Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Một số kinh nghiệm tổ chức hiệu quả hoạt động của câu lạc bộ STEM tại trường Phổ thông dân tộc nội trú THPT số 2 Nghệ An

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:57

Thêm vào BST

Báo xấu

1
lượt xem 0
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Sáng kiến "Một số kinh nghiệm tổ chức hiệu quả hoạt động của câu lạc bộ STEM tại trường Phổ thông dân tộc nội trú THPT số 2 Nghệ An" được hoàn thành với mục tiêu nhằm nghiên cứu cách tổ chức một số hoạt động của câu lạc bộ STEM có hiệu quả nhằm phát triển năng lực cho HS và định hướng nghề nghiệp phù hợp với các điều kiện tại trường Phổ thông dân tộc nội trú THPT số 2 Nghệ An.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Một số kinh nghiệm tổ chức hiệu quả hoạt động của câu lạc bộ STEM tại trường Phổ thông dân tộc nội trú THPT số 2 Nghệ An

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM MỘT SỐ KINH NGHIỆM TỔ CHỨC HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG CỦA CÂU LẠC BỘ STEM TẠI TRƯỜNG PT DTNT THPT SỐ 2 NGHỆ AN Lĩnh vực: Trải nghiệm hướng nghiệp
SỞ GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO NGHỆ AN TRƯỜNG PT DTNT THPT SỐ 2 SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM MỘT SỐ KINH NGHIỆM TỔ CHỨC HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG CỦA CÂU LẠC BỘ STEM TẠI TRƯỜNG PT DTNT THPT SỐ 2 NGHỆ AN Lĩnh vực: Trải nghiệm hướng nghiệp Tác giả: 1. Nguyễn Thị Hà Ngân 2. Đặng Phúc Long 3. Lô Thanh Bình Thời gian thực hiện: Từ năm 2018 đến năm 2024
MỤC LỤC PHẦN 1. ĐẶT VẤN ĐỀ ...................................................................................... 1 1. Lí do chọn đề tài ................................................................................................ 1 2. Mục đích nghiên cứu ......................................................................................... 2 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu .................................................................. 2 3.1. Khách thể nghiên cứu..................................................................................... 2 3.2. Đối tượng nghiên cứu..................................................................................... 2 4. Giả thuyết khoa học........................................................................................... 2 5. Nhiệm vụ và phạm vi nghiên cứu ..................................................................... 2 6. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................... 2 7. Phần luận điểm cần bảo vệ của đề tài ............................................................... 3 8. Đóng góp mới của đề tài ................................................................................... 3 PHẦN 2: NỘI DUNG NGHIÊN CỨU............................................................... 4 I. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ CƠ SỞ THỰC TIỄN ................................................... 4 1.1. Cơ sở lí luận ................................................................................................... 4 1.1.1. Quan điểm về giáo dục STEM..................................................................... 4 1.1.2. Các hình thức triển khai của giáo dục STEM tại trường THPT ................. 5 1.1.3. Một số quan điểm về các giải pháp tổ chức câu lạc bộ STEM hiệu quả .... 7 1.2. Cơ sở thực tiễn ............................................................................................. 10 1.2.1. Tổ chức câu lạc bộ STEM trong bối cảnh thực hiện chương trình GDPT 2018 ................................................................................................................... 