Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Một số biện pháp quản lý nhằm nâng cao chất lượng công tác bồi dưỡng học sinh giỏi ở trường THPT Lê Viết Thuật, thành phố Vinh, tỉnh Nghệ An

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:53

Thêm vào BST

Báo xấu

11
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu sáng kiến nhằm nghiên cứu cơ sở lý luận và thực trạng quản lý công tác BDHSG đề xuất các biện pháp quản lý công tác BDHSG có hiệu quả ở trường THPT Lê Viết Thuật. Nếu có phương pháp quản lý phù hợp sẽ nâng cao chất lượng dạy học mũi nhọn cho nhà trường, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Một số biện pháp quản lý nhằm nâng cao chất lượng công tác bồi dưỡng học sinh giỏi ở trường THPT Lê Viết Thuật, thành phố Vinh, tỉnh Nghệ An

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TỈNH NGHỆ AN SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM MỘT SỐ BIỆN PHÁP QUẢN LÝ NHẰM NÂNG CAO CHẤT LƢỢNG CÔNG TÁC BỒI DƢỠNG HỌC SINH GIỎI Ở TRƢỜNG THPT LÊ VIẾT THUẬT, THÀNH PHỐ VINH, TỈNH NGHỆ AN LĨNH VỰC: QUẢN LÝ GIÁO DỤC Thành phố Vinh, tháng 4 năm 2023
SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TỈNH NGHỆ AN TRƢỜNG THPT LÊ VIẾT THUẬT SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM MỘT SỐ BIỆN PHÁP QUẢN LÝ NHẰM NÂNG CAO CHẤT LƢỢNG CÔNG TÁC BỒI DƢỠNG HỌC SINH GIỎI Ở TRƢỜNG THPT LÊ VIẾT THUẬT, THÀNH PHỐ VINH, TỈNH NGHỆ AN LĨNH VỰC: QUẢN LÝ GIÁO DỤC Nhóm tác giả: 1. Thái Thị Thanh Thủy – 0988 506 471 2. Nguyễn Tƣờng Lân – 0902 263 989 Thành phố Vinh, tháng 4 năm 2023
ĐẶT VẤN ĐỀ 1. Lý do chọn đề tài Thế giới hiện nay đang ở trong thời kỳ biến động nhanh và khó dự đoán, phần nhiều là do sự tác động sâu rộng của quá trình toàn cầu hóa với sự phát triển như vũ bão của khoa học công nghệ. Khoa học công nghệ đang là yếu tố quyết định khả năng cạnh tranh, phát triển của một quốc gia trong thời đại hiện nay. Muốn làm chủ khoa học công nghệ phải có nguồn nhân lực chất lượng cao, giỏi chuyên môn, có năng lực tự học và khả năng thích ứng môi trường quốc tế. Đảng và Nhà nước ta cũng đã xác định: Muốn đất nước phát triển đi lên nhanh chóng phải có một nguồn nhân lực dồi dào đã qua đào tạo, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao. Phải qua giáo dục và đào tạo mới có thể phát hiện và bồi dưỡng nhân lực bền vững cho đất nước. Văn kiện Đại hội XIII của Đảng đã nêu rõ: “Phát triển nguồn nhân lực, giáo dục và đào tạo đáp ứng yêu cầu nhân lực chất lượng cao của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư và hội nhập quốc tế”1. Hòa cùng với sự phát triển đi lên của đất nước, ngành Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT) Nghệ An trong nhiều năm qua đã có bước tiến đáng kể và đạt được nhiều thành tích hết sức to lớn, cả về chất lượng giáo dục toàn diện cũng như giáo dục mũi nhọn. Công tác bồi dưỡng học sinh giỏi (BDHSG) các cấp luôn được quan tâm và chỉ đạo sát sao. Ngành GD&ĐT Nghệ An đã xác định việc tổ chức BDHSG là bước đi đầu tiên để đào tạo nhân tài cho đất nước, cho địa phương và cũng là một trong những nhiệm vụ trọng tâm của toàn ngành giáo dục ở nước ta hiện nay. “Mục đích của việc thi học sinh giỏi là nhằm động viên, khuyến khích người dạy và người học phát huy năng lực sáng tạo, dạy giỏi, học giỏi; góp phần thúc đẩy việc cải tiến, nâng cao chất lượng dạy và học, chất lượng công tác quản lý, chỉ đạo của các cấp quản lý giáo dục; đồng thời phát hiện người học có năng khiếu về môn học để tạo nguồn bồi dưỡng, thực hiện mục tiêu đào tạo nhân tài cho quê hương, đất nước”2. Để thực hiện tốt mục tiêu giáo dục mà Đảng và Nhà nước đề ra, trong các trường học phổ thông, đồng thời với nhiệm vụ phổ cập giáo dục, nâng cao chất lượng đại trà thì việc chăm lo BDHSG đã và đang được các cấp quản lí, chính quyền và nhân dân địa phương quan tâm, chú trọng. Tuy nhiên vẫn còn không ít những vấn đề bất cập, yếu kém nhất định và một trong những vấn đề còn tồn tại đó là công tác quản lý giáo dục đào tạo ở các cấp, các địa phương và các đơn vị trường học, trong đó nổi lên một vấn đề quan trọng là cách thức quản lý công tác BDHSG. Trường THPT Lê Viết Thuật trong những năm gần đây đã rất quan tâm đến công tác BDHSG. BGH nhà trường luôn xác định được rằng quản lý hoạt động BDHSG có ý nghĩa vô cùng quan trọng đối với việc nâng cao chất lượng giáo dục 1 Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, NXB Chính trị quốc gia Sự thật, H.2021 2 Sở Giáo dục và Đào tạo Nghệ An: Quy chế thi học sinh giỏi ban hành theo Quyết định 1068/QĐ-SGD&ĐT Nghệ An ngày 16/9/2020 1
trong nhà trường. Quản lý tốt hoạt động BDHSG sẽ giúp giáo viên và học sinh tự tin hơn trong quá trình dạy học nhằm đạt được các mục tiêu giáo dục mà nhà trường đã đề ra, đáp ứng được yêu cầu phát triển của đất nước. Mặc dù còn có những khó khăn nhất định về cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học; chất lượng đầu vào của học sinh còn thấp thua so với các trường bạn trong thành phố song nhà trường đã rất tích cực đổi mới công tác quản lý, đưa ra nhiều biện pháp nhằm nâng cao chất lượng BDHSG. Do đó chất lượng giáo dục nhà trường ngày càng được khẳng định. Điều này được thể hiện ở kết quả thi học sinh giỏi tỉnh khá cao trong những năm gần đây. Với mong muốn được trao đổi kinh nghiệm với các đồng nghiệp trong quản lý dạy học, chúng tôi chọn đề tài “Một số biện pháp quản lý nhằm nâng cao chất lượng công tác BDHSG ở trường THPT Lê Viết Thuật, thành phố Vinh, tỉnh Nghệ An”. 2. Mục đích nghiên cứu Từ nghiên cứu cơ sở lý luận và thực trạng quản lý công tác BDHSG đề xuất các biện pháp quản lý công tác BDHSG có hiệu quả ở trường THPT Lê Viết Thuật. Nếu có phương pháp quản lý phù hợp sẽ nâng cao chất lượng dạy học mũi nhọn cho nhà trường, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay. 