Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Một số biện pháp quản lý nhằm nâng cao chất lượng dạy và học ở tổ Toán Tin trường THPT Quỳnh lưu 4

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:71

Thêm vào BST

Báo xấu

11
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu sáng kiến nhằm tìm tòi và đề ra một số biện pháp quản lý dạy và học nhằm tăng cường hơn nữa công tác quản lý hoạt động dạy và học của tổ chuyên môn trong nhà trường THPT để nâng cao chất lượng dạy và học ở tổ Toán- Tin trường THPT.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Một số biện pháp quản lý nhằm nâng cao chất lượng dạy và học ở tổ Toán Tin trường THPT Quỳnh lưu 4

Đề tài: “MỘT SỐ BIỆN PHÁP QUẢN LÝ NHẰM NÂNG CAO CHẤT LƢỢNG DẠY VÀ HỌC Ở TỔ TOÁN-TIN TRƢỜNG THPT QUỲNH LƢU 4”
SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN TRƢỜNG THPT QUỲNH LƢU 4 Đề tài: “MỘT SỐ BIỆN PHÁP QUẢN LÝ NHẰM NÂNG CAO CHẤT LƢỢNG DẠY VÀ HỌC Ở TỔ TOÁN-TIN TRƢỜNG THPT QUỲNH LƢU 4” Lĩnh vực: Quản lý Giáo dục Tác giả: Trƣơng Xuân Sơn Đơn vị: Trƣờng THPT Quỳnh Lƣu 4 Số điện thoại: 0964965256 Quỳnh lƣu, 04/2023
MỤC LỤC MỤC NỘI DUNG Trang PHẦN I: PHẦN ĐẶT VẤN ĐỀ 1 1 Lí do chọn đề tài 1 2 Mục đích nghiên cứu 2 3 Đối tƣợng, phạm vi và nhiệm vụ nghiên cứu nghiên 2 cứu 3.1 Đối tƣợng, phạm vi nghiên cứu 2 3.2 Nhiệm vụ nghiên cứu 2 4 Phƣơng pháp nghiên cứu 2 4.1 Nghiên cứu lý luận 2 4.2 Quan sát trao đổi 2 4.3 Khảo sát sự cấp thiết và tính khả thi của các biện 2 pháp đề xuất 4.4 Các bƣớc tiến hành nghiên cứu thực hiện đề tài 3 5 Tính mới của đề tài 3 PHẦN II. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU 4 Chƣơng I. CƠ SỞ KHOA HỌC 4 1 Một số khái niệm và thuật toán liên quan đến đề tài 4 1.1 Quản lý giáo dục 4 1.1.1 Quản lý là gì 4 1.1.2 Quản lý giáo dục 5 1.2 Hoạt động dạy và học 5 1.2.1 Hoạt động dạy 5 1.2.2 Hoạt động học 5 1
1.3 Quản lý hoạt động dạy và học 6 1.3.1 Quản lý hoạt động dạy 6 1.3.2 Quản lý hoạt động học 6 1.3.3 Nội dung quản lý hoạt động dạy và học 7 1.4 Tổ chuyên môn trong trƣờng phổ thông 9 1.4.1 Nhiệm vụ của tổ chuyên môn 10 1.4.2 Nguyên tắc quản lý tổ chuyên môn 10 1.5 Nội dung quản lý tổ chuyên môn trong trƣờng phổ 12 thông 2 Thực trạng quản lý hoạt động dạy và học của tổ 12 Toán- Tin ở trƣờng THPT Quỳnh lƣu 4 2.1 Đặc điểm, tình hình tổ chuyên môn trong nhà trƣờng 13 2.2 Đặc điểm tình hình về tổ chuyên môn Toán-Tin 15 2.3 Thực trạng quản lý hoạt động dạy và học của tổ Toán- 15 Tin trong nhà trƣờng 2.3.1 Điểm mạnh 16 2.3.2 Điểm yếu 16 2.4 Một số kinh nghiệm đạt đƣợc về quản lý hoạt động dạy 17 học của tổ Toán-Tin trong nhà trƣờng 2.5 Nguyên nhân của những thực trạng 17 2.5.1 Về mặt khách quan 17 2.5.2 Về mặt chủ quan 18 2.6 Những thuận lợi và khó khăn trong việc quản lý 19 nhằm nâng cao chất lƣợng dạy và học ở tổ Toán-Tin trƣờng THPT Quỳnh lƣu 4 2.6.1 Thuận lợi 19 2.6.2 Khó khăn 19 2
Chƣơng 2. Một số biện pháp quản lý nhằm nâng cao chất lƣợng 20 dạy và học tại tổ Toán – Tin trƣờng THPT Quỳnh Lƣu 4 1 Định hƣớng đổi mới quản lý giáo dục tại trƣờng 20 THPT Quỳnh lƣu 4 2 Một số biện pháp quản lý nhằm nâng cao chất lƣợng 21 dạy và học ở tổ Toán-Tin trƣờng THPT Quỳnh lƣu 4 2.1 Biện pháp 1: Phân loại, sắp xếp, bố trí đội ngũ giáo 21 viên phù hợp năng lực chuyên môn trong tổ 2.2 Biện pháp 2: Phối hợp với các tổ chức để xây dựng 24 kế hoạch đào tạo, bồi dƣỡng, tập huấn để nâng cao chất lƣợng đội ngũ giáo viên trong tổ 2.3 Biện pháp 3: Quản lý bồi dƣỡng chuyên môn nghiệp 27 vụ cho đội ngũ giáo viên trong tổ 2.4 Biện pháp 4: Tăng cƣờng tổ chức bồi dƣỡng nâng 30 cao năng lực quản lý cho tổ phó, nhóm trƣởng chuyên môn dựa vào chuẩn năng lực 2.5 Biện pháp 5: Tổ chức kiểm tra, cam kết, đánh giá 31 chất lƣợng giáo viên, phối hợp phát triển thông tin hai chiều 2.6 Biện pháp 6: Quản lý thực hiện quy chế chuyên môn 34 của giáo viên để nâng cao chất lƣợng chuyên môn Chƣơng III. Khảo sát sự cấp thiết và tính khả thi của các biện 39 pháp đề xuất 1 Mục đích khảo sát 39 2 Nội dung và phƣơng pháp khảo sát 39 2.1 Nội dung khảo sát 39 2.2 Phƣơng pháp khảo sát và thang đánh giá 39 3 Đối tƣợng khảo sát 40 4 Kết quả khảo sát về sự cấp thiết và tính khả thi của 40 các biện pháp đề xuất 3
4.1 Sự cấp thiết của các biện pháp đề xuất 42 4.2 Đánh giá tính khả thi của các biện pháp đề xuất 44 5 Nhận xét 49 PHẦN III. KẾT LUẬN 50 1 Kết luận 50 2 Kiến nghị 51 TÀI LIỆU THAM KHẢO 52 PHỤ LỤC 53 4
