Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Một số giải pháp nhằm nâng cao thành tích bồi dưỡng học sinh giỏi ở Trường THPT Cờ Đỏ

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:40

Thêm vào BST

Báo xấu

6
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu sáng kiến "Một số giải pháp nhằm nâng cao thành tích bồi dưỡng học sinh giỏi ở Trường THPT Cờ Đỏ" nhằm đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao thành tích bồi dưỡng học sinh giỏi ở Trường THPT Cờ Đỏ.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Một số giải pháp nhằm nâng cao thành tích bồi dưỡng học sinh giỏi ở Trường THPT Cờ Đỏ

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM Tên đề tài MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM NÂNG CAO THÀNH TÍCH BỒI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG CỜ ĐỎ Lĩnh vực: Quản lý Tháng 4- năm 2023
SỞ GD&ĐT NGHỆ AN TRƯỜNG THPT CỜ ĐỎ SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM Tên đề tài MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM NÂNG CAO THÀNH TÍCH BỒI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG CỜ ĐỎ Tác giả 1: Chu Thống Nhất Chức vụ - Hiệu trưởng Số điện thoại: 0989249777 Tác giả 2 : Phan văn Đại Chức vụ: Phó Hiệu trưởng Số điện thoại: 0914799886 Tháng 4- năm 2023
DANH MỤC VIẾT TẮT TT Nội dung viết tắt Chữ viết tắt 1 Nghị quyết trung ương NQ/TW 2 Trung học phổ thông THPT 3 Giáo dục và đào tạo GD&ĐT 4 Ủy ban nhân dân UBND 5 Giáo dục công dân GDCD 6 Học sinh giỏi HSG 7 Phương pháp dạy học PPDH 8 Giáo dục trung học GDTrH 9 Xã hội chủ nghĩa XHCN 10 Công nghiệp hóa, hiện đại hóa CNH, HĐH
PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ I. Lý do chọn đề tài 1. Lý do khách quan Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 04/11/2013 của Ban Chấp hành Trung ương “Về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế” đã đánh giá chất lượng, hiệu quả giáo dục và đào tạo còn thấp so với yêu cầu. Phương pháp giáo dục, việc thi, kiểm tra và đánh giá kết quả còn lạc hậu, thiếu thực chất. Quản lý giáo dục và đào tạo còn nhiều yếu kém. Đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục bất cập về chất lượng, số lượng và cơ cấu; một bộ phận chưa theo kịp yêu cầu đổi mới và phát triển giáo dục, thiếu tâm huyết, thậm chí vi phạm đạo đức nghề nghiệp. Đại hội Đảng toàn quốc lần VIII và IX Đảng ta đều coi “Giáo dục là quốc sách hàng đầu là một trong những động lực quan trọng tạo sự chuyển biến toàn diện trong phát triển giáo dục và đào tạo”, tuy nhiên, trong Nghị quyết số 29 kết luận, việc thể chế hóa các quan điểm, chủ trương của Đảng và Nhà nước về phát triển giáo dục và đào tạo, nhất là quan điểm "giáo dục là quốc sách hàng đầu" còn chậm và lúng túng. Trước tình hình đó, Đảng, Nhà nước và ngành giáo dục tích cực từng bước đổi mới nội dung chương trình, đổi mới phương pháp dạy học, đổi mới công tác quản lý giáo dục nói chung và đổi mới công tác bồi dưỡng học sinh giỏi nói riêng, nhằm hoàn thành mục tiêu “Nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài”. Tại Đại hội XII, Đảng tiếp tục khẳng định: “Phát hiện, đào tạo, bồi dưỡng, sử dụng người có đức, có tài; tạo bước chuyển căn bản trong việc phát hiện, đào tạo, bồi dưỡng, sử dụng nhân tài; xây dựng chiến lược quốc gia về nhân tài; coi đó là giải pháp quan trọng trong thực hiện chiến lược cán bộ”, “lựa chọn những người thực sự có đức, có tài giữ các vị trí lãnh đạo, đặc biệt là người đứng đầu, có cơ chế, chính sách phát hiện, thu hút, trọng dụng nhân tài”. 2. Lý do chủ quan Trường THPT Cờ Đỏ được thành lập từ năm 1985, trải qua 37 năm phấn đấu và trưởng thành đã đào tạo ra được nhiều thế hệ học sinh tài năng, có nhiều đóng góp cho quê hương, đất nước. Nhiều em là học sinh tiêu biểu về kết quả thi đại học không chỉ ở tầm khu vực mà còn ở cấp quốc gia. Tính đến thời điểm hiện tại, đã có 8 học sinh thi đại học điểm cao được Chủ tịch UBND tỉnh tặng bằng khen, trong đó có một học sinh đạt điểm cao nhất cả nước, được Chủ tịch nước khen thưởng. Có 5 em học sinh đạt giải nhất trong các kỳ thi học sinh giỏi bảng A cấp tỉnh.
Tuy nhiên, số lượng học sinh giỏi tỉnh, số học sinh thi đại học đạt điểm cao không đạt được nhiều như kỳ vọng, đặc biệt là giai đoạn trước năm 2008, tỉ lệ học sinh giỏi cấp tỉnh, số học sinh đạt điểm cao trong các kỳ thi đại học còn hạn chế. Nguyên nhân là do nhiều giáo viên có tuổi đời, tuổi nghề quá trẻ, ít có kinh nghiệm trong việc bồi dưỡng học sinh giỏi. Sự quản lý, chỉ đạo của nhà trường còn nhiều hạn chế, cơ sở vật chất, phương tiện dạy học còn nghèo nàn lạc hậu. Các em học sinh chưa được động viên, khích lệ kịp thời, đúng đắn, nên chưa quyết tâm cao nhất. Hơn nữa, vì tài chính của nhà trường eo hẹp, nên chế độ đãi ngộ với giáo viên còn thấp, từ đó dẫn đến chưa tạo động lực để giáo viên phấn đấu trong công tác bồi dưỡng mũi nhọn. Để có được học sinh giỏi thì ngoài năng lực, tố chất của học sinh còn cần có công lao tâm huyết bồi dưỡng của người thầy, đây là điều không thể phủ nhận. Là một giáo viên đứng lớp đã giảng dạy được 24 năm, làm công tác quản lý được 16 năm và từng tham gia bồi dưỡng học sinh giỏi gần 20 năm. Qua kinh nghiệm của bản thân ở vai trò giáo viên lẫn quản lý, kết hợp với việc trao đổi thường xuyên với đồng nghiệp, cho thấy rằng, để bồi dưỡng được học sinh đậu học sinh giỏi cấp tỉnh cần phải kết hợp nhiều yếu tố, từ tố chất, đam mê của học sinh, đến năng lực, tâm huyết của giáo viên, sự động viên, chỉ đạo sát sao của Ban Giám hiệu, phương pháp dạy – học của thầy trò, cơ sở vật chất, phương tiện dạy học, trang thiết bị của nhà trường, chế độ khen thưởng xứng đáng, kịp thời của nhà trường. Điều mà bản thân tôi và các đồng nghiệp trăn trở là thầy trò rất tâm huyết, nhưng tại sao kết quả thi học sinh giỏi tỉnh lại thấp, đặc biệt là giai đoạn trước năm 2008. Kết quả thấp để lại không ít băn khoăn, chán nản cho bản thân cũng như các thầy cô và các em học sinh. Đứng trên