Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Một số biện pháp tổ chức các chủ đề hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp lớp 11 góp phần nâng cao kĩ năng kiểm soát cảm xúc cho học sinh tại trường THPT Huỳnh Thúc Kháng

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:60

Thêm vào BST

Báo xấu

1
lượt xem 0
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu sáng kiến "Một số biện pháp tổ chức các chủ đề hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp lớp 11 góp phần nâng cao kĩ năng kiểm soát cảm xúc cho học sinh tại trường THPT Huỳnh Thúc Kháng" nhằm khảo sát thực trạng tổ chức các hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp cho HS lớp 11 tại trường công tác; Khảo sát thực trạng rèn kĩ năng kiểm soát cảm xúc của HS lớp 11 tại trường công tác; Nghiên cứu, đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao kĩ năng kiểm soát cảm xúc cho HS thông qua tổ chức các hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Một số biện pháp tổ chức các chủ đề hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp lớp 11 góp phần nâng cao kĩ năng kiểm soát cảm xúc cho học sinh tại trường THPT Huỳnh Thúc Kháng

GGG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM MỘT SỐ BIỆN PHÁP TỔ CHỨC CÁC CHỦ ĐỀ HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM, HƯỚNG NGHIỆP LỚP 11 GÓP PHẦN NÂNG CAO KĨ NĂNG KIỂM SOÁT CẢM XÚC CHO HỌC SINH TẠI TRƯỜNG THPT HUỲNH THÚC KHÁNG LĨNH VỰC: HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM TÁC GIẢ: PHAN THỊ QUỲNH TRANG TỔ: VĂN ĐT: 0943879782 NĂM HỌC 2023 – 2024 1
SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN TRƯỜNG THPT HUỲNH THÚC KHÁNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM MỘT SỐ BIỆN PHÁP TỔ CHỨC CÁC CHỦ ĐỀ HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM, HƯỚNG NGHIỆP LỚP 11 GÓP PHẦN NÂNG CAO KĨ NĂNG KIỂM SOÁT CẢM XÚC CHO HỌC SINH TẠI TRƯỜNG THPT HUỲNH THÚC KHÁNG LĨNH VỰC: HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM TÁC GIẢ: PHAN THỊ QUỲNH TRANG – TỔ NGỮ VĂN ĐẶNG THỊ MINH KHAI – TỔ NGỮ VĂN PHẠM VIỆT DUNG – TỔ NGOẠI NGỮ ĐT: 0943879782 NĂM HỌC 2023 – 2024 2
DANH MỤC VIẾT TẮT GV: Giáo viên HS: Học sinh GVCN: Giáo viên chủ nhiệm GVBM: Giáo viên bộ môn HĐTN, HN: Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp GDPT: Giáo dục phổ thông THPT: Trung học phổ thông CLB: Câu lạc bộ GD&ĐT: Giáo dục và Đào tạo SL: Số lượng TL: Tỉ lệ 3
PHẦN MỘT: ĐẶT VẤN ĐỀ 1. Lí do chọn đề tài Trong bối cảnh toàn nhân loại đã bước sang một giai đoạn mới với những yêu cầu mới về phát triển nguồn nhân lực, phát triển con người, giáo dục Việt Nam đứng trước nhiều thách thức và đòi hỏi đổi mới. Quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam, Nhà nước Việt Nam cũng như các căn cứ về lí luận và thực tiễn đã chỉ ra mục tiêu hàng đầu của giáo dục Việt Nam trong thời đại ngày nay là phải đảm bảo phát triển phẩm chất, năng lực cho người học. Ngoài việc giáo dục những kiến thức cơ bản, thiết thực, hiện đại thì việc tổ chức hoạt động, thực hành, vận dụng kiến thức để giải quyết vấn đề trong học tập cũng như đời sống là những nhiệm vụ giáo dục vô cùng quan trọng. Để hiện thực hóa những nhiệm vụ đó, Chương trình giáo dục phổ thông 2018 tăng cường giáo dục học sinh thông qua các hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp. Đó là hoạt động giáo dục nhằm tạo cơ hội cho học sinh tiếp cận thực tế, thể nghiệm các cảm xúc tích cực, khai thác các kinh nghiệm đã có và huy động tổng hợp kiến thức, kĩ năng của các môn học để thực hiện những nhiệm vụ được giao. Hoạt động trải nghiệm đóng vai trò vô cùng quan trọng trong quá trình giảng dạy và giáo dục ở nhà trường. Trên cơ sở các tài liệu hướng dẫn, các trường học có thể lựa chọn những hình thức phù hợp với từng giai đoạn của năm học, phù hợp với đặc điểm tâm lí học sinh và năng lực của các em. Đó là hoạt động giáo dục do giáo viên định hướng, thiết kế và hướng dẫn thực hiện, giúp học sinh tiếp cận thực tế, thể hiện năng lực, rèn luyện phẩm chất, góp phần phát huy tiềm năng sáng tạo và khả năng thích ứng với cuộc sống, môi trường và nghề nghiệp tương lai ở các em. Bên cạnh những giá trị tốt đẹp ngày ngày hiện hữu trong trường học thì đây đó vẫn tồn tại những vấn đề tiêu cực, nhức nhối được cả xã hội quan tâm. Thực tế ở môi trường học đường gần đây có rất nhiều hiện tượng tiêu cực xảy ra với học sinh, xảy ra trong học sinh như tình trạng bạo lực, bắt nạt học đường, các bệnh tâm lí, … làm cho học sinh bị ảnh hưởng cả về thể chất và tinh thần, khiến phụ huynh, nhà trường và cả xã hội hoang mang, lo lắng. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến thực trạng này, trong đó có nguyên nhân xuất phát từ sự hạn chế trong kỹ năng kiểm soát cảm xúc của học sinh. Trong bối cảnh đổi mới giáo dục phổ thông hiện nay, đòi hỏi cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh trong nhà trường cần có sự thay đổi từ cách tư duy, phương pháp dạy học đến sự tương tác, ứng xử với nhau và điều này yêu cầu mỗi chủ thể của quá trình giáo dục cần biết cách kiểm soát cảm xúc của bản thân mình một cách phù hợp. Khi nói đến việc đổi mới toàn diện giáo dục, người ta thường chú ý nhiều hơn tới các yếu tố như: kiến thức, kỹ năng và năng lực của người quản lý, người dạy, người học. Tuy nhiên, có một yếu tố quan trọng thường bị bỏ qua hoặc bị đánh giá thấp, đó chính là cảm xúc và kỹ năng kiểm soát cảm xúc. 4