DANH MỤC VIẾT TẮT TT Chữ viết thƣờng Chữ viết tắt 1 Trung học phổ thông THPT 2 Trung học cơ sở THCS 3 Giáo dục phổ thông 2018 GDPT 2018 4 Phổ thông trung học PTTH 5 Sáng kiến kinh nghiệm SKKN 6 Giáo dục và đào tạo GD&ĐT 7 Uỷ ban Nhân dân UBND 5
PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ 1. Lý do chọn đề tài Chỉ thị 40 - CT/TW của Ban Bí thư Trung ương Đảng đã nêu: “Phát triển GD&ĐT là quốc sách hàng đầu, là một trong những động lực quan trọng thúc đẩy sự nghiệp Công nghiệp hóa - Hiện đại hóa đất nước, là điều kiện để phát huy nguồn lực con người. Đây là trách nhiệm của toàn Đảng, toàn dân, trong đó nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục là lực lượng nòng cốt, có vai trò quan trọng”. Như vậy, phát triển GD&ĐT đã trở thành mục tiêu chiến lược của công cuộc đổi mới đất nước, được xem là cuộc cách mạng mang tính thời đại sâu sắc. Đội ngũ Nhà giáo và Cán bộ quản lý giáo dục là lực lượng cách mạng quan trọng, quyết định thắng lợi sự nghiệp đổi mới giáo dục, góp phần phát triển đất nước. Nghị quyết số 29 - NQ/TW ngày 04/11/2013 của Hội nghị Ban chấp hành Trung ương khóa XI “Về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ ngh a và hội nhập quốc tế đã xác định mục tiêu tổng quát của “Đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục và đào tạo là “Tạo chuyển biến căn bản, mạnh m về chất lượng, hiệu quả giáo dục, đào tạo; đáp ng ngày càng tốt hơn công cuộc xây dựng, bảo vệ Tổ quốc và nhu cầu học tập của nhân dân...”. Nghị quyết 29 cũng xác định r một trong các nhiệm vụ và giải pháp hàng đầu là “Đổi mới căn bản công tác quản lý giáo dục, đào tạo, bảo đảm dân chủ, thống nhất; tăng quyền tự chủ và trách nhiệm xã hội của các cơ sở giáo dục, đào tạo; coi trọng quản lý chất lượng”. Trong bối cảnh đổi mới chung này, giáo dục trung học phổ thông phải được đổi mới mạnh m , không ng ng nâng cao chất lượng giáo dục. Vì đây là cấp học nền tảng để học sinh tiếp tục học nghề hay chuyên môn sâu ở cấp cao hơn. Dạy học là hoạt động trung tâm của nhà trường và là một trong nh ng nội dung cơ bản của quản lý nhà trường. Do đó vai tr của tổ trưởng chuyên môn đối với hoạt động dạy học của tổ có tác động trực tiếp đến nâng cao chất lượng dạy học, nâng cao hiệu quả của nhà trường phổ thông. Thực ti n quản lý hoạt động dạy học ở tổ chuyên môn tại trường THPT c n mang nặng tính chất hành chính, chưa đi sâu vào quản lý chất lượng, chưa có tiêu chí đánh giá cụ thể. Hiện nay, tổ Toán - Tin các trường THPT nói chung và tổ Toán- Tin trường THPT Quỳnh lưu 4 nói riêng, chất lượng dạy học có nh ng chuyển biến tích cực nhưng cũng c n nhiều hạn chế. Công tác quản lý chỉ đạo dạy và học đã có nhiều cố gắng song quản lý hoạt động dạy và học vẫn c n nhiều lúng túng, bất cập. Điều này đặt ra vấn đề hết s c cấp thiết là cần phải tăng cường công tác quản lý hoạt động dạy và học để nâng cao chất lượng giáo dục của nhà trường đáp ng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay của đất nước. 1
Bản thân tôi là một tổ trưởng chuyên môn, nhận thấy trách nhiệm của mình là phải đóng góp cũng như mạnh dạn nêu lên một số biện pháp quản lý nhằm nâng cao chất lượng dạy và học trong nhà trường THPT hiện nay nói chung và tại tổ Toán - Tin của tôi nói riêng. Đó chính là lý do tôi lựa chọn đề tài “Một số biện pháp quản lý nhằm nâng cao chất lượng dạy và học ở tổ Toán- Tin trường THPT Quỳnh lưu 4”. 2. Mục đích nghiên cứu Kết hợp kinh nghiệm nhằm đúc kết, tìm t i và đề ra một số biện pháp quản lý dạy và học nhằm tăng cường hơn n a công tác quản lý hoạt động dạy và học của tổ chuyên môn trong nhà trường THPT để nâng cao chất lượng dạy và học ở tổ Toán- Tin trường THPT. 3. Đối tƣợng, phạm vi và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Đối tƣợng, phạm vi nghiên cứu - Giáo viên, học sinh trong nhà trường phổ thông. - Các biện pháp nhằm nâng cao chất lượng dạy và học tại tổ Toán-Tin. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Đề tài s làm r các vấn đề sau: - Cơ sở lý luận và thực ti n của công tác quản lý tổ chuyên môn tại trường trung học phổ thông. - Các nhiệm vụ dạy và học tại trường trung học phổ thông. - Để nâng cao chất lượng dạy và học ở tổ chuyên môn Toán - Tin trường THPT ta làm như thế nào? - Kết quả đạt được ra sao? 4. Phƣơng pháp nghiên cứu 4.1. Nghiên cứu lí luận Nghiên c u các tài liệu về giáo dục học, các tài liệu về công tác quản lý làm cơ sở để đề xuất các biện pháp quản lý nhằm nâng cao chất lượng dạy và học tổ Toán – Tin. 4.2. Quan sát, trao đổi Thực hiện việc trao đổi, khảo sát sự cấp thiết và tính khả thi tìm hiểu và xem xét các hoạt động tổ chuyên môn để đưa ra biện pháp quản lý phù hợp nhằm nâng cao chất lượng dạy và học. 4.3. Khảo sát sự cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất Tiến hành khảo sát sự cấp thiết và tính khả thi trên đối tượng cán bộ, giáo viên cụ thể nhằm đánh giá hiệu quả của đề tài. 2
4.4. Các bƣớc tiến hành nghiên cứu thực hiện đề tài TT Các nội dung, công việc thực hiện Thời gian thực hiên 1 Nội dung 1: Tìm hiểu thực trạng Tháng 1-12/2022 2 Nội dung 2: Nghiên c u lý thuyết và các biện pháp Tháng 4-6/2022 3 Nội dung 3: Thiết kế giải pháp và khảo sát Tháng 8/2022- 4/2023 4 Nội dung 4: Hoàn thiện Tháng 3- 4/2023 5. Tính mới của đề tài Đề tài đã đề xuất xây dựng được một số biện pháp quản lý nhằm nâng cao chất lượng dạy và học ở tổ chuyên môn Toán-Tin. Đề tài có thể dùng làm tài liệu tham khảo cho các tổ trưởng chuyên môn trường trung học phổ thông. 3
PHẦN II. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU Chƣơng 1. CƠ SỞ KHOA HỌC 1. Một số khái niệm và thuật ngữ liên quan đến đề tài 1.1. Quản lý giáo dục 1.1.1. Quản lý là gì Thuật ng “quản lý” gồm hai quá trình tích hợp nhau: Quá trình “quản” là coi sóc, gi gìn, duy trì hệ thống ở trạng thái ổn định và quá trình “lý” gồm sửa sang sắp xếp, đổi mới hệ thống vào thế phát triển. Vì vậy, “quản” phải đi đôi với “lý” để hệ thống ổn định và phát triển phù hợp. Theo quan điểm điều khiển học và lý thuyết hệ thống: Quản lý là phương th c tác động có chủ đích của chủ thể quản lý lên hệ thống bao gồm hệ thống các quy tắc, các ràng buộc về hành vi đối với mọi đối tượng ở các cấp trong hệ thống nhằm duy trì tính hợp lý của cơ cấu và đưa hệ thống sớm đạt mục tiêu. Theo tác giả Nguy n Ngọc Quang: “Quản lý là sự tác động có mục đích, có kế hoạch của chủ thể quản lý đến tập thể nh ng người lao động nhằm thực hiện được nh ng mục tiêu dự kiến”. Theo tác giả Trần Kiểm thì quản lý là một quá trình tác động có định hướng (có chủ đích), có tổ ch c, có lựa chọn trong số tác động có thể có, dựa trên các thông tin về tình trạng của đối tượng và môi trường nhằm gi cho sự vận hành của đối tượng được ổn định và làm cho nó phát triển tới mục đích đã định. Như vậy, dù có cách tiếp cận và di n đạt khác nhau nhưng khái niệm quản lý vẫn bao hàm ý ngh a chung, đó là: Quản lý là quá trình tác động có định hướng, có tổ ch c, có mục tiêu của chủ thể quản lý lên đối tượng quản lý thông qua các cơ chế quản lý, nhằm sử dụng có hiệu quả, tối ưu các nguồn lực của hệ thống và các cơ hội mà hệ thống có được để đạt được mục tiêu đặt ra trong điều kiện biến động của môi trường. Quản lý có đặc điểm: - Quản lý bao giờ cũng di n ra với hai hoạt động của chủ thể quản lý và hoạt động của đối tượng bị quản lý. Nếu không có chủ thể quản lý thì việc quản lý đặt ra trở thành vô ngh a nhưng nếu một tổ ch c có nhiều chủ thể quản lý mà các chủ thể quản lý có thế lực tương đồng nhau nhưng vì nh ng mục tiêu khác nhau thì việc quản lý trở nên ph c tạp. Đối tượng bị quản lý s gặp rất nhiều khó khăn vì công việc chồng chéo do vậy trong quản lý phải thực hiện phân cấp, phân quyền, ch c năng r ràng. - Quản lý bao giờ cũng liên quan đến việc trao đổi thông tin và đều có mối liên hệ ngược. Thông tin được coi là mạch máu xuyên xuốt quá trình quản 4
lý. Tất cả các ch c năng quản lý đều dựa vào yếu tố thông tin vì thế thông tin cần đảm bảo đầy đủ, kịp thời, chính xác. - Quản lý bao giờ cũng phải thích nghi với sự biến đổi, có hai kiểu thích nghi: đối tượng bị quản lý thích nghi với chủ thể quản lý và ngược lại chủ thể quản lý biến đổi thích nghi với đối tượng bị quản lý. - Quản lý hoạt động dạy phải được tiến hành ở tất cả các khâu: Chuẩn bị hồ sơ môn học, tiến hành dạy học, kiểm tra đánh giá hoạt động dạy - học. 1.1.2. Quản lý giáo dục Quản lý giáo dục là hoạt động điều hành, phối hợp các lực lượng giáo dục nhằm đẩy mạnh công tác giáo dục và đào tạo thế hệ trẻ theo yêu cầu phát triển xã hội. Trong hệ thống giáo dục, con