Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Một số hình thức hoạt động trải nghiệm phát huy tính tích cực, tự giác của học sinh nhằm lan tỏa văn hóa đọc tại trường trung học phổ thông Nghi Lộc 5

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:76

Thêm vào BST

Báo xấu

6
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài đưa ra một số hình thức hoạt động trải nghiệm thực tế để phát huy tính tích cực, tự giác của học sinh, từ đó lan tỏa văn hóa đọc, khơi dậy niềm đam mê đọc sách, hình thành thói quen đọc sách, nâng cao được giá trị của sách trong học sinh.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Một số hình thức hoạt động trải nghiệm phát huy tính tích cực, tự giác của học sinh nhằm lan tỏa văn hóa đọc tại trường trung học phổ thông Nghi Lộc 5

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM ĐỀ TÀI: MỘT SỐ HÌNH THỨC HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM PHÁT HUY TÍNH TÍCH CỰC, TỰ GIÁC CỦA HỌC SINH NHẰM LAN TỎA VĂN HÓA ĐỌC TẠI TRƢỜNG THPT NGHI LỘC 5 LĨNH VỰC: KỸ NĂNG SỐNG
SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN TRƢỜNG THPT NGHI LỘC 5 SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM ĐỀ TÀI: MỘT SỐ HÌNH THỨC HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM PHÁT HUY TÍNH TÍCH CỰC, TỰ GIÁC CỦA HỌC SINH NHẰM LAN TỎA VĂN HÓA ĐỌC TẠI TRƢỜNG THPT NGHI LỘC 5 LĨNH VỰC: KỸ NĂNG SỐNG Ngƣời thực hiện : Nguyễn Thị Thúy Hằng Chức vụ : Nhân viên Thƣ viện Số điện thoại : 0965475568 THÁNG 4, NĂM 2023
MỤC LỤC DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ ........................................................................................ 1 1. Lí do chọn đề tài................................................................................................. 1 2. Mục đích của nghiên cứu đề tài ......................................................................... 2 3. Tính mới đề tài ................................................................................................... 2 4. Đối tƣợng, thời gian và phạm vi nghiên cứu ..................................................... 3 5. Phƣơng pháp nghiên cứu.................................................................................... 3 6. Đóng góp đề tài……………………………………………………………….4 PHẦN II. NỘI DUNG ............................................................................................ 5 I. CƠ SỞ LÍ LUẬN ................................................................................................ 5 1. Khái niệm hoạt động trải nghiệm....................................................................... 5 2. Các hình thức hoạt động trải nghiệm ................................................................. 5 3. Đặc điểm của hoạt động trải nghiệm ................................................................. 6 4. Tầm quan trọng hoạt động trải nghiệm để phát huy tính tích cực, tự giác của học sinh nhằm lan tỏa văn hóa đọc ........................................................................ 6 5. Các bƣớc tiến hành hoạt động trải nghiệm để phát huy tính tích cực, tự giác của học sinh trong nhà trƣờng nhằm lan tỏa văn hóa đọc ..................................... 7 6. Vai trò Văn hóa đọc ........................................................................................... 7 II. CƠ SỞ THỰC TIỄN ......................................................................................... 8 1. Từ thực tiễn nội dung đổi mới chƣơng trình giáo dục ....................................... 8 2. Thực trạng hoạt động thƣ viện tại trƣờng THPT Nghi Lộc 5 ............................ 8 2.1. Khái quát về Trƣờng THPT Nghi Lộc 5 ........................................................ 8 2.2. Khảo sát thực trạng hoạt động thƣ viện trƣờng THPT Nghi Lộc 5 ................ 9 2.3. Đánh giá chung về hoạt động thƣ viện trƣờng THPT Nghi Lộc 5 ............... 12 2.3.1. Ƣu điểm ................................................................................................... 12 2.3.2. Tồn tại, hạn chế ....................................................................................... 12 2.3.3. Nguyên nhân của những tồn tại trên ....................................................... 13 2.4. Khảo sát thực trạng tổ chức một số hình thức hoạt động trải nghiệm phát huy tính tích cực, tự giác của học sinh nhằm lan tỏa văn hóa đọc tại trƣờng THPT Nghi Lộc 5................................................................................................. 15 III. GIẢI PHÁP VÀ TỔ CHỨC THỰC HIỆN NỘI DUNG MỘT SỐ HÌNH THỨC HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM PHÁT HUY TÍNH TÍCH CỰC, TỰ
GIÁC CỦA HỌC SINH NHẰM TỎA VĂN HÓA ĐỌC TẠI TRƢỜNG THPT NGHI LỘC 5 ........................................................................................... 17 1. Xây dựng kế hoạch hoạt động trải nghiệm bằng hình thức tổ chức các cuộc thi Văn hóa đọc nhằm thúc đẩy phong trào đọc sách và phát triển văn hóa đọc trong nhà trƣờng phù hợp với tình hình thực tế ........................................ 17 1.1. Tổ chức cho học sinh tham gia viết bài dự thi Đại sứ văn hóa đọc tỉnh Nghệ An ............................................................................................................ 18 1.2. Tổ chức cuộc thi viết bài “Tìm hiểu về lịch sử truyền thống nhà trƣờng” nhằm giáo dục học sinh giữ gìn và phát huy truyền thống “Tôn sƣ trọng đạo” trƣờng THPT Nghi Lộc 5 .................................................................................. 19 1.3. Tổ chức cuộc thi Kể chuyện theo sách chủ đề “Nhận thức đổi mới sáng tạo”, “Sách cho bạn cho tôi” nhằm xây dựng thói quen đọc sách, trang bị kỹ năng và phƣơng pháp đọc cho học sinh ............................................................ 