc chia sẻ và giải quyết các vấn đề xảy ra với bản thân, điều này sẽ làm gia tăng nguy cơ gây ra các hệ lụy nguy hiểm. Nếu không được tư vấn tâm lý đúng cách và kịp thời, học sinh có thể dần trở nên khép kín, tách biệt với xã hội nếu gặp phải các vấn đề sang chấn, thậm chí nếu không được chia sẻ, thấu hiểu sẽ khiến các em dần trở nên bế tắc và tuyệt vọng, lâu dần nảy sinh ý định tự sát để tự giải thoát cho chính mình. Đứng trước thực trạng căng thẳng đó thì giải pháp tốt và hữu hiệu nhất đối với tình trạng này chính là tăng cường hoạt động tư vấn tâm lý học đường. Quá trình tư vấn tâm lý cho học sinh không chỉ giúp các em giải quyết được những vấn đề đang gặp phải mà còn hỗ trợ cải thiện tốt các mối quan hệ giữa con cái với cha mẹ, học trò với thầy cô, giữa bạn bè với nhau,… Hoạt động này sẽ giúp cho học sinh tháo gỡ được những khó khăn, vướng mắc trong quá trình học tập cũng như cuộc sống. Các em sẽ cảm thấy thoải mái, dễ chịu, giảm bớt các căng thẳng, mệt mỏi, áp lực để giúp cho việc học tập hiệu quả hơn, cuộc sống cũng được cân bằng và vui vẻ, giúp hạn chế các vấn đề tiêu cực trong nhận thức. Việc có thể áp dụng tư vấn học đường từ sớm sẽ giúp xử lý được các nguy cơ tiềm ẩn có thể khởi phát ở học sinh như chán học, bỏ học, đánh nhau, các hành vi vi phạm pháp luật, tự hủy hoại bản thân, sa ngã vào các tệ nạn xã hội,…Vì vậy, sự giúp đỡ của các chuyên gia tâm lý, nhà chuyên môn, của các thầy cô giáo và cha mẹ là rất cần thiết. Ngoài ra, hoạt động tư vấn tâm lý học đường không chỉ cần thiết cho học sinh mà còn giúp cho giáo viên hiểu biết rõ hơn về những vấn đề liên quan đến sự hình thành và phát triển nhân cách của các em, giúp đỡ và định hướng cho các em phát triển một cách đúng đắn, lành mạnh, hiểu về bản thân và người khác tốt hơn. Mặc dù hiện nay, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ban hành các văn bản chỉ đạo các cơ sở giáo dục thực hiện tốt công tác tư vấn tâm lý cho học sinh, công tác xã hội trong trường học như: Thông tư số 31/2017/TT-BGDĐT ngày 18 tháng 12 năm 2017 hướng dẫn thực hiện công tác tư vấn tâm lý cho học sinh trong trường phổ thông, Thông tư số 33/2018/TT-BGDĐT ngày 26 tháng 12 năm 2018 hướng dẫn công tác xã hội trong trường học và các văn bản hướng dẫn thực hiện hoạt động này. Các cơ quan quản lí đã có nhiều động thái trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo, đề ra các chủ trương, ban hành các văn bản hướng dẫn, nhiều địa phương đã có cơ chế, phần việc riêng của mình nhằm tăng cường các biện pháp giải quyết các vấn đề phát sinh có liên quan đến hoạt động tư vấn tâm lý học đường nhưng hoạt động tư vấn tâm lý học đường vẫn chưa được thực hiện một cách quy cũ, thường xuyên, chưa có các quy trình quản lí phù hợp, tỉ lệ giáo viên và học sinh được tiếp cận tốt với hoạt động tư vấn học đường là rất thấp, thậm chí là không có. Các trường THPT có thành lập các phòng tư vấn tâm lý nhưng hoạt động chưa có hiệu quả do nhiều yếu tố khách quan, chủ quan khác nhau, các hoạt động hỗ trợ học sinh vẫn
còn gặp rất nhiều hạn chế. Hoạt động tư vấn tâm lý tại một số trường THPT còn nặng tính hình thức, đối phó. Do vậy, cùng với các chính sách hiện có, vận dụng nghiên cứu, phân tích nguyên nhân đưa ra quy trình quản lí phù hợp, áp dụng hiệu quả cho công tác tư vấn tâm lý học đường hiện nay là rất cần thiết. Với những lý do nêu trên, tôi đã lựa chọn nghiên cứu đề tài: Một số biện pháp quản lý hoạt động tư vấn tâm lý học đường tại trường THPT Diễn Châu 5. II. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU Qua kinh nghiệm thực tế giảng dạy, qua quá trình làm công tác quản lý ở trường THPT, với những kiến thức về lý luận đã được học tập, nghiên cứu, thảo luận tại các hội thảo về quản lý giáo dục, nhằm khẳng định tầm quan trọng của công tác tư vấn tâm lý đối với việc hình thành nhân cách và phẩm chất, năng lực cho học sinh. III. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU Đề tài đã đi sâu nghiên cứu: Tình hình thực tế học sinh, điều kiện dạy học, đội ngũ giáo viên nói chung, giáo viên chủ nhiệm hàng năm nói riêng, các mối quan hệ trong và ngoài tại trường THPT Diễn Châu 5 từ năm học 2021-2022 đến năm học 2023-2024. Làm rõ mặt mạnh, mặt yếu của các hoạt động giáo dục, chất lượng giáo dục hàng năm, từ đó rút ra kinh nghiệm, đưa ra các biện pháp quản lý hoạt động tư vấn tâm lý cho học sinh hiệu quả nhất, làm giảm áp lực tâm lý đối với học sinh, xây dựng môi trường giáo dục trong nhà trường mang lại niềm vui, niềm hạnh phúc cho học sinh, qua đó nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện trong nhà trường, đáp ứng yêu cầu thực hiện chương trình GDPT 2018. IV. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU Các giải pháp đã thực hiện nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động tư vấn tâm lý học đường tại trường THPT Diễn Châu 5. V. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU - Phương pháp nghiên cứu lý luận và thực tiễn - Phương pháp quan sát, trao đổi, điều tra - Phương pháp khảo sát thực tế - Phương pháp nghiên cứu hỗ trợ: Toán học, bảng biểu, sơ đồ - Phương pháp tổng kết kinh nghiệm.