hai phương diện, vừa là giáo viên trực tiếp tham gia công tác bồi dưỡng học sinh giỏi và vừa là người quản lý, tôi nhận thấy kết quả bồi dưỡng học sinh giỏi của nhà trường chưa được như mong đợi vừa có nguyên nhân khách quan vừa có nguyên nhân chủ quan trong đó có phần hạn chế của công tác quản lý, chỉ đạo bồi dưỡng học sinh giỏi. Qua tìm hiểu từ các thế hệ thầy cô đi trước, qua các giáo viên có nhiều thành tích trong công tác bồi dưỡng học sinh giỏi, qua các bài viết, các sáng kiến kinh nghiệm đã được công nhận, thấy rằng, số tài liệu nói về giải pháp bồi dưỡng học sinh giỏi rất ít, và đặc biệt là không áp dụng được vào nhà trường có nhiều đặc thù như trường THPT Cờ Đỏ. Trên lĩnh vực công việc được phân công, tôi xác định công tác bồi dưỡng học sinh giỏi là một trong những công tác trọng tâm của chuyên môn nhà trường. Qua trao đổi, phân tích thực trạng của nhà trường về công tác bồi dưỡng học sinh giỏi, tôi và một đồng nghiệp trong nhà trường đã áp dụng một số giải pháp (xin được trình bày ở phần Nội dung) nhằm nâng cao hiệu của việc bồi dưỡng học sinh giỏi cấp tỉnh. Đề tài này là do hai người cùng bàn bạc, thống nhất, cùng thực nghiệm ở cả trong và ngoài đơn vị và đã gặt hái được một số thành tích tương đối khả quan, không những những áp dụng được tại đơn vị mà có thể áp dụng được cho những trường có đặc thù như trường THPT Cờ Đỏ, hơn nữa, 2
một số giải pháp có thể áp dụng thành công trong các trường học nói chung. Tuy đề tài là sản phẩm của hai người, nhưng người thực hiện, áp dụng các giải pháp nhiều nhất là bản thân tôi, chính vì vậy, cả hai cùng thống nhất để tôi là người trực tiếp viết sáng kiến kinh nghiệm này, chính vì vậy, trong đề tài này, chúng tôi xin phép dùng chữ “tôi” thay cho “chúng tôi”. Để các giải pháp được nhân rộng, nhằm giúp Ban Giám hiệu các trường, các thầy cô giáo và các em học sinh đạt hiệu quả cao trong công tác bồi dưỡng học sinh giỏi, tôi xin mạnh dạn chia sẻ sáng kiến kinh ngiệm với đề tài: “Một số giải pháp nhằm nâng cao thành tích bồi dưỡng học sinh giỏi ở Trường THPT Cờ Đỏ”. Hy vọng, đề tài này có thể phần nào giúp ích cho các nhà trường, các thầy cô giáo, mong rằng đề tài này được chia sẽ và góp ý để ngày càng hoàn thiện hơn. II. Mục đích nghiên cứu Đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao thành tích bồi dưỡng học sinh giỏi ở Trường THPT Cờ Đỏ. III. Đối tượng nghiên cứu Đội ngũ giáo viên bồi dưỡng học sinh giỏi và học sinh tham gia bồi dưỡng. IV. Phạm vi nghiên cứu Các biện pháp chỉ đạo công tác bồi dưỡng học sinh giỏi và thành tích đạt được trong các năm học 2018 – 2019, 2019- 2020, 2020- 2021, 2021- 2022, 2022- 2023 và có tham khảo thành tích đạt được của các năm học trước. V. Phương pháp nghiên cứu Đề tài này áp dụng tổng hợp nhiều phương pháp nghiên cứu, như: Phương pháp thu thập số liệu, phương pháp thực nghiệm, phương pháp nghiên cứu định tính. Trong đó, phương pháp nghiên cứu chủ yếu là nghiên cứu các văn bản hướng dẫn về nhiệm vụ năm học, các chỉ thị của Bộ GD&ĐT và Sở GD&ĐT. Ngoài ra qua phương pháp phân tích - tổng hợp, điều tra - quan sát và tổng hợp kinh nghiệm trong công tác quản lý, chỉ đạo bồi dưỡng học sinh giỏi của trường THPT Cờ Đỏ từ năm học 2018- 2019 đến nay. 3
PHẦN II. NỘI DUNG I. Cơ sở khoa học 1. Cơ sở lý luận Trong thời đại khoa học và công ghệ hiện nay, nhân lực có trình độ cao không chỉ là tiền đề mà còn là yếu tố có tính quyết định cho sự phát triển của một đất nước. Với quan niệm quan niệm “Hiền tài là nguyên khí của quốc gia”, Đảng và Nhà nước ta đã có những chủ trưởng, chính sách để phát hiện và bồi dưỡng nhân. Văn kiện Đại hội XII của Đảng nêu rõ: “Giáo dục là quốc sách hàng đầu. Phát triển giáo dục đào tạo nhằm nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài”. Đại hội XII đã nhấn mạnh đến việc: Thực hiện chính sách nhân tài trong việc xây dựng đội ngũ cán bộ cấp chiến lược. Để có cán bộ, nhất là đội ngũ cán bộ cấp chiến lược đủ năng lực và phẩm chất, ngang tầm nhiệm vụ, bên cạnh việc đổi mới bầu cử trong Đảng, thay đổi phương thức tuyển chọn, bổ nhiệm thì còn cần có cơ chế, chính sách phát hiện, thu hút, sử dụng nhân tài. Để thực hiện chủ trương đó, trong thời gian vừa qua, ngành giáo dục đã có nhiều đổi mới về công tác bồi dưỡng học sinh giỏi. Công tác quản lí, chỉ đạo dạy bồi dưỡng học sinh giỏi là nhiệm vụ rất quan trọng góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện. Hoạt động bồi dưỡng học sinh giỏi còn được xem là nòng cốt để thúc đẩy phong trào học tập của nhà trường. Những học sinh có năng lực học tập tốt sẽ là tấm gương sáng cho học sinh khác noi theo. Biện pháp bồi dưỡng học sinh giỏi là cách thức tổ chức dạy học, cách thức tác động của nhà trường và của giáo viên đến học sinh nhằm phát hiện ra những học sinh có năng lực nổi bật trong các môn học và làm cho các học sinh này tự giác, tích cực, chủ động, sáng tạo trong học tập để chiếm lĩnh tri thức, rèn luyện các kĩ năng ở mức độ cao theo yêu cầu của quá trình bồi dưỡng học sinh giỏi. Trong công tác chuyên môn của nhà trường thì công tác bồi dưỡng học sinh giỏi là công tác mũi nhọn và trọng tâm. Nó có tác dụng thiết thực và mạnh mẽ để nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ của giáo viên, nâng cao chất lượng khẳng định được thương hiệu của nhà trường, thương hiệu của mỗi thầy cô giáo; tạo ra khí thế hăng say vươn lên trong học tập của mỗi học sinh. 2. Cơ sở thực tiễn Trải qua gần 40 năm xây dựng và phát triển, Trường THPT Cờ Đỏ đã đào tạo được nhiều thế hệ học sinh ưu tú, góp phần nâng cao chất lượng nguồn nhân lực cho đất nước. Trong đó, có nhiều học trò đã từng là học sinh giỏi của nhà trường, hiện đang công tác và cống hiến ở nhiều lĩnh vực. Hiệu quả bồi dưỡng học sinh giỏi của nhà trường tuy có thăng trầm theo từng giai đoạn, nhưng nhìn chung, càng về sau thì thành tích càng cao hơn. Dẫu vậy, kết quả đạt được vẫn chưa tương xứng với tiềm năng hiện có của nhà trường. Tính đến thời điểm hiện tại, nhà trường đã có hàng trăm lượt học sinh đậu học sinh giỏi cấp 4