20 2. Tổ chức hoạt động trải nghiệm bằng hình thức ứng dụng công nghệ thông tin nhằm phát triển kỹ năng, giáo dục cho học sinh phát huy tính tích cực, tự giác. 21 2.1. Tổ chức làm Video phóng sự, kịch ngắn với chủ đề nhớ ơn thầy cô, về mái trƣờng các em đang học tập nhằm rèn luyện đạo đức, kỹ năng cho học sinh ...... 22 2.2. Tổ chức cuộc thi video Giới thiệu sách hay trực tuyến lan tỏa văn hóa đọc ..................................................................................................................... 23 3. Tổ chức xây dựng mô hình tủ sách lớp học tạo không gian mở để học sinh tiếp cận sách, đọc sách, hình thành thói quen đọc sách và phát triển văn hóa đọc trong nhà trƣờng .......................................................................................... 24 4. Hoạt động tổ chức tiết học trên lớp có lồng ghép hình thức sân khấu hóa tác phẩm, khơi dậy lòng đam mê đọc sách, lan tỏa văn hóa đọc............................... 25 5. Phối hợp với các lực lƣợng giáo dục trong nhà trƣờng để tổ chức hoạt động trải nghiệm giáo dục kỹ năng sống cho học sinh THPT ...................................... 26 6. Hoạt động trải nghiệm phối hợp Đoàn trƣờng tổ chức hoạt động ngoài giờ lên lớp nhằm củng cố, nâng cao kiến thức, giáo dục nhân cách cho học sinh ...................... 29 6.1. Tổ chức cho học sinh làm báo tƣờng nhân ngày nhà giáo Việt Nam 20/11 ...... 29 6.2. Tổ chức cuộc thi giải đấu Cờ vua - Cờ tƣớng giúp nâng cao trí lực, phát triển toàn diện .................................................................................................... 30 7. Hình thức tổ chức câu lạc bộ diễn đàn thƣ viện trƣờng .................................. 31 7.1. Tổ chức mạng lƣới cộng tác viên thƣ viện hoạt động hiệu quả. ................ 31 7.2. Khích lệ học sinh thành lập câu lạc bộ về sách để lan tỏa việc đọc sách......... 32 8. Tổ chức tham quan thực tế ............................................................................... 34 8.1. Tham quan các khu di tích lịch sử ............................................................. 34
8.2. Tham quan Thƣ viện tỉnh ........................................................................... 35 9. Tổ chức hoạt động giao lƣu trao đổi ................................................................ 36 9.1. Tổ chức liên kết phối hợp chặt chẽ với các thƣ viện cùng cấp khác (giải pháp mƣợn liên thƣ viện) .................................................................................... 36 9.2. Xây dựng mô hình thƣ viện xanh............................................................... 37 IV. KHẢO SÁT TÍNH CẤP THIẾT VÀ TÍNH KHẢ THI CỦA CÁC GIẢI PHÁP ĐỀ XUẤT ................................................................................................. 38 1. Mục đích khảo sát ............................................................................................ 38 2. Nội dung và phƣơng pháp khảo sát ................................................................. 38 2.1. Nội dung khảo sát....................................................................................... 38 2.2. Phƣơng pháp khảo sát và thang đánh giá ................................................... 38 2.2.1. Về tính cấp thiết .................................................................................... 38 2.2.2. Về tính khả thi ....................................................................................... 39 3. Đối tƣợng khảo sát ........................................................................................... 39 3.1 Tính cấp thiết............................................................................................... 41 3.2. Tính khả thi ................................................................................................ 41 PHẦN III. KẾT LUẬN .......................................................................................... 48 1. Kết luận ............................................................................................................ 48 2. Một số đề xuất .................................................................................................. 48 TÀI LIỆU THAM KHẢO PHẦN V. PHỤ LỤC
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Từ viết tắt: Từ đầy đủ ATGT An toàn giao thông BGH Ban giám hiệu BGD&ĐT Bộ giáo dục và đào tạo CBTV Cán bộ thƣ viện CSGD Cơ sở giáo dục GVCN Giáo viên chủ nhiệm GV Giáo viên GD&ĐT Giáo dục và đào tạo GDPL Giáo dục pháp luật HS Học sinh QĐ Quyết định SKKN Sáng kiến kinh nghiệm THPT Trung học phổ thông UBND Ủy ban nhân dân
PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ 1. Lí do chọn đề tài Ngạn ngữ Gruzia có một câu rất hay rằng: “Học tập là hạt giống của kiến thức, kiến thức là hạt giống của hạnh phúc”. Sự học tự bao đời nay đã là con đƣờng nhanh nhất để giúp mỗi ngƣời vƣơn tới những điều tốt đẹp trong cuộc sống. Nhận thức đƣợc tầm quan trọng của học tập, từ trƣớc đến nay, Đảng và Nhà nƣớc ta luôn có sự quan tâm hàng đầu với sự nghiệp giáo dục, đáp ứng nhu cầu hiện đại hoá đất nƣớc trong thời kì hội nhập. Việc học cũng không phải là ngày một ngày hai mà là suốt đời. Trong giai đoạn giáo dục hiện nay, đổi mới phƣơng pháp nhằm nâng cao chất lƣợng dạy học là vấn đề đƣợc quan tâm hàng đầu. Nghị quyết số 88/2014/ QH13 ngày 28/11/2014 của Quốc hội nêu ra một trong những quan điểm đổi mới giáo dục và đào tạo ở nƣớc ta là: “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học theo hướng hiện đại, phát huy tính tích cực, chuyển mạnh quá trình giáo dục chủ yếu trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học. Học đi đôi với hành, lý luận gắn bó với thực tiễn. Khắc