PHẦN II : NỘI DUNG NGHIÊN CỨU CHƯƠNG I CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA VIỆC QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TƯ VẤN TÂM LÝ HỌC ĐƯỜNG TẠI CÁC TRƯỜNG THPT I. TỔNG QUAN VỀ LỊCH SỬ NGHIÊN CỨU VẤN ĐỀ 1. Trên thế giới 1.1. Xu hướng thứ nhất: Nghiên cứu thực trạng nhu cầu tư vấn tâm lý học đường Nội dung nghiên cứu: Thường tập trung vào nhu cầu tư vấn, các vấn đề cần tư vấn, số lần đến phòng tâm lý học đường, nguyên nhân cản trở đến các dịch vụ hỗ trợ, tư vấn... Những đánh giá theo nghiên cứu của xu hướng này cho thấy học sinh cần được hỗ trợ tâm lý thường là bạo lực học đường, các mối quan hệ xã hội, định hướng giá trị, bắt nạt học đường, kĩ năng giải quyết các vấn đề, khó khăn trong học tập, giá trị sống, kỹ năng sống... Các kết quả nghiên cứu khẳng định rằng, tần suất đến phòng tâm lý học đường của học sinh là khá hạn chế vì họ bị cản trở bởi nhiều nguyên nhân, như: suy nghĩ đến phòng tư vấn tâm lý là có vấn đề, lo ngại về tính bảo mật của thông tin cá nhân, học sinh không đủ thời gian vì lịch học tại trường bị khép kín, sự phức tạp của một số quy trình tư vấn tâm lý, nhiều giáo viên tư vấn lúng túng và không hỗ trợ thỏa đáng cho học sinh do nghiệp vụ tư vấn còn hạn chế. 1.2. Xu hướng thứ hai: Phát triển các thang đo về nhu cầu tư vấn, tư vấn tâm lý Mới đầu, những nghiên cứu về nhu cầu tư vấn tâm lý theo xu hướng điều tra được thực hiện dựa trên một số công cụ và phương pháp đơn giản như phỏng vấn theo nhóm, phỏng vấn trọng tâm và bảng hỏi, các công cụ đánh giá về nhu cầu ở học sinh. Từ đó, nhằm đánh giá chính xác, khách quan và khoa học về thực trạng nhu cầu tư vấn, tư vấn tâm lý ở học sinh, các nhà khoa học tâm lý đã xây dựng và phát triển các thang đo về nhu cầu tư vấn, tư vấn tâm lý để đảm bảo độ tin cậy. Ở Châu Phi, thang đo "The Students Counseling Needs Scale” (Thang đo nhu cầu tư vấn cho học sinh) của Nyutu (2007) được sử dụng khá phổ biến. Thang đo này cũng được chính Nyutu & Gysbers (2010) sử dụng trong một nghiên cứu gân đây: “Nhu cầu tư vấn của học sinh trung học phổ thông Kenya” nghiên cứu được thực hiện trên học sinh THPT ở Kenya. Nghiên cứu một lần nữa khẳng định tầm quan trọng của việc sử dụng công cụ đánh giá để xác định nhu cầu tư vấn tại Kenya thay cho các công cụ đánh giá nhu cầu chung ở học sinh, sinh viên. Xu hướng này vẫn đang rất được khuyến khích tại các nước Châu Á và Châu Phi. Riêng ở các nước Châu Âu và Mỹ, các nghiên cứu về phát triển thang đo và công cụ đánh giá nhu cầu tư vấn, tư vấn tâm lý học đường đang dần được chú
trọng. Các công cụ này hỗ trợ rất lớn cho các nhà tư vấn xây dựng mô hình tư vấn, đáp ứng đúng nhu cầu của học sinh, sinh viên như McGannon, Carey & Dimmitt (2007) có nhận định: “Tư vấn học đường có tiềm lực to lớn trong việc giúp học sinh, sinh viên đạt các tiêu chuẩn cao hơn trong các lĩnh vực học đường và cuộc sống; điều này phần lớn phụ thuộc vào các công cụ đo lường nhu cầu tư vấn, hỗ trợ tâm lý và các phương pháp cải thiện hành vi của học sinh, sinh viên” (Corey Gerald (1991) 1.3. Xu hướng thứ ba: Nghiên cứu xây dựng các mô hình tư vấn tâm lý học đường thay đổi nội dung, chương trình hoạt động tư vấn học đường. Ở Mỹ có mô hình tư vấn học sinh dựa trên kinh nghiệm; mô hình tư vấn của Trường Illinois, mô hình tư vấn của Trường đại học tổng hợp Winsconsin và đặc biệt là mô hình tư vấn chuyển đổi của các tác giả Eschenauer và Chen -Hayes dành cho các trường học ở đô thị. Bên cạnh đó, còn có các mô hình tâm lý học đường như mô hình phân phối dịch vụ tâm lý học, trường học 3 tầng (năm 2008), mô hình dịch vụ tư vấn học đường tích hợp và toàn diện (năm 2010). Ở Pháp đã hình thành một mạng lưới hỗ trợ đặc biệt (RASED). Đây là mô hình trợ giúp đặc biệt bao gồm những hoạt động cùng nhau phòng ngừa và khắc phục khi giáo viên không có biện pháp thay thế nào. Mạng lưới RASED có hai nhiệm vụ chính là phòng ngừa và hỗ trợ. Ở Singapore có mô hình Dịch vụ chăm sóc học sinh (Student Care Service - SCS). Ở Trung Quốc có mô hình chăm sóc sức khỏe tâm thần tại các nhà trường cho học sinh các cấp... Các nghiên cứu đã cho thấy được nội dung, đặc điểm, biểu hiện, mức độ của nhu cầu được tư vấn hỗ trợ tâm lý học đường cho học sinh khi học sinh có khó khăn tâm lý. Các nghiên cứu này nói chung đều có thể được ứng dụng hiệu quả trong việc xây dựng các chương trình, kế hoạch chẩn đoán, phòng ngừa và can thiệp sớm trong học đường. Hiện nay, Hiệp hội các nhà Tâm lý học đường ở nước Mỹ được xem là kiểu mẫu cho các chương trình tư vấn hỗ trợ tâm lý học đường của hầu hết các nước trên thế giới. Hiệp hội này, hiện tại có hơn 23.000 hội viên trên toàn thế giới. Các dịch vụ tư vấn, hỗ trợ tâm lý học đường đã trở nên phổ biến và không thể thiếu được trong các trường học, các cơ sở đào tạo ở các nước phát triển như Anh, Pháp, Nga, Đức... và nhiều quốc gia khác trên thể giới. Như vậy, trên thế giới các nghiên cứu theo ba khuynh hướng trên đã góp phần giúp các nhà quản lý ở các trường phổ thông và đại học có cơ sở để tìm các biện pháp tổ chức hoạt động tư vấn tâm lý học đường cho học sinh một cách bài bản, khoa học và hiệu quả nhất. 2. Tại Việt Nam