tỉnh, rải đều ở tất cả các môn và các năm, trong đó có 5 học sinh đạt giải nhất cấp tỉnh ở các môn Lý, Hóa, Sinh, GDCD. Đối tượng tuyển sinh của nhà trường tương đối rộng, học sinh được tuyển chủ yếu tập trung ở các xã Nghĩa Hồng, Nghĩa Yên, Nghĩa Mai, Nghĩa Thịnh, Nghĩa Minh, Nghĩa Lâm, Nghĩa Sơn, Nghĩa Hưng ở huyện Nghĩa Đàn và phường Quang Phong ở Thị xã Thái Hòa. Trong đó có nhiều em có học lực rất tốt, thậm chí có nhiều em thi đậu và Trường Chuyên Phan Bội Châu, Trường Chuyên Đại học Vinh nhưng vẫn nhập học vào trường THPT Cờ Đỏ. Chất lượng đội ngũ thầy cô giáo của nhà trường trong những năm gần đây tương đối tốt, ở thời điểm hiện tại có 13 giáo viên dạy giỏi cấp tỉnh (chiếm 20%), 100% giáo viên đạt chuẩn trình độ đào tạo, trong đó có 16 giáo viên (25%) có trình độ thạc sỹ. Với những thành tích đạt được và tiềm năng hiện có của học sinh và giáo viên như đã nêu trên, cộng thêm phụ huynh học sinh rất quan tâm đến việc học tập của con em, nên việc bồi dưỡng học sinh giỏi cấp tỉnh, nếu có giải pháp thích hợp thì kết quả còn có thể cao hơn so với hiện tại. II. Thực trạng của công tác bồi dưỡng học sinh giỏi của trường THPT Cờ Đỏ 1. Sơ lược về thành tích bồi dưỡng học sinh giỏi của trường THPT Cờ Đỏ, huyện Nghĩa Đàn, tỉnh Nghệ An Trường THPT Cờ Đỏ, tiền thân là một phân hiệu của Trường cấp 3 Nghĩa Đàn (nay là Trường THPT Thái Hòa) từ năm 1977. Trường chính thức có quyết định thành lập vào năm 1985. Sau gần 40 năm trưởng thành và phát triển nhà trường đã bồi dưỡng được 336 học sinh đạt danh hiệu học sinh giỏi cấp tỉnh trong đó có 05 giải nhất. Thành tích bồi dưỡng học sinh giỏi của nhà trường nhiều năm đứng đầu trong huyện và tốp đầu trong khu vực đường 48. Trong giai đoạn từ năm 1985 đến 1998, vì gặp nhiều khó khăn về kinh tế của các thầy cô lẫn phụ huynh, nên công tác bồi dưỡng học sinh giỏi không được chăm lo, dẫn đến số học sinh đậu học sinh giỏi cáp tỉnh là vô cùng khiêm tốn. Cả giai đoạn này, số học sinh đậu học sinh giỏi cấp tỉnh chỉ được 6 học sinh. Giai đoạn từ năm 1998 đến năm 2007, nhà trường tuyển được nhiều giáo viên trẻ, có năng lực, có tâm huyết. Cộng thêm, giai đoạn này, nhà trường đang thi học sinh giỏi ở bảng B (bảng của 10 huyện miền núi), đề thi cũng dễ hơn, sự cạnh tranh cũng nhẹ nhàng hơn. Nên chất lượng thi học sinh giỏi trong đã khởi sắc hơn nhiều, đã có 167 lượt đậu học sinh giỏi tỉnh, trong đó có 05 giải nhì, 25 giải ba và 137 giải khuyến khích. Giai đoạn từ năm 2008 đến nay, nhà trường chuyển sang thi học sinh giỏi tỉnh bảng A, cạnh tranh với các trường có bề dày thành tích ở thành phố Vinh, ở Diễn Châu, Quỳnh Lưu, Thanh Chương, Đô Lương... Trong giai đoạn này, Sở GD&ĐT 5
tổ chức thi học sinh giỏi tỉnh giảm số lần trong một năm học, mỗi năm học chỉ tổ chức 01 lần. Trong khi đó, từ năm 2006 về trước, trong một năm học, cả 3 khối 10, 11, 12 đều tổ chức thi học sinh giỏi cấp tỉnh. Tuy khó khăn là vậy, nhưng với đội ngũ giáo viên trẻ, tâm huyết và đến “độ chín”, kết hợp với sự quan tâm của lãnh đạo nhà trường và phụ huynh học sinh, thành tích thi học sinh giỏi cấp tỉnh cũng như thi đại học đạt kết quả rất cao, với 163 lượt học sinh đậu, trong đó có 5 giải nhất, 28 giải nhì và nhiều giải ba, giải khuyến khích. Đặc biệt, từ năm học 2018- 2019 đến nay, tỉ lệ đậu cao, đồng thời số giải nhì, giải ba tăng lên nhiều. 2. Những thuận lợi và khó khăn trong công tác bồi dưỡng học sinh giỏi hiện nay * Thuận lợi: - Nhân dân huyện Nghĩa Đàn có truyền thống chăm lo đến việc học tập của học sinh. - Trường THPT Cờ Đỏ luôn nhận được sự quan tâm chỉ đạo, sự giúp đỡ của Huyện uỷ, UBND huyện Nghĩa Đàn và đặc biệt là Sở Giáo dục- Đào tạo Nghệ An. - Công tác bồi dưỡng HSG luôn được sự chỉ đạo, quan tâm kịp thời của các cấp lãnh đạo và có những kế hoạch, chiến lược cụ thể, lâu dài - Đa số trong từng giai đoạn, đội ngũ giáo viên nhà trường đủ về số lượng, 100% có trình độ đạt chuẩn, trong đó có một số thầy cô có năng lực chuyên môn tốt và có kinh nghiệm trong công tác bồi dưỡng học sinh giỏi. - Cơ sở vật chất của nhà trường cơ bản đáp ứng được yêu cầu dạy học. - Có nhiều học sinh chăm ngoan, học giỏi, có ý thức nỗ lực phấn đấu vươn lên. * Khó khăn: - Trường đóng trên địa bàn miền núi, trước có 4 xã, nay có 1 xã thuộc diện 135, đời sống kinh tế - xã hội của địa phương chưa phát triển. Đa số học sinh là con em gia đình nông dân, có mức sống thấp, nhiều gia đình có hoàn cảnh khó khăn. Giao thông khó khăn vào loại bậc nhất so với các trường trong khu vực đường 48. - Chất lượng đầu vào của học sinh còn thấp, đa số có mức điểm xét tuyển là 10 điểm trong tổng số 5 lượt môn (trong những năm trước nay: Toán và Văn hệ số 2, Ngoại ngữ hệ số 1; năm học 2022 ba môn Toán, Văn, Anh đều hệ số 1). Cá biệt, năm 2021, điểm chuẩn của 5 môn, kể cả điểm ưu tiên, khuyến khích là 6,3 điểm. Có nhiều năm chỉ xét tuyển, không thi tuyển, vì số học sinh đăng ký không vượt quá số chỉ tiêu được giao. Một bộ phận nhỏ học sinh có động cơ, thái độ học tập chưa đúng đắn, đồng thời có biểu hiện đua đòi, dễ bị tác động của những tệ nạn xã hội. 6