Tại các cơ sở giáo dục còn tồn tại tình trạng chú trọng công tác chuyên môn dạy và học hơn việc xây dựng môi trường, tổ chức các hoạt động giáo dục, trong đó việc trau dồi kỹ năng kiểm soát cảm xúc, văn hóa ứng xử cho học sinh chưa thật sự được quan tâm. Điều này dẫn đến xảy ra không ít những vụ việc liên quan đến chuẩn mực đạo đức học sinh, bạo lực học đường và nghiêm trọng hơn là vi phạm pháp luật trong môi trường giáo dục. Những sự việc này đã làm ảnh hưởng đến uy tín của ngành giáo dục trong xã hội, ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng giáo dục của toàn ngành. Từ thực tiễn giáo dục hiện nay cũng như thực tế hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp tại các trường THPT nói chung và các trường THPT trên địa bàn Nghệ An nói riêng, chúng tôi nhận thấy vai trò của việc kết hợp giảng dạy hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp với việc rèn kĩ năng kiểm soát cảm xúc cho học sinh có mối liên hệ mật thiết và vô cùng quan trọng. Nó góp phần thay đổi diện mạo mới trong quá trình giảng dạy hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp cho học sinh THPT, cũng như rèn luyện kĩ năng và hoàn thiện đạo đức, nhân cách cho người học. Từ những lí do trên, chúng tôi chọn đề tài Một số biện pháp tổ chức các chủ đề hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp lớp 11 góp phần nâng cao kĩ năng kiểm soát cảm xúc cho học sinh tại trường THPT Huỳnh Thúc Kháng làm đề tài sáng kiến kinh nghiệm. 2. Mục đích nghiên cứu - Khảo sát thực trạng tổ chức các hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp cho HS lớp 11 tại trường công tác. - Khảo sát thực trạng rèn kĩ năng kiểm soát cảm xúc của HS lớp 11 tại trường công tác. - Nghiên cứu, đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao kĩ năng kiểm soát cảm xúc cho HS thông qua tổ chức các hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp. 3. Giả thiết khoa học Nếu đề xuất và thực hiện đồng bộ các giải pháp có cơ sở khoa học, có tính khả thi này thì có thể áp dụng cho các trường ở bậc THPT, dành cho đối tượng HS lớp 11. Đề tài được vận dụng để nâng cao chất lượng tổ chức hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp cũng như nâng cao kĩ năng, hoàn thiện nhân cách, đạo đức cho học sinh. 4. Phương pháp nghiên cứu - Phương pháp nghiên cứu lí luận - Phương pháp khảo sát thực tiễn - Phương pháp thống kê, xử lí số liệu - Phương pháp phân tích, tổng hợp 5
- Phương pháp so sánh đối chiếu 5. Đóng góp mới của đề tài - Đánh giá mối liên hệ trong việc tổ chức các hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp với việc rèn luyện, nâng cao kĩ năng kiểm soát cảm xúc cho HS tại trường THPT Huỳnh Thúc Kháng. - Đề xuất một số biện pháp tổ chức các chủ đề hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp lớp 11 góp phần nâng cao kĩ năng kiểm soát cảm xúc cho học sinh tại trường THPT Huỳnh Thúc Kháng. 6. Cấu trúc của đề tài Ngoài phần Đặt vấn đề và phần Kết luận, ở phần Nội dung đề tài được triển khai như sau: - Cơ sở khoa học của đề tài. - Một số biện pháp tổ chức các chủ đề hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp lớp 11 góp phần nâng cao kĩ năng kiểm soát cảm xúc cho học sinh tại trường THPT Huỳnh Thúc Kháng. - Kết quả đề tài. 6
PHẦN HAI: NỘI DUNG 1. Cơ sở khoa học của đề tài 1.1. Cơ sở lí luận 1.1.1. Cơ sở lí luận về hoạt động trải nghiệm Trong Chương trình Giáo dục phổ thông tổng thể, hoạt động trải nghiệm là một trong những nội dung mới được ban hành và là hoạt động giáo dục bắt buộc của các cấp học. Theo tài liệu Chương trình Giáo dục phổ thông Hoạt động trải nghiệm (Dự thảo ngày 19/01/2018) của Bộ Giáo dục và Đào tạo, “hoạt động trải nghiệm là hoạt động giáo dục được thực hiện bắt buộc từ lớp 1 đến lớp 12; ở tiểu học được gọi là Hoạt động trải nghiệm, ở trung học cơ sở và trung học phổ thông được gọi là Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp”. Sách Hướng dẫn tổ chức hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp theo chương trình giáo dục phổ thông mới của Nhà xuất bản Đại học Sư phạm do Đinh Thị Kim Thoa chủ biên nêu rõ: “hoạt động trải nghiệm là hoạt động giáo dục do giáo viên định hướng, thiết kế và hướng dẫn thực hiện; tạo cơ hội cho học sinh tiếp cận thực tế, thể nghiệm các cảm xúc tích cực; khai thác những kinh nghiệm đã có và huy động tổng hợp kiến thức, kĩ năng của các môn học để thực hiện những nhiệm vụ được giao hoặc giải quyết những vấn đề của thực tiễn đời sống nhà trường, gia đình, xã hội phù hợp với lứa tuổi”. Ở cấp THPT, hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp hình thành cho học sinh thói quen tích cực trong cuộc sống hằng ngày, chăm chỉ lao động; thực hiện trách nhiệm của người học sinh ở nhà, ở trường và địa phương; biết tự đánh giá và tự điều chỉnh bản thân; hình thành những hành vi giao tiếp, ứng xử có văn hoá; có ý thức hợp tác nhóm và hình thành được năng lực giải quyết vấn đề, giúp học sinh củng cố thói quen tích cực, nền nếp trong học tập và sinh hoạt, hành vi giao tiếp ứng xử có văn hoá và tập trung hơn vào phát triển trách nhiệm cá nhân: trách nhiệm với bản thân, trách nhiệm với gia đình, cộng đồng; hình thành các giá trị của cá nhân theo chuẩn mực chung của xã hội; hình thành và phát triển năng lực giải quyết vấn đề trong cuộc sống; biết tổ chức công việc một cách khoa học; có hứng thú, hiểu biết về một số lĩnh vực nghề nghiệp, có ý thức rèn luyện những phẩm chất cần thiết của người lao động và lập được kế hoạch học tập, rèn luyện phù hợp với định hướng nghề nghiệp khi kết thúc giai đoạn giáo dục cơ bản. Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp ở cấp THPT giúp học sinh phát triển các phẩm chất, năng lực đã được hình thành ở cấp tiểu học và cấp trung học cơ sở. Kết thúc giai đoạn giáo dục định hướng nghề nghiệp, học sinh có khả năng thích ứng với các điều kiện sống, học tập và làm việc khác nhau; thích ứng với những thay đổi 7