Theo chuyên gia, trong môi trường học đường, học sinh mắc phải muôn vàn vấn đề tâm lý khiến việc tư vấn tâm lý cần phải được tiếp cận từ những bước đầu. 2.1. Nhạy cảm nhất là độ tuổi vị thành niên Bác sĩ chuyên khoa 2 Nguyễn Thị Triều Tiên, Trưởng khoa Tâm lý tâm thần trẻ em, Bệnh viện Tâm thần TP.HCM, cho biết đa phần trẻ em Việt Nam đều đang ở độ tuổi đến trường, trong đó, từ 0 - 6 tuổi, từ 7 - 12 tuổi và 13 - 18 tuổi sẽ có những vấn đề tâm lý khác nhau. Nhạy cảm nhất về tâm lý là độ tuổi vị thành niên. Đây là lứa tuổi đặc biệt bởi thời điểm này học sinh có nhiều thay đổi về thể chất, tâm lý cũng như quan hệ xã hội, gia đình. Đồng thời, trong môi trường học đường cũng là một tác nhân làm trẻ thay đổi suy nghĩ và ảnh hưởng tâm lý nhiều nhất. Trong trường học hiện nay có quá nhiều sự thay đổi khi học sinh chuyển cấp. Ở tiểu học, học sinh được nâng niu, cưng chiều nhưng lên cấp THCS, học sinh phải đối mặt với môi trường có sự cạnh tranh, ganh đua về điểm số, các kỳ kiểm tra, kỳ thi liên tục. Học sinh bị áp lực đột ngột về kết cấu chương trình cô đặc, cách xếp loại, chấm điểm. Chính vì những chuyển biến như vậy khiến trẻ dễ bị sốc trong môi trường học đường. Chưa kể bản thân học sinh cũng đang gặp khó khăn về tâm lý ở lứa tuổi này. Ghi nhận thực tế tại khoa tâm lý tâm thần trẻ em, trung bình khoảng 500 - 700 bệnh nhân trẻ em đến khám trong một tuần về tâm lý tâm thần. Tỷ lệ bệnh nhân là trẻ vị thành niên chiếm số lượng lớn. 2.2. Bị tâm lý vì học tập hay các mối quan hệ Tuy nhiên, theo bác sĩ Nguyễn Thị Triều Tiên, hiện nay nhiều người còn nhầm lẫn học sinh bị tâm lý vì quá tải trong học tập. “Điều đó chỉ phản ánh một phần, cái chính của học sinh là các mối quan hệ với giáo viên, bạn bè và những đối tượng tương đồng khác”, bác sĩ Tiên nhấn mạnh. Mối đe dọa từ internet hay những trào lưu và những hội nhóm xấu trên không gian mạng khiến học sinh bị tẩy chay chỉ vì không theo kịp xu hướng với bạn bè. Một thực tế đau lòng khác là những học sinh càng học giỏi càng có vấn đề tâm lý nhiều hơn. Đối tượng này dễ bị tổn thương bởi áp lực mình phải luôn giỏi trong mắt nhiều người. Cha mẹ thường mang con học giỏi làm “trang sức” cho mình mà không quan tâm đến suy nghĩ của con. Chỉ cần không thích ứng với những thay đổi nhỏ về điểm số, sợ người khác thất vọng về mình dẫn đến nguy cơ học sinh có tư tưởng tự tử rất cao. Ngoài ra, giới tính cũng là vấn đề chi phối tâm lý học sinh. Đa phần nữ sinh dễ bị tác động tâm sinh lý nhiều hơn nam. Tuy vậy, học sinh nam cũng vướng phải tâm lý do nhiều vấn đề từ bạn học như: bị nhận xét hình thể, lo lắng về sự thu hút khác giới, cạnh tranh thành tích… Những vấn đề này dần dần dồn nén khiến học sinh bị áp lực tâm lý kéo dài. 2.3. Không thể để tình trạng giáo viên kiêm nhiệm
Theo quan sát của bác sĩ Tiên, hiện trạng ngành giáo dục chưa thực sự quan tâm vị trí việc làm cho đội ngũ chuyên gia tâm lý chuyên nghiệp. Hiện nay tư vấn tâm lý trong trường học là những giáo viên kiêm nhiệm, không đủ chuyên môn để xử lý mâu thuẫn tâm lý cho học sinh, không biết nơi gửi học sinh đến khám khi có vấn đề. Học sinh tìm đến với thầy cô nhưng giáo viên rất thờ ơ. Một số thầy cô không biết phải xử lý như thế nào với nhiều trường hợp khó. Hiện nhiều giáo viên vẫn còn tư duy thụ động, ngồi chờ học sinh tư vấn. Muốn làm tốt tâm lý học đường trước nhất cần chuyên gia tâm lý đúng chuyên ngành. Trường học phải là nơi giải quyết và ngăn chặn chiều hướng tâm lý xấu của học sinh từ sớm. Nếu không phát hiện và can thiệp sớm vấn đề tâm lý, nhiều khả năng tương lai của học sinh sẽ rẽ sang hướng hoàn toàn tiêu cực. 2.4. Chữa khi đã quá muộn Bác sĩ Tiên cho biết xã hội hiện nay còn nhiều định kiến nặng nề về tâm lý tâm thần. Có trường hợp phụ huynh đưa con đến bệnh viện là bước đi cuối cùng vì con đã trải qua nhiều biến cố lớn. Thật sự, bước đi này đã quá