- Nguồn kinh phí chi trả chế độ cho giáo viên dạy còn hạn chế, tiền thưởng cho giáo viên và học sinh chưa tương xứng. - Số giáo viên có bề dày thành tích trong công tác bồi dưỡng học sinh giỏi ở thời điểm hiện tại không nhiều, cá biệt có môn không có học sinh giỏi như Tiếng Anh. Trong thời gian gần đây, trường lại xảy ra hiện tượng “chảy máu chất xám”, rất nhiều giáo viên sau khi đậu giáo viên dạy giỏi cấp tỉnh thì lại chuyển trường. - Tất cả giáo viên dạy bồi dưỡng vừa phải bảo đảm chất lượng đại trà, vừa phải hoàn thành chỉ tiêu chất lượng mũi nhọn và công tác kiêm nhiệm. Trong khi đó, bồi dưỡng học sinh giỏi là công việc khó khăn và đòi hỏi nhiều công sức của thầy và trò. Do đó việc đầu tư cho công tác bồi dưỡng học sinh giỏi cũng có phần bị hạn chế. - Một số giáo viên, phụ huynh và học sinh chưa nhận thức đầy đủ về ý nghĩa của bồi dưỡng học sinh giỏi. - Giáo viên dạy bồi dưỡng chủ yếu đều phải tự soạn chương trình dạy theo kinh nghiệm của bản thân, theo chủ quan, tự nghiên cứu, tự sưu tầm tài liệu. - Học sinh luôn đứng trước sự lựa chọn giữa học chuyên sâu để thi học sinh giỏi và học để thi đại học, các em không yên tâm vì phải mất nhiều thời gian và ảnh hưởng đến kết quả học tập ôn thi đại học sau khi thi học sinh giỏi. - Một số học sinh tham gia học bồi dưỡng nhưng chưa thật cố gắng nên kết quả thi học sinh giỏi chưa cao. III. Một số giải pháp nhằm nâng cao thành tích bồi dưỡng học sinh giỏi ở Trường THPT Cờ Đỏ 1. Giải pháp 1: Tuyên truyền, quán triệt về tầm quan trọng của bồi dưỡng học sinh giỏi 1.1. Đối với Ban Giám hiệu, Tổ trưởng chuyên môn Ngay từ đầu năm học, Chi bộ nhà trường cùng với Ban Giám hiệu, Công đoàn, Đoàn trường, các tổ chuyên môn cùng nhau thống nhất trong công tác chỉ đạo bồi dưỡng học sinh giỏi. Giao trách nhiệm chính cho Ban Giám hiệu và Tổ chuyên môn chỉ đạo, lập kế hoạch, kiểm tra, đôn đốc thường xuyên, cụ thể công tác bồi dưỡng. Đưa nội dung thi học sinh giỏi cấp tỉnh vào Nghị quyết của Chi bộ, Nghị quyết của Hội nghị viên chức và người lao động, có gắn chỉ tiêu cụ thể. 1.2. Đối với giáo viên Công tác bồi dưỡng học sinh giỏi phải được tất cả các tổ chức, cá nhân vào cuộc, từ Chi bộ đến Ban Giám hiệu, Công đoàn, Đoàn trường, Tổ Chuyên môn, giáo viên chủ nhiệm. Nhưng trách nhiệm chính vẫn phải thuộc về giáo viên trực tiếp bồi dưỡng. Giáo viên bồi dưỡng phải thấy được các lợi ích của mình từ việc bồi dưỡng học sinh giỏi. Trước hết, khi tham gia bồi dưỡng, giáo viên sẽ tích lũy được một lượng kiến thức rất lớn, tự “nâng tầm” của mình lên. Nhờ dạy học sinh 7
giỏi buộc cho mình phải tìm tòi, nghiên cứu tài liệu nhiều hơn để tìm cái hay, cái mới nên kiến thức ngày càng trở nên vững vàng tạo được uy tín trong đồng nghiệp, phụ huynh và học sinh. Và nếu đạt kết quả cao thì thương hiệu của trường được nâng lên, bản thân mỗi giáo viên sẽ cảm thấy sự tự hào khi được dạy trong ngôi trường như thế. Từ đó việc thu hút chất lượng tuyển sinh đầu vào lớp 10 sẽ tốt hơn, giáo viên sẽ được dạy được những thế hệ học trò có chất lượng và đạo đức tốt. Mặt khác, đứng trước áp lực tinh giản biên chế như hiện nay thì việc nâng cao chất lượng giáo dục nói chung, nâng cao thành tích bồi dưỡng học sinh giỏi nói riêng thu hút được nhiều học sinh vào học sẽ giúp cho nghề nghiệp của giáo viên ổn định hơn. Trong đợt xét thăng hạng giáo viênTHPT từ hạng III lên hạng II vào năm 2022, tất cả giáo viên có thành tích cao trong việc bồi dưỡng học sinh giỏi đều có lợi trong việc cộng điểm, đa số đều được thăng hạng. 1.3. Đối với phụ huynh, học sinh Trước nay, một số phụ huynh chỉ ủng hộ khi có con tham gia bồi dưỡng ở các môn “có lợi” cho việc thi đại học, như Toán, Hóa, tiếng Anh, Văn, vì các môn này có đề thi đại học cũng có nhiều nội dung trùng với đề thi học sinh giỏi tỉnh. Các môn không phục vụ cho thi đại học thì phụ huynh thường không muốn cho con tham gia. Có những phụ huynh lại muốn con phát triển toàn diện, nên không ủng hộ khi con được chọn vào đội tuyển học sinh giỏi vì họ cho rằng tham gia bồi dưỡng học sinh giỏi làm cho con em mình bị học lệch ảnh hưởng đến kết quả học tập chung, đặc biệt là kết quả thi đại học vì đối với họ thì thi đậu đại học mới là mục tiêu quan trọng nhất. Trong khi đó, việc thi đậu học sinh giỏi cũng không mang lại nhiều ý nghĩa đối với con em họ mà theo họ quan niệm chỉ mang lại cho giáo viên bồi dưỡng và nhà trường. Vì kinh phí hạn hẹp, nên tiền thưởng cho các học sinh đạt giải chẳng đáng là bao. Đối với một số em có học lực tốt, điểm cộng khuyến khích vào kết quả thi tốt nghiệp cũng không làm phụ huynh phải bận tâm vì phụ huynh cho rằng với học lực của con em mình thì cũng không phải lo lắng về kết quả thi tốt ngiệp cho dù không có điểm cộng khuyến khích. Chính vì lý do đó, công tác bồi dưỡng học sinh giỏi gặp nhiều khó khăn. Một số em tham gia bồi dưỡng có phần gượng ép do nể giáo viên dạy nên mặc dù tham gia nhưng tinh thần có phần uể oải, sự chuẩn bị bài thường không thật sự tốt dẫn đến hiệu quả bồi dưỡng khó đạt kết quả cao. Bên cạnh đó cá biệt có những học sinh tham gia bồi dưỡng gần đến ngày thi tự ý bỏ cuộc dẫn đến kế hoạch bồi dưỡng của giáo viên và nhà trường bị đảo lộn, buộc phải tìm học sinh thay thế, vừa bị động và kết quả cũng không cao. Một số em có học lực giỏi nhưng không muốn tham gia bồi dưỡng, mặc dù được giáo viên, nhà trường vận động, lựa chọn, có khi giáo viên còn đến nhà để thuyết phục phụ huynh và học sinh. Chế độ trả công cho giáo viên bồi dưỡng, tiền thưởng cho thầy và trò khi đạt giải còn thấp cũng tác động không tốt đến công tác bồi dưỡng học sinh giỏi của nhà trường. 8
Vì vậy, nhà trường cần xác định cho phụ huynh và học sinh thấy rõ trách nhiệm và quyền lợi của học sinh khi tham gia bồi dưỡng học sinh giỏi tỉnh. Được tham gia đội tuyển học sinh giỏi là niềm vinh dự của bản thân, niềm tự hào của gia đình; thi đậu học sinh giỏi trước hết đem đến vinh quang cho bản thân, gia đình rồi mới đến nhà trường và thầy cô giáo. Các em học giỏi được sự yêu mến của thầy cô, sự ngưỡng mộ của bạn bè và người thân. Tham gia bồi dưỡng học sinh giỏi được các thầy cô truyền thụ một lượng kiến thức rất lớn mà các em không phải đóng tiền học, có thể nói bao nhiêu “kiến thức tinh hoa” của người thầy được truyền thụ cho những “học trò cưng” của mình giúp cho các em có nền tảng kiến thức vững chắc đối với bộ môn được bồi dưỡng. Để tăng tính thuyết phục, nhà trường lấy một số tấm gương các thế hệ đi trước là học sinh giỏi mà sau đó họ đã thành danh trong cuộc sống và thêm một điều dễ nhận thấy là tất cả các em tham gia đội tuyển học sinh giỏi trước đây thì hầu hết sau đó đều đậu vào các trường đại học và một trong số các em này có tổng điểm thi vào đại học cao nhất trường. Nếu đậu học sinh giỏi