phục lối truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc. Chuyển từ học chủ yếu trên lớp sang tổ chức các hình thức học tập đa dạng, chú ý các hoạt động xã hội, ngoại khóa, nghiên cứu khoa học…đặc biệt nhấn mạnh hình thức học tập trải nghiệm”. Hoạt động trải nghiệm là hoạt động giữ vai trò rất quan trọng trong chƣơng trình giáo dục phổ thông mới. Hoạt động này giúp cho học sinh có nhiều cơ hội trải nghiệm để vận dụng những kiến thức học đƣợc vào thực tiễn, từ đó hình thành năng lực thực tiễn cũng nhƣ phát huy tiềm năng sáng tạo của bản thân. Thông qua các hoạt động trải nghiệm, những việc làm cụ thể, học sinh phát huy tính tích cực, chủ động, tự giác và sáng tạo của bản thân. Các em đƣợc tham gia vào tất cả các khâu của quá trình hoạt động từ thiết kế, chuẩn bị, thực hiện và đánh giá kết quả. Bên cạnh đó, học sinh còn đƣợc bày tỏ quan điểm, ý tƣởng và lựa chọn ý tƣởng của chính mình. Nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục trong nhà trƣờng phổ thông, ngày 31/12/2015, Bộ GD&ĐT đã có Công văn số 6841/BGDĐT-GDTX về việc đổi mới thƣ viện và phát triển văn hóa đọc trong nhà trƣờng phổ thông, mầm non nhằm phát huy hiệu quả của hệ thống thƣ viện trƣờng học, thúc đẩy phong trào đọc, hình thành thói quen đọc, góp phần phát triển văn hóa đọc trong nhà trƣờng và cộng đồng. Đồng thời khuyến khích học sinh tìm hiểu, thực hành các hoạt động nghiên cứu khoa học và vận dụng kiến thức, kỹ năng vào thực tiễn. Ngày 15/03/2017, Thủ tƣớng Chính phủ ban hành Quyết định số 329/QĐ-TTg phê duyệt Đề án phát triển văn hóa đọc trong cộng đồng đến năm 2020, định hƣớng đến năm 2030. Ngày 30/9/2021, Sở GD&ĐT Nghệ An ban hành Kế hoạch số 2008/KH-SGD&ĐT về “Đổi mới hoạt động thƣ viện trƣờng học và phát triển văn hóa đọc trong các trƣờng mầm non, phổ thông trên địa bàn tỉnh Nghệ An đến năm 2025, định hƣớng đến 1
năm 2030”; Công văn số 625/SGD&ĐT-CTTT-GDTX ngày 27/3/2023 về việc tăng cƣờng hoạt động thƣ viện và phát triển văn hóa đọc trong các CSGD. Đối với nhà trƣờng thì thƣ viện có vai trò rất quan trọng góp phần đổi mới giáo dục và nâng cao chất lƣợng hoạt động. Thƣ viện trƣờng học đƣợc xem là một bộ phận cơ sở vật chất trọng yếu, trung tâm sinh hoạt văn hóa và khoa học của nhà trƣờng. Thƣ viện góp phần nâng cao chất lƣợng giảng dạy của giáo viên, bồi dƣỡng kiến thức cơ bản về khoa học và xây dựng thói quen tự học, tự nghiên cứu cho học sinh, tạo cơ sở từng bƣớc thay đổi phƣơng pháp dạy và học, đồng thời thƣ viện tham gia tích cực vào việc bồi dƣỡng tƣ tƣởng chính trị và xây dựng nếp sống văn hóa mới cho các thành viên nhà trƣờng. Qua nhiều năm làm công tác thƣ viện tại nhà trƣờng, tôi nhận thấy đối với thƣ viện trƣờng học để phát huy tính tích cực, tự giác của học sinh một cách tốt nhất là việc tổ chức các hoạt động trải nghiệm lan tỏa văn hóa đọc trong nhà trƣờng. Làm tốt nhiệm vụ này là ngƣời cán bộ thƣ viện góp phần rất lớn vào việc hoàn thành nhiệm vụ giảng dạy và học tập của giáo viên và học sinh. Mặt khác, thực trạng hiện nay đầu sách ở các thƣ viện trƣờng học có số lƣợng nhất định nên khi học sinh có nhu cầu mƣợn đông thƣ viện không đáp ứng đủ. Phần lớn thời gian học trên lớp, học thêm đã chiếm hầu hết thời gian trong ngày nên học sinh không có thời gian lên thƣ viện mƣợn sách. Các em chƣa nhận thấy đƣợc giá trị của sách, thiếu nghiêm túc trong việc đọc, thậm chí sai lầm trong việc đọc sách. Bên cạnh đó, Sự phát triển nhƣ vũ bão của công nghệ thông tin, nhu cầu học sinh sử dụng tài liệu online và các video bài giảng trên mạng nhiều. Nhƣng vì bản thân mỗi học sinh tự tìm hiểu nên chƣa có tính chọn lọc ở tài liệu, một số em tìm tài liệu rồi lại vào những trang mạng không tốt. Cho nên tăng cƣờng hoạt động thƣ viện và phát triển văn hóa đọc đƣợc đặt ra là hết sức cần thiết. Xuất phát từ những lí do trên, tôi mạnh dạn nghiên cứu và ứng dụng đề tài: “Một số hình thức hoạt động trải nghiệm phát huy tính tích cực, tự giác của học sinh nhằm lan tỏa văn hóa đọc tại trường trung học phổ thông Nghi Lộc 5”. 2. Mục đích của nghiên cứu đề tài Đề tài đƣa ra một số hình thức hoạt động trải nghiệm thực tế để phát huy tính tích cực, tự giác của học sinh, từ đó lan tỏa văn hóa đọc, khơi dậy niềm đam mê đọc sách, hình thành thói quen đọc sách, nâng cao đƣợc giá trị của sách trong học sinh. 3. Tính mới đề tài Tính mới đƣợc thể hiện ở góc độ giải pháp mới mẻ, sáng tạo, mang tính thực tế cao, dễ áp dụng vì để phát triển kỹ năng phát huy năng lực của học sinh. Vì trong hoạt động giáo dục, việc tạo mọi cơ hội, điều kiện để học sinh đƣợc thể hiện mình, biết cách vận dụng vào cuộc sống của chính mình là hết sức quan trọng. 2
Đề tài đƣa ra giải pháp phát huy tính tích cực, tự giác của học sinh thông qua một số hình thức hoạt động trải nghiệm từ đó lan tỏa văn hóa đọc, góp phần nâng cao giá trị văn hóa đọc, khơi dậy niềm đam mê đọc sách, biết chọn sách hay sách tốt, khƣớc từ sách xấu, độc hại. Từ đó hình thành thói quen đọc sách cho học sinh trƣờng THPT Nghi Lộc 5. 4. Đối tƣợng, thời gian và phạm vi nghiên cứu - Đối tƣợng: Học sinh THPT trƣờng THPT Nghi Lộc 5 - Thời gian: Từ năm học 2021-2022 và 2022-2023 - Phạm vi nghiên cứu: Sáng kiến đƣợc áp dụng trong lĩnh vực thƣ viện trƣờng học. 5. Phƣơng pháp nghiên cứu 5.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận Đề tài nghiên cứu dựa trên cơ sở phƣơng pháp luận duy vật biện chứng và quan điểm của Đảng về nội dung chƣơng trình đổi mới giáo dục và hoạt động trải nghiệm. Đồng thời tác giả thu thập các tài liệu liên quan đến lĩnh vực nghiên cứu, đặc biệt về hoạt động trải nghiệm trong nhà trƣờng; phân tích, phân loại, xác định các khái niệm cơ bản; tham khảo các công trình nghiên cứu có liên quan để hình thành cơ sở lý luận cho đề tài. 5.