muộn và chỉ để giải quyết hậu quả đã xẩy ra. 2.5. Giáo viên cần tìm đến các em để tư vấn Ngày 18/12/2017, Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành Thông tư số 31/TT- BGDĐT về việc hướng dẫn công tác tư vấn tâm lý cho học sinh. Đây là tín hiệu vui, giúp cho các học sinh an tâm, có nơi để “giãi bày tâm sự” với người làm công tác tư vấn tâm lý học đường. Tuy nhiên thực tế hiện nay, công tác tư vấn học đường vẫn còn là hình thức, nhiều trường học không có phòng tư vấn, rồi thầy cô làm công tác tư vấn cũng chỉ là giáo viên kiêm nhiệm, không có chuyên môn nên chưa đáp ứng được nhu cầu tư vấn của học sinh phong phú đa dạng. Song song việc tư vấn, cần có kế hoạch giúp đỡ những học sinh có hoàn cảnh khó khăn bằng việc kêu gọi các nhà hảo tâm đỡ đầu cho từng em. Về mặt tinh thần, hàng tuần mời những em có hoàn cảnh khó khăn trong học tập, tình cảm…đến để động viên, hỏi thăm và phối hợp với các đoàn thể có giải pháp thiết thực giúp các em. Tư vấn cũng kết hợp tốt với chính quyền địa phương, các ban ngành đoàn thể động viên gia đình, giúp học sinh nghèo, khó khăn. Phương châm là chủ động tìm đến các em để tư vấn, đừng để các em phải tìm đến để được tư vấn. II. MỘT SỐ KHÁI NIỆM CƠ BẢN 1. Quản lý
Quản lý là quá trình phức tạp bao gồm những nhiệm vụ như điều hành, điều khiển, giám sát và đánh giá các hoạt động của một tổ chức để đảm bảo rằng mục tiêu và kết quả đạt được một cách hiệu quả, đáp ứng nhu cầu các bên liên quan thông qua việc áp dụng các nguồn lực sẵn có như tài chính, tự nhiên, công nghệ và nhân lực. Trong đời sống xã hội, quản lí xuất hiện khi có hoạt động chung của con người. Quản lí điều khiển, chỉ đạo hoạt động chung của con người, phối hợp các hoạt động riêng lẻ của từng cá nhân tạo thành hoạt động chung thống nhất của tập thể hướng tới mục tiêu đã định trước. Để thực hiện hoạt động quản lí cần phải có tổ chức và quyền uy. Tổ chức phân định rõ ràng chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và mối quan hệ của những người tham gia hoạt động chung; quyền uy đem lại khả năng áp đặt ý chí của chủ thể quản lí đối với các đối tượng quản lí, bảo đảm sự phục tùng của cá nhân đối với tổ chức. Quyền uy là phương tiện quan trọng để chủ thể quản lí điều khiển, chỉ đạo cũng như bắt buộc các đối tượng quản lí thực hiện các yêu cầu, mệnh lệnh của mình. 2. Tư vấn tâm lý học đường, hoạt động tư vấn tâm lý học đường Hiểu một cách đơn giản thì tư vấn học đường cũng giống với hình thức tư vấn tâm lý bình thường, tuy nhiên phạm vi hoạt động sẽ được thu hẹp lại trong trường học. Đây là một hoạt động hữu ích dựa trên các cơ sở lý thuyết để có thể giúp cho học sinh có định hướng đúng đắn hơn về những vấn đề riêng tư, xã hội hoặc giúp xác định cụ thể về nghề nghiệp của bản thân trong tương lai. Hoạt động này không chỉ hỗ trợ tốt cho tâm lý của học sinh mà còn giúp ích rất nhiều cho giáo viên, cán bộ nhà trường, phụ huynh học sinh nhằm nâng cao khả năng tự giải quyết các vấn đề có liên quan đến học đường cũng như các mối quan hệ giữa họ với học sinh. Hiện nay, ngoài việc giúp cho các học sinh có được định hướng tốt thì tư vấn học đường còn mở rộng thêm nhiều khía cạnh khác nhau. Thông qua các buổi tư vấn học đường, học sinh có thể biết thêm nhiều kỹ năng như bênh vực, biện hộ, định hướng tương lai, cải thiện tốt việc học tập, nâng cao thành tích cá nhân,…Thực tế thì tư vấn học đường đã có từ rất lâu nhưng khoảng 10 năm trở lại đây mới phổ biến và được quan tâm nhiều tại nước ta. Tại Việt Nam, tư vấn học đường được chia thành 3 phần chính, đó là tư vấn tâm lý, tư vấn hướng nghiệp và tư vấn học đường căn bản. Các đối tượng chính mà hoạt động này nhắm đến là học sinh, phụ huynh học sinh, giáo viên các cấp, nhân viên văn phòng, cán bộ công chức, viên chức hoặc những cá nhân có niềm đam mê đối với công tác cộng đồng và công tác giáo dục. 3. Quản lý hoạt động tư vấn tâm lý học đường