tỉnh, thì tên tuổi của giáo viên và học sinh được lưu danh ở phòng truyền thống của trường, đó là niềm tự hào của chính bản thân giáo viên, học sinh, nhà trường và đồng thời cũng là niềm tự hào của các thế hệ thế hệ thầy cô và học trò sau này. 2. Giải pháp 2: Lập kế hoạch bồi dưỡng học sinh giỏi Song song với công tác tuyên truyền, quán triệt nâng cao nhận thức về công tác bồi dưỡng học sinh giỏi cho cán bộ, giáo viên, phụ huynh và học sinh thì việc xây dựng kế hoạch chỉ đạo cụ thể, khoa học, có tính dài hơi đảm bảo tính khả thi là vô cùng quan trọng. Mỗi cá nhân, tổ chức cần có một kế hoạch cụ thể, phù hợp để nâng cao hiệu quả. Cơ bản có 03 kế hoạch thuộc 3 đối tường sau: + Kế hoạch của nhà trường + Kế hoạch của giáo viên + Thời gian biểu của học sinh Trong kế hoạch bồi dưỡng học sinh giỏi của nhà trường phải thể hiện được một số nội dung cơ bản sau: - Các thuận lợi và khó khăn về điều kiện cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học, nguồn lực tài chính, đội ngũ giáo viên, học sinh… - Đặt ra chỉ tiêu chung cho cả đội tuyển, chỉ tiêu cần đạt cho từng bộ môn. - Chọn và cử giáo viên chịu trách nhiệm phụ trách đội tuyển ngay từ lớp 10, tốt nhất là sau khi kết thúc học kỳ 1 ở lớp 10. - Cách thức thành lập đội tuyển, cơ cấu mỗi môn, thời gian tuyển chọn, thời gian tổ chức thi chọn học sinh giỏi cấp trường và cách thức công nhận. 9
- Quy định số buổi bồi dưỡng, thời gian bắt đầu bố trí học cho đội tuyển, chế độ chi trả cho công tác bồi dưỡng của giáo viên (tiền công, tiền thưởng, thi đua khen thưởng). - Thông báo thời gian phê duyệt việc lập kế hoạch và xây dựng nội dung bồi dưỡng của các giáo viên. - Dựa trên cơ sở kế hoạch bồi dưỡng của nhà trường, kế hoạch của giáo viên bồi dưỡng, Phó Hiệu trưởng phụ trách chuyên môn đưa ra các biện pháp quản lý, yêu cầu giáo viên căn cứ vào kế hoạch đã đề ra để thực hiện nghiêm túc. 3. Giải pháp 3: Tìm và tuyển chọn đội tuyển học sinh giỏi Để tạo nguồn nhân lực có trình độ cao thì vấn đề phát hiện, bồi dưỡng và sử dụng người tài có vai trò rất quan trọng. Lựa chọn hạt giống tốt là điều kiện quyết định cho mùa màng có bội thu hay không. Việc phát hiện và tuyển chọn học sinh vào đội tuyển là một trong những khâu rất quan trọng, quyết định phần lớn chất lượng của đội tuyển học sinh giỏi. Tuy nhiên, khâu này đòi hỏi đầu tư nhiều công sức, đòi hỏi năng lực và tâm huyết của các thầy cô giáo. Có câu thành ngữ "có bột mới gột nên hồ", muốn có học sinh giỏi thì trước hết nhà trường phải có những học sinh có tố chất thông minh. Trường THPT Cờ Đỏ nằm trên địa bàn có vùng tuyển sinh khó khăn, có những vùng cách nhà trường gần 20 km, trước nay chủ yếu đi bằng đường đất, trong vài năm trở lại đây, một số trục đường chính đã được bê tông hóa, nhựa hóa. Trong khi đó, đường giao thông đến các trường lân cận lại thuận tiện hơn, khi tuyển sinh vào lớp 10 các em cũng có thể đăng kí vào trường THPT Thái Hòa, trường THPT 1/5, trường THPT Quỳ Hợp 2, trường THPT Tây Hiếu nên cạnh tranh đầu vào là điều không thể tránh khỏi. Có những em khá, giỏi sau khi trúng tuyển vào lớp 10 lại rút hồ sơ để nhập học ở trường chuyên Phan Bội Châu, trường chuyên Đại học Vinh, trường Dân tộc nội trú tỉnh. Để thu hút những học sinh có chất lượng, đặc biệt là các em là những học sinh giỏi tỉnh năm lớp 9, trước hết nhà trường phải làm tốt công tác tuyên truyền về truyền thống của trường để phụ huynh và học sinh yên tâm, tin tưởng khi con em mình được học tập tại đây. Nhà trường cử lãnh đạo và giáo viên có uy tín trao dổi trực tiếp với phụ huynh và học sinh. Nhà trường ban hành chính sách thu hút học sinh giỏi tuyển sinh vào trường được thông báo công khai trong buổi chào cờ, đặc biệt là trong buổi phổ biến Quy chế thi tuyển sinh vào lớp 10. Cụ thể các em là học sinh giỏi cấp tỉnh bộ môn văn hóa lớp 9, hoạc sinh thuộc tốp cao trong kỳ thi tuyển sinh, học sinh thi đậu vào trường Chuyên Phan Bội Châu nhưng nhập học vào trường THPT Cờ được hưởng một số chế độ sau: - Được khen và thưởng trong buổi lễ khai giảng đầu năm học; - Học sinh được vào thẳng theo nguyện vọng lớp chọn có liên quan đến môn đạt giải HSG tỉnh ở lớp 9; 10
- Học sinh được mượn SGK và tài liệu tham khảo ở thư viện trong quá trình học tại trường. Chính những điều này đã giúp cho nhà trường hàng năm thu hút được một số lượng đáng kể các em là học sinh giỏi cấp tỉnh lớp 9 vào học tập tại trường, đặc biệt là các em có học lực giỏi nhưng lại thuộc “vùng tranh chấp”, nhiều em học sinh đậu vào trường chuyên Phan Bội Châu, trường chuyên Đại học Vinh, trường THPT Dân tộc nội trú 2 những vẫn nhập học vào trường THPT Cơ Đỏ, riêng năm học 2021- 2022 có em thi vào lớp chuyên toán, trường chuyên Phan Bội Châu, đậu thủ khoa môn chuyên, nhưng vẫn quyết định nhập học tại trường THPT Cờ Đỏ. Việc thu hút thành công học sinh giỏi là một trong những tiền đề quan trọng để tạo nên thành công trong công tác bồi dưỡng học sinh giỏi của trường. Trong công tác phát triển mũi nhọn nói chung, bồi dưỡng học sinh giỏi nói riêng, việc phát hiện và tuyển chọn học sinh là rất quan trọng, chẳng khác gì khâu “chọn giống của nhà nông". Quá trình phát hiện và bồi dưỡng học sinh giỏi giống như việc tìm ngọc trong đá. Ở đó các em giống như những viên đá còn thô, xù xì, có vẻ như vô dụng, phải được mài giũa thì đá mới thành ngọc, ngọc mới tinh và tỏa sáng. Điều này cần có thời gian và sự đầu tư bài bản, lâu dài và công phu. Nhà trường giao trách nhiệm cho giáo viên bồi dưỡng tìm kiếm, phát hiện được thực hiện trong quá trình dạy chính khóa và dạy thêm ngay từ khi vào học lớp 10. Trong điều kiện thực tế của nhà trường việc phát hiện học sinh giỏi chủ yếu thông qua đánh giá thường xuyên của giáo viên trực tiếp giảng dạy và kì thi chọn học sinh giỏi cấp trường (khi Sở Giáo dục- Đào tạo Nghệ An tổ chức thi học sinh giỏi lớp 12 thì nhà trường tổ chức thi chọn học sinh giỏi cấp trường lớp 11; còn khi Sở tổ chức học sinh giỏi khối 11 thì nhà trường tổ chức thi chọn học sinh giỏi cấp trường lớp 10. Thời gian thi học sinh giỏi cấp trường thường vào tháng 3 (thời điểm tổ chức thi và tuyển chọn nên gần với kỳ thi do Sở GD&ĐT tổ chức), việc bố trí môn thi và thời gian làm bài tương tự như của Sở tổ chức thi cấp tỉnh để tạo điều kiện cho các em xuất sắc có thể dự thi được nhiều môn khác nhau. Trong quá trình chọn đội tuyển bồi dưỡng, nhà trường tôn trọng nguyện vọng và động viên các em theo học các môn đúng “sở trường” của mình, còn giữa các giáo viên bồi dưỡng thì có sự thỏa thuận với nhau về danh sách đội tuyển tạo tâm lý thỏa mái giữa thầy và trò, giữa giáo viên này với giáo viên khác để có kết quả cao trong quá trình bồi dưỡng. 