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn - Phƣơng pháp quan sát: quan sát các hoạt động của giáo viên và học sinh để góp phần xây dựng cơ sở thực tiễn của đề tài. - Phƣơng pháp điều tra bằng phiếu: Xây dựng mẫu phiếu điều tra, khảo sát với các câu hỏi nhằm đánh giá thực trạng các hoạt động trải nghiệm phát huy tính tích cực, tự giác của học sinh nhằm lan tỏa văn hóa đọc tại trƣờng trung học phổ thông Nghi Lộc 5”. - Phƣơng pháp phỏng vấn: Nhằm tìm hiểu thực trạng các yếu tố ảnh hƣởng đến các hoạt động trải nghiệm phát huy tính tích cực, tự giác của học sinh nhằm lan tỏa văn hóa đọc tại trƣờng trung học phổ thông Nghi Lộc 5” và nguyên nhân của thực trạng trên. - Phƣơng pháp chụp ảnh thực tế các sản phẩm từ các lớp tham gia hoạt động. 5.3. Phương pháp thống kê, xử lý số liệu Sử dụng phƣơng pháp thống kê toán học để xử lý các kết quả nghiên cứu nhằm rút ra kết luận khoa học. Sử dụng các công thức toán thống kê nhƣ: tần suất, số trung bình cộng, trung bình, … để xử lý số liệu trong quá trình điều tra, khảo sát nhằm lƣợng hóa kết quả nghiên cứu của đề tài. 3
6. Đóng góp của đề tài Tổ chức các hoạt động nâng cao văn hóa đọc, khơi dậy niềm đam mê đọc sách, tạo thói quen đọc sách cho học sinh bằng hình thức hoạt động trải nghiệm để tạo ra các sản phẩm là một sự kết hợp mới mẻ nhƣng lại có ý nghĩa thực tế. Đề tài đã đề xuất ý tƣởng, cụ thể hóa cách thức thực hiện trải nghiệm từ đó phát huy tính tích cực, tự giác trong học sinh, không những thế tôi còn nhận thấy hoạt động trải nghiệm không chỉ trong lĩnh vực thƣ viện mà còn thể hiện ở tất cả các lĩnh vực giáo dục khác trong cấp học THPT. Tổ chức hoạt động trải nghiệm đã tạo điều kiện cho con ngƣời khám phá, chủ động, sáng tạo trong việc tìm kiếm kiến thức, giải quyết các vấn đề thực tiễn… thay cho việc hàn lâm lý thuyết, học sinh đƣợc trải nghiệm, khám phá kiến thức qua hành động, học qua việc làm, chỉ có nhƣ vậy học sinh mới đƣợc khắc sâu bền vững. Đề tài giúp học sinh hiểu rõ hơn về giá trị văn hóa đọc, rèn luyện học sinh kỹ năng đọc hiểu, vận dụng. Các giải pháp đƣa ra đã đƣợc triển khai, kiểm nghiệm, trong hai năm học 2021-2022 và 2022-2023 đã mang lại sự phấn khởi, hứng thú cho học sinh và giáo viên. Hoạt động trải nghiệm lan tỏa văn hóa đọc góp phần cải thiện chất lƣợng học tập của học sinh, phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động tìm tòi, sáng tạo của học sinh để xây dựng môi trƣờng học tập tích cực, an toàn, thân thiện điều này khẳng định đúng đắn của giả thiết khoa học đề tài. Đề tài không chỉ giúp cho học sinh có những hiểu biết nền tảng về đạo đức, giá trị sống để hoàn thiện bản thân và nhân cách mà còn phát triển đƣợc nhiều kỹ năng sống, năng lực tƣ duy, năng lực công nghệ thông tin và phẩm chất cần có của ngƣời học sinh cũng nhƣ tạo điều kiện để đóng góp cho cộng đồng xã hội. Đề tài đáp ứng đƣợc quan điểm, yêu cầu, tình hình đổi mới công tác giáo dục theo yêu cầu phát triển năng lực và phẩm chất cho học sinh của Bộ giáo dục và đào tạo. Vận dụng đề tài vào thực tiễn trong hoạt động thƣ viện nhà trƣờng đã mang lại hiệu quả cao hơn so với cách thức hoạt động trƣớc đây. Cán bộ thƣ viện đã làm tốt công tác tham mƣu, khích lệ động viên, tập hợp sự đoàn kết, sáng tạo của cán bộ, giáo viên, công nhân viên và học sinh, các bậc phụ huynh nhờ đó mà những năm qua phong trào văn hóa đọc phát triển mạnh mẽ. Thƣ viện đã tổ chức đƣợc 5 cuộc thi nhƣ cuộc thi giới thiệu sách hay, cuộc thi Đại sứ văn hóa đọc, thi tìm hiểu truyền thống nhà trƣờng, thi làm giá sách, tủ sách lớp học, thi kể chuyện theo sách… từ đó tạo ra sự lan tỏa văn hóa đọc. Đặc biệt sự sáng tạo của cán bộ, giáo viên trƣờng đã lập ra thƣ viện số, câu lạc bộ toán học, hay hội yêu sách Nghi Lộc 5 lồng ghép phát huy văn hóa đọc góp phần giáo dục học sinh và định hƣớng nghề nghiệp qua việc đọc sách. 4
PHẦN II. NỘI DUNG I. CƠ SỞ LÍ LUẬN 1. Khái niệm hoạt động trải nghiệm Hoạt động trải nghiệm là hoạt động giáo dục, dƣới sự hƣớng dẫn của nhà giáo dục, từng cá nhân học sinh đƣợc tham gia trực tiếp vào các hoạt động khác nhau của đời sống nhà trƣờng cũng nhƣ ngoài xã hội với tƣ cách là chủ thể của hoạt động, qua đó phát triển năng lực thực tiễn, phẩm chất nhân cách và phát huy tiềm năng sáng tạo của cá nhân mình. 2. Các hình thức hoạt động trải nghiệm Chƣơng trình Hoạt động trải nghiệm đƣợc tổ chức theo bốn loại hoạt động sau:  Sinh hoạt dƣới cờ.  Sinh hoạt lớp.  Hoạt động theo chủ đề (Hoạt động trải nghiệm thƣờng xuyên, Hoạt động trải nghiệm định kì).  Hoạt động câu lạc bộ. Sinh hoạt dưới cờ: Tiết sinh hoạt này đƣợc tổ chức theo quy mô toàn trƣờng. Nội dung hoạt động của tiết sinh hoạt dƣới cờ gắn liền với nội dung hoạt động của chủ điểm giáo dục, có tính định hƣớng, chuẩn bị cho các hoạt động của tuần và của tháng. Nhà trƣờng cần tạo cơ hội cho học sinh các lớp luân phiên đảm nhận việc tổ chức thực hiện tiết sinh hoạt này dƣới sự hƣớng dẫn của lãnh đạo nhà trƣờng, tổng phụ trách, giáo viên chủ nhiệm lớp. Sinh hoạt lớp: Sinh hoạt lớp đƣợc tổ chức theo quy mô lớp học. Nội dung hoạt động của tiết sinh hoạt lớp gắn liền với nội dung hoạt động của chủ điểm giáo dục, sơ kết hoạt động trong tuần, chuẩn bị cho các hoạt động của tuần và tháng tiếp theo. Giáo viên chủ nhiệm tạo cơ hội cho tất cả học sinh trong lớp đƣợc tham gia các hoạt động. Hoạt động theo chủ đề: Hoạt động theo chủ đề bao gồm Hoạt động trải nghiệm thƣờng xuyên và Hoạt động trải nghiệm định kỳ. Hoạt động trải nghiệm thƣờng xuyên đƣợc thực hiện đều đặn từng tuần hoặc tháng, thực hiện ở trƣờng và cả ở nhà với nhiệm vụ trải nghiệm đƣợc giao nhƣ nhau đến từng học sinh. Hoạt động trải nghiệm thƣờng xuyên đảm bảo quá trình hình thành năng lực và phẩm chất cho học sinh đƣợc diễn ra thực sự; giáo viên phối hợp với phụ huynh học sinh để hƣớng dẫn, theo dõi và đánh giá kết quả hoạt động của học sinh. Hoạt động trải nghiệm định kỳ đƣợc thực hiện theo khoảng thời gian nhất định, ví dụ 2 hoạt động/học kỳ hay 2 hoạt động/năm học. Hoạt động trải nghiệm định kỳ thực hiện nội dung mang tính tổng hợp hơn, mở ra các cơ hội không gian rộng hơn và sân chơi lớn hơn để học sinh tăng cơ hội trải nghiệm cũng nhƣ thể 5