Hoạt động tư vấn tâm lý được tổ chức trong nhà trường (khi tư vấn trực tiếp) hoặc ngoài nhà trường (khi tư vấn gián tiếp) và do nhà trường quản lý, tiến hành ngoài giờ dạy học trên lớp với sự tham gia của các cán bộ, giáo viên được chọn lựa ngay từ đầu năm học. Hiệu trưởng trên cơ sở nắm vững các chủ trương của Bộ Giáo dục và Đào tạo về việc tổ chức tư vấn tâm lý cho học sinh ở trường THPT để đi đúng hướng, mềm hoá nội dung, đa dạng về hình thức, thực hiện từng bước việc quản lý hoạt động tư vấn tâm lý học đường cho học sinh tại trường theo các nội dung sau: - Nâng cao nhận thức về vị trí, vai trò, tầm quan trọng của hoạt động tư vấn tâm lý học đường; - Xây dựng kế hoạch quản lý hoạt động tư vấn tâm lý học đường và kế hoạch hoạt động; - Tổ chức, chỉ đạo hoạt động tư vấn tâm lý học đường; - Bồi dưỡng đội ngũ giáo viên tham gia vào Tổ tư vấn tâm lý học đường; - Xây dựng điều kiện quản lý hoạt động tư vấn tâm lý học đường; - Kiểm tra, đánh giá kết quả hoạt động tư vấn tâm lý học đường. III. HOẠT ĐỘNG TƯ VẤN TÂM LÝ HỌC ĐƯỜNG Ở TRƯỜNG PHỔ THÔNG 1. Những khó khăn tâm lý điển hình của học sinh THPT Tại Hội thảo quốc tế "Hiểu biết về Sức khỏe Tâm thần ở Trường học và Cộng đồng" do Trường Đại học Giáo dục, thuộc Đại học Quốc gia Hà Nội tổ chức, các chuyên gia cho biết, tự tử là nguyên nhân thứ 3 gây tử vong ở lứa tuổi học sinh trên toàn thế giới. Khoảng 50% trẻ ở độ tuổi từ 14 -15 có vấn đề về tâm thần, khoảng 50% số học sinh bỏ học trên thế giới có liên quan đến trục trặc về sức khỏe tâm thần. Còn tại Việt Nam, theo chuyên gia từ trường Đại học Giáo dục, Đại học Quốc gia Hà Nội, có khoảng 12%, tương đương 3 triệu thanh thiếu niên và trẻ em Việt Nam gặp các vấn đề sức khỏe tâm thần nghiêm trọng, có nhu cầu hỗ trợ và trị liệu. Tuy nhiên, trên thực tế, cả gia đình, giáo viên lẫn chính các em đều chưa có nhận thức đầy đủ về vấn đề này. Phần lớn các em phải tự ứng phó với những khó khăn, em nào mạnh mẽ thì vượt qua được, còn không, những vấn đề bất thường về tâm lý sẽ trở thành bệnh lý, stress hoặc thậm chí dẫn đến tình trạng tự tử.
Hiện nay, trong nhà trường, các thầy cô giáo mới chủ yếu chú trọng trang bị kiến thức cho học sinh chứ chưa có hiểu biết đầy đủ về sức khỏe tâm thần để hỗ trợ các em. Trong nhiều trường hợp, chính các thầy cô còn làm gia tăng áp lực cho trẻ bằng những định kiến của mình. Khó khăn trong học tập là một trong những vấn đề lớn của học sinh hiện nay, cũng là một trong những nguyên nhân gây khó khăn về tâm lý. Nhiều em hàng ngày đến trường có biểu hiện bên ngoài rất bình thường nhưng trong đầu suy nghĩ, mình đi học để đáp ứng yêu cầu của bố mẹ, để trả ơn và làm hài lòng bố mẹ khiến việc học hành trở thành gánh nặng với các em. Theo các chuyên gia, thông thường, một học sinh được "gắn nhãn" học giỏi có nguy cơ tự tử cao hơn những học sinh khác khi gặp thất bại học đường. Một số chuyên gia giáo dục cho rằng khi học sinh gặp khó khăn về học tập không hẳn lý do vì học sinh đó không có khả năng hay là thiếu động lực học mà có thể nguyên nhân lại xuất phát từ phương pháp tổ chức dạy học và khả năng truyền thụ của người thầy. Vì thế, việc xem xét đầy đủ nguyên nhân dẫn đến những trở ngại về tâm lý cho các học sinh là điều quan trọng để đưa ra giải pháp hỗ trợ các em phù hợp. Việc hỗ trợ học sinh hiện nay đang gặp nhiều khó khăn, trong đó nguyên nhân chủ yếu, theo các chuyên gia, là do sự thiếu hiểu biết về sức khỏe tâm thần của cả học sinh, cha mẹ học sinh lẫn giáo viên. Điều này dẫn đến việc nhận diện những vấn đề như căng thẳng, trầm cảm trở nên khó khăn. Bên cạnh đó, rất nhiều vấn đề xã hội khác đang tác động tới học sinh hàng ngày, đặc biệt là trong quan hệ của các em với thầy cô, bạn bè, trên mạng xã hội. 2. Vai trò của hoạt động tư vấn tâm lý ở trường phổ thông 2.1. Giúp học sinh giải toả kịp thời những vấn đề tâm lí Trước xu thế toàn cầu hóa một cách mạnh mẽ gần như mọi mặt của đời sống xã hội hiện nay, một đứa trẻ 6 - 10 tuổi có thể sử dụng thành thạo một điện thoại thông minh là điều rất bình thường. Vì người lớn luôn vùi mình vào công việc và ít có thời gian dành cho con nên phần lớn các bậc phụ huynh đều cho con mình tiếp xúc với thiết bị công nghệ và mạng xã hội khá sớm để chúng im lặng, không quậy phá. Bố mẹ có thể kiểm soát thời gian và hạn chế nội dung mà các em được phép xem nhưng sao có thể chắc chắn rằng trẻ sẽ không thể truy cập vào những nội dung ấy? Tính tò mò của trẻ nhỏ là rất cao đặc biệt là lứa tuổi vị thành niên, bạn càng cấm, chúng càng muốn khám phá. Chỉ cần tiếp xúc một thước phim ngắn hay một trò chơi có xu hướng bạo lực như bắn súng, đấu vật, thực tế ảo,... trong một thời gian ngắn cũng có thể ảnh hưởng đến tâm lý của trẻ. Vì thế để trẻ không có những suy nghĩ và hành động sai lệch thì gia đình và nhà trường cần định hướng và quan tâm đến sức khỏe tinh thần, tâm lý của trẻ ngay khi còn nhỏ. 2.2. Trang bị cho học sinh những kỹ năng cần thiết