của xã hội hiện đại; có khả năng tổ chức cuộc sống, công việc và quản lí bản thân; có khả năng phát triển hứng thú nghề nghiệp và ra quyết định lựa chọn được nghề nghiệp tương lai; xây dựng được kế hoạch rèn luyện đáp ứng yêu cầu nghề nghiệp và trở thành người công dân có ích. 1.1.2. Cơ sở lí luận về kĩ năng kiểm soát cảm xúc 1.1.2.1. Khái niệm cảm xúc Từ điển Tiếng Việt của Viện ngôn ngữ định nghĩa cảm xúc là: “Rung động trong lòng do tiếp xúc với sự việc gì” (Từ điển Tiếng Việt, NXB Văn hóa – thông tin, 2012, trang 102). Các nhà nghiên cứu về cảm xúc khẳng định “không có cảm xúc, cuộc sống của con người sẽ thiếu đi ý nghĩa, sự phong phú, niềm vui và sự kết nối với những người xung quanh” (Leahy, Tirch & Napolitano). Tác giả Nguyễn Quang Uẩn (1995) định nghĩa “cảm xúc là sự rung động của con người với các sự vật hiện tượng có liên quan tới nhu cầu và động cơ của họ”. Từ các quan điểm và định nghĩa trên, có thể hiểu một cách khái quát cảm xúc là tiếng nói bên trong giúp cho con người biết về nhu cầu, sự khó chịu, cái thúc đẩy con người thay đổi (như sự xấu hổ, buồn bã, tức giận) hay giúp chúng ta thoát khỏi tình huống khó khăn (sợ hãi, tức giận) hay sự thỏa mãn của con người (hạnh phúc, vui vẻ). Các cảm xúc nền tảng là vui vẻ, đau khổ, sợ hãi, tức giận, ngạc nhiên, khinh bỉ. Ngoài các cảm xúc nền tảng trên, ngày nay, người ta cũng đề cao các cảm xúc khác như ghê tởm, xấu hổ, tội lỗi. Trên thực tế, các cảm xúc nền tảng này không bộc lộ một cách cực đoan, tách biệt mà thường có sự pha trộn nhau, trong đó có một hoặc một vài cảm xúc chiếm ưu thế, với cường độ và trường độ mạnh hơn. Vì vậy, việc nhận dạng được cảm xúc chủ đạo để điều chỉnh là yếu tố quan trọng trong việc quản lí cảm xúc bản thân. Ngoài các cảm xúc nền tảng trên, còn xuất hiện các cảm xúc phức hợp như: lo âu, trầm uất, tình yêu, lòng thù địch. Với đối tượng học sinh, chúng tôi quy về hai dạng cảm xúc tích cực và tiêu cực, căn cứ vào mức độ thoả mãn hay không thoả mãn các nhu cầu, khoái cảm, thái độ hay giá trị của cá nhân. - Cảm xúc tích cực: là những rung động của cá nhân liên quan trực tiếp đến các kích thích thoả mãn nhu cầu, khoái cảm, thái độ hay giá trị của cá nhân; Tạo ra sự hưng phấn về thần kinh và tính tích cực tâm lí, mang lại hiệu quả cao trong hoạt động và giao tiếp; Giúp duy trì trạng thái lành mạnh của thể chất và tâm lí cá nhân; Là cơ sở để hình thành và phát triển các phẩm chất tâm lí tích cực như tình yêu, thái độ, niềm tin, thế giới quan tích cực của cá nhân. 8
Ví dụ: các cảm xúc tích cực thường thấy ở học sinh là: sự vui sướng, hạnh phúc, tự hào, ngạc nhiên, tình yêu, ... - Cảm xúc tiêu cực: là những rung động của cá nhân liên quan trực tiếp đến các kích thích không thoả mãn nhu cầu, khoái cảm, thái độ hay giá trị của cá nhân. Ví dụ: các cảm xúc tiêu cực thường thấy ở học sinh là: cảm giác không an toàn, bị tổn thương thể xác, tâm lí, nhân cách; suy sụp, các bệnh liên quan đến rối nhiễu tâm lí như stress, trầm cảm… Như vậy, tuỳ theo tính chất quan hệ của đối tượng hay của hoàn cảnh với sự thoả mãn nhu cầu, hứng thú của cá nhân mà có cảm xúc tích cực hay tiêu cực. Nếu đáp ứng nhu cầu hay phù hợp với sở thích của cá nhân, thì ở cá nhân xuất hiện xúc cảm tích cực, còn nếu không thoả mãn nhu cầu cá nhân hoặc gây ức chế thì ở cá nhân sẽ xuất hiện cảm xúc tiêu cực. Hiểu rõ điều này sẽ hỗ trợ giáo viên trong việc giúp học sinh biết cách kiểm soát, điều chỉnh và giải toả cảm xúc tiêu cực, duy trì cảm xúc tích cực có lợi cho môi trường học tập. 1.1.2.2. Khái niệm kỹ năng kiểm soát cảm xúc Tại sao con người lại có những phản ứng cảm xúc như vui sướng, phấn khởi, tức giận, đau khổ, lo lắng, sợ hãi, …? Có rất nhiều giả thuyết, lý do được đưa ra để trả lời câu hỏi đó nhưng nhìn chung có thể khái quát các nguyên nhân dẫn đến những cảm xúc ở con người là do: Trong cuộc sống xuất hiện những sự kiện, biến cố (thi cử, chuyển nơi ở, mất người thân, áp lực điểm số, bất bình đẳng giới, bạo lực học đường,…); không lường trước được các tình huống có thể xảy ra, trở nên bị động; mất kiểm soát đối với các kích thích, tác động từ bên ngoài; xung đột nội tâm và mâu thuẫn về các vai trò xã hội khác nhau; mục tiêu bị cản trở… Từ nhiều lí do như trên, con người có thể mất kiểm soát bản thân. Ở học sinh THPT, việc không kiểm soát được cảm xúc bản thân như thất vọng, sợ hãi, tức giận, … lâu ngày có thể dẫn đến những rối loạn về tâm lí, hành vi, nhân cách. Nhiều vụ việc xảy ra trong môi trường lớp học hay bên ngoài cổng trường liên quan đến các em đã cho thấy việc rèn luyện kĩ năng kiểm soát cảm xúc cho các em cần được quan tâm và đề cao. Đức Phật từng dạy: “Giữ sự bực tức trong người giống như đang cầm than nóng trên tay với mục đích ném vào người khác. Ta sẽ chính là người đầu tiên bị đốt cháy”. Israelmore Ayivor cũng có câu nói: “Nụ cười có thể hàn gắn mọi thứ, còn sự tức giận có thể giết chết hàng triệu điều. Cái bắt tay có thể động viên hàng chục người, trong khi cái chỉ tay khiến hàng ngàn người rời xa bạn”. Để điều hòa được những cảm xúc đó cần có kĩ năng kiểm soát. Kỹ năng kiểm soát cảm xúc là khả năng vận dụng kiến thức, kinh nghiệm, hiểu biết của bản thân để nhận diện, xử lý và điều chỉnh cảm xúc của bản thân một cách phù hợp với đối tượng và hoàn cảnh giao tiếp. 9