hiện bản thân. Hoạt động trải nghiệm định kỳ đòi hỏi sự chuẩn bị kỹ lƣỡng về nội dung hoạt động, phƣơng tiện và điều kiện thực hiện, về sự hỗ trợ của cộng đồng,... Hoạt động câu lạc bộ: Hoạt động câu lạc bộ là các hoạt động theo nhu cầu, sở thích, năng khiếu và hoạt động mang tính định hƣớng nghề nghiệp đƣợc thực hiện ngoài giờ học các môn văn hoá và là hình thức tự chọn. 3. Đặc điểm của hoạt động trải nghiệm Hoạt động trải nghiệm là hoạt động giáo dục đƣợc thực hiện bắt buộc từ lớp 1 đến lớp 12; ở tiểu học đƣợc gọi là Hoạt động trải nghiệm, ở trung học cơ sở và trung học phổ thông đƣợc gọi là Hoạt động trải nghiệm, hƣớng nghiệp. Hoạt động trải nghiệm và Hoạt động trải nghiệm, hƣớng nghiệp là hoạt động giáo dục do nhà giáo dục định hƣớng, thiết kế và hƣớng dẫn thực hiện. Hoạt động tạo cơ hội cho học sinh tiếp cận thực tế, thể nghiệm các cảm xúc tích cực, khai thác những kinh nghiệm đã có và huy động tổng hợp kiến thức, kĩ năng của các môn học để thực hiện những nhiệm vụ đƣợc giao hoặc giải quyết những vấn đề của thực tiễn đời sống nhà trƣờng, gia đình, xã hội phù hợp với lứa tuổi. Thông qua hoạt động này, những kinh nghiệm đã trải qua chuyển hoá thành tri thức mới, hiểu biết mới, kĩ năng mới góp phần phát huy tiềm năng sáng tạo và khả năng thích ứng với cuộc sống, môi trƣờng và nghề nghiệp tƣơng lai. Hoạt động trải nghiệm và Hoạt động trải nghiệm, hƣớng nghiệp góp phần hình thành, phát triển các phẩm chất chủ yếu, năng lực chung và các năng lực đặc thù cho học sinh; nội dung hoạt động đƣợc xây dựng dựa trên các mối quan hệ của cá nhân học sinh với bản thân, với xã hội, với tự nhiên và với nghề nghiệp. 4. Tầm quan trọng hoạt động trải nghiệm để phát huy tính tích cực, tự giác của học sinh nhằm lan tỏa văn hóa đọc “Hoạt động trải nghiệm là hoạt động giữ vai trò rất quan trọng trong chƣơng trình giáo dục phổ thông mới. Hoạt động này, giúp cho học sinh có nhiều cơ hội trải nghiệm để vận dụng những kiến thức học đƣợc vào thực tiễn từ đó hình thành năng lực thực tiễn cũng nhƣ phát huy tiềm năng sáng tạo của bản thân”. Thông qua các hoạt động trải nghiệm, những việc làm cụ thể, học sinh phát huy tính tích cực, chủ động, tự giác và sáng tạo của bản thân. Các em đƣợc tham gia vào tất cả các khâu của quá trình hoạt động từ thiết kế, chuẩn bị, thực hiện và đánh giá kết quả. Bên cạnh đó, các em còn đƣợc bày tỏ quan điểm, ý tƣởng và lựa chọn ý tƣởng của chính mình. Góp phần bồi dƣỡng cho học sinh (HS) tình yêu quê hƣơng đất nƣớc, ngƣời thân, bạn bè… có ý thức tôn trọng và ứng xử tốt với mọi ngƣời xung quanh, kể cả các em nhỏ tuổi hơn mình, sống hòa nhã, sẵn sàng giúp đỡ ngƣời khác, tích cực tham gia vào các công việc chung; ý thức xây dựng môi trƣờng sống thân thiện; ý thức chấp hành tốt những nội quy, quy định của pháp luật, các chuẩn mực đạo 6
đức… khi tham gia vào các hoạt động nhƣ học tập, vui chơi, giải trí, hoặc các hoạt động xã hội khác ở bất cứ nơi nào. Góp phần mở rộng tri thức về tự nhiên, xã hội, con ngƣời… mà bài học trên lớp chƣa có điều kiện và thời gian mở rộng. 5. Các bƣớc tiến hành hoạt động trải nghiệm để phát huy tính tích cực, tự giác của học sinh trong nhà trƣờng nhằm lan tỏa văn hóa đọc * Có 5 bƣớc giúp tổ chức thành công học trải nghiệm : Bƣớc 1. Xác định nội dung của hoạt động nhận thức. Bƣớc 2. Tìm hiểu thực trạng, thông tin, địa điểm. Bƣớc 3. Xác định mục tiêu và sản phẩm đầu ra của hoạt động trải nghiệm. Bƣớc 4. Xác định các phƣơng pháp dạy học trải nghiệm. Bƣớc 5. Tổ chức hoạt động học tập trải nghiệm. 6. Vai trò Văn hóa đọc Văn hoá đọc là một khái niệm có hai nghĩa. Văn hoá đọc, theo nghĩa rộng, đó là nền văn hoá đọc của mỗi quốc gia thể hiện qua chủ trƣơng, đƣờng lối, chính sách của Nhà nƣớc, của cộng đồng và ý thức của mỗi thành viên trong xã hội về xây dựng phát triển cơ sở vật chất (thƣ viện, phòng đọc, xuất bản phát hành sách, tài liệu...) nhằm phát triển văn hóa đọc. Văn hoá đọc, theo nghĩa hẹp là đọc có văn hoá, đó là ứng xử đối với việc đọc: thể hiện qua thói quen đọc, sở thích đọc và kỹ năng đọc của mỗi ngƣời đọc. Văn hóa đọc là một bộ phận của văn hóa, có vai trò quan trọng trong việc hình thành nên tâm hồn, nhân cách, đạo đức, lối sống, khả năng thích nghi của học sinh, góp phần bồi dƣỡng, phát triển trí tuệ, kỹ năng sống cho học sinh. Văn hóa đọc là một bộ phận của phát triển văn hóa, là giải pháp quan trọng không thể thiếu để xây dựng thành công một xã hội học tập hƣớng tới mục tiêu phát triển bền vững nguồn nhân lực của đất nƣớc góp phần vào sự thành công của công nghiệp hóa - hiện đại hóa đất nƣớc. Văn hóa đọc gắn liền với nâng cao dân trí, tạo điều kiện cho học sinh tiếp cận với thông tin và tri thức dễ dàng và thuận tiện. Hiện nay khi nền kinh tế Việt Nam đang định hƣớng chuyển nhanh và mạnh sang nền kinh tế tri thức, cùng với sự bùng nổ về thông tin, nhiều vấn đề đƣợc đặt ra, điều này đòi hỏi mỗi chúng ta, đặc biệt là giới trẻ, học sinh, sinh viên phải luôn nỗ lực học hỏi, đổi mới, ứng xử chắt lọc trong vô vàn thông tin để có thể tồn tại và đứng vững. Để làm đƣợc điều đó rất cần đến sự tích lũy về văn hóa, vốn hiểu biết, kinh nghiệm sống…Sự tích luỹ đó đƣợc thể hiện qua một quá trình học tập lâu dài, không chỉ việc học ở trƣờng mà phần quan trọng quyết định là quá trình tự học, qua việc đọc sách mỗi cá nhân, nói rộng ra đó là văn hóa đọc. 7