người gi vai tr trung tâm của mọi hoạt động. Con người va là chủ thể v a là khách thể quản lý. Mọi hoạt động giáo dục và quản lý giáo dục đều hướng vào việc đào tạo và phát triển nhân cách thế hệ trẻ, bởi vậy con người là nhân tố quan trọng nhất trong quản lý giáo dục. Quản lý giáo dục là tác động có hệ thống, có kế hoạch và hướng đích của chủ thể quản lý ở các cấp, bảo đảm sự phát triển toàn diện và hài h a của đối tượng giáo dục. Công cụ quản lý giáo dục là bằng pháp luật. Đối tượng của quản lý giáo dục là con người Chủ thể quản lý giáo dục là nhà quản lý, tập thể các nhà quản lý hay là bộ máy quản lý giáo dục. Trong trường học đó là Hiệu trưởng (cùng với bộ máy giúp việc của Hiệu trưởng) đến tập thể giáo viên; các tổ ch c đoàn thể (tổ trưởng, công đoàn, đoàn trường, ...) 1.2. Hoạt động dạy và học 1.2.1. Hoạt động dạy Hoạt động dạy là hoạt động truyền thụ với ngh a là tổ ch c hoạt động học mà kết quả là học sinh l nh hội được các tri th c, kỹ năng, kỹ xảo và thái độ, hoạt động này bao gồm cả khâu kiểm tra việc tiến hành và kết quả của hoạt động học của người học. Dạy có hai ch c năng thường xuyên tương tác với nhau, thâm nhập vào nhau, sinh thành ra nhau, đó là truyền đạt thông tin dạy học và điều khiển hoạt động dạy học. Người giáo viên là người truyền thụ tri th c, tổ ch c, điều khiển hoạt động chiếm l nh tri th c của học sinh, giúp học sinh nắm được kiến th c, hình thành kỹ năng, thái độ. 1.2.2. Hoạt động học Là hoạt động của người học, nhằm l nh hội nội dung kinh nghiệm xã hội. Đó là l nh hội các tri th c, kỹ năng, kỹ xảo và thái độ nhất định. Bản chất hoạt động học là quá trình người học tiếp thu nh ng thông tin dưới sự điều khiển, hướng dẫn của giáo viên, nhằm làm biến đổi bản thân, nâng 5
cao giá trị, t đó hoàn thiện nhân cách của mình. Muốn vậy, người học phải xác định r mục đích, động cơ học tập, có sự say mê, tích cực, tiếp thu một cách tự giáo, sáng tạo nh ng thông tin đó với kinh nghiệm riêng của bản thân. Như vậy, hoạt động dạy và hoạt động học có mối quan hệ gắn bó mật thiết với nhau, không tách rời nhau, thống nhất biện ch ng với nhau, tạo thành một hoạt động chung. Dạy điều khiển học, học tuân thủ dạy. Tuy nhiên, việc học phải chủ động, cách học phải thông minh, sáng tạo, kết quả hoạt động học của học sinh phản ánh kết quả hoạt động dạy của giáo viên và chúng không tác rời nhau. Vì vậy, dạy và học là hai hoạt động tồn tại song song cùng nhau phát triển trong cùng một quá trình thống nhất, luôn bổ sung nhau, chế ước lẫn nhau và là đối tượng tác động chủ yếu cho nhau, nhằm kích thích động lực bên trong mỗi chủ thể để cùng nhau phát triển. 1.3. Quản lý hoạt động dạy và học Hoạt động dạy học có 3 đặc trưng cơ bản như sau: - Dạy học là một hoạt hoạt động kép gồm hoạt động dạy của giáo viên và hoạt động học của học sinh. Trong đó, Giáo viên gi vai tr chủ đạo, dạy hướng đến học, dạy thúc đẩy học và làm cho học thành công; Học sinh gi vai tr chủ động, tự giác tích cực, độc lập và sáng tạo. - Hai hoạt động dạy và học tồn tại trong sự thống nhất và tương tác lẫn nhau. - Hai hoạt động dạy và học cùng hướng đến thực hiện mục tiêu hoạt động dạy học. 1.3.1. Quản lý hoạt động dạy Quản lý hoạt động dạy học chính là tập hợp nh ng tác động tối ưu (cộng tác, tham gia hỗ trợ phối hợp, huy động, can thiệp) của chủ thể quản lý đến tập thể giáo viên, học sinh, nhằm huy động và sử dụng có hiệu quả các nguồn lực vốn có, tạo động lực đẩy mạnh quá trình dạy học của nhà trường nhằm thực hiện có chất lượng, mục tiêu và chất lượng đào tạo. Quản lý hoạt động dạy học là quản lý sự lao động của nhóm (người quản lý, người dạy và người học). Chủ thể quản lý hoạt động dạy học tác động đến người dạy và người học thông qua việc thực hiện các ch c năng quản lý: Kế hoạch, tổ ch c, chỉ đạo và kiểm tra nhằm tạo ra môi trường thuận lợi cho dạy học. Người dạy cùng một lúc thực hiện kế hoạch hoạt động dạy học, tự tổ ch c, chỉ đạo hoạt động dạy của mình và tổ ch c, chỉ đạo hoạt động học của người học, đồng thời tự kiểm tra; đánh giá kết quả dạy của mình và kết quả học của người học. 1.3.2. Quản lý hoạt động học Trong việc quản lý hoạt động học tập của học sinh, chúng ta cần bao quát được cả không gian, thời gian và các hình th c học tập để điều h a cân đối 6