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu - Đối tượng nghiên cứu: Quản lý công tác BDHSG của trường THPT Lê Viết Thuật, thành phố Vinh, tỉnh Nghệ An; - Không gian: Thực nghiệm tại trường THPT Lê Viết Thuật; - Thời gian thực hiện: Từ năm học 2021-2022 đến năm học 2022-2023. 4. Nhiệm vụ nghiên cứu - Nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý dạy học nói chung và quản lý nhằm nâng cao chất lượng BDHSG ở trường THPT nói riêng; - Nghiên cứu, đánh giá thực trạng quản lý công tác BDHSG ở trường THPT Lê Viết Thuật, thành phố Vinh, tỉnh Nghệ An; - Đề xuất một số biện pháp quản lý nhằm nâng cao chất lượng BDHSG ở trường THPT Lê Viết Thuật, thành phố Vinh, tỉnh Nghệ An. 5. Phƣơng pháp nghiên cứu - Nhóm phương pháp lý luận: Các văn bản, Chỉ thị, Nghị quyết của Đảng, Nhà nước, của Bộ Giáo dục và Đào tạo về công tác BDHSG; - Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn: Quan sát, điều tra, khảo sát, tổng kết kinh nghiệm trong quản lý giáo dục; - Nhóm phương pháp hỗ trợ: Bảng biểu thống kê, sơ đồ... 2
6. Đóng góp mới của đề tài - Trước đây công tác BDHSG thường chỉ có trong kế hoạch tổng thể chung của nhà trường, được thông qua tại Hội nghị công nhân viên chức đầu năm, còn kế hoạch cụ thể thì giao về từng tổ, nhóm chuyên môn. Do đó hiệu quả đạt được là chưa cao và không đồng đều giữa các môn. Đề tài này đã đề cập và xây dựng được một kế hoạch chi tiết hợp lý, thống nhất từ việc được bàn bạc trong Hội nghị cán bộ viên chức đầu năm học. Tổ chức Hội nghị bàn về công tác BDHSG. Phân công trách nhiệm cụ thể cho từng tổ chức, bộ phận, cá nhân. Gặp gỡ phụ huynh học sinh và đội tuyển học sinh giỏi nhiều lần để làm công tác tư tưởng, tạo mọi điều kiện để nhà trường làm tốt công tác này. Tiếp đó là công tác tập huấn và đúc rút kinh nghiệm cho giáo viên tham gia BDHSG. Trên cơ sở rèn luyện kỹ năng dạy BDHSG đề tài đã giúp giáo viên có các kỹ năng trong việc ra đề và đáp án ở các kỳ kiểm tra để chọn lọc đội ngũ học sinh giỏi ở các kỳ thi học sinh giỏi cấp trường, cấp tỉnh. Đề tài góp phần giúp học sinh biết cách học, cách làm bài thi đạt kết quả tốt nhất. - Trong đề tài này nhóm tác giả nghiên cứu và đưa ra được các biện pháp quản lý nhằm nâng cao công tác bồi dưỡng học sinh giỏi ở trường THPT mà các nhà trường hoàn toàn có thể áp dụng một cách có hiệu quả ở tất cả các khối lớp, ở các trường thuộc nhiều vùng miền khác nhau. - Triển khai thực nghiệm đề tài tại trường THPT Lê Viết Thuật thu được những kết quả thiết thực nhằm nâng cao hiệu quả quản lý công tác bồi dưỡng học sinh giỏi ở trường THPT, góp phần vào phong trào thi đua đổi mới sáng tạo trong dạy học, đáp ứng với yêu cầu của chương trình GDPT tổng thể. 3
CHƢƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ DẠY HỌC VÀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG BỒI DƢỠNG HỌC SINH GIỎI Ở TRƢỜNG PHỔ THÔNG 1.1. Các khái niệm cơ bản 1.1.1. Quản lý, quản lý giáo dục và quản lý nhà trường 1.1.1.1. Quản lý Khái niệm quản lý được hình thành từ xa xưa, khi loài người xuất hiện sự hợp tác phân công lao động. Từ nhu cầu hướng đến hiệu quả tốt hơn, năng suất cao hơn trong sự hợp tác lao động của cộng đồng đòi hỏi phải có sự chỉ huy, phối hợp, phân công, kiểm tra, điều chỉnh… Do đó xuất hiện vai trò người quản lý. Về khái niệm quản lý có nhiều cách định nghĩa khác nhau: “Quản lý là tổ chức, điều khiển và theo dõi thực hiện như đường lối của chính quyền quy định”3. “Quản lý là sự tác động có tổ chức, có hướng đích của chủ thể quản lý tới đối tượng quản lý nhằm đạt mục tiêu đề ra”4. "Quản lý là quá trình thực hiện các công việc xây dựng kế hoạch hành động (bao gồm cả xác định mục tiêu cụ thể, chế định kế hoạch, quy định tiêu chuẩn đánh giá và thể chế hóa), sắp xếp tổ chức (bố trí tổ chức, phối hợp nhân sự, phân công công việc, điều phối nguồn lực tài chính và kỹ thuật...), chỉ đạo, điều hành, kiểm soát và đánh giá kết quả, sửa chữa sai sót (nếu có) để đảm bảo hoàn thành mục tiêu của tổ chức đề ra"5. Những định nghĩa trên đây tuy khác nhau về cách diễn đạt, nhưng đều gặp nhau ở quan niệm: Quản lý là sự tác động có tổ chức, có mục đích, có kế hoạch của chủ thể quản lý lên đối tượng quản lý bằng các quyết định, các cơ chế chính sách và phẩm chất uy tín của cơ quan quản lý hay của người quản lý nhằm đạt được mục tiêu đã đề ra một cách có hiệu quả nhất. Quản lý có các chức năng cơ bản như sau: - Chức năng kế hoạch: Là quá trình xác định các mục tiêu và quyết định những biện pháp tốt nhất để thực hiện mục tiêu đó. Đây là chức năng đầu tiên của một quá trình quản lý, nó có vai trò khởi đầu, định hướng cho toàn bộ các hoạt động của mọi quá trình quản lý và là cơ sở để huy động tối đa các nguồn lực cho 3 Hoàng Phê (CB): Từ điển Tiếng Việt, NXB Đà Nẵng, 1997. 4 Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh: Giáo trình Khoa học quản lý, 2004. 5 Học viện Quản lý giáo dục: Tài liệu bồi dưỡng cán bộ quản lý trường trung học phổ thông. Module 2. Lãnh đạo và quản lý, 2012. 4
việc thực hiện các mục tiêu và là căn cứ cho việc kiểm tra, đánh giá quá trình thực hiện mục tiêu, nhiệm vụ của tổ chức, đơn vị và từng cá nhân. - Chức năng tổ chức: Là quá trình phân phối và sắp xếp nguồn nhân lực theo những cách thức nhất định để đảm bảo thực hiện tốt các mục tiêu đã đề ra. Đây là chức năng thứ hai trong quá trình quản lý, nó có vai trò hiện thực hóa các mục tiêu của tổ chức và đặc biệt là có khả năng tạo ra sức mạnh mới của tổ chức, cơ quan, đơn vị, thậm chí của cả hệ thống nếu việc phân phối, sắp xếp nguồn nhân lực được khoa học và hợp lý. - Chức năng chỉ đạo: Sau khi kế hoạch đã được lập, cơ cấu bộ máy đã hình thành, nhân sự đã được tuyển dụng thì phải có quá trình tác động chỉ đạo. Chỉ đạo bao hàm cả việc liên kết các thành viên và động viên họ hoàn thành nhiệm vụ. Chức năng chỉ đạo là cơ sở để phát huy các động lực cho việc thực hiện các mục tiêu quản lý và góp phần tạo nên chất lượng và hiệu quả cao của các hoạt động. - Chức năng kiểm tra: Là chức năng của quản lý nhằm đánh giá, phát hiện và điều chỉnh kịp thời giúp cho hệ quản lý vận hành tối ưu, đạt mục tiêu đề ra. Kiểm tra là nhằm xác định kết quả thực tế so với yêu cầu tiến độ và chất lượng vạch ra trong kế hoạch, phát hiện những sai lệch, đề ra những biện pháp uốn nắn điều chỉnh kịp thời. Kiểm tra không chỉ là giai đoạn cuối cùng của chu trình quản lý, mà luôn cần thiết trong suốt từ đầu đến cuối quá trình thực thi kế hoạch. 