10 1.2.2. Khảo sát thực trạng hoạt động của câu lạc bộ STEM tại trường PT DTNT THPT số 2 ............................................................................................................ 10 II. CÁC GIẢI PHÁP ........................................................................................... 13 2.1. Giải pháp 1 : Tạo mục tiêu, quy chế hoạt động câu lạc bộ STEM .............. 13 2.1.1. Lý do lựa chọn giải pháp .......................................................................... 13 2.1.2. Cách thức xác định mục tiêu hoạt động của câu lạc bộ ........................... 13 2.2. Giải pháp 2 : Liên kết hoạt động của câu lạc bộ với các chương trình, dự án. ................................................................................................................... 15 2.2.1. Lý do lựa chọn giải pháp .......................................................................... 15 2.2.2. Cách thức tìm kiếm các dự án phù hợp..................................................... 16
2.2.3. Cách thức triển khai các dự án ................................................................. 17 2.2.4. Một số dự án đã hoạt động hiệu quả. ....................................................... 18 2.3. Giải pháp 3: Tham gia các cuộc thi về khoa học kĩ thuật và STEM ........... 39 2.3.1. Lý do lựa chọn giải pháp .......................................................................... 39 2.3.2. Cách thức tìm kiếm các cuộc thi phù hợp ................................................. 39 2.3.3. Một số cuộc thi đã tham gia ...................................................................... 39 III. CÁC KẾT QUẢ ĐẠT ĐƯỢC ...................................................................... 43 3.1. Kết quả qua các cuộc thi .............................................................................. 43 3.1.1. Kết quả kì thi THPT quốc gia ................................................................... 43 3.1.2. Kết quả các cuộc thi về STEM .................................................................. 44 3.2. Một số đánh giá về kết quả của mục tiêu phát triển phẩm chất, năng lực và định hướng nghề nghiệp ...................................................................................... 45 3.3. Khảo sát sự cấp thiết và tính khả thi của các giải pháp đề xuất................... 49 3.3.1. Mục đích khảo sát ...................................................................................... 49 3.3.2. Nội dung và phương pháp khảo sát .......................................................... 49 3.3.3. Kết quả khảo sát ........................................................................................ 51 PHẦN 3: KẾT LUẬN ....................................................................................... 52 3.1. Kết luận ........................................................................................................ 52 3.2. Kiến nghị ....................................................................................................... 52 TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................ 53