4. Giải pháp 4: Lựa chọn đội ngũ giáo viên bồi dưỡng Ông cha ta thường nói, “không thầy đố mày làm nên”, chứng tỏ người thầy có vai trò quyết định trong việc bồi dưỡng học sinh giỏi. Kinh nghiệm cho thấy, muốn có trò giỏi thì bắt buộc phải có thầy giỏi, tuy nhiên, đâu đó vẫn có tình trạng thầy không giỏi, nhưng trò vẫn giỏi. Nhưng đó là trường hợp đặc biệt, là trường hợp ngoại lệ, còn cơ bản, muốn có trò giỏi thì cần có thầy giỏi. 11
Tuy nhiên, không có nghĩa là cứ có thầy giỏi thì sẽ có trò giỏi, nó còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác, nhưng chắc chắn rằng, vai trò của người thầy trong công tác phát hiện và bồi dưỡng học sinh là hết sức quan trọng, điều đó còn được thể hiện qua câu "không thầy đó mày làm nên". Giáo viên bồi dưỡng đội tuyển, phải là một người thầy “vừa hồng vừa chuyên”, hay nói theo cách khác, phải “đủ tâm và đủ tầm”. Phải có ý thức tích cực trau dồi, tích lũy chuyên môn, đọc nhiều, hiểu sâu vấn đề mà mình dạy học sinh, đặc biệt phải biết khơi dậy khát vọng vươn lên cho người học xứng đáng là “người dẫn đường tin cậy”. Người thầy vừa phải có kiến thức chuyên môn tốt, vừa phải có phương pháp sư phạm tốt, đồng thời phải tâm huyết với học sinh, phải yêu thương trò như con của mình. Thực tế, để lựa chọn được đội ngũ giáo viên bồi dưỡng đáp ứng được các yêu cầu trên ở nhà trường là không hề đơn giản, vì số lượng “cây đa, cây đề” của nhà trường là rất ít, số giáo viên có nhiều kinh nghiệm, nhiều thành tích thì nhiều người đã chuyển về trường THPT Thái Hòa, THPT 1/5, chuyển về các trường ở miền xuôi. Bên cạnh đó, có một số không ít giáo viên có tư tưởng “an phận thủ thường”, họ không hay săng chuyên môn, chỉ làm “tròn vai”, khi giao cho dạy lớp chọn hoặc bồi dưỡng học sinh giỏi thì thường từ chối, chủ yếu rơi vào các môn quan trọng như Toán, tiếng Anh. Có nhiều nguyên nhân, nhưng một trong những nguyên nhân chính là, dạy lớp thường có thu nhập đều hơn dạy lớp chọn, đỡ đau đầu, đỡ áp lực thành tích. Trước một số bất cập, khó khăn như vậy, vào đầu năm học lớp 10, Ban Giám hiệu đã họp với lãnh đạo mở rộng, kết hợp với một số giáo viên có kinh nghiệm đã đề ra các tiêu chí mà giáo viên bồi dưỡng, cụ thể như sau: - Có phẩm chất chính trị, đạo đức tốt. - Có trình độ năng lực chuyên môn vững vàng. - Giáo viên tự ứng cử vào dạy các lớp mũi nhọn: Ngay từ khi có kết quả tuyển sinh, Ban Giám hiệu sẽ ra thông báo, trong đó đề nghị các giáo viên tự ứng cử vào việc dạy và chủ nhiệm các lớp mũi nhọn. Trên cơ sở đó, nhà trường sẽ tuyển chọn. Thực tế cho thấy, chỉ có giáo viên có năng lực tốt, đam mê công việc thì mới tự ứng cử. Và thường thì giáo viên này sẽ đạt thành tích cao trong việc dạy học và bồi dưỡng. - Có tinh thần tự học và luôn không ngừng học hỏi để nâng cao trình độ chuyên môn. - Có trách nhiệm cao, nhiệt tình say mê với công việc, ham muốn được cống hiến và khẳng định mình. - Có kinh nghiệm và phương pháp dạy phù hợp bộ môn. - Là người biết tạo cho học sinh động cơ thái độ học tập đúng đắn, tạo niềm say mê yêu thích và niềm hứng thú trong học tập cho các em. 12
- Chọn giáo viên có kinh nghiệm, tâm huyết vào chủ nhiệm lớp. Giáo viên chủ nhiệm có vai trò như một Hiệu trưởng của một lớp, quyết định thành bại đến mọi mặt của lớp, trong đó có thành tích bồi dưỡng học sinh giỏi. - Tuyển học sinh vào lớp mũi nhọn. Từ các năm học 2016-2017 trở về trước, để phân luồng học sinh, nhà trường thường tổ chức thi khảo sát (không thu tiền) cho học sinh lớp 10. Tuy nhiên, sau này, để giảm áp lực cho học sinh, nhà trường thường cử giáo viên chủ nhiệm và giáo viên bộ môn (dự kiến) tự tuyển chọn học sinh, dựa vào kết quả thi tuyển sinh và học bạ cấp THCS. Đối với học sinh đạt học sinh giỏi cấp huyện hoặc đã từng tham gia đội tuyển dự thi học sinh giỏi cấp tỉnh lớp 9 thì được đặc cách vào lớp chọn của nhà trường. Đội ngũ giáo viên dạy bồi dưỡng cần được bố trí ưu tiên như sau: - Giáo viên có tâm huyết. Thực tế cho thấy, nếu giáo viên giỏi, có kinh nghiệm, có thành tích, nhưng đột nhiên vì lý do gì đó, họ không còn hứng thú, không tâm huyết, thậm chí chán nản trong dạy học thì không bố trí bồi dưỡng học sinh giỏi. - Giáo viên có nhiều thành tích trong công tác giảng dạy, đã khẳng định được hiệu quả bồi dưỡng có nhiều kinh nghiệm và thành tích trong nhiều năm liền. - Giáo viên đã đạt được danh hiệu trong lĩnh vực giảng dạy, đặc biệt là công tác mũi nhọn, như giáo viên dạy giỏi cấp tỉnh, giáo viên dạy giỏi cấp trường. - Giáo viên có trình độ đào tạo trên chuẩn. - Giáo viên trẻ có thời gian giảng dạy tối thiểu 5 năm, trước đây khi đang còn là học sinh đã từng đạt danh hiệu học sinh giỏi tỉnh cấp THPT bộ môn văn hóa hiện nay đang trực tiếp giảng dạy. Giáo viên giảng dạy ở những môn thi học sinh giỏi được bố trí giảng dạy ngay khi vào lớp 10 và theo đến hết khóa học. Có như vậy giáo viên mới có điều kiện phát hiện học sinh giỏi ngay từ đầu cấp và có kế hoạch bồi dưỡng ngay từ lớp 10. Hơn nữa, việc bố trí giảng dạy như vậy giáo viên sẽ có tinh thần trách nhiệm hơn với học sinh khóa mình dạy nói chung và đội tuyển được đảm nhận nói riêng. Công tác bồi dưỡng cho giáo viên dạy học sinh giỏi cũng vô cùng quan trọng. Điều này đặc biệt có ý nghĩa đối với trường THPT Cờ Đỏ khi mà đội ngũ giáo viên nòng cốt chuyên môn không nhiều, lại hay xảy ra tình trạng là một số giáo viên trẻ khi đã khẳng định được mình thường xin thuyên chuyển đi những nơi khác. Để đảm bảo đội ngũ ổn định có tính kế thừa, Ban Giám hiệu nhà trường phải có kế hoạch bồi dưỡng cho giáo viên, xác định rõ từng nội dung bồi dưỡng cho từng giáo viên và thời gian, thời lượng bồi dưỡng. Đồng thời, cần phải làm tốt công tác quy hoạch cử giáo viên đi học trên chuẩn và bồi dưỡng theo chuyên đề. Ngoài ra, nhà trường tổ chức hội thảo về phương pháp, kinh nghiệm bồi dưỡng học sinh giỏi; mời những giáo viên có kinh nghiệm trong công tác bồi 13