1.1.1.2. Quản lý giáo dục Trên cơ sở của khoa học quản lý, xuất hiện nhiều hoạt động quản lý chuyên ngành, trong đó có quản lý giáo dục. Các nhà nghiên cứu về lĩnh vực quản lý giáo dục đưa ra nhiều định nghĩa về quản lý giáo dục. Có thể nêu ra một số định nghĩa như sau: PGS.TS. Phạm Khắc Chương cho rằng: “Quản lý giáo dục là hệ thống tác động có mục đích, có kế hoạch hợp quy luật của chủ thể quản lý nhằm làm cho hệ vận hành theo đường lối và nguyên lý giáo dục của Đảng, thực hiện được các tính chất của nhà trường XHCN Việt Nam mà tiêu điểm hội tụ là quá trình dạy học, giáo dục thế hệ trẻ, đưa hệ giáo dục đến mục tiêu dự kiến lên trạng thái mới về chất”6. "Quản lý giáo dục là những tác động có hệ thống, có mục đích, có kế hoạch, hợp qui luật của chủ thể quản lý ở các cấp khác nhau đến tất cả các mắt xích của hệ thống giáo dục nhằm đảm bảo cho hệ thống giáo dục vận hành bình thường và liên tục phát triển, mở rộng hệ thống cả về số lượng cũng như chất lượng"7. Dựa trên những định nghĩa trên, chúng tôi cho rằng: quản lý giáo dục là sự tác động có ý thức, có mục đích của chủ thể quản lý tới đối tượng quản lý nhằm đưa hoạt động của hệ thống giáo dục đạt tới mục tiêu quản lý một cách có hiệu quả. 6 Phạm Khắc Chương, Lý luận quản lý giáo dục đại cương, NXB Đại học sư phạm, Hà Nội, 2004. 7 Học viện Quản lý giáo dục, Tài liệu bồi dưỡng cán bộ quản lý, công chức nhà nước ngành GD và ĐT, 2019. 5
1.1.1.3. Quản lý nhà trường Trường học là một tổ chức giáo dục cơ sở trong đó diễn ra quá trình đào tạo, giáo dục với sự hoạt động tương tác của thầy và trò. Quản lý nhà trường là quản lý giáo dục trong các nhà trường, các đơn vị giáo dục. Theo tác giả Trần Kiểm: “Quản lý trường học được hiểu là một hệ thống những tác động sư phạm hợp lý và có hướng đích của chủ thể quản lý đến tập thể giáo viên, học sinh và phối hợp sức lực và trí tuệ của họ vào mọi mặt hoạt động của nhà trường hướng vào hoàn thành có chất lượng và hiệu quả mục tiêu dự kiến.”8 Theo GS-TS Thái Văn Thành: "Quản lý nhà trường là quản lý vi mô, nó là hệ thống con của quản lý vĩ mô: Quản lý giáo dục. Quản lý nhà trường có thể hiểu là chuỗi tác động hợp lý (có mục đích, tự giác, hệ thống, có kế hoạch) mang tính tổ chức - sư phạm của chủ thể quản lý đến tập thể giáo viên và học sinh, đến những lực lượng giáo dục trong và ngoài nhà trường nhằm huy động họ cùng cộng tác, phối hợp, tham gia vào mọi hoạt động của nhà trường nhằm làm cho quá trình này vận hành tối ưu để đạt được mục tiêu dự kiến"9. Như vậy, có thể hiểu rằng: Quản lý nhà trường là hệ thống những tác động có mục đích, có kế hoạch, hợp quy luật của chủ thể quản lý nhà trường đến khách thể quản lý nhà trường (giáo viên, nhân viên, học sinh, cha mẹ học sinh và các lực lượng xã hội trong và ngoài nhà trường) nhằm làm cho các hoạt động giáo dục và dạy học của nhà trường đạt tới mục đích giáo dục, ngày càng phát triển bền vững. 1.1.2. Dạy học và quản lý hoạt động dạy học 1.1.2.1. Dạy học Dạy học là quá trình tác động qua lại giữa giáo viên và học sinh nhằm truyền thụ và lĩnh hội những tri thức khoa học, những kỹ năng và kỹ xảo hoạt động nhận thức và thực tiễn, trên cơ sở đó hình thành thế giới quan, phát triển năng lực sáng tạo và xây dựng các phẩm chất nhân cách người học theo mục đích giáo dục. Quá trình dạy học là một hệ vẹn toàn bao gồm hoạt động dạy và hoạt động học. Hai hoạt động này luôn tương tác với nhau, thâm nhập vào nhau, sinh thành ra nhau, hỗ trợ lẫn nhau. Hoạt động dạy Là tổ chức, điều khiển những hoạt động chiếm lĩnh tri thức của học sinh, giúp cho các em nắm được kiến thức, hình thành kỹ năng, thái độ... Hoạt động dạy của giáo viên phải có phương pháp nhằm phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, tư duy sáng tạo của người học, bồi dưỡng cho người học năng lực tự học, khả năng thực hành, lòng say mê học tập và ý chí vươn lên. Hoạt động dạy tuân theo chương trình quy định. 8 Trần Kiểm, Khoa học quản lý nhà trường phổ thông, NXB Quốc gia, Hà Nội, 2003. 9 Thái Văn Thành, Đề cương bài giảng Quản lý Giáo dục và Quản lý nhà trường, ĐH Vinh, 2012. 6
Hoạt động học Hoạt động học là quá trình tự điều khiển sự chiếm lĩnh khái niệm khoa học, bằng cách đó hình thành cấu trúc tâm lý mới, phát triển nhân cách toàn diện. Hoạt động học được thể hiện ở việc học sinh tiếp nhận nhiệm vụ và kế hoạch do giáo viên đề ra, có kỹ năng thực hiện các thao tác học tập nhằm giải quyết các nhiệm vụ do giáo viên yêu cầu, tự điều chỉnh hoạt động học tập dưới sự kiểm tra của giáo viên và tự kiểm tra của bản thân, tự tổ chức, tự điều khiển, tự đánh giá hoạt động dạy học để đạt kết quả tốt. Nội dung của hoạt động học là: tri thức, kỹ năng, thái độ. 1.1.2.2. Quản lý hoạt động dạy học Chúng ta có thể hiểu quản lý hoạt động dạy học theo một số cách tiếp cận sau đây: a) Quản lý hoạt động dạy học là quá trình quản lý hoạt động dạy của giáo viên và quản lý hoạt động học của học sinh. - Theo quan điểm này thì quan hệ giữa hoạt động dạy và học là quan hệ điều khiển. Do đó, hành động quản lý của Hiệu trưởng chủ yếu tập trung vào hoạt động dạy của thầy và trực tiếp với thầy, gián tiếp trò, thông qua hoạt động dạy của thầy, quản lý hoạt động học của trò. - Khi đó nội dung quản lý hoạt động dạy của giáo viên hướng vào quản lý: Việc thực hiện chương trình, kế hoạch dạy học; Việc soạn bài, chuẩn bị lên lớp; Việc kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh; Các hoạt động chuyên môn nghiệp vụ của giáo viên. - Nội dung quản lý hoạt động học của học sinh: Quản lý hoạt động