II. CƠ SỞ THỰC TIỄN 1. Từ thực tiễn nội dung đổi mới chƣơng trình giáo dục Chƣơng trình giáo dục phổ thông 2018 đƣợc xây dựng theo định hƣớng tiếp cận năng lực, phù hợp với xu thế phát triển chƣơng trình của các nƣớc tiên tiến, nhằm thực hiện yêu cầu của Nghị quyết 88/2014/QH13 của Quốc hội “tạo chuyển biến căn bản, toàn diện về chất lƣợng và hiệu quả giáo dục phổ thông; kết hợp dạy chữ, dạy ngƣời và định hƣớng nghề nghiệp, góp phần chuyển biến nền giáo dục nặng nề truyền thụ kiến thức sang nền giáo dục phát triển toàn diện cả về phẩm chất và năng lực, hài hòa trí, đức, thể, mĩ và phát huy tốt nhất tiềm năng của mỗi học sinh”. Ngày 21/11/2019 Luật thƣ viện đã đƣợc Quốc hội thông qua và Việt Nam đang thực hiện đổi mới chƣơng trình sách giáo khoa giáo dục phổ thông theo yêu cầu của Nghị quyết 88/2014/QH13. “Chúng ta phải đổi mới từng yếu tố để tạo ra chất lƣợng giáo dục phổ thông đáp ứng yêu cầu mới của thực tế cuộc sống và hội nhập thế giới”. Trong đó một phần rất quan trọng để tạo nên mô hình trƣờng học chất lƣợng, góp phần hình thành thói quen đọc sách, năng lực tự học, tự nghiên cứu và sáng tạo cho học sinh chính là phát triển và nâng cao hiệu quả thƣ viện trƣờng học. Thực hiện Quyết định số 329/QĐ-TTg ngày 15/03/2017 của Thủ tƣớng Chính phủ phê duyệt Đề án phát triển văn hóa đọc trong cộng đồng đến năm 2020, định hƣớng đến năm 2030. Kế hoạch 519/KH-UBND ngày 31/8/2017 của UBND tỉnh Nghệ An về việc phát triển văn hóa đọc trong cộng đồng đến năm 2020, định hƣớng đến năm 2030, trên địa bàn tỉnh Nghệ An, Sở Giáo dục và Đào tạo ban hành Kế hoạch số 2008/KH-SGD&ĐT ngày 30/9/2021 về “Đổi mới hoạt động thƣ viện trƣờng học và phát triển văn hóa đọc trong các trƣờng mầm non, phổ thông trên địa bàn tỉnh Nghệ An đến năm 2025, định hƣớng đến năm 2030”; và Công văn số 625/SGD&ĐT-CTTT-GDTX ngày 27/3/2023 về việc tăng cƣờng hoạt động thƣ viện và phát triển văn hóa đọc trong các cơ sở giáo dục, nhằm nâng cao nhận thức về văn hóa đọc, khơi dậy niềm đam mê đọc sách, hình thành thói quen đọc, ý thức tự học, học tập thƣờng xuyên, suốt đời của ngƣời dân, đặc biệt là học sinh, phát huy vai trò, trách nhiệm của các cơ sở giáo dục và đào tạo đối với việc xây dựng và phát triển văn hóa đọc, góp phần xây dựng xã hội học tập. 2. Thực trạng hoạt động thƣ viện tại trƣờng THPT Nghi Lộc 5 2.1. Khái quát về Trường THPT Nghi Lộc 5 Trƣờng THPT Nghi Lộc 5 thành lập vào tháng 8 năm 2006, đƣợc xây dựng trên mảnh đất xã Nghi Lâm, huyện Nghi Lộc tỉnh Nghệ An - Một vùng quê xứ Nghệ còn nhiều khó khăn và nghèo khổ. Địa bàn trƣờng đóng lại sát cạnh với ngôi trƣờng có bề dày lịch sử 60 năm là trƣờng THPT Nghi Lộc 2, và trƣờng Nghi Lộc 5 cũng là ngôi trƣờng trẻ nhất trong năm trƣờng THPT của huyện Nghi Lộc, nhƣng trãi qua 18 năm xây dựng, phát triển và trƣởng thành, đến nay nhà trƣờng có tổng 8
số cán bộ, giáo viên, công nhân viên là 66 ngƣời và 26 lớp học với hơn 1000 học sinh. Nhà trƣờng đã phấn đấu nỗ lực vƣợt bậc trên nhiều phƣơng diện, đặc biệt là công tác chuyên môn đạt nhiều thành tích đáng ghi nhận, tạo đƣợc niềm tin sâu sắc đối với nhân dân và lãnh đạo các cấp. Năm học 2015-2016 trƣờng Sở Giáo dục đào tạo Nghệ An trao bằng công nhận trƣờng chuẩn Quốc gia và đến nay nhà trƣờng đang xây dựng trƣờng học đạt chuẩn chất lƣợng giai đoạn 3. Trong những năm qua lãnh đạo nhà trƣờng luôn quan tâm phát triển văn hóa đọc cho các em học sinh, Chỉ đạo triển khai nhiều hoạt động nhằm tuyên truyền nâng cao văn hóa đọc cho các em. Đặc biệt luôn có sự kết hợp chặt chẽ với phụ huynh, với các tổ chức đoàn thể trong nhà trƣờng để tổ chức cho học sinh trải nghiệm, hình thành và phát triển một số phẩm chất, năng lực quan trọng thông qua đọc sách. Hình ảnh trường THPT Nghi Lộc 5 2.2. Khảo sát thực trạng hoạt động thư viện trường THPT Nghi Lộc 5 Quá trình công tác tại nhà trƣờng, tôi nhận thấy thực trạng hoạt động thƣ viện trƣờng THPT Nghi Lộc 5 diễn ra nhƣ sau: Công tác phục vụ bạn đọc tại thƣ viện qua 2 hình thức: - Hình thức phục vụ bạn đọc tại chỗ (phòng đọc mở): + Thƣ viện trƣờng THPT Nghi Lộc 5 có chỗ ngồi đọc khoảng 50 ngƣời ngồi đọc trong một lúc. Trang thiết bị cơ sở vật chất đầy đủ, thoáng mát. Bên cạnh đó, thƣ viện trƣờng có 08 giá sách và 02 tủ sách bằng nhôm kính có kiếng để sách trƣng bày và tủ sách pháp luật, 01 tủ đựng báo và tạp chí. Thƣ viện mở nên thuận tiện cho việc bạn đọc chọn sách đọc ở trong thƣ viện. Vì là thƣ viện trƣờng học nên bạn đọc chủ yếu là học sinh và giáo viên, công nhân viên trong trƣờng tham gia đọc sách báo. + Đến đọc ở thƣ viện nhà trƣờng cũng có nhiều báo, tạp chí nhƣ: Nhân dân, Nghệ An, Giáo dục thời đại, Lao động, Tạp chí Giáo dục, Tài hoa trẻ, Dạy và học ngày nay, Toán học tuổi trẻ, Hóa học tuổi trẻ, Văn học tuổi trẻ …nên bạn đọc cũng thƣờng xuyên đến với thƣ viện để cập nhật tin tức hàng ngày. + Bạn đọc khi đến đọc sách, báo, tạp chí tại thƣ viện thì xuất trình thẻ thƣ viện . 9
+ Bạn đọc tự chọn sách trên giá, mang sách đƣợc chọn đến bàn đọc, đọc tài thƣ viện. Sách đọc xong để lại vị trí cũ. + Bạn đọc nhận lại thẻ thƣ viện tại CBTV. Hình 1: Học sinh đến đọc sách tại phòng thư viện - Hình thức mượn sách, báo về nhà: + Bạn đọc đến với thƣ viện trƣờng THPT Nghi Lộc 5 hầu nhƣ là giáo viên và học sinh nên chủ yếu là mƣợn về nhà tham khảo vì thời gian ở trƣờng cũng không có nhiều thời gian để nghiên cứu hết tài liệu mà bạn đọc cần tham khảo đƣợc. + Bạn đọc đến thƣ viện mƣợn tài liệu tham khảo, báo chí về nhà thì trình thẻ thƣ viện và tự chọn tài liệu mà mình thích rồi ghi phiếu yêu cầu mƣợn (ghi đầy đủ thông tin nhƣ họ tên, lớp – bộ môn rồi kí tên đƣa cho thủ thƣ rồi mƣợn sách về nhà. Mỗi bạn đọc đƣợc mƣợn tối đa là 02 cuốn và đƣợc mƣợn trong thời gian là một tuần mà chƣa tham khảo xong thì đến thƣ viện xin gia hạn thêm ngày mƣợn để đƣợc mƣợn thêm. Khi đến trả sách mà không có nhu cầu mƣợn thêm thì nhận lại thẻ thƣ viện và ra về. Hình 2: Học sinh đến mượn sách tại thư viện nhà trường Với quy trình mƣợn trả sách nhƣ trên thì không phải khi nào ngƣời học cũng có thời gian để lên thƣ viện. Do đó cần phải đổi mới hoạt động thƣ viện để nâng cao chất lƣợng và hiệu quả hoạt động. Ngày nay, internet ngày càng phát triển thì việc tiếp cận thông tin trở nên dễ dàng hơn bao giờ hết. Chúng ta những ngƣời làm về giáo dục nên biết tận dụng 10