Kiểm soát cảm xúc là một quá trình, vì vậy, để hình thành kỹ năng kiểm soát cảm xúc đòi hỏi thời gian rèn luyện và những kỹ thuật, cách thức để đạt được mục đích mà con người mong muốn. Thông qua việc kiểm soát cảm xúc mà học sinh biết cách cư xử theo chuẩn mực giao tiếp cũng như thể hiện được hành vi đạo đức phù hợp. Thế nên, thật cần thiết nếu bản thân học sinh nhận ra mình đang ở mức báo động nào của khả năng kiểm soát cảm xúc. Để làm được việc này thì học sinh càng cần tự mình tích cực khi giao tiếp và rèn luyện, nâng cao khả năng qua giáo dục. Chính học sinh cũng cần được hướng dẫn và hình thành kỹ năng kiểm soát cảm xúc để có thể: - Hạn chế những hành vi không mong muốn, hành vi vi phạm nội qui nhà trường như bắt nạt, tình trạng bạo lực học đường…; - Nâng cao khả năng giải quyết vấn đề, ứng phó với những tình huống có thể nảy sinh cảm xúc tiêu cực/âm tính hay những cảm xúc không mong muốn; - Giúp các em có đời sống tinh thần khỏe mạnh, vui vẻ khi đến trường và có kết quả học tập tốt. Tóm lại, việc hiểu, nhận diện cảm xúc của bản thân, việc hình thành và phát triển kỹ năng kiểm soát cảm xúc sẽ giúp cho học sinh có cơ hội phát triển trí tuệ, cảm xúc, có năng lực tự chủ cảm xúc và lòng nhân ái, bao dung với những người xung quanh - đây chính là mục tiêu của chương trình giáo dục phổ thông mới 2018. 1.1.3. Cơ sở lí thuyết về chương trình hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp lớp 11 Để phát triển được năng lực của người học, ngoài vai trò, nhiệm vụ của các môn học thì còn có vai trò, nhiệm vụ của các hoạt động giáo dục trong đó có hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp. Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp ở trường THPT là một hoạt động giáo dục tích hợp, rất cần sự phối hợp, tham gia của nhiều đối tượng, nhằm mục tiêu phát triển phẩm chất, năng lực người học. Chương trình Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp lớp 11 tiếp tục mục tiêu của chương trình lớp 10, định hướng giúp các em học sinh phát triển những năng lực và phẩm chất cần thiết. Tại đơn vị trường THPT Huỳnh Thúc Kháng mà chúng tôi đang công tác, chương trình HĐTN, HN được thực hiện dựa trên cuốn sách giáo khoa HĐTN, HN bộ Kết nối tri thức với cuộc sống. Các chủ đề trong Sách giáo khoa Hoạt động TN, HN 11 (Bộ KNTTVCS) gồm 10 chủ đề thuộc các mạch nội dung: Hướng vào bản thân, Hướng đến xã hội, Hướng đến tự nhiên và Hướng nghiệp. Các chủ đề được thiết kế dưới dạng hoạt động theo quy trình học dựa vào trải nghiệm. Đó là các hoạt động được tổ chức để học sinh khám phá những hiểu biết, kinh nghiệm đã có của bản thân, kết nối và chuyển hóa những kinh nghiệm cũ thành kinh nghiệm mới; rèn 10
luyện, áp dụng những kinh nghiệm mới vào việc giải quyết các tình huống có thể xảy ra trong cuộc sống, để hình thành những kĩ năng mới. Sau đó, các em tiếp tục vận dụng các kinh nghiệm, các kĩ năng mới đã được hình thành vào thực tiễn cuộc sống hàng ngày ở gia đình, ngoài cộng đồng, xã hội. Từ các trải nghiệm và những gì tích lũy được, các em rèn luyện hành vi, thói quen tích cực trong cuộc sống, hình thành và phát triển các giá trị, phẩm chất, năng lực cần thiết. Cuối mỗi chủ đề đều có phần đánh giá, giúp các em tự đánh giá kết quả trải nghiệm chủ đề của bản thân theo hai mức: Đạt và Chưa đạt. 1.2. Cơ sở thực tiễn 1.2.1. Thực trạng tổ chức các chủ đề hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp cho học sinh lớp 11 Trong giai đoạn đổi mới giáo dục của nước ta những năm gần đây, khái niệm học tập trải nghiệm, hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp là những thuật ngữ thường xuyên được nhắc tới và nhấn mạnh. Nó là một phần nội dung của Chương trình giáo dục phổ thông tổng thể và là hoạt động bắt buộc của các cấp từ tiểu học lên tới trung học phổ thông. Có thể chia ra hai dạng hoạt động trải nghiệm trong nhà trường hiện nay là hoạt động trải nghiệm cho các môn học và trải nghiệm cho hoạt động giáo dục. Xác định tầm quan trọng của nội dung đó, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã soạn thảo và ban hành Chương trình Giáo dục phổ thông Hoạt động trải nghiệm. Cùng với đó, nhiều tác giả đã bám sát Chương trình Giáo dục phổ thông Hoạt động trải nghiệm để biên soạn nhiều tài liệu liên quan. Chương trình Hoạt động trải nghiệm mang tính mở và Bộ Giáo dục và Đào tạo sẽ chỉ quản lý về mục tiêu, còn chọn bộ tài liệu nào thì do nhà trường quyết định. Điều này là một thuận lợi, song cũng chính là khó khăn cho giáo viên trực tiếp đứng lớp. Bên cạnh đó, các tài liệu hướng dẫn tổ chức hoạt động trải nghiệm cụ thể cho giáo viên chủ nhiệm chưa có nhiều, đặc biệt là các tài liệu liên quan đến đối tượng học sinh lớp 11. Chúng tôi đã căn cứ trên Chương trình của Bộ Giáo dục và Đào tạo, kết hợp các tài liệu tham khảo để thiết kế và tổ chức một số hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp phù hợp với đối tượng học sinh và thực tiễn công tác của mình. Quá trình tổ chức hoạt động TN, HN cho học sinh giúp chúng tôi nhận thấy một số hạn chế sau đây trong công tác tổ chức hoạt động TN, HN cho học sinh THPT nói chung cũng như học sinh lớp 11 nói riêng: - Giáo viên còn phụ thuộc vào các nội dung hoạt động đã có sẵn, chưa đầu tư thiết kế và tổ chức các hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp phù hợp với đặc điểm học sinh và tình hình của mỗi lớp. - Việc phối hợp với các lực lượng trong và ngoài nhà trường như giáo viên bộ môn, cán bộ Đoàn, Ban giám hiệu nhà trường, phụ huynh học sinh đã tiến hành tích cực và chặt chẽ, nhưng việc liên kết với các tổ chức chính quyền địa phương, các tổ 11
chức, cá nhân và đoàn thể xã hội chưa được chú trọng. - Việc thiết kế và tổ chức các hoạt động trải nghiệm tập trung vào các hoạt động xã hội, hoạt động phục vụ cộng đồng và hoạt động hướng nghiệp chưa được quan tâm đúng mức, tầm quan trọng chưa được nhấn mạnh. - Các nội dung của hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp khá đa dạng nhưng để phát triển phẩm chất và năng lực cho học sinh thì còn cần rất nhiều công sức đầu tư, nghiên cứu để thiết kế và tổ chức cũng như đúc rút kinh nghiệm của nhiều năm. Trong đó việc giúp học sinh biết đánh giá và tự đánh giá năng lực, sở trường của mình cũng như biết tự ý thức rèn luyện phẩm chất và năng lực để thích ứng với cuộc sống tương lai đang là thử thách của nhà trường và giáo viên. - Đây là năm đầu tiên thực hiện Chương trình HĐTN, HN cho học sinh lớp 11, còn rất nhiều vấn đề mới mẻ cần tích lũy và rút kinh nghiệm. Các biện pháp đề xuất mang tính kế thừa của chương trình lớp 10 và tiên phong cho lớp 11 nên không tránh khỏi thiếu sót. - Việc gắn hoạt động TN, HN với rèn luyện một số kĩ năng cần thiết cho học sinh chưa được chú trọng, đặc biệt là kĩ năng kiểm soát cảm xúc. 1.2.2. Thực trạng về kĩ năng kiểm soát cảm xúc của học sinh trong nhà trường phổ thông Trong những năm gần đây, các phương tiện thông tin đại chúng đã đưa lên rất nhiều vụ việc xảy ra trong môi trường sư phạm, liên quan đến học sinh, làm ảnh hưởng đến chất lượng giáo dục và gây bức xúc trong dư luận xã hội. Tìm kiếm trên Google, chỉ trong 0,33 giây có tới 27,9 triệu kết quả cho riêng cụm từ “bạo lực học đường” và nhiều video được chia sẻ, nhiều hình ảnh được lan truyền trên các trang mạng xã hội. Nạn nhân của những vụ bạo lực học đường không chỉ là các em bị đánh đập, những học sinh gây bạo lực cũng là nạn nhân bởi lỗi không hoàn toàn thuộc về các em mà còn nằm ở những người chịu trách nhiệm quản lý, chăm sóc, nuôi dưỡng và giáo dục. Vẫn còn tình trạng học sinh vô lễ với thầy, cô giáo, gian lận trong học tập, thi cử; phá hoại tài sản nhà trường; nói tục, chửi bậy; ăn mặc không phù hợp… điều này ảnh hưởng đến hình ảnh của nhà trường và là yếu tố trực tiếp tạo ra áp lực từ dư luận. Thực tế này xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau: - Về phía các em học sinh: các em học sinh, nhất là lứa tuổi học sinh THCS, THPT dễ bốc đồng và khó tự chủ, tâm lý nhạy cảm, thích thể hiện. Đáng lo ngại hơn, với sự phát triển của mạng internet, công nghệ 4.0, các em tiếp thu nhanh những ảnh hưởng trên mạng xã hội, dễ bị bạn bè kích động. Bản thân các nạn nhân, những em bị bắt nạt, bị hành hung, cũng thường giấu kín vụ việc ngay cả với cha mẹ, thầy cô mình. Ở một khía cạnh khác, các em còn hạn chế hiểu biết về pháp luật và kỹ 12
năng kiểm soát cảm xúc nên không thể lường hết hậu quả từ những hành động bột phát do mình gây ra. - Về phía gia đình: Nhiều học sinh thiếu sự quan tâm chăm sóc của gia đình. Việc giáo dục con cái trong một số gia đình chưa thực sự lành mạnh. Phương pháp giáo dục con không đúng, hoặc quá nuông chiều hoặc thiếu quan tâm, ngược đãi đã ảnh hưởng, tác động tiêu cực đến quá trình hình thành nhân cách của các em. - Về phía nhà trường: Một số đơn vị chưa thường xuyên chỉ đạo thực hiện các quy định về bảo đảm môi trường giáo dục an toàn, lành mạnh, thân thiện. Công tác giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống cho học sinh hiệu quả chưa cao, chưa tổ chức tuyên truyền, tập huấn được nhiều kiến thức về kỹ năng kiểm soát cảm xúc. - Sự phối hợp giáo dục học sinh giữa nhà trường, gia đình, xã hội: Công tác này chưa được quan tâm thường xuyên, đồng bộ trong việc quản lý, nhất là đối với các học sinh cá biệt, học sinh có hoàn cảnh khó khăn, có vướng mắc mâu thuẫn chưa được hỗ trợ, xử lý kịp thời. Công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát đôn đốc chưa được thường xuyên, kịp thời, các hoạt động giáo dục kỹ năng kiểm soát cảm xúc chưa được quan tâm triển khai thực hiện. 1.2.3. Những thuận lợi và khó khăn tại đơn vị thực hiện đề tài Chúng tôi là những giáo viên có kinh nghiệm nhiều năm giảng dạy và làm công tác chủ nhiệm. Với chương trình GDPT 2018, chúng tôi là những giáo viên lứa đầu. Tham gia giảng dạy hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp trong năm học qua, bản thân chúng tôi luôn nỗ lực phấn đấu, học hỏi, trau dồi kinh nghiệm, tìm tòi nghiên cứu sách, văn bản quy định, văn bản hướng dẫn thực hiện các nhiệm vụ năm học; Tham mưu với hiệu trưởng thành lập ban hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp và các lĩnh vực chức năng; Chủ động xây dựng kế hoạch tổ chức các lĩnh vực hoạt động trong nhà trường để áp dụng thực hiện nhiệm vụ được giao nhằm đạt chất lượng hiệu quả cao nhất trong lĩnh vực quản lý giáo dục; phối hợp chặt chẽ trong cấp ủy, ban giám hiệu chỉ đạo tốt công tác chuyên môn và đoàn thể trong nhà trường. Bản thân chúng tôi đã tìm tòi, nghiên cứu, trau dồi, học hỏi, tâm huyết lựa chọn đề tài này, hình thành đề cương, dự thảo các biện pháp, tiến hành thực nghiệm và kiểm tra,... trong quá trình thực hiện thực tế tại nhà trường về hoạt động giáo dục trải nghiệm, hướng nghiệp cho học sinh, chúng tôi thấy có những thuận lợi và khó khăn sau: Chúng tôi đã tiến hành đánh giá nhận thức của học sinh tại các lớp mình phụ trách về tầm quan trọng của các hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp, về kĩ năng kiểm soát cảm xúc và mối liên hệ giữa chúng và nhận được kết quả như sau: Số lượng học sinh khảo sát: 407 học sinh Kết quả khảo sát: 13