xảy ra trên lớp, ngoài lớp, ngoài trường, ở gia đình và được thể hiện qua nhiều hình thức: học trên lớp, thực hành, lao động, tự học ở nhà b) Quản lý hoạt động dạy học là quản lý các thành tố của quá trình dạy học. Nội dung quản lý của Hiệu trưởng hướng vào: quản lý việc thực hiện mục tiêu, chương trình, kế hoạch dạy học; quản lý việc thực hiện nội dung dạy học; quản lý phương pháp, phương tiện dạy học; quản lý người dạy; người học; quản lý việc kiểm tra, đánh giá kết quả dạy học. c) Theo quan điểm hệ thống thì quản lý hoạt động dạy học là quản lý các yếu tố đầu vào (mục tiêu, nội dung, chương trình dạy học, đội ngũ giáo viên, học sinh, cơ sở vật chất, thiết bị dạy học, tài chính...) quá trình dạy học (quá trình dạy và quá trình học); các yếu tố đầu ra (sự phát triển ở người học, sự hài lòng của xã hội...). d) Quản lý hoạt động dạy học là việc thực hiện các chức năng cơ bản của nhà quản lý: kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra đánh giá hoạt động dạy học. 7
1.1.3. Học sinh giỏi, BDHSG và quản lý BDHSG 1.1.3.1. Học sinh giỏi Có nhiều khái niệm về học sinh giỏi: “Học sinh giỏi là học sinh chứng minh được trí tuệ ở trình độ cao và có khả năng sáng tạo, thể hiện một động cơ học tập mãnh liệt và đạt xuất sắc trong lĩnh vực lý thuyết/khoa học; Là người cần một sự giáo dục đặc biệt và sự phục vụ đặc biệt để đạt được trình độ tương ứng với năng lực của người đó”10. “Học sinh giỏi là những đứa trẻ có năng lực trong các lĩnh vực trí tuệ, sáng tạo, nghệ thuật và năng lực lãnh đạo hoặc lĩnh vực lý thuyết”11. Như vậy, học sinh giỏi là những học sinh có năng lực trong các môn khoa học, được phát hiện, tuyển chọn, bồi dưỡng và đạt được những thành tích cao trong các kỳ thi học sinh giỏi các cấp. Học sinh giỏi THPT là những học sinh có tính sáng tạo, có năng lực tư duy trìu tượng, có những năng lực chuyên biệt đối với môn học, có khả năng tìm tòi khám phá tri thức khoa học và có khả năng tự nghiên cứu sâu đối với môn học ưa thích, được phát hiện, tuyển chọn, bồi dưỡng và đạt được những thành tích cao trong các kỳ thi học sinh giỏi cấp THPT. 1.1.3.2. Bồi dưỡng học sinh giỏi Bồi dưỡng được định nghĩa như sau: “Bồi dưỡng là quá trình trang bị thêm kiến thức, kỹ năng nhằm mục đích nâng cao và hoàn thiện năng lực hoạt động trong các lĩnh vực cụ thể”12. “Bồi dưỡng là làm cho tăng thêm năng lực phẩm chất”13. Bồi dưỡng là một quá trình cập nhật kiến thức và kỹ năng còn thiếu hoặc đã lạc hậu trong một cấp học và bậc học, giúp con người cập nhật những kỹ năng, kỹ xảo nhằm nâng chất lượng và hiệu quả những công việc mà mình đang làm. BDHSG là chủ động tạo ra môi trường và những điều kiện thích hợp cho người học phát huy trí tuệ, sáng tạo của mình, giúp cho người học chủ động tiếp cận những tri thức khoa học phát huy hết nội lực của mình, đồng thời qua đó giúp cho người học biết cách học tập, vận dụng, nghiên cứu và biết sử dụng những phương tiện hiện đại phục vụ cho đời sống hàng ngày. Hoạt động BDHSG là quá trình diễn ra hoạt động giảng dạy và hoạt động học tập của người dạy và người học trên những kiến thức, nội dung chương trình đã được soạn thảo đã được lựa chọn. Hoạt động BDHSG bao gồm các khâu: Chỉ 10 Luật bang Georgia - Hoa Kỳ (Law of Georgia) 11 Bài viết của GS Đỗ Ngọc Thống trên báo điện tử Dân trí ngày 24/9/2007 (https://dantri.com.vn/giao-duc-huong- nghiep/boi-duong-hoc-sinh-gioi-o-mot-so-nuoc-phat-trien-1190709634.htm). 12 Bùi Hiền, Nguyễn Văn Giao, Nguyễn Hữu Quỳnh, Vũ Văn Tảo: Từ điển Giáo dục học, NXB Từ điển Bách khoa, 2001. 13 Hoàng Phê (Chủ biên): Từ điển Tiếng Việt, NXB Đà Nẵng, 1997. 8
đạo kế hoạch, lập kế hoạch xây dựng chương trình bồi dưỡng, triển khai thực hiện kế hoạch, tổ chức kiểm tra, đánh giá kết quả của việc thực hiện toàn bộ nội dung, chương trình bồi dưỡng và rút kinh nghiệm cho toàn bộ nội dung thực hiện. 1.1.3.3. Quản lý hoạt động BDHSG Quản lý hoạt động BDHSG là những tác động của chủ thể quản lý vào hoạt động BDHSG nhằm đạt được mục đích BDHSG trong nhà trường. Chủ thể quản lý hoạt động BDHSG là: Hiệu trưởng, Phó Hiệu trưởng, tổ trưởng chuyên môn trong nhà trường. Đối tượng quản lý hoạt động BDHSG là: Hoạt động dạy bồi dưỡng của giáo viên và hoạt động học BDHSG của học sinh trong nhà trường. 1.1.4. Các nội dung quản lý hoạt động BDHSG ở trƣờng trung học phổ thông 1.1.4.1.Phân công, bố trí giáo viên BDHSG Để đạt được kết quả tốt trong BDHSG của nhà trường, yếu tố quyết định đầu tiên phải là người bồi dưỡng, bởi vì người thầy có vai trò quan trọng hàng đầu trong việc giúp cho các em học sinh giỏi biết cách học, cách nghiên cứu, cách tư duy, cách tự đánh giá, sử dụng phương tiện hiện đại nhất để tìm kiếm, thu thập và xử lý thông tin để tự học, tự bồi dưỡng. Hiệu trưởng cần xác định các tiêu chí làm cơ sở cho việc lựa chọn, bố trí giáo viên BDHSG, đảm bảo được rằng người được chọn để BDHSG là người tốt nhất. Các tiêu chí cần thiết: phải là giáo viên dạy giỏi (cấp trường, cấp tỉnh); có tư duy nhạy bén, hiểu biết sâu rộng về lĩnh vực chuyên môn giảng dạy; có nhiều kinh nghiệm trong công tác BDHSG; có nhiệt huyết, có tinh thần cầu tiến và đam mê, sáng tạo, thích tìm tòi cái mới trong lĩnh vực chuyên môn; biết quan tâm chia sẻ những khó khăn của đồng nghiệp cũng như của học sinh. Giáo viên BDHSG phải là những chuyên gia tâm lý, có những phương pháp giáo dục hợp lý để khơi thông những tố chất, cảm xúc, năng lực đang tiềm ẩn trong những “hạt giống” học sinh mà mình phát hiện, bồi dưỡng. 1.1.4.2. Quản lý việc thi chọn đội tuyển học sinh giỏi Tuyển chọn học sinh giỏi là khâu quan trọng trong kế hoạch BDHSG, là khâu then chốt quyết định phần lớn chất lượng của đội tuyển học sinh giỏi. Đồng thời qua việc tuyển chọn học sinh giỏi giúp học sinh có định hướng đúng đắn cho sự hình thành và phát triển năng lực nghề nghiệp trong tương lai. Người quản lý cần thực hiện các nội dung sau: - Lập kế hoạch thi chọn học sinh giỏi. - Tổ chức triển khai kế hoạch thi học sinh giỏi đến các tổ trưởng chuyên môn. - Tổ trưởng chuyên môn tổ chức triển khai kế hoạch thi học sinh giỏi đến các thành viên trong tổ để giáo viên giới thiệu các học sinh có năng lực về bộ môn của mình; - Thành lập hội đồng thi chọn đội tuyển học sinh giỏi. - Công bố kết quả thi tuyển và danh sách những học sinh đủ điều kiện vào đội tuyển. - Ra quyết định thành lập các đội tuyển học sinh giỏi. 9