chung, điều khiển chúng hoạt động phù hợp với tính chất và quy luật hoạt động dạy học. Vấn đề đặt ra trong quản lý hoạt động học của học sinh không phải chỉ trên bình diện khoa học giáo dục mà c n là một đ i hỏi có ý ngh a về tinh thần trách nhiệm của giáo viên đối với sự nghiệp đào tạo thế hệ trẻ. Một số yêu cầu trong quản lý hoạt động học của học sinh: Giáo dục học sinh có tinh thần, thái độ, động cơ học tập đúng đắn, được cụ thể hóa trong nội quy học tập để học sinh rèn luyện thường xuyên thành nh ng thói quen tự giác; Phát huy tính tích cực chủ động, sáng tạo trong học tập của học sinh; Hình thành nền nếp học tập cho học sinh; Hoạt động học tập phải bảo đảm hiệu quả dạy học và nâng cao chất lượng học tập cho toàn thể học sinh và t ng học sinh. Quản lý hoạt động dạy học là quản lý hoạt động dạy của giáo viên và hoạt động học của học sinh, đây là hai quá trình thống nhất gắn bó h u cơ. Dạy học, hướng đến học, kích thích, thúc đẩy học và làm cho học thành công. Học chịu sự quy định, chi phối của dạy, nhưng ảnh hưởng đến dạy. Chất lượng của học chính là chất lượng của dạy học. Học quy định trực tiếp chất lượng dạy học. Dạy học được hiểu là hệ thống nh ng hành động liên tiếp, phối hợp, thống nhất và tương tác lẫn nhau gi a giáo viên và học sinh. Dưới sự hướng dẫn của giáo viên, học sinh tự giác l nh hội tri th c, k năng, k xảo, phát triển trí tuệ và hình thành thế giới quan khoa học và nhân sinh quan đúng đắn. Nếu xét dạy học như một hệ thống thì quan hệ dạy - học là quan hệ điều khiển. Vì thế, hành động quản lý (điều khiển hoạt động dạy học) của tổ trưởng chuyên môn chủ yếu tập trung vào hoạt động dạy (trực tiếp của thầy và gián tiếp của tr ). Thông qua hoạt động dạy của thầy mà quản lý hoạt động học của tr . 1.3.3. Nội dung quản lý hoạt động dạy học Quản lý hoạt động dạy và học là quản lý hoạt động dạy và hoạt động học, cụ thể: - Quản lý nội dung chương trình dạy học. - Quản lý hoạt động chuẩn bị lên lớp của giáo viên. - Quản lý hoạt động lên lớp của giáo viên. - Quản lý hoạt động kiểm tra, đánh giá tri th c của học sinh. - Quản lý cơ sở vật chất, thiết bị dạy học của tổ bộ môn. - Quản lý hoạt động dạy và học của nhóm chuyên môn. Chất lượng giáo dục nói chung của tổ chuyên môn chủ yếu là do các giáo viên tạo nên, bởi vậy khi nói đến quản lý hoạt động dạy và học ở tổ 7
chuyên môn trước hết là nói đến quản lý các hoạt động sư phạm của tập thể giáo viên trong tổ. Quản lý hoạt động dạy và học được phân thành hai quá trình cơ bản là: Quản lý quá trình dạy học trên lớp và quản lý quá trình dạy học ngoài giờ lên lớp. Cùng với hoạt động học tập, hoạt động dạy là hoạt động trung tâm và đặc trưng nhất ở trường phổ thông. Hoạt động giáo dục được tiến hành với mục đích tổ ch c-điều khiển nhằm tối ưu hoá hoạt động học, giúp người học chiếm l nh tri th c khoa học và qua đó hình thành nhân cách. Quản lý hoạt động dạy là quá trình mà người tổ trưởng chuyên môn thay hiệu trưởng nhà trường phải hoạch định, tổ ch c, điều khiển, kiểm tra-đánh giá hoạt động giáo dục của giáo viên nhằm đạt được mục tiêu giáo dục đã đề ra. Trong quá trình đó, tổ trưởng chuyên môn chủ yếu phải tập trung vào hoạt động dạy của thầy và là trực tiếp với thầy, gián tiếp với tr ; thông qua quản lý hoạt động dạy của thầy mà quản lý hoạt động học của tr . Quản lý hoạt động dạy và học thực chất là nh ng tác động của chủ thể quản lý vào quá trình dạy học (được tiến hành bởi tập thể giáo viên và học sinh, với sự hỗ trợ đắc lực của các lực lượng xã hội) nhằm góp phần hình thành và phát triển toàn diện nhân cách học sinh theo mục tiêu đào tạo của nhà trường. Quản lý hoạt động dạy - học gi vị trí quan trọng trong công tác quản lý nhà trường. Mục tiêu quản lý chất lượng dạy học là nền tảng, là cơ sở để nhà quản lý xác định mục tiêu quản lí khác trong hệ thống mục tiêu quản lý của nhà trường. Quản lý hoạt động dạy học ở trường phổ thông hiện nay phải đổi mới theo định hướng của Nghị quyết 88/NQ-QH 13, trong đó nhấn mạnh “Dân chủ hóa, phân cấp quản lý, giao quyền tự chủ để phát huy tính chủ động, sáng tạo phù hợp thực tế của các nhà trường, địa phương”. Theo đó, quản lý hoạt động dạy học ở trường phổ thông cần đảm bảo các yêu cầu cơ bản sau: - Quán triệt chủ trương đổi mới giáo dục phổ thông trong thực hiện chương trình giáo dục - Quản lý dạy học phải có kế hoạch được xây dựng khoa học dựa trên các căn c cụ thể, phân công giáo viên và các lực lượng phục vụ dạy học hợp lý. - Tổ ch c xây dựng kế hoạch dạy học chung trong nhà trường theo chương trình và biên chế năm học. - Thường xuyên kiểm tra, đánh giá các hoạt động dạy học. - Tạo động lực cho giáo viên và học sinh trong dạy học 8