PHẦN 1. ĐẶT VẤN ĐỀ 1. Lí do chọn đề tài Hoạt động giáo dục STEM trong nhiều năm qua đã được Bộ Giáo dục và Đào tạo khuyến khích trong các cấp học. Mục tiêu của giáo dục STEM là nhằm tăng cường học đi đôi với hành, vận dụng kiến thức đã học vào các tình huống thực tiễn, trong đó chú ý đến các môn như công nghệ, tin học và các môn khoa học tự nhiên. Giáo dục STEM nhằm phát triển các phẩm chất, năng lực cho học sinh phù hợp với mục tiêu của chương trình giáo dục hiện nay; chú trọng đến việc khuyến khích học sinh (HS) yêu thích và lựa chọn các nghề nghiệp của ngành KHKT. Chính vì vậy, việc đưa giáo dục STEM vào nhà trường là hướng đi rất được chú trọng. Hiện nay, phổ biến ba cách đưa giáo dục STEM vào trong dạy và học, đó là: Lồng ghép vào trong chương trình giáo dục trên lớp; tổ chức các hoạt động trải nghiệm; tham gia các cuộc thi về khoa học kĩ thuật. Cả ba cách này đều đã được thực hiện tại nhiều trường học trong đó có trường PT Dân tộc nội trú THPT số 2 Nghệ An. Trong đó, câu lạc bộ STEM là một trong những mô hình đã được áp dụn với nhiều cách làm và chủ yếu tổ chức dưới dạng các hoạt động trải nghiệm và tham gia các cuộc thi khoa học kĩ thuật. Đề tài của chúng tôi tập trung nghiên cứu vào việc tổ chức câu lạc bộ STEM mà không phải là các hình thức khác bởi những lý do như sau: Thứ nhất, việc thực hiện các dự án học tập về STEM giúp giáo viên và học sinh không bị gò bó giới hạn về thời gian, không gian của chương trình chính khoá trên lớp. Thứ hai, Câu lạc bộ STEM là mô hình hiệu quả để thu hút các nguồn tài trợ, các chương trình liên kết, các dự án ở nhiều nơi. Thứ ba, câu lạc bộ STEM không phải mô hình đại trà để tiến hành cho mọi đối tượng học sinh mà chủ yếu tập trung vào những em học học sinh đam mê về khoa học và công nghệ, và chủ yếu học tập ở các môn khoa học tự nhiên. Như vậy, khi tham gia vào câu lạc bộ STEM, những đối tượng học sinh này có nhiều thời gian và cơ hội để phát triển các năng lực của bản thân theo nhu cầu của các em. Thứ tư, mô hình câu lạc bộ STEM phù hợp với đặc trưng của trường dân tộc nội trú khi các em học tập và sinh hoạt ngay tại trường cho nên có thể sắp xếp để tham gia các hoạt động của câu lạc bộ hiệu quả hơn. Dựa trên những lý do đó, từ năm 2018 chúng tôi đã xây dựng câu lạc bộ STEM của nhà trường với nhiều hoạt động đa dạng và phong phú. Tuy nhiên, việc tổ chức còn rất nhiều khó khăn như: Kinh phí nhà trường hạn hẹp; cơ sở vật chất còn nhiều thiếu thốn để triển khai các dự án lớn; xuất phát điểm của học sinh thấp, các kĩ năng còn nhiều hạn chế… Những thách thức này là không nhỏ đối với giáo 1
viên, học sinh của trường. Qua từng năm, chúng tôi đã thay đổi, điều chỉnh để phù hợp hơn với thực tiễn nhà trường và từng đối tượng học sinh. Đây chính là những cơ sở để từ đóchúng tôi xây dựng đề tài “ Một số kinh nghiệm tổ chức hiệu quả hoạt động của câu lạc bộ STEM tại trường Phổ thông dân tộc nội trú THPT số 2 Nghệ An”. 2. Mục đích nghiên cứu Nghiên cứu cách tổ chức một số hoạt động của câu lạc bộ STEM có hiệu quả nhằm phát triển năng lực cho HS và định hướng nghề nghiệp phù hợp với các điều kiện tại trường Phổ thông dân tộc nội trú THPT số 2 Nghệ An. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Học sinh trường PT DTNT THPT số 2 và một số trường THPT trên địa bàn tỉnh Nghệ An. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Quá trình tổ chức các hoạt động của câu lạc bộ STEM tại trường PT DTNT THPT số 2 Nghệ An. 4. Giả thuyết khoa học Nếu tổ chức hoạt động của câu lạc bộ STEM tại trường PT DTNT THPT số 2 Nghệ An theo một số định hướng thì việc tổ chức sẽ đem lại hiệu quả. 5. Nhiệm vụ và phạm vi nghiên cứu 5.1. Nghiên cứu các tài liệu liên quan đến đề tài: - Các quan điểm về giáo dục STEM - Mô hình câu lạc bộ STEM trong nhà trường 5.2. Điều tra thực trạng tổ chức các hoạt động của câu lạc bộ STEM nói riêng và giáo dục STEM nói chung ở trường THPT tại Nghệ An. 5.3. Thiết kế, tổ chức một số hoạt động của câu lạc bộ STEM tại trường PT DTNT THPT số 2 Nghệ An. 5.4. Tổ chức thực nghiệm sư phạm ở trường PT DTNT THPT số 2 Nghệ An. 5.5. Đánh giá hiệu quả, đúc kết kinh nghiệm tổ chức các hoạt động của câu lạc bộ STEM tại trường PT DTNT THPT số 2 Nghệ An. 5.6. Về thời gian Từ tháng 1 năm 2018 đến tháng 1 năm 2024 6. Phương pháp nghiên cứu 6.1. Phương pháp nghiên cứu lí luận 2