1.1.4.3. Quản lý chương trình BDHSG Chương trình BDHSG là văn bản quy định mục tiêu, nội dung, xác định phương pháp, phương tiện bồi dưỡng và kiểm tra đánh giá kết quả học bồi dưỡng của học sinh giỏi. Trong hoạt động BDHSG một vấn đề được đặt ra là chương trình bồi dưỡng và quản lý chương trình bồi dưỡng. Chương trình bồi dưỡng được coi như là xương sống của toàn bộ hoạt động BDHSG, để có được kết quả cao thì BGH phải có những chỉ đạo sát sao làm sao cho tổ chuyên môn xây dựng được một khung chương trình BDHSG theo các yêu cầu được đặt ra của Bộ GD&ĐT, của Sở GD&ĐT, và các yêu cầu của đề thi học sinh giỏi. Với chương trình bồi dưỡng đã được thiết kế xây dựng thành bộ khung hoàn chỉnh, việc thực hiện nội dung chương trình có hiệu quả hay không còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác nhau, nhưng để đạt được mục tiêu đề ra chúng ta cần phải có khâu quản lý chương trình một cách chặt chẽ. Để quản lý kế hoạch, chương trình BDHSG, hiệu trưởng cần đảm bảo thực hiện có hiệu quả các nội dung sau: - Thành lập Ban chỉ đạo xây dựng kế hoạch BDHSG chung cho toàn trường. - Từ kế hoạch bồi dưỡng hiệu trưởng chỉ đạo các tổ chuyên môn dựa vào đặc thù môn mình để xây dựng chương trình BDHSG cụ thể. - Tổ trưởng chuyên môn chỉ đạo, hướng dẫn giáo viên bồi dưỡng xây dựng kế hoạch và giáo án dạy BDHSG dựa trên chương trình mà tổ đã xây dựng - Lãnh đạo trường duyệt kế hoạch, chương trình BDHSG của các tổ chuyên môn; Tổ trưởng chuyên môn duyệt kế hoạch, chương trình, giáo án dạy BDHSG của giáo viên. - BGH, Tổ trưởng chuyên môn có kế hoạch kiểm tra việc thực hiện kế hoạch, chương trình BDHSG của giáo viên. 1.1.4.4. Quản lý giờ dạy học sinh giỏi của giáo viên trên lớp Để nâng cao chất lượng hoạt động BDHSG và hiệu quả các giờ dạy BDHSG của giáo viên trên lớp, hiệu trưởng cần quản lý tốt giờ dạy BDHSG của giáo viên trên lớp và tạo điều kiện thuận lợi về thời gian cho giáo viên bồi dưỡng thông qua việc thực hiện có hiệu quả các nội dung sau: - Trong thời lượng đã quy định, tạo điều kiện cho giáo viên đăng ký tiết dạy, buổi dạy BDHSG. - Sau khi nhận được bảng đăng ký của giáo viên bồi dưỡng từ các tổ trưởng chuyên môn, xếp thời khóa biểu (TKB) BDHSG và triển khai đến tổ chuyên môn, giáo viên bồi dưỡng và học sinh giỏi. - Quy định chế độ thông tin, báo cáo, sắp xếp, thay thế hoặc dạy bù. 10
- Xử lý việc thực hiện không đúng yêu cầu giờ lên lớp của giáo viên BDHSG, đồng thời tuyên dương những giáo viên bồi dưỡng có tâm huyết, nhiệt tình trong hoạt động BDHSG. 1.1.4.5. Quản lý hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả học bồi dưỡng của HSG Quản lý hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả học bồi dưỡng của học sinh giỏi giúp Ban giám hiệu đánh giá chính xác việc thực hiện mục tiêu dạy bồi dưỡng. Từ đó, giúp giáo viên dạy bồi dưỡng biết được thành tích học tập của học sinh để có hướng bồi dưỡng phù hợp với từng đối tượng học sinh, thúc đẩy quá trình học bồi dưỡng của học sinh đồng thời tự đánh giá trình độ chuyên môn, năng lực sư phạm, nhân cách và uy tín của mình trước học sinh. Trên cơ sở đó, lãnh đạo nhà trường có kế hoạch xây dựng chiến lược phù hợp trong hoạt động BDHSG về mục tiêu, đội ngũ giáo viên bồi dưỡng, vấn đề đổi mới nội dung, phương pháp và hình thức tổ chức hoạt động BDHSG. Để làm được điều đó, hiệu trưởng cần quản lý tốt hoạt động kiểm tra đánh giá kết quả học bồi dưỡng của học sinh giỏi thông qua việc thực hiện tốt các nội dung sau: - Lên kế hoạch kiểm tra đánh giá các khâu: ra đề, coi thi, chấm thi và giám sát quá trình xét tuyển chọn học sinh vào đội tuyển. - Lập kế hoạch kiểm tra đánh giá kết quả học bồi dưỡng của học sinh giỏi theo từng thời gian cụ thể. - Phân công các bộ phận phụ trách công tác kiểm tra đánh giá kết quả học bồi dưỡng của học sinh giỏi. - Tổ chức kiểm tra đánh giá kết quả học bồi dưỡng của học sinh giỏi. - Tổ chức họp rút kinh nghiệm trong công tác kiểm tra đánh giá kết quả học bồi dưỡng của học sinh giỏi. 1.1.4.6. Quản lý hoạt động sinh hoạt tổ chuyên môn về công tác BDHSG Quản lý nhà trường nói chung, quản lý hoạt động dạy và học nói riêng luôn gắn liền với việc chỉ đạo hoạt động của tổ chuyên môn. Vì vậy, để nâng cao chất lượng BDHSG, hiệu trưởng cần quản lý tốt hoạt động sinh hoạt tổ chuyên môn về công tác BDHSG thông qua việc thực hiện các nội dung sau: - Chỉ đạo các tổ, nhóm chuyên môn xây dựng kế hoạch sinh hoạt chuyên môn về công tác BDHSG. Coi nhiệm vụ BDHSG là nhiệm vụ chung của cả nhóm chuyên môn, cá nhân phụ trách nhưng trách nhiệm là cộng sự, sẻ chia. - Tổ chuyên môn lập kế hoạch sinh hoạt chuyên môn về BDHSG. Trong kế hoạch xác định các chuyên đề cần thảo luận; phân công giáo viên chuẩn bị nội dung chuyên đề để đưa ra thảo luận, đặc biệt trong từng chuyên đề phải nêu được những khó khăn vướng mắc cần được tháo gỡ. - Lãnh đạo nhà trường sắp xếp tham dự các buổi sinh hoạt tổ chuyên môn về BDHSG. 11