Chương trình giáo dục chỉ tập trung cung cấp kiến thức cho học sinh và rất ít thời gian trang bị cho các em những kỹ năng mềm. Chính vì vậy, mục tiêu thứ hai của tư vấn tâm lý học đường cho học sinh là giúp học sinh có những kỹ năng cần thiết. Việc chủ động trang bị cho các em những kỹ năng này sẽ hạn chế được nhiều vấn đề tâm lý và giảm thiểu tối đa các tình huống đáng tiếc. Hơn nữa khi học sinh có đầy đủ kỹ năng, các em sẽ chủ động hơn trong cuộc sống, rèn tinh thần trách nhiệm và không phụ thuộc quá nhiều vào thầy cô, bố mẹ. 2.3. Tạo mối liên kết chặt chẽ giữa giáo viên và học sinh Trong chương trình giáo dục, giáo viên không chỉ truyền đạt những kiến thức sách vở mà còn phải giúp các em hiểu về những tiêu chuẩn đạo đức, biết đồng cảm, thấu hiểu và chia sẻ với những người xung quanh. Đồng thời giúp các em ý thức được hành vi của mình và sống có trách nhiệm hơn. Chính vì vậy, tư vấn học đường còn được thực hiện cho các giáo viên – đặc biệt là giáo viên chủ nhiệm. Với lứa tuổi học sinh, các em không thể tránh khỏi những quan niệm và hành vi sai lệch. Lúc này, giáo viên cần hiểu rõ tâm lý và lý do vì sao các em lại có những hành vi như vậy. 2.4. Giúp phụ huynh hiểu và gần con hơn Thực trạng chung của phụ huynh Việt Nam là không hiểu rõ tâm lý của con cái. Khi thấy con buồn chán, nhiều phụ huynh còn cho rằng cho con lười học, hư hỏng và đua đòi. Bố mẹ thường quan tâm đến thể chất và kết quả học tập mà quên rằng, con cũng cần được quan tâm về mặt tinh thần – nhất là trong giai đoạn học sinh đang phải đối mặt với nhiều sự thay đổi của tâm sinh lý. Ngoài ra, việc cư xử không khéo khi con cái yêu đương sớm hoặc có các hành vi lệch chuẩn cũng có thể tạo ra mâu thuẫn, khiến con sống xa cách và tách biệt với gia đình. Hơn nữa, cách giáo dục khắc nghiệt có thể khiến trẻ không dám nói với bố mẹ bản thân là nạn nhân của bạo lực học đường, đe dọa trực tuyến và xâm hại tình dục. Bởi trẻ lo sợ khi nói ra sẽ bị bố mẹ tránh phạt và chì chiết. 2.5. Giúp nhà trường có hướng giáo dục phù hợp Tư vấn học đường cũng sẽ được thực hiện đối với cán bộ quản lý của nhà trường. Bởi cách thức giáo dục cũng ảnh hưởng đáng kể đến tâm lý của học sinh và giáo viên. Mục tiêu của tư vấn học đường cho các cán bộ quản lý bao gồm những điểm chính sau: - Xây dựng các hoạt động phù hợp để khơi gợi tinh thần nhân ái, chia sẻ và đồng cảm ở các em học sinh. - Biết cách dung hòa các mâu thuẫn giữa giáo viên – giáo viên, giáo viên – học sinh và giữa các học sinh với nhau. - Biết cách tạo tinh thần làm việc tích cực, xây dựng tập thể hòa đồng và luôn nỗ lực vì mục tiêu chung.
- Điều chỉnh các quy tắc phù hợp hơn với tâm lý của các em học sinh để tạo cho các em tinh thần thoải mái khi học tập, tránh những trường hợp sang chấn tâm lý khi bị nhà trường thực hiện các hình thức kỷ luật nghiêm khắc. 2.6. Giảm thiểu các vấn đề trong quá trình phát triển nhân cách của học sinh Song song với việc tiếp thu kiến thức, môi trường giáo dục cũng ảnh hưởng đáng kể đến quá trình phát triển nhân cách của học sinh. Các sự kiện xảy ra xung quanh, cách cư xử của giáo viên, cán bộ nhà trường và bạn bè đều tác động đến quan niệm, tư duy của học sinh. Nhiều học sinh có thể bị méo mó trong nhân cách khi phải chịu đựng áp lực học tập và phải tự mình đối phó với những tổn thương tâm lý như bị bố mẹ chì chiết, la mắng, thầy cô giáo quá nghiêm khắc, bị cô lập, tẩy chay,… Nếu được tư vấn học đường kịp thời, học sinh có thể lấy lại tinh thần và chữa lành tổn thương tâm lý. 2.7. Cải thiện sức khỏe tinh thần của học sinh, giáo viên và phụ huynh Nhìn chung, mục tiêu bao trùm của tư vấn học đường cho học sinh là cải thiện sức khỏe tinh thần cho học sinh, giáo viên và các bậc phụ huynh. Tinh thần tốt cho các em học tập thoải mái, hứng thú và luôn tìm thấy niềm vui trong cuộc sống. Ngoài ra, giáo viên và phụ huynh có tinh thần tốt cũng sẽ giáo dục học sinh đúng cách và biết cách xử lý khéo kéo khi học sinh sai phạm. Để hoàn thành mục tiêu tư vấn học đường cho học sinh, nhà trường cần tạo điều kiện cho học sinh, phụ huynh, giáo viên và cán bộ có cơ hội tiếp cận. Ngoài ra, tư vấn tâm lý cũng là bước đầu để các em biết đến trị liệu tâm lý - giải pháp vàng trong cải thiện các vấn đề tâm lý học đường. 3. Mục tiêu, nội dung, phương pháp, hình thức và quy trình tổ chức hoạt động tư vấn tâm lý học đường ở trường THPT 3.1. Mục tiêu của hoạt động tư vấn tâm lý trong trường học - Phát triển giáo dục. - Phát triển nghề nghiệp. - Phát triển nhân cách và quan hệ xã hội. 3.2. Nội dung của hoạt động tư vấn tâm lý trong trường THPT - Tổ chức hoạt động tư vấn tâm lý. - Cung cấp một số kiến thức. - Tăng cường tổ chức các hoạt động sinh hoạt tập thể.