những ƣu điểm của công nghệ để hình thành định hƣớng cho học sinh của mình tiếp cận nguồn thông tin phù hợp, những tài liệu hay Cùng với sự phát triển của Nhà trƣờng, hệ thống thƣ viện Trƣờng Nghi Lộc 5 đã luôn không ngừng đổi mới hoạt động nhằm phát huy vai trò giáo dục, xã hội của thƣ viện, của sách báo trong nền kinh tế tri thức, góp phần nâng cao chất lƣợng giáo dục trong nhà trƣờng. Lãnh đạo nhà trƣờng luôn quan tâm sát sao với công tác thƣ viện, phòng thƣ viện đƣợc xây khang trang, có 01 phòng đọc cho giáo viên và 01 học sinh rộng rãi thoáng mát đạt chuẩn, có 01 phòng kho sách để tài liệu, sách báo phục vụ bạn đọc. Vốn tài liệu nhà trƣờng có hơn 6.115 bản sách với các loại tham khảo, nghiệp vụ giáo viên, sách giáo khoa, sách pháp luật, đạo đức và sách Bác Hồ. Cán bộ thƣ viện nhà trƣờng đƣợc đào tạo bài bản, đạt chuẩn trình độ chuyên môn, yêu nghề, có tinh thần trách nhiệm cao. Luôn tìm tòi, học hỏi, sáng tạo trong công việc. Hoạt động thƣ viện luôn phối hợp với Đoàn trƣờng và giáo viên chủ nhiệm để tổ chức cho các em học sinh nhiều sân chơi bổ ích bằng các hoạt động nâng cao văn hóa đọc, khơi dậy niềm đam mê đọc sách, tôn vinh giá trị của sách trong nhà trƣờng nhƣ cuộc thi: Giới thiệu sách hay trực tuyến, Cuộc thi Giá sách đẹp, tìm hiểu truyền thống nhà trƣờng hay cuộc thi kể chuyện và làm theo sách. Tuy nhiên, vốn tài liệu của thƣ viện đầu năm học 2022-2023 hiện có 6.115 bản sách trên giá sách chủ yếu chỉ có sách giáo khoa, sách bài tập, sách tham khảo phục vụ cho việc học tập. Các đầu sách không đa dạng, báo chí chủ yếu là báo kén ngƣời đọc nhƣ báo nhân dân, báo Nghệ An, báo giáo dục thời đại, báo lao động không có báo hoa học trò, không có báo phù hợp với lứa tuổi học sinh và những cuốn sách tinh hoa, tâm lý, dạy kỹ năng sống với lứa tuổi… thì số lƣợng rất ít 337 cuốn. Số lƣợng sách nhà trƣờng bổ sung hằng năm vào thƣ viện rất ít. TT Năm học Loại sách, báo Số lƣợng (cuốn) 1 2020-2021 Sách tham khảo 74 2 2021-2022 Sách tham khảo 26 3 2022-2023 Sách tham khảo 35 (Bảng số liệu bổ sung sách hàng năm vào thư viện) Không gian đọc của thƣ viện trang trí chƣa hấp dẫn do đó chƣa thực sự thu hút đƣợc bạn đọc đến với thƣ viện. Hơn nữa thời gian phục vụ của thƣ viện là vào giờ hành chính lúc đó các em đang học trên lớp cả ngày, chỉ 5-15 phút giải lao không đủ thời gian để các em lựa chọn cuốn sách mà mình yêu thích. Hàng năm thƣ viện vẫn tổ chức các hoạt động nhƣ: Tổ chức tuyên truyền, giới thiệu sách nhân các ngày lễ lớn và giới thiệu sách mới tuy nhiên chƣa thu hút đƣợc sự quan tâm của giáo viên và học sinh. Theo sổ theo dõi, thống kê bạn đọc đến với thƣ viện thì tỷ lệ học sinh đến phòng đọc sách của thƣ viện rất thấp. 11
TT Năm học Số học sinh Số học sinh đến thƣ viện Tỷ lệ toàn trƣờng đọc sách, báo/ năm học 1 2020-2021 964 235 24,37% 2 2021-2022 1004 263 26,19% 3 2022-2023 1048 347 33,11% Bảng số liệu thống kê học sinh đến thư viện hàng năm 2.3. Đánh giá chung về hoạt động thư viện trường THPT Nghi Lộc 5 2.3.1. Ưu điểm Trƣờng có thƣ viện với diện tích tƣơng đối lớn, cơ bản đáp ứng tiêu chuẩn về khuôn viên, có phòng kho để lƣu trữ, xử lý hồ sơ, học liệu liên quan đến công tác thƣ viện. Cán bộ thƣ viện có trình độ đạt chuẩn, kỹ năng công tác đảm bảo, nhiệt tình trong công việc nên việc quản lý thƣ viện cơ bản tốt, có hệ thống. Hàng năm nhà trƣờng đều có sự đầu tƣ nhất định để bổ sung thêm sách, tài liệu tham khảo, thực hiện sửa chữa, nâng cấp về cơ sở vật chất để duy trì hoạt động thƣ viện. Ban giám hiệu nhà trƣờng luôn quan tâm đến công tác tổ chức tuyên truyền giới thiệu sách, báo, công tác phục vụ bạn đọc. Bạn đọc là học sinh ngày càng có ý thức trong việc đọc sách, gìn giữ tài liệu, biết cách sử dụng thƣ viện thành thạo, dần tự hình thành cho mình một văn hóa đọc sách đúng cách. Số lƣợng học sinh đăng ký làm thẻ thƣ viện ngày càng tăng. Cụ thể năm học 2019-2020: 185 thẻ; năm học 2020-2021: 210 thẻ; năm học 2021-2022: 250 thẻ; năm học 2022-2023: 285 thẻ. 2.3.2. Tồn tại, hạn chế Do ảnh hƣởng mạnh mẽ của công nghệ thông tin dẫn đến lƣợng học sinh có thói quen đọc sách trong toàn trƣờng còn chƣa cao. Vì vậy việc tạo thói quen đọc sách là hình thành văn hóa đọc cho học sinh là một yếu tố quan trọng hàng đầu trong việc định hƣớng các em tới thƣ viện. Nguồn kinh phí của nhà trƣờng còn eo hẹp nên kinh phí để chi cho hoạt động thƣ viện, mua sắm sách báo, tài liệu còn hạn chế. Điều này dẫn đến nguồn sách phục vụ đọc cũng chƣa đƣợc đa dạng, phong phú nên phần nào giảm sự hứng thú đọc cho học sinh. Tuy nhiên trong thực tế, vì những lí do khách quan và chủ quan khác nhau nên việc đầu tƣ xây dựng thƣ viện đạt chuẩn, thƣ viện tiên tiến hay thƣ viện điện tử còn chƣa đƣợc quan tâm đúng mức. Đặc biệt là nhà trƣờng chƣa thật sự chú trọng đầu tƣ và phát triển thƣ viện theo mô hình “Thƣ viện xanh”, “Thƣ viện mở” để bắt kịp xu thế của thời đại và cũng là yêu cầu của đổi mới công tác giáo dục trong giai 12