Câu hỏi Trả lời Em nhận thức như thế Tương đối Không nào về tầm quan trọng Rất quan trọng quan trọng quan trọng của các hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp SL: Tỉ lệ: SL: Tỉ lệ: SL: Tỉ lệ: trong trường học? 197/407 48,4% 196/407 48,16% 14/407 3,44% Em nhận thức như thế Rất quan trọng Tương đối Không nào về kĩ năng kiểm quan trọng quan trọng soát cảm xúc? SL: Tỉ lệ: SL: Tỉ lệ: SL: Tỉ lệ: 348/407 85,5% 54/407 13,27% 5/407 1,23% Em nhận thức như thế Mối liên hệ Có liên quan Không có mối nào về mối liên hệ giữa mật thiết nhưng không liên liên hệ các hoạt động trải hệ mật thiết nghiệm, hướng nghiệp Sl: Tỉ lệ: Sl: Tỉ lệ: Sl: Tỉ lệ: trong trường học với 203/407 49,8% 184/407 20/407 5% việc rèn luyện kĩ năng 45,2% kiểm soát cảm xúc? Em có thích tham gia Rất thích Tương đối thích Không thích các hoạt động trải tham gia tham gia tham gia nghiệm, hướng nghiệp được tổ chức ở trường SL: Tỉ lệ: SL: Tỉ lệ: SL: Tỉ lệ: không? 159/407 39 % 206/407 50,6% 42/407 10,4% Em đánh giá như thế Có kĩ năng kiểm Đang cố gắng để Chưa có kĩ nào về kĩ năng kiểm soát cảm xúc tốt rèn kĩ năng kiểm năng kiểm soát soát cảm xúc của bản soát cảm xúc cảm xúc tốt thân? SL: Tỉ lệ: SL: Tỉ lệ: SL: Tỉ lệ: 158/407 38,82% 237/407 58,23% 12/407 2,95% Phân tích kết quả khảo sát: - Số liệu khảo sát cho thấy học sinh có nhận thức tốt về tầm quan trọng của các hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp trong chương trình giáo dục. Các em đã hiểu được rằng, ngày nay việc tới trường không phải chỉ để biết được những gì, mà quan trọng là làm được những gì. 14
- Qua số liệu khảo sát ta có thể thấy học sinh nhận thức tốt về tầm quan trọng của việc kiểm soát cảm xúc và yêu cầu của việc kiểm soát cảm xúc cần phải có kĩ năng. - Thông qua các khảo sát trên, chúng tôi thấy hầu hết học sinh có nhận thức đúng đắn về tầm quan trọng của hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp trong giáo dục, rèn luyện, song song với các hoạt động trải nghiệm của các môn học. Tuy nhiên, cũng qua khảo sát chúng tôi nhận thấy các em mới chỉ dừng lại ở sở thích chứ chưa hình thành ý thức. Ý thức tham gia các hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp ở các em chưa đồng đều, một số em chưa tích cực. Sơ bộ chúng tôi đánh giá có một số nguyên nhân dẫn đến sự thiếu nhiệt tình tham gia của các em là: + Nguyên nhân chủ quan thuộc về sở thích, năng lực, độ tự tin, mạnh dạn,... ở học sinh. + Nguyên nhân khách quan chiếm tỉ lệ lớn hơn chính là: các hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp chưa thật sự phong phú và phù hợp với đặc điểm tâm lí lứa tuổi; chưa đủ hấp dẫn, kích thích năng lực và khơi nguồn sáng tạo, đam mê của các em. + Về kĩ năng kiểm soát cảm xúc, hiểu biết, nhận thức và thái độ quan tâm của các em còn hời hợt, cảm tính, thiếu rõ ràng. 2. Một số biện pháp tổ chức các chủ đề hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp lớp 11 góp phần nâng cao kĩ năng kiểm soát cảm xúc cho học sinh 2.1. Xây dựng kế hoạch hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp phù hợp điều kiện thực tiễn nhà trường Trường Quốc học Vinh (Collège de Vinh) thành lập ngày 01 tháng 9 năm 1920, và từ 1981 mang tên là Trường trung học phổ thông Huỳnh Thúc Kháng cho đến ngày nay. Đây là mái trường nổi tiếng bởi truyền thống dạy tốt - học tốt, là một trong những chiếc nôi đào tạo nhiều hiền tài cho đất nước. Với chương trình GDPT 2018, nhà trường tiếp cận nhanh chóng với sự chuẩn bị kĩ càng, chu đáo. Trong đó, vai trò tham mưu, đề xuất ý kiến và xây dựng kế hoạch của các giáo viên, các tổ trưởng và Ban chuyên môn đóng vai trò quyết định. Đối với chương trình HĐTN, HN là một điểm mới trong chương trình GDPT 2018, nhà trường chú trọng việc xây dựng kế hoạch, xem đó vừa là sự chuẩn bị, vừa là hướng dẫn cần thiết để GV thực hiện hiệu quả. Trong quá trình tiếp cận và giảng dạy chương trình HĐTN, HN năm đầu tiên (năm học 2022 -2023) chúng tôi đã đúc rút được nhiều kinh nghiệm. Cuối năm học và thời gian chuẩn bị cho năm học mới 2023 -2024, chúng tôi đề xuất với Ban giám hiệu, Ban chuyên môn nhà trường chủ động xây dựng kế hoạch hoạt động trải nghiệm với các nội dung: - Xây dựng kế hoạch hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp toàn trường. 15