Nghiên cứu các tài liệu về tâm lí học; lí luận và PPDH ở trường phổ thông liên quan đến vấn đề nghiên cứu. 6.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn - Khảo sát điều tra (Cán bộ quản lí, GV, HS) về xây dựng các hoạt động của giáo dục STEM tại trường phổ thông. - Phỏng vấn trao đổi (chuyên gia, cán bộ quản lí, GV, HS). - Nghiên cứu sản phẩm (bài làm, bài kiểm tra, chế tạo thiết bị học tập, phiếu học tập,… của HS) 6.3. Phương pháp nghiên cứu thực nghiệm - Tổ chức dạy học thực nghiệm - Thực nghiệm sư phạm 6.4. Phương pháp thống kê toán học Sử dụng công cụ toán học thống kê xử lí các số liệu điều tra và kết quả thực nghiệm. 7. Phần luận điểm cần bảo vệ của đề tài 7.1 Thực trạng tổ chức các hoạt động của câu lạc bộ STEM tại một số trường THPT tại Nghệ An. 7.2. Một số cách tổ chức hoạt động của câu lạc bộ STEM tại trường PT DTNT THPT số 2 Nghệ An. 7.3. Hiệu quả các hoạt động của câu lạc bộ STEM trường PT DTNT THPT số 2. 7.4. Các kinh nghiệm và bài học rút ra để xây dựng hiệu quả các hoạt động của câu lạc bộ STEM trường PT DTNT THPT số 2. 8. Đóng góp mới của đề tài 8.1. Làm rõ cơ sở khoa học của việc tổ chức hoạt động của câu lạc bộ STEM trường PT DTNT THPT số 2. 8.2. Thực trạng tổ chức các hoạt động của câu lạc bộ STEM tại một số trường THPT tại Nghệ An. 8.3. Quy trình tổ chức một số hoạt động của câu lạc bộ STEM tại trường PT DTNT THPT số 2 Nghệ An. 8.4. Các kinh nghiệm và bài học rút ra để tổ chức hiệu quả các hoạt động của câu lạc bộ STEM trường PT DTNT THPT số 2 Nghệ An. 3
PHẦN 2: NỘI DUNG NGHIÊN CỨU I. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ CƠ SỞ THỰC TIỄN 1.1. Cơ sở lí luận 1.1.1. Quan điểm về giáo dục STEM STEM là viết tắt của Science (khoa học), Technology (công nghệ), Engineering (kĩ thuật) và Math (Toán). Sciene (khoa học) là hệ thống tri thức về các lĩnh vực như vật lý, hóa học, sinh học, địa lí…Technology (công nghệ) là sự tạo ra, sử dụng, kiến thức về các công cụ, máy móc, kỹ thuật, kỹ năng nghề nghiệp, hệ thống, và phương pháp tổ chức, nhằm giải quyết một vấn đề, kĩ thuật. Enginerring (kĩ thuật) là quá trình thực hiện một giải pháp cho một vấn đề. Math (toán học) là những kiến thức về môn toán phục vụ cho việc giải quyết vấn đề. Ngoài ra, còn gặp một số thuật ngữ như: STEM khuyết: Là STEM nhưng nhiều nhất hai trong bốn yếu tố S, T, E, M. Nếu thiếu nhiều hơn thì không còn coi là STEM nữa. STEAM: Có thêm chữ A viết tắt của Art- Nghệ thuật nghĩa là có tích hợp thêm yếu tố nghệ thuật vào STEM. Giáo dục STEM thường sử dụng các công nghệ mới như khoa học máy tính, Robotics, máy in 3D, Khoa học dữ liệu để khuyến khích sự quan tâm trong các lĩnh vực STEM. Theo UNESCO: “Giáo dục STEM là chìa khóa hướng đến sáng tạo và sự tăng trưởng kinh tế trong thế giới kết nối mạng, nơi mà con người được bao quanh bởi công nghệ và sáng tạo” Giáo dục STEM là trang bị cho người học những kiến thức và kỹ năng cần thiết liên quan đến các lĩnh vực khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán học. Các kiến thức và kỹ năng này phải được tích hợp, và bổ trợ cho nhau giúp học sinh được nâng cao năng lực giải quyết vấn đề, phát triển năng lực sáng tạo không chỉ trong chương trình học tập mà còn ứng dụng vào thực tiễn. Hiện nay phổ biến 3 cách hiểu về giáo dục STEM như sau: Cách thứ nhất, quan tâm đến các môn khoa học, công nghệ, kĩ thuật và toán học. Giáo dục STEM là một chương trình nhằm cung cấp, hỗ trợ, tăng cường giáo dục khoa học, công nghệ, kĩ thuật và toán học. Đây là nghĩa rộng khi nói về STEM. Cách thứ hai, tích hợp của bốn lĩnh vực khoa học, công nghệ, kĩ thuật và toán học. Kiến thức hàn lâm được kết hợp chặt chẽ với các bài học thực tế thông qua việc HS được áp dụng những kiến thức Khoa học, công nghệ, kĩ thuật và toán học trong bối cảnh cụ thể nhằm tạo nên một kết nối giữa cộng đồng nahf trường và doanh nghiệp. Cách thứ ba, giáo dục STEM là phương pháp tiếp cận, khám phá trong giảng dạy và học tập giữa hai hay nhiều hơn các môn học STEM, hoặc giữa một chủ đề STEM và một hoặc nhiều môn học khác trong nhà trường. 4
Mục tiêu giáo dục STEM: Giúp HS phát triển các năng lực đặc thù của các môn học thuộc về STEM; Phát triển các năng lực cốt lõi của học sinh như khả năng tư duy, khả năng hợp tác; Định hướng nghề nghiệp cho HS như tạo kĩ năng nền tảng để tiếp tục học tập hoặc lựa chọn công việc cho tương lai. Tiêu chí chủ đề giáo dục STEM: Hướng tới giải quyết các vấn đề trong thực tiễn; Hướng tới việc học sinh vận dụng kiến thức trong lĩnh vực khoa học, kĩ thuật, công nghệ và toán học để giải quyết vấn đề thực tiễn; Định hướng thực hành, nghề nghiệp; và khuyến khích làm việc theo cặp, tổ, đội, nhóm [7]. Vai trò của giáo dục STEM : Giáo dục STEM vận dụng phương pháp học tập dựa chủ yếu trên thực hành và các hoạt động trải nghiệm sáng tạo. Những kiến thức được cho là “khó hiểu”, “khó nhớ” sẽ được minh họa bằng các ví dụ thực tế trở nên dễ nắm bắt, và song song với việc học kiến thức mới, học sinh có điều kiện tham gia vào các hoạt động thực hành để có được trải nghiệm sáng tạo trong thực tế, từ đó sẽ hiểu sâu hơn, nhớ lâu hơn những kiến thức đã học. Về lâu dài, những hoạt động thực hành trên lớp sẽ tạo dựng một nền kiến thức không chỉ cơ bản mà còn linh hoạt, khiến cho hầu hết người học đều có thể ứng dụng chúng vào thực tiễn cuộc sống. Những HS theo học STEM đều có những ưu thế nổi bật như: kiến thức khoa học, kỹ thuật, công nghệ và toán học chắc chắn, khả năng sáng tạo, tư duy logic, hiệu suất học tập và làm việc vượt trội và có cơ hội phát triển các kỹ năng mềm toàn diện hơn trong khi không hề gây cảm giác nặng nề, quá tải đối với học sinh. Với học sinh phổ thông, việc theo học các môn học STEM còn có ảnh hưởng tích cực tới khả năng lựa chọn nghề nghiệp tương lai. Khi được học nhiều dạng kiến thức trong một thể tích hợp, học sinh sẽ chủ động thích thú với việc học tập thay vì thái độ e ngại hoặc tránh né một lĩnh vực nào đó, từ đó sẽ khuyến khích các em có định hướng tốt hơn khi chọn chuyên ngành cho các bậc học cao hơn và sự chắc chắn cho cả sự nghiệp về sau. 1.1.2. Các hình thức triển khai của giáo dục STEM tại trường THPT Trên thế giới, giáo dục STEM được triển khai đa dạng theo nhiều loại hình khác nhau. Ở nước ta, theo Công văn số 3089/BGDĐT-GDTrH về triển khai giáo dục STEM trong giáo dục trung học, có thể theo 3 loại hình: Bài dạy, hoạt động trải nghiệm và hoạt động nghiên cứu khoa học, kĩ thuật”. Bài dạy là hình thức tổ chức giáo dục STEM chủ yếu trong nhà trường. Đây là quá trình dạy học dưới sự tổ chức của giáo viên, học sinh chủ động thực hiện các hoạt động học tập trong không gian, thời gian cụ thể để giải quyết vấn đề thực tiễn trên cơ sở vận dụng kiến thức, kỹ năng trong các lĩnh vực STEM; góp phần hình thành phát triển phẩm chất, năng lực cho người học. Với cách hiểu này, bài dạy được triển khai ngay trong quá trình dạy học các môn thuộc lĩnh vực STEM theo tiếp cận nội môn hoặc liên môn. Chu trình thực hiện giáo dục STEM bao gồm quy trình khoa học và thiết kế kỹ thuật để tạo ra 5