đoạn hội nhập nhƣ Điều 24 trong Thông tƣ 32 quy định về phát triển Văn hóa đọc cũng khẳng định: Trƣờng phổ thông phải tạo điều kiện cho giáo viên, học sinh tiếp cận và sử dụng thông tin thƣ viện, các nguồn thông tin hữu ích khác để phát triển văn hóa đọc; Trƣờng phổ thông có trách nhiệm phát triển kỹ năng đọc và tìm kiếm thông tin cho giáo viên và học sinh. Nhà trƣờng chỉ mới tập trung đầu tƣ nâng cấp thƣ viện, kể cả về quy mô cũng nhƣ phƣơng thức quản lí kể từ khi năm học 2015-2016 trƣờng THPT Nghi Lộc 5 đƣợc Sở Giáo dục và đào tạo Nghệ An công nhận là trƣờng đạt chuẩn Quốc gia mức độ một. Hiện nay nhà trƣờng đang gấp rút tập trung xây dựng chuẩn giai đoạn ba, theo đó các hạng mục phục vụ cho công tác dạy và học của nhà trƣờng đã đƣợc nâng cấp để trở nên khang trang hơn. Thƣ viện nhà trƣờng cũng nhƣ văn hóa đọc của học sinh đƣợc chú ý để phát triển hơn, số đầu sách tham khảo, chuyên sâu cũng đƣợc các em quan tâm khai thác nhiều hơn. Dù vậy, nhìn chung không gian đọc sách, các hạng mục sách vẫn chƣa thực sự hấp dẫn, chƣa thuyết phục bạn đọc. Học sinh vẫn thấy bất tiện khi tiếp cận với sách thƣ viện, nhiều nhu cầu và ƣớc mơ đọc sách trong một không gian mở của các em chƣa đƣợc đáp ứng thỏa mãn. Nghĩa là cần sự vào cuộc và đầu tƣ, thiết kế bài bản của Nhà trƣờng để các em có đƣợc một thƣ viện xanh thực sự. 2.3.3. Nguyên nhân của những tồn tại trên Thƣ viện là nơi để lƣu trữ, cung cấp, truyền bá thông tin, tài liệu tới tất cả mọi ngƣời. Thƣ viện trƣờng học không nằm ngoài số ấy. Hiện nay, mỗi trƣờng học đều có một hệ thống thƣ viện, nhiều nơi còn đạt Thƣ viện chuẩn. Đặc biệt, thƣ viện trƣờng THPT Nghi Lộc 5 cũng có một thƣ viện với quy mô đạt chuẩn, nhƣng vì sao thƣ viện nhà trƣờng vẫn chƣa đƣợc học sinh mặn mà lui tới thƣờng xuyên. Nguyên nhân chủ yếu nhƣ sau: Thứ nhất, nguyên nhân đầu tiên có thể nói là sự tác động của xã hội, đặc biệt là “quy luật lây lan của môi trƣờng giáo dục học đƣờng”. Cụ thể là nhiều trƣờng học trên địa bàn chƣa chú trọng đến đầu tƣ và khai thác thƣ viện để phục vụ cho công tác giảng dạy của giáo viên cũng nhƣ phát triển văn hóa đọc trong học sinh. Thứ hai, vốn tài liệu trong thƣ viện chƣa nhiều, hình thức, tài liệu còn chƣa đa dạng phong phú, số lƣợng sách hạn chế. Chủ yếu vẫn chỉ có sách giáo khoa và sách tham khảo, ít những tài liệu giải trí. Thêm vào đó, việc đầu tƣ kinh phí còn khiêm tốn, số lƣợng máy tính kết nối internet trong thƣ viện không nhiều, tài liệu bổ sung không thƣờng xuyên, liên tục... cũng làm cho chất lƣợng của hoạt động thƣ viện chƣa đƣợc nâng cao Thứ ba, việc mƣợn sách và đọc sách chỉ tập trung ở một số học sinh có ý thức học và yêu thích đọc sách. Đa số học sinh thỉnh thoảng hoặc không lên thƣ viện mƣợn sách và đọc sách. Thƣ viện chƣa thật sự đƣợc học sinh yêu thích và tìm đến, chƣa có sự lan tỏa trong cộng đồng. 13
Thứ tƣ, sự tác động của thời đại công nghệ số, thƣ viện truyền thống thực sự khó hấp dẫn bạn đọc bởi lẽ bạn đọc có thể mua sách, đọc sách mọi lúc, mọi nơi khi có điện thoại thông minh. Thứ năm: Thông thƣờng ở mỗi trƣờng giờ nghỉ giải lao giữa các tiết học là 5 phút, khoảng thời gian này không đủ để học sinh lên thƣ viện đọc sách. Do đó nhiều em đã chọn ngồi trong lớp nói chuyện với các bạn, hay ra sân chơi hơn là lên thƣ viện. Hơn nữa ở bậc THPT không bố trí giờ thƣ viện nên đa số các em gặp khó khăn trong khâu mƣợn sách, đọc sách. Thứ sáu: Việc ứng dụng công nghệ thông tin vào hoạt động thƣ viện còn hạn chế nên phần nào cũng ảnh hƣởng đến hiệu quả hoạt động, quản lý công tác thƣ viện, đến hoạt động giáo dục của nhà trƣờng. Ngoài ra, sự vào cuộc, tinh thần đổi mới sáng tạo của cán bộ thƣ viện cũng nhƣ đội ngũ giáo viên nhà trƣờng chƣa cao. Giáo viên bộ môn mới chỉ chú ý đến môn dạy của mình, chƣa xem việc cập nhật các văn bản, công văn chỉ đạo về đổi mới thƣ viện là việc cần sự đóng góp tiếng nói của mình. GVCN cũng chƣa thực sự quan tâm đến việc đọc sách của các em, chƣa chú trọng xây dựng mô hình thƣ viện lớp học hay đốc thúc học sinh lớp mình đọc sách ở thƣ viện trƣờng. Nhiều học sinh chƣa có thói quen đọc sách báo vậy nên việc tạo thói quen đọc sách và hình thành văn hóa đọc cho học sinh là một yếu tố quan trọng hàng đầu trong việc định hƣớng các em tới thƣ viện. Nhƣ vậy có thể nói, sở dĩ có sự thờ ơ của học sinh đối với thƣ viện là do nhà trƣờng và các thầy cô chƣa định hƣớng tốt. Mặt khác cũng do cán bộ thƣ viện chƣa sâu về nghiệp vụ, chƣa thực sự trở thành cầu nối giữa bạn đọc và vốn tài liệu, đâu đó chƣa thật mặn mà với công việc, chƣa thật nhiệt tình với học sinh… Đã đến lúc nhà trƣờng và tập thể cán bộ giáo viên cần quan tâm hơn tới câu chuyện về “Thƣ viện thời 4.0” đã đƣợc đặt ra trong nhiệm vụ phát triển văn hóa đọc hiện nay. Đó cũng là một xu hƣớng tất yếu của thời đại số để tiếp cận và đẩy mạnh văn hóa đọc ở Việt Nam trong thời gian tới. Chúng ta phải đổi mới cách thức tổ chức và hoạt động thƣ viện trƣờng học nhằm tạo môi trƣờng thuận lợi cho học sinh tiếp cận thƣờng xuyên với sách bằng nhiều hình thức nhƣ “Thƣ viện xanh”, “Thƣ viện thân thiện”, “Thƣ viện điện tử”… Muốn làm đƣợc điều đó trƣớc hết nhà trƣờng phải khảo sát nhu cầu học sinh theo từng vùng miền, từng lứa tuổi, để từ đó lập kế hoạch mua sắm, xác định nguồn tài liệu phù hợp với nhu cầu học tập, giải trí của các em. Bên cạnh đó, cán bộ thƣ viện và tập thể giáo viên nhà trƣờng cũng phải xây dựng kế hoạch hoạt động thƣ viện đảm bảo phù hợp, có hình thức hoạt động linh hoạt, phong phú nhằm tạo hứng thú cho học sinh đến đọc và học… Chỉ khi có sự vào cuộc tích cực của các ban ngành, của nhà trƣờng thì những hạn chế, tồn tại trên đây về quản lý và khai thác thƣ viện nhằm phát triển văn hóa đọc cho học sinh mới có thể khắc phục đƣợc, mô hình thƣ viện mở luôn là mơ ƣớc không chỉ của học sinh mà là của cả giáo viên trong chiến lƣợc đổi mới giáo dục hiện nay. 14