- Xây dựng kế hoạch cho hoạt động cụ thể. - Xây dựng kế hoạch các hoạt động trải nghiệm đột xuất mang tính sự kiện. - Xây dựng kế hoạch hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp gắn với nội dung học tập các môn văn hóa ngoài giờ lên lớp. - Xây dựng kế hoạch kiểm tra, giám sát, đánh giá các hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp. Trong năm học 2023 -2024, các nội dung HĐTN, HN trên đã được nhà trường chủ động xây dựng kế hoạch. Về xây dựng kế hoạch hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp đã thực hiện thường xuyên đạt tỉ lệ cao (trên 90%). Tỉ lệ không thực hiện chiếm tỉ lệ thấp, do tác động của ngoại cảnh như yếu tố thời tiết, kế hoạch của ngành,... Công tác xây dựng kế hoạch hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp ở trường THPT Huỳnh Thúc Kháng được quan tâm triệt để. Nhà trường đã có sự chỉ đạo cụ thể về hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp một cách thường xuyên, liên tục, giúp giáo viên thực hiện triển khai các hoạt động đạt hiệu quả cao. Bảng 1. Công tác xây dựng kế hoạch hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp năm học 2023 -2024 tại trường THPT Huỳnh Thúc Kháng Ý kiến đánh giá Thường Thỉnh Không TT Nội dung của các hoạt xuyên thoảng thực hiện động trải nghiệm Số Tỉ Tỉ Tỉ lượng lệ SL lệ SL lệ (SL) (%) (%) (%) 1 Xây dựng kế hoạch hoạt động 40 44,4 26 28,9 24 26,7 trải nghiệm toàn trường 2 Xây dựng kế hoạch cho 43 47,8 39 43,3 8 8,9 hoạt động cụ thể Xây dựng kế hoạch các hoạt 3 động trải nghiệm đột xuất 3 37,8 36 40,0 20 22,2 mang tính sự kiện Xây dựng kế hoạch hoạt động 4 TN gắn với nội dung học tập 38 42,2 23 25,6 29 32,2 các môn văn hóa ngoài giờ lên lớp. 16
Xây dựng kế hoạch về kiểm tra, 5 giám sát và đánh giá hoạt động 40 44,4 34 37,8 16 17,8 trải nghiệm Việc thực hiện biện pháp này là nhờ có được sự đồng thuận, chỉ đạo sát sao và kịp thời của Ban Giám hiệu; sự giúp đỡ, phối hợp của các lực lượng trong và ngoài nhà trường, tạo điều kiện thuận lợi để tổ chức tốt các nội dung trong hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp dưới nhiều hình thức tương đối đa dạng. Nhà trường đã rất chú trọng việc phân công trách nhiệm của từng thành viên trong nhà trường khi thực hiện các hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp với 100% ý kiến đánh giá ở mức tốt và rất tốt. Ban Giám hiệu nhà trường cũng đã thường xuyên kiểm tra, đôn đốc việc xây dựng và thực hiện kế hoạch hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp với 96,9% ý kiến đánh giá ở mức tốt và rất tốt. Cán bộ quản lý, giáo viên đã có nhận thức đúng về tầm quan trọng của hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp: Cán bộ quản lý, giáo viên trong nhà trường đều xác định được hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp là một bộ phận quan trọng trong quá trình giáo dục với 37,5% ý kiến cho rằng rất quan trọng, 62,5% ý kiến đánh giá ở mức quan trọng. Nhận thức này là cơ sở để đẩy mạnh những nội dung, hình thức tổ chức khác nhau, góp phần thực hiện chủ trương giáo dục toàn diện trong nhà trường. Kết quả học tập và rèn luyện của học sinh tăng lên rõ rệt, nhất là chất lượng học sinh khá giỏi. Nội dung, chương trình hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp cho học sinh cũng được nhà trường lựa chọn phù hợp với tình hình thực tế của nhà trường và của địa phương với 75% ý kiến đánh giá ở mức tốt, 21,9% ý kiến đánh giá ở mức rất tốt. Việc xây dựng kế hoạch hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp chung cho toàn trường và cho từng khối lớp cũng được đánh giá ở mức tốt trở lên với 90,6% ý kiến đánh giá. Cán bộ quản lý và giáo viên đã xác định được rõ các yếu tố làm tăng hiệu quả của hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp; đồng thời, cũng xác định được các yếu tố ảnh hưởng lớn đến hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp đó là: nhận thức, nội dung, hình thức, năng lực tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra đánh giá, cơ sở vật chất và các lực lượng tham gia vào quá trình của hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp. 2.2. Tổ chức phong phú về hoạt động, đa dạng về hình thức các hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp cho học sinh Biện pháp này nhằm làm phong phú các hình thức tổ chức hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp, tạo sức hấp dẫn cho học sinh, tạo môi trường để học sinh thực sự được trải nghiệm về kiến thức, kĩ năng đã học; trải nghiệm về xúc cảm trong mọi mối quan hệ, kĩ năng hành vi ứng xử trong quan hệ đạo đức và quan hệ xã hội,... Các hoạt động này tạo cơ hội cho học sinh phát huy tính tích cực, chủ động, tự giác và sáng tạo của bản thân, huy động sự tham gia của học sinh vào tất cả các khâu của 17
quá trình hoạt động. Học sinh được trình bày và lựa chọn ý tưởng, tham gia chuẩn bị, thiết kế hoạt động, trải nghiệm, bày tỏ quan điểm, tự đánh giá, tự khẳng định. Các hoạt động cơ bản trong chương trình trải nghiệm là hoạt động xã hội, học tập, văn hóa thể thao, vui chơi giải trí, định hướng nghề nghiệp,… Các hoạt động này có thể tổ chức thành một hoạt động lớn như: hội thi, trải nghiệm thực tế, câu lạc bộ,… Yêu cầu giáo viên phải luôn làm mới các hình thức tổ chức hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp bằng cách tổ chức hoạt động ở mỗi chủ đề, môn học phải đa dạng và có sự thay đổi cho phù hợp với mục đích, yêu cầu của môn học; phù hợp với khả năng, tâm lí lứa tuổi học sinh; không để tình trạng hoạt động năm này giống hệt hoạt động năm trước. Để thực hiện biện pháp này, giáo viên dạy phải có kiến thức về hoạt động hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp. Xây dựng kế hoạch hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp tránh trùng với các hoạt động khác của nhà trường, địa phương và phải phù hợp với điều kiện cơ sở vật chất, kinh tế của địa phương, của nhà trường. Phải có đầy đủ cơ sở vật chất như: sân bãi, nhà đa năng, phòng học chức năng với trang thiết bị công nghệ thông tin hiện đại, đồ dùng thể thao, trang phục biểu diễn văn nghệ, … Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp có nội dung rất đa dạng và mang