sản phẩm mới. Tương ứng với hai giai đoạn này, bài dạy có thể được chia làm hai loại gồm: Khoa học và kỹ thuật. Bài dạy STEM khoa học được sử dụng chủ yếu trong môn Khoa học tự nhiên (ở THCS) và các môn Vật lý, Hóa học, Sinh học (ở THPT) nhằm hình thành kiến thức mới. Bài dạy STEM khoa học bao gồm 5 hoạt động, phản ánh được những bước chính trong quy trình khoa học. Đó là: Xác định vấn đề khoa học, đề xuất giả thuyết khoa học; thiết kế thực nghiệm kiểm chứng; lựa chọn phương án thực nghiệm; tổ chức thực nghiệm, thảo luận kết quả; báo cáo, đánh giá và điều chỉnh. Trọng tâm của bài dạy STEM khoa học là học sinh phải thiết kế, thực hiện được các thí nghiệm để phát hiện bản chất, quy luật, mối quan hệ của sự vật, hiện tượng đề cập trong bài học. Từ đó, các em rút ra kết luận có tính khoa học. Bài dạy kỹ thuật được sử dụng trong các môn học của lĩnh vực STEM, là sự kết hợp giữa tìm tòi nguyên lý khoa học và vận dụng nó trong thiết kế, chế tạo các sản phẩm để giải quyết vấn đề, đáp ứng nhu cầu của người sử dụng. Cấu trúc bài dạy STEM kỹ thuật gồm 5 hoạt động chính trên cơ sở quy trình 8 bước của hoạt động thiết kế kỹ thuật. Đó là: Xác định vấn đề thiết kế, chế tạo; nghiên cứu kiến thức nền và đề xuất giải pháp thiết kế; lựa chọn giải pháp thiết kế; chế tạo mẫu, thử nghiệm và đánh giá; chia sẻ, thảo luận và điều chỉnh. Bài dạy STEM kỹ thuật chú trọng thiết kế, chế tạo, định hướng sản phẩm giải quyết vấn đề đặt ra. Việc học của học sinh giống như công việc của các kỹ sư. Tổ chức thực hiện bài dạy STEM kỹ thuật thường kết hợp giữa hoạt động trên lớp và ngoài giờ học. Trong đó, các hoạt động xác định vấn đề; lựa chọn giải pháp; chia sẻ, thảo luận và điều chỉnh thường được bố trí trên lớp, có sự điều khiển, giám sát của giáo viên. Hoạt động còn lại diễn ra ở phòng bộ môn, phòng thực hành STEM, câu lạc bộ, hay cơ sở giáo dục, trải nghiệm kỹ thuật, công nghệ ngoài nhà trường. Trong một số trường hợp, giáo viên có thể thiết kế bài dạy STEM bao gồm cả quy trình khoa học và quy trình thiết kế kỹ thuật, ở đó học sinh vừa chiếm lĩnh kiến thức mới vừa vận dụng kiến thức vừa học để thiết kế các sản phẩm ứng dụng dưới sự tổ chức, hướng dẫn của giáo viên. Hình thức hoạt động trải nghiệm và tham gia các cuộc thi khoa học kĩ thuật chủ yếu diễn ra ngoài giờ lên lớp. Con đường giáo dục STEM cho học sinh trong chương trình giáo dục phổ thông mới sẽ có một số lưu ý. Cụ thể, giáo dục STEM thông qua hoạt động ngoài giờ lên lớp cần hướng tới việc cung cấp cho học sinh các tình huống, bối cảnh đa dạng và phong phú đòi hỏi sự phát triển, vận dụng nhiều tri thức kĩ năng, cho phép học sinh tư duy sáng tạo và giải quyết vấn đề theo các cách khác nhau nhằm đạt được kết quả tốt hơn; cung cấp cho học sinh cơ hội sáng tạo, dám nghĩ, dám làm. 6
Một số ý kiến khác cho biết, để giáo dục STEM thực sự hiệu quả, cần tiếp tục hỗ trợ đào tạo giáo viên về xây dựng nội dung giáo dục STEM, cách khai thác các chủ đề STEM trong chương trình hiện hành, phương pháp tiếp cận giáo dục STEM. Tập huấn các phương pháp khơi gợi lòng đam mê khoa học, tìm tòi sáng tạo cho học sinh. Cần tăng cường sự hợp tác, hỗ trợ từ các cấp lãnh đạo, trường đại học, Viện nghiên cứu, trung tâm giáo dục STEM, tăng cường cơ sở vật chất cho các trường học. Đặc biệt cần có cơ chế ghi nhận cho giáo viên và học sinh có kĩ năng, kiến thức, đóng góp trong lĩnh vực… Câu lạc bộ STEM là nơi giúp học sinh trau dồi kỹ năng học tập của mình là môi trường học tập giúp học sinh áp dụng vào các tình huống thực tế trong cuộc sống. Để cho ngọn lửa đam mê của học sinh luôn luôn được nuôi dưỡng và hun đúc, một trong những giải pháp hiệu quả là cho học sinh tham gia vào các câu lạc bộ, nơi