- Tổ chức trao đổi, rút kinh nghiệm đối với hoạt động BDHSG trong nhà trường, giữa bộ môn này với bộ môn khác – nhất là những bộ môn cùng khối (Tự nhiên hoặc Xã hội). - Tổ chức tham quan học hỏi kinh nghiệm BDHSG ở các trường bạn trong hoặc ngoài tỉnh. Đây là hoạt động chuyên môn bổ ích, giúp cho các giáo viên tham gia BDHSG có những kinh nghiệm quý báu, mở rộng mối quan hệ và phát triển được những ý tưởng mới trong hoạt động BDHSG. - Đánh giá tính hiệu quả của nội dung sinh hoạt tổ chuyên môn về hoạt động BDHSG của các tổ. 1.1.4.7. Quản lý hoạt động đào tạo, bồi dưỡng cho giáo viên tham gia BDHSG Việc phát triển đội ngũ nhà giáo có kiến thức chuyên sâu là nhiệm vụ hàng đầu để tạo ra nguồn xây dựng đội ngũ kế cận đáp ứng những yêu cầu về bồi dưỡng học sinh giỏi ở trường THPT. Trong hoạt động BDHSG ở trường THPT để có được kết quả cao thì cần thiết phải phát triển đội ngũ nhà giáo có kiến thức vững vàng đáp ứng được việc tham gia BDHSG. Khâu phát triển đội ngũ này phải được chỉ đạo có kế hoạch chi tiết của BGH nhà trường. Trong nhà trường muốn nâng cao được chất lượng BDHSG, thì cần phải đầu tư phát triển đội ngũ giáo viên của nhà trường mình theo kế hoạch cụ thể và điều kiện cụ thể. Đây là nội dung cơ bản để phát triển đội ngũ nhà giáo trong hoạt động BDHSG ở nhà trường THPT. Hiệu trưởng cần quản lý tốt hoạt động đào tạo, bồi dưỡng cho giáo viên BDHSG thông qua việc thực hiện các nội dung sau: - Hàng năm phải xây dựng kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng cho giáo viên tham gia BDHSG. - Tổ chức thực hiện kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng một cách quyết liệt, hiệu quả và có lộ trình nhằm đảm bảo tính kế thừa. - Tổ chức công tác bồi dưỡng giáo viên thông qua việc: Cử đi học nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ; Mời chuyên gia, giáo viên có kinh nghiệm hướng dẫn; tổ chức hội nghị để trao đổi kinh nghiệm BDHSG; tổ chức giao lưu với chuyên đề BDHSG với các trường có thành tích cao trong hoạt động BDHSG nhằm trao đổi, học hỏi kinh nghiệm, tham gia các lớp tập huấn, các trại huấn luyện chuyên môn, tham gia hội đồng ra đề thi, chấm thi HSG các cấp…vv. 1.1.4.8. Quản lý hoạt động học bồi dưỡng của học sinh giỏi Đối với học sinh giỏi ngoài các hoạt động học tập theo chương trình chung ở giờ học chính khóa, các em sẽ được tham gia các lớp học dành riêng cho đội tuyển học sinh giỏi của từng môn học, được tổ chức ngoài giờ học chính khóa. Học sinh giỏi biết tự học, tự bồi dưỡng, biết biến quá trình bồi dưỡng thành quá trình tự bồi dưỡng rất quan trọng, là điều kiện cần để học sinh giỏi đạt kết quả cao trong kỳ thi 12
chọn học sinh giỏi các cấp. Để quản lý hoạt động học bồi dưỡng của học sinh giỏi, hiệu trưởng cần tập trung thực hiện tốt các nội dung sau: - Ban hành nội quy, quy định cụ thể về trách nhiệm, nghĩa vụ, quyền lợi của tổ chuyên môn, giáo viên bồi dưỡng, học sinh giỏi và các bộ phận có liên quan trong việc quản lý hoạt động học bồi dưỡng của học sinh giỏi. - Tổ trưởng chuyên môn chỉ đạo giáo viên dạy BDHSG hướng dẫn phương pháp học bồi dưỡng và tự bồi dưỡng cho các em. - Giáo viên dạy bồi dưỡng theo dõi sự tiến bộ của học sinh giỏi trong suốt quá trình bồi dưỡng. - Chỉ đạo các tổ, nhóm chuyên môn và các tổ chức khác trong nhà trường xây dựng các câu lạc bộ học thuật, các sinh hoạt chuyên đề, tạo môi trường cho các đội tuyển học sinh giỏi tham gia. - Thường xuyên tổ chức kiểm tra hoạt động học bồi dưỡng của học sinh giỏi. - Khuyến khích, động viên học sinh giỏi tự học, tự rèn luyện. - Động viên, khen thưởng, khích lệ kịp thời học sinh đạt thành tích tốt trong quá trình học bồi dưỡng. 1.1.4.9. Quản lý các điều kiện phục vụ BDHSG - Quản lý cơ sở vật chất (CSVC), trang thiết bị phục vụ cho hoạt động BDHSG là điều kiện hết sức quan trọng đối với kết quả hoạt động BDHSG. Hiệu trưởng cần tập trung huy động mọi nguồn lực trong và ngoài nhà trường để xây dựng và trang bị đầy đủ trang thiết bị nhằm phục vụ cho hoạt động này: Có đầy đủ các phòng bộ môn, phòng thí nghiệm, thực hành, sân chơi bãi tập, khu vui chơi giải trí; có đầy đủ dụng cụ thực hành, thí nghiệm nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho giáo viên bồi dưỡng và học sinh giỏi nghiên cứu ứng dụng khoa học. - Quản lý tài liệu phục vụ BDHSG: nhà trường cần cung cấp tài liệu cần thiết giúp học sinh và giáo viên có đầy đủ tài liệu, tư liệu học tập, nghiên cứu. Vì vậy, phải xây dựng thư viện trong nhà trường đạt chuẩn về chất lượng với các tiêu chí: có không gian yên tĩnh cho học sinh học tập và nghiên cứu; đầu sách phong phú và đa dạng; hệ thống máy tính kết nối internet; nhân viên thư viện chuyên trách được đào tạo đúng chuyên ngành. - Thực hiện chế độ chính sách phục vụ cho BDHSG: Để tạo động lực về tinh thần và vật chất nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả trong hoạt động BDHSG cho giáo viên bồi dưỡng, hiệu trưởng cần phải huy động các nguồn lực khác ngoài xã hội đề có những chính sách động viên, khen thưởng kịp thời nhằm khích lệ, đông viên người được phân công bồi dưỡng và học sinh đạt thành tích có động lực hơn trong hoạt động dạy và học BDHSG nhằm mục đích mang lại kết quả cao, cũng như đạt được mục tiêu đề ra trong nhà trường. Ngoài ra, còn thúc đẩy phong trào quản lý hoạt động BDHSG ngày càng phát triển mạnh hơn. 13
1.1.5. Biện pháp quản lý nhằm nâng cao chất lƣợng công tác BDHSG ở trƣờng trung học phổ thông “Biện pháp là cách làm, cách giải quyết một vấn đề cụ thể”14. Biện pháp là một bộ phận của phương pháp, điều đó có nghĩa là để sử dụng một phương pháp nào đó phải sử dụng nhiều biện pháp khác nhau. Cùng một biện pháp có thể sử dụng trong nhiều phương pháp khác nhau. Biện pháp quản lý: là tổ hợp các cách thức tiến hành của chủ thể quản lý tác động đến đối tượng quản lý nhằm khai thác và sử dụng có hiệu quả các tiềm năng, cơ hội của đối tượng quản lý để đạt mục tiêu quản lý. Biện pháp quản lý nhằm nâng cao chất lượng công tác BDHSG ở trường trung học phổ thông là cách làm, giải quyết của nhà quản lý liên quan đến việc kế hoạch hoá, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra nhằm nâng cao chất lượng BDHSG ở trường trung học phổ thông đáp ứng yêu cầu xã hội trong hệ thống được quản lý. Tiểu kết chƣơng 1 Qua việc nghiên cứu lý luận, chúng tôi đã làm rõ hơn các khái niệm về vấn đề nghiên cứu và qua đó cũng đã đề ra được hướng nghiên cứu của đề tài. Các vấn đề được giải quyết trong chương, bao gồm: Học sinh giỏi là những học