1.4. Tổ chuyên môn trong trƣờng phổ thông Theo thông tư số 32/2020/QĐ-BGD&ĐT ngày 15 tháng 9 năm 2020 của Bộ trưởng Bộ GD&ĐT về việc ban hành Điều lệ trường trung học cơ sở, trường trung học phổ thông và trường phổ thông nhiều cấp học, quy định ở Điều 14: “Cán bộ quản lý, giáo viên, viên ch c làm công tác thư viện, thiết bị giáo dục, cán bộ làm công tác tư vấn cho học sinh của nhà trường được tổ ch c thành các tổ chuyên môn. Tổ chuyên môn có tổ trưởng, nếu có t 07 thành viên trở lên thì có tổ phó. Tổ trưởng, tổ phó tổ chuyên môn do hiệu trưởng bổ nhiệm, chịu sự quản lý, chỉ đạo của hiệu trưởng; Tổ chuyên môn có nh ng nhiệm vụ sau: - Chủ động xây dựng kế hoạch dạy học và giáo dục theo chương trình môn học, hoạt động giáo dục thuộc chuyên môn phụ trách theo tuần, tháng, học kỳ, năm học; phối hợp với các tổ chuyên môn khác xây dựng kế hoạch giáo dục của nhà trường. - Đề xuất lựa chọn sách giáo khoa, xuất bản phẩm tham khảo để sử dụng trong nhà trường theo quy định của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo. - Thực hiện kế hoạch giáo dục của tổ chuyên môn theo kế hoạch giáo dục của nhà trường đã được hội đồng trường phê duyệt. - Tham gia đánh giá, xếp loại giáo viên theo chuẩn nghề nghiệp giáo viên cơ sở giáo dục phổ thông theo quy định của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo. - Tham gia bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ theo kế hoạch của tổ chuyên môn và của nhà trường. - Thực hiện các nhiệm vụ khác do hiệu trưởng phân công. Tổ chuyên môn tổ ch c sinh hoạt chuyên môn ít nhất 01 lần trong 02 tuần và có thể họp đột xuất theo yêu cầu công việc hoặc khi hiệu trưởng yêu cầu. Tổ chuyên môn hoạt động theo nguyên tắc dân chủ, tôn trọng, chia sẻ, học tập, giúp đỡ lan nhau gi a các thành viên để phát triển năng lực chuyên môn”. Theo Thông tư số 12/2009/TT-BGDĐT ngày 12/5/2009 về việc ban hành quy định tiêu chuẩn đánh giá chất lượng giáo dục trường THCS và Quy định về tiêu chuẩn đánh giá chất lượng trường THPT: - Tổ chuyên môn là một bộ phận cấu thành trong trong bộ máy tổ ch c, quản lý của trường THCS, THPT. Trong trường, các tổ, nhóm chuyên môn có mối quan hệ hợp tác với nhau, phối hợp các các bộ phận nghiệp vụ khác và các tổ ch c Đảng, đoàn thể trong nhà trường nhằm thực hiện chiến lược phát triển của nhà trường, chương trình giáo dục và các hoạt động giáo dục và các hoạt động khác hướng tới mục tiêu giáo dục. - Tổ chuyên môn là đầu mối quản lý mà Hiệu trưởng nhất thiết phải tập trung dựa vào đó để quản lý nhà trường trên nhiều phương diện, nhưng cơ bản nhất là hoạt động giáo dục, dạy học và hoạt động sư phạm của giáo viên. 9
- Đặc biệt, tổ chuyên môn là nơi có điều kiện sâu sát để hiểu biết tâm tư, tình cảm và nh ng khó khăn trong đời sống của các giáo viên trong tổ, kịp thời động viên, giúp đỡ nhau. Chính vì thế, tổ chuyên môn có vai tr tập hợp, đoàn kết các thành viên trong tổ để hoàn thành tốt nhiệm vụ của người giáo viên trong trường trung học. 1.4.1. Nhiệm vụ của tổ chuyên môn Theo quy định tại khoản 2, khoản 3, điều 14 Điều lệ trường THCS, THPT và trường phổ thông có nhiều cấp học, tổ chuyên môn có các nhiệm vụ chính sau đây: Tổ chuyên môn có nh ng nhiệm vụ sau: - Chủ động xây dựng kế hoạch dạy học và giáo dục theo chương trình môn học, hoạt động giáo dục thuộc chuyên môn phụ trách theo tuần, tháng, học kỳ, năm học; phối hợp với các tổ chuyên môn khác xây dựng kế hoạch giáo dục của nhà trường. - Đề xuất lựa chọn sách giáo khoa, xuất bản phẩm tham khảo để sử dụng trong nhà trường theo quy định của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo. - Thực hiện kế hoạch giáo dục của tổ chuyên môn theo kế hoạch giáo dục của nhà trường đã được hội đồng trường phê duyệt. - Tham gia đánh giá, xếp loại giáo viên theo chuẩn nghề nghiệp giáo viên cơ sở giáo dục phổ thông theo quy định của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo. - Tham gia bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ theo kế hoạch của tổ chuyên môn và của nhà trường. - Thực hiện các nhiệm vụ khác do hiệu trưởng phân công. Tổ chuyên môn tổ ch c sinh hoạt chuyên môn ít nhất 01 lần trong 02 tuần và có thể họp đột xuất theo yêu cầu công việc hoặc khi hiệu trưởng yêu cầu. Tổ chuyên môn hoạt động theo nguyên tắc dân chủ, tôn trọng, chia sẻ, học tập, giúp đỡ lan nhau gi a các thành viên để phát triển năng lực chuyên môn.”