tính tổng hợp kiến thức, kĩ năng của nhiều môn học, nhiều lĩnh vực học tập và giáo dục. Vì thế, khi dạy học trên lớp, giáo viên cần tổ chức bằng nhiều hình thức, phương pháp dạy học khác nhau: cá nhân, nhóm, trò chơi, đố vui, ứng dụng công nghệ thông tin, các kĩ thuật dạy học tích cực. Dưới đây là một số hình thức tổ chức của hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp trong nhà trường phổ thông đã được nhóm chúng tôi thực hiện tại trường THPT Huỳnh Thúc Kháng trong năm học 2023 - 2024: - Hoạt động câu lạc bộ: Câu lạc bộ là hình thức sinh hoạt nhóm, tập thể rất phát triển ở trường THPT Huỳnh Thúc Kháng. Nơi đây, phong trào câu lạc bộ nở rộ, nhiều câu lạc bộ lớn mạnh, hoạt động rất hiệu quả, thu hút sự tham gia của nhiều học sinh. Các câu lạc bộ học thuật; thể dục thể thao; văn hóa nghệ thuật; võ thuật; CLB hoạt động thực tế; trò chơi dân gian… tạo cơ hội để học sinh chia sẻ những kiến thức, hiểu biết của mình về các lĩnh vực mà các em quan tâm, qua đó phát triển các kĩ năng. Việc tổ chức các hình thức câu lạc bộ đa dạng, phong phú, hấp dẫn là một trong những biện pháp tổ chức các chủ đề hoạt động trải nghiệm lớp 11 quan trọng giúp chúng tôi góp phần nâng cao kĩ năng kiểm soát cảm xúc cho học sinh tại trường THPT Huỳnh Thúc Kháng. Ngoài thời gian học chính khóa, học sinh được tham gia vào những hoạt động lành mạnh và bổ ích của câu lạc bộ. Quá trình tham gia, giao tiếp, thậm chí có cả những va chạm cũng là trải nghiệm giúp các em hình thành, rèn luyện kĩ năng kiểm soát các cảm xúc, đưa các em đến với những cảm xúc tích cực và tươi mới, làm động lực tốt cho việc học tập và sinh hoạt thường ngày. 18
Vào tháng 12 năm 2023, nhóm GV phụ trách HĐTN, HN tổ Văn đã phối hợp với câu lạc bộ Sách LIBRO của học sinh tổ chức chương trình HĐTN đầy ý nghĩa. Sau khi tham gia hoạt động, đa số các em nhận thức được tầm quan trọng của việc đọc sách, lan tỏa văn hóa đọc trong cộng đồng, hình thành động lực và niềm đam mê đối với chân trời được mở ra bên trong những cuốn sách. Hoạt động TN, HN hình thức câu lạc bộ - Tổ chức trò chơi: Trò chơi là một loại hình hoạt động giải trí, thư giãn; là món ăn tinh thần nhiều bổ ích và không thể thiếu trong cuộc sống con người nói chung, và đối với học sinh nói riêng. Với nội dung kiến thức thuộc nhiều lĩnh vực khác nhau, có tác dụng giáo dục “chơi mà học, học mà chơi”. Trò chơi có thể được sử dụng trong nhiều tình huống khác nhau của hoạt động trải nghiệm như làm quen, khởi động, dẫn nhập vào nội dung học tập, cung cấp và tiếp nhận tri thức; đánh giá kết quả, rèn luyện các kĩ năng và củng cố những tri thức đã được tiếp nhận, ... giúp phát huy tính sáng tạo, hấp dẫn và gây hứng thú cho học sinh; dễ tiếp thu kiến thức mới; giúp chuyển tải nhiều kiến thức khác nhau. Việc lồng ghép các trò chơi vào các chủ đề hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp lớp 11 là cách mà chúng tôi thường xuyên thực hiện trong quá trình tổ chức chương 19
trình. Từ đó chúng tôi nhận thấy học sinh hình thành những cảm xúc tích cực, rèn luyện kĩ năng kiểm soát cảm xúc rất tốt trong quá trình tham gia. Ở chủ đề 1 – Xây dựng và phát triển nhà trường, GV có thể tổ chức các trò chơi sau đây nhằm giúp HS biết cách phát triển các mối quan hệ tốt đẹp với thầy cô, bạn bè; làm chủ và kiểm soát được các mối quan hệ trong nhà trường cũng như tren mạng xã hội, … - Trò chơi Đi tìm người cùng chí hướng Thể lệ: HS tự chọn nhóm theo năng lực và sở thích của mình. Mỗi nhóm tự tạo ra sản phẩm theo yêu cầu đặc trưng của nhóm, đã được đặt tên. + Nhóm họa sĩ: Vẽ bức tranh tuyên truyền xây dựng mối quan hệ tốt đẹp với thầy cô và bạn bè + Nhóm Nhà làm phim: Tạo một video clip về các hoạt động của tập thể. Ở chủ đề 2 - Khám phá bản thân, GV có thể tổ chức các trò chơi giúp HS nhận diện nét riêng và thể hiện được sự tự tin về đặc điểm riêng của bản thân; phân tích được điểm mạnh, điểm yếu và điều chỉnh bản thân … - Trò chơi Đi tìm lãnh đạo: GV chỉ định ngầm một trong số những học sinh đã ứng cử hoặc được đề cử vào các vị trí từ 01 đến 06. Lãnh đạo sẽ làm bất cứ động tác gì và tất cả phải làm giống hệt. Một người sẽ tìm xem ai là lãnh đạo và được phép đoán 03 lần, lần thứ ba vẫn chưa đúng thì sẽ bị phạt. Nếu tìm được thì lãnh đạo đó phải lên thay vị trí tìm kiếm và trò chơi tiếp tục. - Trò chơi Nhà báo đi tìm người nổi tiếng Cả lớp/ nhóm bí mật chọn một bạn làm “người nổi tiếng”. Một bạn đóng vai “nhà báo” đi tìm “người nổi tiếng” để phỏng vấn. “Nhà báo” được quyền đặt ra 3 - 5 câu hỏi về đặc điểm của người nổi tiếng. Sau khi nhận được các câu trả lời của mọi người, “nhà báo” cần chỉ ra ai là người nổi tiếng. Ở chủ đề 3 - Rèn luyện bản thân, GV có thể tổ chức các trò chơi giúp HS biết tuân thủ kỉ luật, thể hiện được sự nỗ lực hoàn thiện bản thân; biết quản lí cảm xúc và ứng xử hợp lí trong các tình huống giao tiếp khác nhau. - Trò chơi tham khảo: Trò chơi Truyền tin Cách chơi: Quản trò chuẩn bị sẵn các tin vào giấy với nội dung vui vẻ, hài hước và đáp án. Chia lớp thành các tổ, nhóm. Mỗi tổ cử một người lên nhận lệnh. Khi có lệnh chơi, người nhận lệnh của các tổ chạy lên nhận tin của quản trò và chạy về nói thầm cho người thứ nhất, người thứ nhất nói thầm với người thứ hai, cứ như thế đến người cuối cùng. Người cuối cùng chạy lên nói với quản trò tin mà quản trò đã phát ra. Nếu đội nào báo tin nhanh, chính xác thì đội đó thắng. Nếu đội nào để lộ tin, báo chậm hoặc không chính xác sẽ bị thua. 20