- Rèn luyện cho học sinh khả năng thích ứng học tập và rèn luyện bản lĩnh học tập. - Rèn luyện năng lực giao tiếp, hợp tác, lắng nghe…, biết trình bày cho học sinh. - Thực hiện công tác hướng nghiệp, định hướng nghề. - Cung cấp kiến thức, kỹ năng bảo vệ sức khoẻ, rèn luyện thể chất, sức khoẻ sinh sản cho học sinh. - Hoạt động bảo vệ, tạo điều kiện luôn hoà nhập cho học sinh có hoàn cảnh đặc biệt. - Tư vấn các vấn đề phát triển cho học sinh với những lực lượng giáo dục, lực lượng xã hội có liên quan trong vấn đề bảo vệ trẻ em. 3.3. Các phương pháp hỗ trợ/tư vấn tâm lý trong trường THPT - Phương pháp lập chương trình hướng dẫn/giáo dục - Phương pháp hướng dẫn lập kế hoạch cá nhân - Phương pháp hỗ trợ tức thời - Phương pháp hỗ trợ tổ chức 3.4. Hình thức tổ chức hoạt động tư vấn tâm lý học đường Tư vấn tâm lý học đường được thực hiện bằng nhiều hình thức khác nhau. Trong đó, có tư vấn trực tiếp được nhà trường, các tổ chức giáo dục thực hiện cho cá nhân hoặc nhóm học sinh đang gặp chung một vấn đề. Ngoài ra, hoạt động tư vấn này còn được thực hiện cho toàn thể học sinh, giáo viên các trường để mỗi cá nhân hiểu được về những vấn đề về tâm lý và biết cách đối phó và phòng ngừa một cách hiệu quả. Các hình thức tư vấn học đường bao gồm: - Tư vấn trực tiếp: Theo hình thức này buổi tư vấn sẽ được thực hiện cho cá nhân hoặc nhóm học sinh cùng gặp cùng một vấn đề trong quá trình học tập, định hướng chọn trường chọn ngành nghề hoặc giải quyết mâu thuẫn với thầy cô… Mục tiêu của hình thức này là tăng cường nhận thức, giúp các em có suy nghĩ tích cực và quản lý tốt hành vi của mình hay nhận ra điểm mạnh, tố chất riêng của bản thân để tìm ra trường học và công việc phù hợp. - Tổ chức các hoạt động phòng ngừa: Hình thức này được thực hiện bằng cách tổ chức các chương trình tư vấn về nội dung kỹ năng phòng ngừa tai nạn, kỹ
năng kiểm soát stress, giáo dục giới tính… Có thể tổ chức hoạt động này theo từng nhóm học sinh, tập thể lớp, từng khối hay toàn trường. - Tổ chức các buổi tọa đàm, giao lưu: hoạt động giao lưu cũng là một trong những hình thức tư vấn học đường cho học sinh. Qua buổi giao lưu này sẽ giúp tăng cường năng lực tự giải quyết mâu thuẫn ở học sinh, giáo viên và phụ huynh hiểu rõ hơn về tâm lý các con để trở thành người bạn đồng hành trong quá trình con trưởng thành. 3.5. Quy trình thực hiện tư vấn học đường cho học sinh Để giúp cho quá trình tư vấn tâm lý học đường mang lại hiệu quả tốt nhất thì các chuyên gia thường sẽ phải áp dụng đúng theo quy trình như sau: - Thiết lập mối quan hệ: Trước tiên, các nhà tư vấn tâm lý học đường sẽ tiến hành trao đổi và phỏng vấn với phụ huynh và giáo viên trực tiếp của học sinh để cùng nhau xây dựng và đặt mục tiêu giúp cho học sinh giải quyết tốt các vấn đề khó khăn đang gặp phải. - Làm rõ vấn đề: Sau đó, nhà tư vấn tâm lý sẽ trực tiếp gặp gỡ và trò chuyện với các em về những vướng mắc tâm lý. Các chuyên gia sẽ xác định vấn đề cần phải khắc phục và giải quyết bằng các phương pháp khám chuyên khoa tâm lý cho các em học sinh. Nhờ đó họ có thể giúp cho học sinh tự đặt ra mục tiêu của bản thân và thực hiện tốt các phương pháp cải thiện sức khỏe tâm lý. - Phân tích vấn đề: Sau khi đã xác định được cụ thể những vấn đề tâm lý mà các em học sinh đang gặp phải thì nhà tư vấn sẽ bắt đầu phân tích dựa trên các thông tin, dữ liệu thu thập được. Đặc biệt là sẽ tập trung vào việc phân tích, tìm hiểu các yếu tố xung quanh gây tác động đến học sinh, cụ thể như người thân, môi trường học tập, bạn bè,….để có thể tìm ra biện pháp giải quyết tốt nhất. - Đề xuất các giải pháp: Thông thường, các biện pháp, phương hướng giải quyết vấn đề sẽ được đề xuất từ trước. Sau khi đã hiểu rõ về các vấn đề tâm lý mà học sinh đang gặp phải thì nhà tâm lý học đường sẽ gặp gỡ và đề xuất với người thân và đối tượng về liệu pháp giải quyết. - Thảo luận và lựa chọn giải pháp: Các nhà tư vấn tâm lý học đường sẽ cùng với người thân, phụ huynh của học sinh để lựa chọn và quyết định cụ thể phương pháp phù hợp. - Thực hiện chiến lược: Các nhà tâm lý học được sẽ tiến hành áp dụng các phương pháp điều trị tâm lý cho các em học sinh trong một khoảng thời gian cố định. - Đánh giá hiệu quả can thiệp và theo dõi: Sau một khoảng thời gian thực hiện tư vấn và trị liệu tâm lý cho học sinh, các nhà tâm lý sẽ bắt đầu đánh giá về