. 1.4.2. Nguyên tắc quản lý tổ chuyên môn Nguyên tắc quản lý tổ chuyên môn, được hiểu là nh ng yêu cầu, nh ng quy định chung nhất, cơ bản phổ biến chỉ đạo hoạt động và tổ ch c của hệ thống quản lý nhằm bảo đảm thực hiện mục tiêu quản lý. Do đó nguyên tắc phải đảm bảo phản ánh đúng bản chất các mối quan hệ quản lý, phù hợp quy luật tác động đến hoạt động của tổ ch c, phù hợp mục tiêu, đảm bảo tính hệ thống và nhất quán. Hệ thống các nguyên tắc: Đảm bảo sự lãnh đạo của Đảng trong quản lý tổ chuyên môn; Tập trung dân chủ; Bảo đảm tính khoa học, cụ thể và thiết thực; Đảm bảo tính kế hoạch; Coi trọng công tác giáo dục, thuyết phục kết hợp với việc động viên khuyến khích về mặt tinh thần. Nguyên tắc quản lý tổ chuyên 10
môn bao gồm các bước cơ bản để đảm bảo hiệu quả và thành công trong quản lý một tổ chuyên môn. Dưới đây là một số nguyên tắc quản lý tổ chuyên môn cơ bản: Xác định mục tiêu và nhiệm vụ của tổ chuyên môn: Đây là bước đầu tiên trong quản lý tổ chuyên môn. Cần xác định r mục tiêu, nhiệm vụ, phạm vi và các hoạt động của tổ chuyên môn. Lập kế hoạch và phân công công việc: Dựa trên mục tiêu và nhiệm vụ đã xác định, cần lập kế hoạch và phân công công việc cho giáo viên trong tổ chuyên môn. Cần đảm bảo các công việc được phân công phù hợp với khả năng và chuyên môn của t ng giáo viên. Tạo điều kiện để các giáo viên làm việc hiệu quả: Đây là bước quan trọng để đảm bảo tổ chuyên môn hoạt động hiệu quả. Cần tạo điều kiện để các thành viên làm việc tốt nhất có thể, bao gồm cung cấp các công cụ, tài nguyên và thông tin cần thiết. Quản lý và giám sát tiến độ công việc: Cần giám sát tiến độ công việc của các thành viên trong tổ chuyên môn. Nếu cần thiết, cần điều chỉnh kế hoạch và phân công lại các công việc để đảm bảo tiến độ công việc đúng hạn. Xây dựng và duy trì mối quan hệ tốt với các bộ phận khác trong tổ ch c: Cần xây dựng và duy trì mối quan hệ tốt với các bộ phận khác trong tổ ch c để đảm bảo sự hợp tác và hỗ trợ trong quá trình hoạt động của tổ chuyên môn. Đánh giá và cải tiến hoạt động của tổ chuyên môn: Để đảm bảo hoạt động của tổ chuyên môn luôn được cải tiến và đáp ng được nhu cầu của tổ ch c, cần đánh giá hoạt động của tổ chuyên môn và đưa ra các biện pháp cải tiến nếu cần thiết. Tạo cơ hội phát triển cho thành viên trong tổ chuyên môn: Cần tạo cơ hội và định hướng phát triển cho các thành viên trong tổ chuyên môn. Điều này s giúp tăng khả năng và năng lực của các thành viên, đồng thời giúp tổ chuyên môn hoạt động hiệu quả hơn. Đảm bảo tính minh bạch và trung thực: Trong quá trình quản lý tổ chuyên môn, cần đảm bảo tính minh bạch và trung thực. Các quyết định và hoạt động của tổ chuyên môn cần được thông báo và giải thích r ràng đến các bên liên quan. Động viên và khuyến khích các thành viên: Cần động viên và khuyến khích các thành viên trong tổ chuyên môn để họ luôn đóng góp tốt nhất có thể và duy trì năng lượng tích cực trong quá trình làm việc. Điều chỉnh và thích nghi với thay đổi: Trong môi trường giáo dục cùng với sự thay đổi nhanh chóng của khoa học công nghệ trên thế giới, cần đảm bảo 11
tổ chuyên môn luôn sẵn sàng điều chỉnh và thích nghi với thay đổi để đảm bảo hoạt động của tổ chuyên môn vẫn hiệu quả và bền v ng. Nh ng nguyên tắc quản lý tổ chuyên môn trên đây là nh ng bước cơ bản để quản lý một tổ chuyên môn thành công. Tuy nhiên, để đạt được thành công, cần kết hợp nh ng nguyên tắc này với sự linh hoạt, sáng tạo và năng động trong quá trình quản lý. 1.5. Nội dung quản lý tổ chuyên môn trong trƣờng phổ thông Căn c vào quy định của Điều lệ trường học về nhiệm vụ của tổ chuyên môn và của tổ trưởng chuyên môn có thể xác định các nội dung cơ bản quản lý tổ chuyên môn gồm: - Xây dựng và tổ ch c thực hiện các kế hoạch giáo dục của tổ (kế hoạch năm học, kế hoạch tháng, kế hoạch tuần; Kế hoạch dạy học, kế hoạch thao giảng, kế hoạch kiểm tra, kế hoạch ôn thi, kế hoạch phụ đạo