mọi người đều có cùng chung sở thích và các kinh nghiệm thực tế, được truyền đạt cho nhau một cách sinh động và gần gũi. Các nghiên cứu giáo dục gần đây cũng cho thấy các câu lạc bộ sinh hoạt tại nhà trường hoặc cộng đồng giúp góp phần hiệu quả và cải thiện chất lượng giáo dục, đặc biệt là các nhóm kỹ năng thực hành. Chúng tôi xin lấy một ví dụ ở tại Mỹ, các trường học đều có các câu lạc bộ STEM,à thông thường có một giáo viên phụ trách, phối hợp cùng với hội phụ huynh của trường (Parents-Teachers Association – PTA) trong việc tổ chức và duy trì hoạt động. Các câu lạc bộ này thường s inh hoạt sau giờ học chính khóa. Ngoài các câu lạc bộ tại trường, tại cộng đồng dân cư cũng có các câu lạc bộ tự phát, có thể gắn kết với một tổ chức nào đó (chẳng hạn như thư viện, nhà sách, khu triển lãm, xưởng chế tạo,…) nhưng cũng có những câu lạc bộ ra đời xuất phát từ đam mê của một cá nhân mong muốn chia sẻ và đóng góp cho cộng đồng.Xuất phát từ nhu cầu thực tế về sở thích của các nhóm học sinh, cũng như muốn tạo sân chơi cho các em, các trường học tại Mỹ phối hợp với hội phụ huynh thành lập nhiều câu lạc bộ STEM với các tên gọi khác nhau như: Adventure Club, Robotics Club, Science Explorers, Pi Club, Future Sciencetist Club, makerspace.... 1.1.3. Một số quan điểm về các giải pháp tổ chức câu lạc bộ STEM hiệu quả ➢ Xây dựng tầm nhìn và những cam kết Trước khi bắt đầu xây dựng câu lạc bộ STEM, các giáo viên cần xây dựng tầm nhìn chung về các hoạt động giáo dục STEM ngoại khóa xuất phát từ nhu cầu của địa phương cũng như mục tiêu hướng đến trong tương lai. Những câu hỏi cần trả lời như: Chúng ta mong muốn câu lạc bộ giúp được gì cho học sinh, cho trường học và cho cộng đồng? Chúng ta đã có được gì và mong muốn phát triển thêm điều gì nữa trong tương lai ? 7
Bên cạnh đó, những cam kết của nhà trường, của giáo viên cũng cần được soạn thảo ra bằng văn bản một cách rõ ràng, để cùng chia sẻ những khó khăn, thách thức và hỗ trợ nhau thực hiện mục tiêu hoạt động của câu lạc bộ. ➢ Xây dựng cấu trúc tổ chức hoạt động Sau khi có được tầm và những cam kết mang tính chiến lược, việc tiếp theo là cần phác thảo một cơ cấu, kế hoạch hoạt động. Trong đó cần làm rõ các yêu tố về đội ngũ nhân sự, nội dung chương trình, thời gian và địa điểm, cách thức liên lạc và truyền tải thông tin. Ngoài ra, trong các hoạt động cần phối hợp với các tổ chức khác trong phạm vi của trường học hoặc của địa phương để có thể tận dụng tiềm năng, thế mạnh của các thành phần cùng tham gia. ➢ Chuẩn bị công tác hậu cần Sau khi xây dựng được cơ cấu tổ chức hoạt động, việc làm tiếp theo là cần tìm các nguồn lực để thực hiện các ý tưởng ban đầu. Trong đó, quan trọng nhất là nguồn kinh phí để mua sắm các nguyên vật liệu học tập, trả thù lao cho các giáo viên và cộng tác viên. Thông thường, nguồn quỹ đến từ ngân sách của nhà trường, của địa phương, của hội viên. Nhưng để có nguồn quỹ dồi dào rất cần có những nguồn quỹ khác từ các đề tài nghiên cứu, các quỹ hỗ trợ cộng đồng, các quỹ đầu tư và phát triển xã hội, các đóng góp từ phụ huynh và các mạnh thường quân… Để xin được các quỹ, các câu lạc bộ cần viết 1 đề cương chi tiết, thể hiện nhu cầu cần thiết và tính khả thi của hoạt động đối với học sinh và trường học. Bên cạnh nguồn kinh phí tối thiểu cần có để hoạt động, các câu lạc bộ cũng cần tính toán đến địa điểm để tổ chức sinh hoạt định kỳ thường xuyên, cũng như cần có một kho lưu trữ và bảo quản các dụng cụ học tập. ➢ Thu hút học sinh tham gia Có nhiều cách để thu hút học sinh tham gia câu lạc bộ STEM thường xuyên: Phổ biến trong các lớp học, liên hệ và gắn két với các nội dung bài học tại lớp. Đăng thông