dưỡng học sinh giỏi trao đổi, phổ biến những kiến thức cập nhật; dự giờ, rút kinh nghiệm trong tổ, nhóm chuyên môn; tổ chức giao lưu với các trường bạn, trao đổi kinh nghiệm trong giảng dạy, học tập, nghiên cứu; động viên giáo viên tự học thêm về ngoại ngữ; tổ chức cho giáo viên học những kiến thức cơ bản về tin học để vận dụng công nghệ thông tin vào dạy học. Nếu sau một số lần được giao nhiệm vụ bồi dưỡng mà giáo viên nào bồi dưỡng đạt hiệu quả không cao thì phải mạnh dạn bố trí người khác thay thế, thậm chí trong trường hợp môn nào số giáo viên nòng cốt quá mỏng thì phải chấp nhận cho giáo viên có năng lực, kinh nghiệm tạm thời bồi dưỡng nhiều đội tuyển ở các khối khác nhau. Giáo viên trẻ khi được giao nhiệm vụ bồi dưỡng thì cần phải có giáo viên có kinh nghiệm dạy bổ trợ thêm một số buổi nhất định. Trong trường hợp môn học không có giáo viên nòng cốt chuyên môn thì có thể mời giáo viên ở trường khác dạy cho một số buổi nhất định để giáo viên của trường học hỏi kinh nghiệm, phần kinh phí do nhà trường chi trả. Tuy nhiên nhà trường phải xác định rõ muốn có thành tích ổn định thì phải phát huy được nội lực, việc bồi dưỡng nâng cao năng lực cho giáo viên là cả một chiến lược lâu dài. 5. Giải pháp 5: Xây dựng chương trình bồi dưỡng Mặc dầu nội dung chương trình thi học sinh giỏi luôn thuộc chương trình của sách giáo khoa, những năm gần đây Sở GD&ĐT luôn cho cấu trúc đề thi. Nhưng thực tế đề thi học sinh giỏi luôn rất rộng, không thể đoán cũng như không thể “học tủ” được. Dù có cấu trúc, nhưng câu trúc lại rất chung chung, kiểu như “nội dung đề thi là thi những phần đã học”, vì vậy, những giáo viên có kinh nghiệm thường cho học sinh ôn tập phủ hết chương trình đã học, tất nhiên là có suy đoán (đề năm trước và năm liền sau thường không quá giống nhau). Vì vậy, ở tất cả các môn, các cấp đều không có giáo án bồi dưỡng học sinh giỏi, mà chủ yếu chỉ có tổng hợp đề thi. Vì vậy, giáo viên bồi dưỡng phải tự xây dựng chương trình bồi dưỡng cho phù hợp với từng năm, từng đối tượng học sinh. Trong kế hoạch giáo dục đầu năm của nhà trường, trong Quy chế chi tiêu nội bộ, nhà trường đã quy định số buổi bồi dưỡng cho từng môn, thường là 10 buổi (mỗi buổi 3 tiết) cho mỗi môn, trên cơ sở đó mỗi giáo viên tham gia bồi dưỡng học sinh giỏi tự nghiên cứu, sưu tầm tài liệu và tự soạn giáo án, các chuyên đề nâng cao và chuyên sâu phù hợp với khả năng nhận thức của học sinh. Việc dạy học phù hợp với đối tượng là rất quan trọng. Cùng là đội tuyển học sinh giỏi, nhưng chất lượng đội tuyển năm này có thể khác với năm khác. Thậm chí là trong cùng một năm, cùng một đội tuyển, nhưng năng lực của em này khác năng lực của em kia. Dựa trên nội dung chương trình và chuẩn kiến thức kỹ năng đối với từng môn học do Bộ GD&ĐT quy định, trong đó nhấn mạnh đến việc khắc sâu kiến thức trọng tâm, kỹ năng học và làm bài của học sinh, lồng ghép tài liệu nâng cao vào bài dạy phù hợp với đối tượng học sinh. Biên soạn chương trình, nội dung bồi dưỡng rõ ràng, cụ thể, chi tiết cho từng mảng kiến thức nhất thiết phải bồi 14
dưỡng theo quy trình từ thấp đến cao, từ dễ đến khó để các học sinh bắt nhịp dần. Nội dung bồi dưỡng trước khi triển khai thực hiện phải được Ban Chuyên môn và Tổ trưởng chuyên môn phê duyệt, nó lại được dùng như một tài liệu tham khảo quan trọng cho những giáo viên bồi dưỡng trong các năm tiếp theo. Khi xây dựng chương trình, giáo viên bồi dưỡng cần nghiên cứu kĩ cấu trúc, nội dung các đề thi học sinh giỏi đã tổ chức trong những năm vừa qua để “dự đoán” những phần kiến thức của kì thi sắp tới có thể ra, từ đó xây dựng nội dung và cách thức bồi dưỡng cho phù hợp. Có lẽ thầy cô nào cũng biết điều rất bổ ích trong công tác bồi dưỡng là đọc và dịch tài liệu nước ngoài nhưng giáo viên rất khó thực hiện vì năng lực ngoại ngữ của đa phần giáo viên còn hạn chế. Chương trình bồi dưỡng phải có đầy đủ: Mục đích, yêu cầu; khung thời gian; thời khóa biểu. Trong đó nhất thiết phải có lịch thi thử. 6. Giải pháp 6: Tổ chức hoạt động dạy- học 6.1. Sắp xếp thời gian dạy – học Mỗi học sinh đều phải học nhiều môn học, trong đó ít nhất là có 03 môn trong nhóm môn thi đại học theo khối truyền thống (trong vài năm trở lại đây, các trường đại học tăng chỉ tiêu xét tuyển sinh theo bài thi năng lực, nên số môn các em phải học nâng cao càng nhiều), nên buộc các em phải chia thời gian để học thêm các môn khác. Các giáo viên dạy bồi dưỡng cũng phải dạy nhiều lớp, hơn nữa, giáo viên càng giỏi thì càng phải dạy nhiều, vừa là từ yêu cầu của nhà trường, vừa là từ yêu cầu của phụ huynh, học sinh. Chính vì vậy, việc sắp xếp thời gian để bồi dưỡng cho học sinh cũng rất khó khăn. Vì vậy, việc bố trí thời gian dạy- học bồi dưỡng cho đội tuyển học sinh giỏi phải được chú trọng đảm bảo tính hợp lý, khoa học. Căn cứ vào thời điểm Sở GD&ĐT tổ chức thi và số buổi dạy theo quy định của nhà trường để giáo viên thống nhất với Ban Chuyên môn xây dựng lịch dạy- học cụ thể, hợp lý. Không bố trí tập trung vào một giai đoạn ngắn gây nên hiện tượng quá tải nhưng cũng không nên bố trí quá dàn trải dẫn đến học sinh học kiến thức mới lại quên kiến thức cũ, thậm chí việc kéo dài thời gian bồi dưỡng làm cho giáo viên và học sinh cảm thấy uể oải, mệt mỏi. Thông thường, bố trí mỗi tuần từ 1 đến 2 buổi là hợp lí nhất (khi Sở Giáo dục- Đào tạo Nghệ An tổ chức học sinh giỏi lớp 12 ở tháng 12 thì nhà trường bố trí bắt đầu dạy từ đầu tháng 8, còn khi Sở tổ chức thi học sinh giỏi lớp 11 ở tháng 3 thì nhà trường bố trí bắt đầu dạy từ trung tuần tháng 9). Nên bố trí trong cùng một buổi học bồi dưỡng đồng thời tất cả các môn để tạo nên khí thế trong học sinh, giáo viên và thuận lợi cho công tác quản lí. Phó Hiệu trưởng phụ trách chuyên môn bố trí trực ở các buổi dạy học sinh giỏi để theo dõi chấm công và có sự nhắc nhở kịp thời, tránh tình trạng hoàn toàn phó thác việc giảng dạy cho giáo viên theo tính chất tự giác. Ngoài việc bố trí đủ số buổi dạy theo quy định thì cần có thêm những khoảng thời gian “trống” để giáo viên phát huy sự nhiệt tình 15