sinh chứng minh được trí tuệ ở trình độ cao và có khả năng sáng tạo, thể hiện một động cơ học tập mãnh liệt và xuất sắc trong lĩnh vực một môn học; người cần một sự giáo dục đặc biệt và sự phục vụ đặc biệt để đạt được trình độ tương ứng với năng lực của người đó. Hoạt động BDHSG là quá trình diễn ra hoạt động giảng dạy và hoạt động học tập của người dạy và người học trên những kiến thức, nội dung chương trình đã được soạn thảo đã được lựa chọn. Quản lý hoạt động BDHSG ở trường THPT có ý nghĩa quan trọng trong việc phát triển và nâng cao vị thế của nhà trường, qua đó khẳng định được về trình độ năng lực của giáo viên trong nhà trường, khẳng định vai trò học tập và rèn luyện của học sinh và sự đóng góp của nhà trường trong công tác giáo dục mà ở đó chủ thể quản lý là hiệu trưởng có nhiệm vụ chỉ đạo toàn bộ các hoạt động giáo dục của nhà trường, đặc biệt là hoạt động BDHSG về nội dung, chương trình, kế hoạch, trong đó có sự tham gia các yếu tố về con người, CSVC và trang thiết bị dạy học; các sự tác động đến hoạt động BDHSG như yếu tố tác động của gia đình, nhà trường, xã hội và các yếu tố ảnh hưởng khác. Quá trình tìm hiểu lý luận là cơ sở quan trọng giúp chúng tôi có được cơ sở khoa học để tiến hành tìm hiểu thực trạng, phân tích, đánh giá thực trạng hoạt động BDHSG và quản lý hoạt động BDHSG, từ đó đề xuất biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động BDHSG ở trường THPT Lê Viết Thuật. 14 Hoàng Phê (Chủ biên): Từ điển Tiếng Việt, NXB Đà Nẵng, 1997. 14
CHƢƠNG 2 THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ BỒI DƢỠNG HỌC SINH GIỎI Ở TRƢỜNG THPT LÊ VIẾT THUẬT, THÀNH PHỐ VINH, TỈNH NGHỆ AN 2.1. Thực trạng về quản lý dạy học ở trƣờng THPT Lê Viết Thuật Trường THPT Lê Viết Thuật được thành lập từ tháng 10 năm 1977, trải qua 46 năm xây dựng, trưởng thành và phát triển, đến nay nhà trường có cơ ngơi khang trang, bề thế, có đội ngũ cán bộ, giáo viên vững vàng về chuyên môn nghiệp vụ, nhiệt tình trong công tác. Là ngôi trường có chất lượng giáo dục luôn nằm trong top những trường dẫn đầu của tỉnh Nghệ An, gần 25 năm qua liên tục được công nhận là tập thể lao động tiên tiến, tiên tiến xuất sắc và là trường đạt chuẩn quốc gia (cấp độ 2). Những năm gần đây, trường được coi như một điển hình trong công tác quản lý giáo dục có hiệu quả và là một địa chỉ tin cậy để phụ huynh gửi gắm con em học tập và rèn luyện. Đội ngũ cán bộ giáo viên tự hào và luôn nỗ lực xây dựng trường ngày càng lớn mạnh. Có được những kết quả như vậy, bên cạnh các giải pháp quản lý đồng bộ khác, BGH nhà trường rất coi trọng công tác quản lý hoạt động dạy học, lấy đó làm nền tảng để nâng cao chất lượng của nhà trường. - Trên cơ sở chất lượng đội ngũ giáo viên, cơ sở vật chất, thiết bị của nhà trường và tình hình chất lượng học sinh, bám sát các hướng dẫn của ngành, hàng năm nhà trường đã xây dựng được kế hoạch dạy – học một cách khoa học, chi tiết và theo đó tổ chức triển khai thực hiện quyết liệt và đã đạt kết quả cao. - Nhiều chủ trương, biện pháp đã được thực hiện nhằm không ngừng nâng cao chất lượng hiệu quả dạy - học: như triển khai mạnh mẽ phong trào đổi mới PPDH, ứng dụng CNTT trong giảng dạy, trong quản lí nhà trường và đặc biệt là quản lí chất lượng dạy – học. Theo định kì hàng tháng tổ chức kiểm tra nội bộ xếp loại việc thực hiện giờ dạy trên lớp và quy chế chuyên môn của giáo viên. Phát động phong trào thi đua đăng ký giờ dạy tốt trong giáo viên, tổ chức dạy thao giảng, thao diễn, thi giáo viên dạy giỏi cấp trường hàng năm; triển khai mạnh mẽ phong trào tự học, tự bồi dưỡng báo cáo chuyên đề, đúc rút SKKN trong cán bộ, giáo viên. - Chỉ đạo quyết liệt công tác BDHSG và quan tâm công tác bồi dưỡng, phụ đạo học sinh gặp khó khăn trong học tập, nhờ vậy hàng năm chất lượng đại trà được nâng cao rõ rệt, số lượng học sinh giỏi toàn diện, học sinh giỏi bộ môn cấp tỉnh của nhà trường năm sau cao hơn năm trước, luôn ở vào tốp đầu trong toàn tỉnh. - Trường THPT Lê Viết Thuật trong nhiều năm qua luôn là đơn vị nằm trong tốp đầu trong toàn ngành về tỷ lệ học sinh đậu tốt nghiệp và đậu Đại học, Cao đẳng. Tỷ lệ tốt nghiệp lớp 12 đều đạt 100%; số lượng học sinh đậu vào Đại học, Cao đẳng hàng năm đều đạt trên 70% số học sinh lớp 12 dự thi, trong đó có nhiều 15
em đạt điểm cao được UBND tỉnh tặng thưởng, số học sinh không đăng ký vào Đại học, Cao đẳng hầu như đều vào học các trường đào tạo nghề. Kết quả xếp loại văn hóa của học sinh trong 2 năm qua Năm học Số HS Giỏi Khá TB Yếu Kém 2020-2021 1886 1046 (55,5%) 795 (42,1%) 45 (2,4%) 0 0 2021-2022 1918 1370 (71,43%) 536 (27,95%) 12 (0,63%) 0 0 Kết quả xếp loại hạnh kiểm của học sinh trong 2 năm qua Năm học Số HS Tốt Khá TB Yếu Kém 2020-2021 1886 1828 (96,92%) 50 (2,65%) 8 (0,42%) 0 0 2021-2022 1918 1895 (98,80%) 21 (1,09%) 1 (0,05%) 1 (0,05%) 0 2.2. Thực trạng công tác quản lý BDHSG ở trƣờng THPT Lê Viết Thuật, thành phố Vinh, tỉnh Nghệ An 2.2.1. Nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về tầm quan trọng của quản lý hoạt động BDHSG Đa số cán bộ quản lý và giáo viên của nhà trường đã nhận thức đầy đủ về vị trí, tầm quan trọng của công tác quản lý hoạt động BDHSG. Tuy nhiên vẫn còn số ít người chưa nhận thức được tầm quan trọng của công tác này. Vì vậy, hiệu trưởng cần có biện pháp để tất cả cán bộ quản lý, giáo viên nhận thức đầy đủ, toàn diện, sâu sắc về vị trí, tầm quan trọng của quản lý hoạt động BDHSG. Từ đó, họ sẽ thống nhất, cùng nhau cố gắng để góp phần quan trọng nâng cao hiệu quả của hoạt động này. 2.2.2. Thực trạng thực hiện các nội dung quản lý hoạt động BDHSG 2.2.2.1.Thực trạng phân công, bố trí giáo viên BDHSG Trong những năm qua nhà trường đều phân công giáo viên giỏi cấp Tỉnh phụ trách các đội tuyển thi học sinh giỏi. Đa số là từ 35 đến 50 tuổi. Đây là lực lượng có nhiều kinh nghiệm giảng dạy, có sự chín muồi trong chuyên môn. Họ đã làm việc với sự nỗ lực không ngừng nghỉ và gặt hái được nhiều thành công. Đây là thế mạnh của nhà trường về mặt nguồn nhân lực. Tuy nhiên, việc phân công giáo viên bồi dưỡng là đội ngũ giáo viên trẻ còn chưa được quan tâm đúng mức. Ban giám hiệu còn một chút lo lắng, chưa đặt niềm tin vào các giáo viên trẻ, mặc dù họ có những thế mạnh riêng như rất năng động, sáng tạo, tiếp thu những cái mới nhanh hơn, giỏi hơn về công nghệ thông tin...vv, và tràn đầy nhiệt huyết cống hiến cho sự nghiệp giáo dục. 16