học sinh, kế hoạch bồi dưỡng đội ngũ, sinh hoạt chuyên đề, kế hoạch thực tế, giao lưu học hỏi…); Hướng dẫn giáo viên xây dựng các kế hoạch cá nhân tương ng với nhiệm vụ của họ. - Quản lý hoạt động dạy học, giáo dục: Quản lý thực hiện chương trình dạy học, giáo dục theo quy định; quản lý việc soạn bài của giáo viên, quản lý việc dạy học trên lớp, quản lý việc kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh, quản lý dạy thêm học thêm, công tác ngoại khóa học tập, phối hợp quản lý các hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp, quản lý hồ sơ chuyên môn… - Xây dựng và phát triển đội ngũ: Phân công giảng dạy, chủ nhiệm lớp, tổ ch c bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ cho giáo viên như bồi dưỡng thường xuyên theo chu kì, bồi dưỡng theo chuyên đề, bồi dưỡng qua thăm lớp, dự giờ, qua hội giảng, qua tổ ch c giao lưu, qua tự học; tham gia kiểm tra đánh giá xếp loại giáo viên hàng năm theo quy định, tham mưu trong thực hiện chế độ chính sách cho giáo viên… - Thực hiện công tác tham mưu, phối hợp các hoạt động: Tham mưu với ban giám hiệu trong tổ ch c thực hiện các hoạt động dạy và học giáo dục; phối hợp với các tổ chuyên môn khác, với giáo viên chủ nhiệm, với đoàn thể, với cha mẹ học sinh và cộng đồng…trong giáo dục học sinh và huy động nguồn lực phát triển nhà trường. - Quản lý cơ sở vật chất tài sản của tổ chuyên môn… T các nội dung cơ bản này, mỗi tổ chuyên môn cần cụ thể hóa ra các hoạt động giáo dục cụ thể để thực hiện theo đúng ch c năng, nhiệm vụ và quyền hạn của tổ trưởng chuyên môn và phù hợp với điều kiện của trường mình. 2. Thực trạng quản lý hoạt động dạy học của tổ Toán-Tin trƣờng THPT Quỳnh lƣu 4 12
2.1. Đặc điểm, tình hình tổ chuyên môn trong nhà trƣờng Năm 1975, Quyết định của UBND tỉnh thành lập trường cấp 3 v a học v a làm Quỳnh Lưu 4. Đây là một quyết định đem lại sự phấn khởi cho nhân dân khu vực Tây Quỳnh Lưu, vùng bán sơn địa cực kì khó khăn. Nh ng năm trước, các gia đình phải gửi con xuống Cầu Giát, Quỳnh Văn cực kỳ vất vả, tốn kém, lượng học sinh đi học rất ít. Ngày đầu mới thành lập vẫn c n nhiều khó khăn, học kì I năm học 1975- 1976 chỉ với 2 lớp 10, trường phải mượn trường cấp 2 Quỳnh Châu làm phòng học. Sang học kì 2, thầy tr mới dựng được lán n a để dạy và học. Năm học 1976- 1977, nhà trường mới xây được 3 dãy nhà ngói. Lúc này các ph ng học xuống cấp trầm trọng, học sinh không có giáo viên chuyển trường gần hết. Nhiều ý kiến cho rằng nên giải tán trường, tuy nhiên, với sự xác định đúng đắn của UBND huyện Quỳnh Lưu, Sở GD&ĐT Nghệ An. Năm 1993 trường đã được sáp nhập với trường Cấp 2 Quỳnh Châu thành trường phổ thông trung học cấp 2-3 Quỳnh Lưu 4 với 2 cơ sở, giáo viên dạy xong bên này phải chuyển qua bên kia ngay cho kịp giờ. Đây là quyết định đã giúp trường tồn tại và phát triển, người dân không phải trở lại cảnh ngày xưa, không có nơi để học. Vào năm 1997, giáo dục trở nên mạnh m , UBND huyện Quỳnh Lưu, Sở GD&ĐT Nghệ An quyết định tách trường PTTH cấp 2-3 Quỳnh Lưu 4 thành hai trường là trường THPT Quỳnh Lưu 4 và trường THCS Quỳnh Châu. Đây là một quyết định đánh dấu bước trưởng thành của trường. Trải qua 48 năm tách thành trường độc lập, trường đã có diện mạo như ngày nay, với khuôn viên rộng rãi tuyển sinh 36 lớp học gồm 1564 học sinh của 3 khối 10, 11, 12 cùng với tổng số 89 cán bộ, giáo viên và công nhân viên ch c (trong đó 84 cán bộ, giáo viên và 05 nhân viên văn ph ng). Đội ngũ cán bộ nhà trường hùng hậu có năng lực chuyên môn. Ban Giám hiệu gồm 4 người có trình độ t thạc sỹ trở lên: + Hiệu trưởng: phụ trách chỉ đạo chung mọi hoạt động của nhà trường. + 1 Phó hiệu trưởng: phụ trách công tác chuyên môn. + 1 Phó hiệu trưởng: phụ trách cơ sở vật chất, lao động, hướng nghiệp + 1 Phó hiệu trưởng: phụ trách dạy nghề, công tác thi đua khen thưởng... Tổ chuyên môn ở trường THPT Quỳnh lưu 4 được chia làm 5 tổ chuyên môn gồm các tổ Toán - Tin, Khoa học Tự nhiên, Khoa học Xã hội, Ngoại ng , Ng văn. Trong đó các tổ trưởng chuyên môn có năng lực tốt, 100% là Giáo viên dạy giỏi tỉnh, có nhiều kinh nghiệm trong công tác giảng dạy và quản lý với 80% có trình độ thạc sỹ. Trong nh ng năm trở lại đây công tác dạy học, chất lượng chuyên môn ngày càng tiến bộ, nhiều học sinh đạt kết quả cao trong các kì thi học sinh giỏi, ... 13