tâm huyết dạy thêm cho các em, bởi vì nếu chỉ dạy theo các buổi quy định thì sẽ khó đủ kiến thức cho các em làm bài tốt (do kinh phí hạn chế nên tổng số buổi bồi dưỡng quy định của trường được trả kinh phí thường không vượt quá 10 buổi/môn). Thời khóa biểu bồi dưỡng học sinh giỏi tránh trùng với thời khóa biểu học thêm của lớp vì tham gia học bồi dưỡng mà phải nghỉ học thêm là điều các em không bao giờ mong muốn, các em lo sẽ ảnh hưởng đến kết quả học tập các môn học khác và các kì thi sau này. 6.2. Phương pháp bồi dưỡng Vì số lượng buổi bồi dưỡng là rất ít, nên việc giúp học sinh hiểu bài ngay trên lớp, khắc sâu kiến thức trong các tiết ôn tập là điều vô cùng quan trọng. Vì vậy, việc bồi dưỡng đội tuyển học sinh giỏi cần được tiến hành không chỉ ở các buổi dành riêng cho bồi dưỡng đội tuyển, mà cần dạy lồng ghép vào trong từng bài học chính khóa và các buổi học thêm. Trong mỗi giờ học hoặc trong các buổi học thêm có thể phát triển một lượng kiến thức nâng cao một cách phù hợp, nhẹ nhàng, tự nhiên cho đối tượng học sinh khá, giỏi... Tuy nhiên có những phần kiến thức nâng cao chỉ phù hợp với các em trong đội tuyển thì giáo viên chỉ dạy riêng cho đội tuyển. Trong mỗi buổi dạy bồi dưỡng học sinh giỏi cần tiến hành như sau: - Kiểm tra, ôn tập bài cũ: + Kiểm tra lại việc làm bài về nhà hoặc bài được giáo viên giao phải làm ở nhà. + Học sinh nhắc lại kiến thức, kĩ năng đã vận dụng vào giải quyết bài tập đó. + Giáo viên nhận xét, góp ý. Nâng lên thành dạng tổng quát. Phát triển thành một dạng mới để học sinh xử lý tình huống phát sinh. - Dạy “bài mới”. Nói là dạy bài mới, nhưng thực ra là củng cố lại kiến thức lý thuyết đã học, có hệ thống hóa, mở rộng. - Vận dụng: Bao gồm các bước sau: + Giáo viên đưa ra một số bài tập vận dụng kiến thức mở rộng ở mức độ cao hơn. + Học sinh nhận xét, khái quát hoá để rút ra cách giải quyết của một loại bài tập. - Củng cố kiến thức được bồi dưỡng. - Giao nhiệm vụ về nhà: Giao làm một số bài tập, trong đó có giao cụ thể bài nào làm chỉnh chu, bài nào làm văn tắt; giáo viên có thể hướng dẫn một số bài; giao nhiệm vụ nghiên cứu trước một số kiến thức lý thuyết sẽ được bồi dưỡng ở buổi tiếp theo. 16
Để đạt hiệu quả cao trong công tác bồi dưỡng, thì phương pháp dạy học học sinh giỏi là rất quan trọng. Phương pháp dạy cho đội tuyển có hiệu quả nhất là dạy theo chuyên đề với phương châm: dạy chắc cơ bản rồi mới nâng cao. Thông qua những bài luyện cụ thể để dạy phương pháp tư duy - dạy kiểu dạng bài có quy luật trước, loại bài có tính đơn lẻ, đặc biệt sau. Một số giáo viên khi mới được giao nhiệm vụ bồi dưỡng thường hay nôn nóng, bỏ qua bước làm cho học sinh nắm chắc kiến thức cơ bản, cho ngay bài khó, học sinh mới đầu đã gặp ngay một “mớ bòng bong”, không nhận ra và ghi nhớ được từng đơn vị kiến thức kỹ năng, kết quả là không định hình được phương pháp từ đơn giản đến phức tạp, càng học càng hoang mang. Một số lại coi những bài đơn lẻ có tính mới lạ không có quy luật chung là quan trọng, cho học sinh làm nhiều, kết quả là học sinh bị rối loạn, không hình thành được phương pháp tư duy theo kiểu đúng đắn khoa học. Sau mỗi chuyên đề, giáo viên cần có bài kiểm tra kiến thức để nắm chắc khả năng tiếp thu, vận dụng của các em từ đó các em rút ra được những sai sót cần rút kinh nghiệm, giáo viên sửa chữa và bù đắp những lỗ hổng về kiến thức, qua đó xây dựng nền tảng vững chắc để có thể vận dụng giải bài tập nâng cao. Thực tế chứng minh rằng, để đạt hiệu quả, phương pháp bồi dưỡng học sinh giỏi phải đảm bảo cho học sinh vận dụng kiến thức kĩ năng theo các mức độ: nhận biết, thông hiểu, vận dụng ở mức độ thấp và vận dụng ở mức độ cao. Trong đó, kiến thức cơ bản là nền tảng. Học sinh vận dụng kiến thức cơ bản để giải quyết các vấn đề mang tính sáng tạo cao. Sự đột phá phụ thuộc vào năng lực của học sinh, người thầy chủ yếu là người gợi mở, dẫn đường. 7. Giải pháp 7: Sử dụng cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học cho việc bồi dưỡng học sinh giỏi - Trên cơ sở đề xuất của đội ngũ giáo viên tham gia bồi dưỡng học sinh giỏi, nhà trường mua sắm, bổ sung tài liệu, sách tham khảo, thiết bị thực hành,thí nghiệm, cơ sở vật chất để phục vụ cho công tác bồi dưỡng. - Bên cạnh đó, nhà trường ưu tiên cho học sinh đội tuyển học sinh giỏi được mượn tài liệu tham khảo ở phòng thư viện. - Để nâng cao hiệu quả bồi dưỡng, thầy cô và học sinh cần linh động địa điểm bồi dưỡng. Ngoài việc bố trí các phòng dạy- học cho các đội tuyển theo thời khóa biểu (thường sử dụng phòng học của các lớp) thì nên bố trí thêm các phòng riêng cho các đội tuyển (thường sử dụng phòng tổ, phòng đọc, phòng học bộ môn, phòng họp…) để các em tăng cường tự học trong các khoảng thời gian rỗi mà lớp không có lịch học, phát huy tác dụng của học nhóm “Học thầy không tày học bạn”. Các phòng học riêng phải đáp ứng được các yêu cầu tối thiểu như quạt mát, điện sáng, nước uống. Tuy nhiên, Ban giám hiệu cần quản lí chặt chẽ tránh trường hợp các em lợi dụng các phòng học này để tập trung nói chuyện riêng hoặc vào các trang mạng (các phòng tổ thường có máy tính nối mạng) để chơi các trò chơi. Giáo viên bồi dưỡng mặc dù không có mặt thường xuyên trong thời gian các em tự học 17