2.2.2.2. Thực trạng quản lý chương trình BDHSG Thời gian Hiệu trưởng chưa thành lập ban chỉ đạo xây dựng chương trình và kế hoạch BDHSG; Kế hoạch BDHSG chỉ được nhắc đến trong kế hoạch thực hiện nhiệm vụ năm học như những nhiệm vụ chuyên môn khác. Việc xây dựng chương trình BDHSG thường giao cho các nhóm chuyên môn và giáo viên bồi dưỡng phụ trách. Giám hiệu ký duyệt kế hoạch của nhóm. Tuy nhiên hiệu trưởng, lãnh đạo nhà trường rất ít khi kiểm tra việc thực hiện kế hoạch và chương trình BDHSG vì cho rằng giáo viên bồi dưỡng có chuyên môn giỏi, có ý thức tự giác cao sẽ chủ động và thực hiện tốt nhiệm vụ được giao. 2.2.2.3. Thực trạng quản lý hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả học BDHSG Kiểm tra, đánh giá không chỉ nhằm mục đích nhận định thực trạng và định hướng, điều chỉnh hoạt động học của trò mà còn đồng thời tạo điều kiện nhận định ra thực trạng và điều chỉnh hoạt động dạy của thầy. Nội dung này đã được thực hiện ở trường THPT Lê Viết Thuật trong các năm qua. Lãnh đạo nhà trường lập kế hoạch kiểm tra đánh giá kết quả học bồi dưỡng của học sinh giỏi và tổ chức kiểm tra đánh giá kết quả học bồi dưỡng của học sinh giỏi. Đã phân công các bộ phận phụ trách công tác kiểm tra đánh giá kết quả học bồi dưỡng của học sinh giỏi. Hàng năm tổ chức thi khảo sát chất lượng đội dự tuyển từ 2 đến 3 lần trước khi chọn đội tuyển chính thức. Tuy nhiên việc tổ chức họp rút kinh nghiệm công tác kiểm tra đánh giá kết quả học bồi dưỡng của học sinh giỏi chưa thường xuyên và kết quả đạt được chưa thật tốt. 2.2.2.4. Thực trạng quản lý hoạt động sinh hoạt tổ chuyên môn về công tác BDHSG Vào đầu năm học, lãnh đạo nhà trường có chỉ đạo các tổ chuyên môn xây dựng kế hoạch sinh hoạt chuyên đề của tổ chuyên môn, trong đó chú trọng các chuyên đề về công tác BDHSG và thực hiện ký duyệt kế hoạch sinh hoạt chuyên đề của tổ chuyên môn. Tuy nhiên, lãnh đạo nhà trường ít kiểm tra việc thực hiện kế hoạch, đồng thời ít tham gia dự giờ các buổi sinh hoạt chuyên đề của tổ chuyên môn để phân tích, góp ý, đánh giá và rút kinh nghiệm, chủ yếu chỉ thực hiện đối với các môn thuộc chuyên môn của mình và các buổi sinh hoạt chuyên đề cấp trường về hoạt động này. 2.2.2.5. Thực trạng quản lý hoạt động bồi dưỡng, đào tạo cho giáo viên tham gia BDHSG Hàng năm nhà trường có xây dựng kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng cho giáo viên theo yêu cầu của Sở GD&ĐT và đặc biệt quan tâm đến công tác tự học, tự bồi dưỡng của giáo viên. Coi tự học tự bồi dưỡng là yêu cầu tất yếu và bắt buộc đối với mỗi cán bộ quản lý, giáo viên và đã đưa vào chỉ tiêu trong Hội nghị cán bộ viên chức đầu năm học. Đã chú trọng bồi dưỡng, đào tạo cho giáo viên tham gia BDHSG như mời chuyên gia, giáo viên có kinh nghiệm, tổ chức hội nghị chuyên đề, các buổi tọa đàm cấp trường để trao đổi kinh nghiệm BDHSG, tổ chức giao lưu 17
với các trường có thành tích cao trong hoạt động BDHSG để trao đổi, học tập kinh nghiệm...vv. Tuy nhiên, việc chú trọng bồi dưỡng giáo viên trẻ có năng lực, đội ngũ kế cận đôi lúc còn chưa được chú ý nên có năm ở một số bộ môn việc chọn giáo viên bồi dưỡng không phù hợp do không có người đủ tiêu chuẩn. Có môn một người phải phụ trách hai năm liên tục...vv. 2.2.2.6. Thực trạng quản lý điều kiện phục vụ cho hoạt động BDHSG Mặc dù Ban giám hiệu luôn quan tâm về điều kiện phục vụ cho hoạt động BDHSG nhưng cơ bản mới chỉ đảm bảo những nhu cầu thiết yếu như các hoạt động khác trong nhà trường. Việc BDHSG được thực hiện tại các phòng học của những lớp học chính khóa với những CSVC được phục vụ chung cho tất các hoạt động của nhà trường. Nhà trường chưa có điều kiện dành riêng các phòng cho hoạt động BDHSG. Trong những năm qua, nhà trường đã quan tâm đến chế độ của giáo viên bồi dưỡng và học sinh giỏi. Tuy nhiên, do kinh phí ngân sách nhà nước có hạn nên chưa thể đáp ứng được công sức của giáo viên bồi dưỡng bỏ ra. Hầu hết giáo viên bồi dưỡng vì học sinh, vì lòng đam mê, nhiệt huyết với nghề và trách nhiệm trước nhà trường. Nhà trường chưa thể chi trả kinh phí tất cả các tiết dạy của giáo viên bồi dưỡng. Nhiều giáo viên phải tự bỏ kinh phí để hỗ trợ các em học sinh có hoàn cảnh khó khăn nhưng học giỏi, như mua tài liệu, các hỗ trợ khác. Công tác khen thưởng vẫn còn hình thức, mặc dù nhà trường đã huy động các ban ngành, đoàn thể và các tổ chức xã hội song chỉ dừng lại ở mức độ động viên, nhiều lúc chưa kịp thời vì kinh phí phục vụ cho hoạt động này còn eo hẹp. Tiểu kết chƣơng 2 Qua việc đánh giá thực trạng về việc quản lý công tác BDHSG, những việc đã làm được, chưa làm được chúng tôi nhận thấy: Những mặt mạnh của nhà trường - Về nhận thức: Ban giám hiệu nhà trường đã nhận thức đúng đắn, đầy đủ, toàn diện vị trí, vai trò, tầm quan trọng và mục đích của công tác quản lý hoạt động BDHSG, từ đó có những nỗ lực, cố gắng góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động BDHSG trong nhà trường. - Về các nội dung quản lý hoạt động BDHSG: Hiệu trưởng đã thực hiện đủ các chức năng quản lý trong từng nội dung quản lý hoạt động BDHSG như: xây dựng các tiêu chí lựa chọn ra đội ngũ bồi dưỡng mang lại kết quả tương đối tốt; xây dựng, thực hiện kế hoạch phát hiện và tuyển chọn học sinh giỏi; xây dựng kế hoạch cho việcquản lý giờ dạy BDHSG của giáo viên, quản lý chương trình bồi dưỡng, quản lý hoạt động kiểm tra đánh giá, quản lý hoạt động sinh hoạt tổ chuyên môn về công tác BDHSG, quản lý hoạt động bồi dưỡng, đào tạo giáo viên, 18