hiệu quả của các phương pháp, đồng thời xem xét về việc có cần áp dụng thêm các biện pháp khác hay không. CHƯƠNG II THỰC TRẠNG CÔNG TÁC TƯ VẤN TÂM LÝ HỌC ĐƯỜNG TẠI TRƯỜNG THPT DIỄN CHÂU 5 I. THỰC TRẠNG CÔNG TÁC TƯ VẤN TÂM LÝ CHO HỌC SINH TẠI TRƯỜNG THPT DIỄN CHÂU 5 1. Thực trạng mức độ quan trọng công tác tư vấn tâm lý học đường 1.1. Kết quả đánh giá của cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên, cha mẹ học sinh về “Mức độ quan trọng” công tác tư vấn tâm lý cho học sinh trong trường phổ thông Kết quả đánh giá của cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên, cha mẹ học sinh về “Mức độ quan trọng” công tác tư vấn tâm lý cho học sinh trong trường phổ thông thể hiện tại Bảng 1 - Phụ lục 1. Kết quả số liệu từ bảng 1 cho thấy: cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên và cha mẹ học sinh đánh giá công tác tư vấn tâm lý cho học sinh trong trường phổ thông ở mức độ “Hoàn toàn đồng ý” (ĐTB: 3.46), nghĩa là cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên và cha mẹ học sinh đánh giá công tác tư vấn tâm lý cho học sinh trong trường phổ thông là có ý nghĩa và vai trò rất thiết thực đối với bản thân học sinh, gia đình, nhà trường và xã hội. Điều này cũng được phản ánh rõ nét qua những suy nghĩ cụ thể của cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên, nổi bật là: “Công tác tư vấn tâm lý cho học sinh giúp các em định hướng được tư tưởng, hình thành nhân cách đúng đắn cho học sinh. Công tác tư vấn tâm lý là cầu nối giữa học sinh, giáo viên, bạn bè và gia đình. Giáo viên và phụ huynh sẽ nhận được tư vấn tâm lý trong những trường hợp cần sự phối hợp phòng ngừa và can thiệp. Công tác tư vấn tâm lý góp phần tạo động lực và củng cố thái độ cho học sinh trong việc triển khai nhiều hoạt động xã hội của nhà trường cũng như góp phần ngăn chặn, hạn chế và xoá bỏ các tệ nạn xã hội, giảm chi phí xã hội trên cơ sở giúp học sinh kịp thời tránh hoặc can thiệp sớm các khó khăn, rối nhiễu tâm lý”; hoặc “Công tác tư vấn tâm lý sẽ giúp các em hiểu được những ưu và nhược điểm, những khó khăn tâm lý của bản thân để có kế hoạch rèn luyện bản thân mình, đồng thời giúp cho nhà trường thuận lợi trong quá trình tổ chức hoạt động dạy học và giáo dục. Ý kiến của cha mẹ học sinh về công tác tư vấn tâm lý học sinh: “Nếu làm được việc này trong trường học là rất tốt, vì đây là lứa tuổi có những thay đổi về tâm - sinh lý nên các em cần được tư vấn tâm lý” (Chị L.T.Q – phụ huynh lớp 11 trường THPT DC5 - huyện Diễn Châu). “Rất cần thiết cho học sinh để giúp các em có kỹ năng vượt qua những áp lực, sàng lọc thông tin và xử lý các tình huống phù
hợp với cuộc sống, xã hội hiện tại” (Anh N.V.T - phụ huynh lớp 10 trường THPT DC5 - huyện Diễn Châu). Kết quả nghiên cứu cũng cho thấy, tầm quan trọng đối với bản thân học sinh được cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên, cha mẹ học sinh đánh giá ở mức cao nhất. Xếp thứ hai là tầm quan trọng đối với xã hội. Thứ ba là tầm quan trọng đối với gia đình và nhà trường. 1.2. Kết quả đánh giá của học sinh về “Mức độ quan trọng” công tác tư vấn tâm lý cho học sinh Kết quả đánh giá của học sinh về “Mức độ quan trọng” công tác tư vấn tâm lý cho học sinh thể hiện tại Bảng 2 - Phụ lục 1. Kết quả số liệu từ bảng 2 cho thấy: học sinh đánh giá công tác tư vấn tâm lý trong trường phổ thông có ý nghĩa và vai trò rất thiết thực đối với bản thân thể hiện ở mức độ “Hoàn toàn đồng ý” (ĐTB: 3.77). Trong đó, các em đánh giá cao nhất nội dung “Giúp các em được trang bị một số kiến thức, kỹ năng để nhận diện những dấu hiệu bất thường về tâm lý và biết cách tìm nơi trợ giúp hoặc báo với bố mẹ, thầy cô, bạn bè” (ĐTB: 3.85). Tiếp theo là “Giúp các em được hình thành năng lực và kỹ năng hiểu tâm lý, hiểu sức khoẻ tâm lý của bản thân” (ĐTB: 3.78, xếp hạng 2). Sau đây là một số suy nghĩ của học sinh: “Giúp cho em giải đáp những khó khăn, trăn trở ở độ tuổi của mình và được nghe những “lời khuyên” có ích” (Em N.V.Q - Học sinh lớp 11 trường THPT DC5 - huyện Diễn Châu). “Tâm lý của các em đang trong quá trình hình thành và chưa ổn định nên cần có sự giúp đỡ của quý thầy cô thật sự hiểu mình” (Em L.T.H.T - Học sinh lớp 10 trường THPT DC5 - huyện Diễn Châu). “Giúp cho em giải quyết những vấn đề khó khăn về cách học tập và các mối quan hệ bạn bè” (Em H.T.H - Học sinh lớp 12 trường THPT DC5 - huyện Diễn Châu). 2. Thực trạng công tác tư vấn tâm lý học đường tại trường THPT Diễn Châu 5 2.1. Thực trạng đánh giá của cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên, cha mẹ học sinh và học sinh về “mức độ thực hiện” mục đích của công tác tư vấn tâm lý học đường Công tác tư vấn tâm lý cho học sinh trong trường phổ thông là quá trình bắt đầu từ mục đích. Kết quả khảo sát “Mức độ thực hiện” được cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên, cha mẹ học sinh và học sinh đánh giá, thể hiện tại bảng 3 - Phụ lục 1. Số liệu khảo sát của đề tài cho thấy: cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên, cha mẹ học sinh và học sinh đánh giá “Mức độ thực hiện” mục đích của công tác tư vấn tâm lý cho học sinh ở mức độ khá (ĐTB: 3.15), nghĩa là chưa ở mức tốt. Điều này còn thể hiện qua ý kiến của cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên cụ thể