báo trên các kênh truyền thông phổ biến, những website, mạng xã hội, tờ rơi, bảng thông báo tại trường, lớp hoặc các điểm sinh hoạt cộng đồng. Lồng ghép với các sự kiện chung của trường hoặc của cộng đồng đang diễn ra. Để học sinh tham gia có chất lượng, cần có những bước khảo sát thăm dò và đánh giá hứng thú của học sinh. Khuyến khích các học sinh nữ tham gia, các em có điều kiện khó khăn, các em có những năng khiếu đặc biệt. ➢ Tổ chức các hoạt động trong từng buổi sinh hoạt Trong các buổi sinh hoạt câu lạc bộ STEM, các chủ đề có thể được xoay vòng, tạo nên sự đa dạng và chuyên sâu. Do các thành viên trong câu lạc bộ có thể khác nhau về trình độ, nên chương trình sinh hoạt của câu lạc bộ cũng cần có tính đa dạng về mức độ kiến thức và kỹ năng khác nhau. 8
Trong mỗi buổi sinh hoạt, các thành viên nên được chia nhóm và phân công vai trò cho nhau. Tốt nhất là để các thành viên tự xung phong nhận trách nhiệm của mình. Các vai trò cũng cần được thay đổi luân phiên để các thành viên cũng có những trải nghiệm khác nhau. Ngoài những buổi sinh hoạt định kỳ hàng tuần theo chur đề, cần có những buổi sinh hoạt mang tính sáng tạo, đòi hỏi thử thách hơn như tổ chức ngoài trời, trong công viên, trong rừng, hoặc tổ chức thành 1 cuộc thi nhằm giao lưu giữa các câu lạc bộ với nhau. ➢ Mời phụ huynh tham gia Các câu lạc bộ STEM nên mời phụ huynh của học sinh tham gia một vài sự kiện của câu lạc bộ. Có nhiều lý do để phụ huynh tham gia với câu lạc bộ: - Trong số các phụ huynh của học sinh, cũng có những người có kinh nghiệm chuyên môn trong các lĩnh vực STEM. Họ có thể tham gia chia sẻ và hỗ trợ về mặt kỹ thuật cho các hoạt động của câu lạc bộ. - Khi được tham gia, phụ huynh sẽ thấy con họ được trải nghiệm những gì, tương tác như thế nào với các bạn cùng trang lứa. Họ sẽ cảm thấy tin tưởng và vui hơn khi nhìn thấy sự phát triển của con mình và điều đó sẽ tạo động lực để họ tiếp tục ủng hộ các hoạt động của câu lạc bộ. - Việc mời phụ huynh tham gia cũng góp phần hỗ trợ về nguồn nhân sự tình nguyện viên trong công tác tổ chức vào những sự kiện lớn. Khi phụ huynh tham gia và gắn kết với câu lạc bộ, đại diện của câu lạc bộ cần có những lời cảm ơn, giấy khen ghi nhận các đóng góp của phụ huynh, tạo sự tin tưởng giữa hai bên để duy trì và phát triển trong các hoạt động tiếp theo của câu lạc bộ. ➢ Mời các chuyên gia tham gia. Trong các nội dung hoạt độn của câu lạc bộ, có nhiều chủ đề đòi hỏi kiến thức chuyên sâu và kinh nghiệm thực tiễn. Do đó, việc mời các chuyên gia trong các lĩnh vực STEM đến chia sẻ hoặc hướng dẫn thực hành là một yếu tố quan trọng giúp cho các nội dung đảm bảo được chất lượng và có tính chuyên môn cao. Ngoài ra, một yếu tố không kém phần quan trọng đó chính là sự truyền cảm hứng, định hướng nghề nghiệp mà các chuyên gia đem đến cho các bạn nhỏ. Nhiều nghiên cứu cũng cho thấy, khi học sinh được làm việc gần gũi với các chuyên gia, tính chuyên nghiệp của các học sinh sẽ được phát triển tốt hơn. ➢ Lưu trữ thông tin và xây dựng hình ảnh hoạt động của câu lạc bộ Các hoạt động của câu lạc bộ STEM cần phải được lưu trữ sắp xếp lại cho nhiều mục đích khác nhau như: báo cáo với đơn vị chủ quản, đơn vị tài trợ, rút kinh nghiệm, chia sẻ kinh nghiệm, hoặc làm cơ sở để xin thêm các quỹ hoạt động cho năm tiếp theo. 9
Những kết quả thành công trong các buổi sinh hoạt, sự kiện do câu lạc bộ tổ chức cần được giới thiệu rộng rãi đến với cộng đồng địa phương và xã hội. Các em học sinh có thành tích hoạt động tích cực, có nhiều ý tưởng tốt cần được khen thưởng, khích lệ, động viên. Các giáo viên hướng dẫn có nhiều đóng góp cũng cần được tuyên dương. Những giá trị tinh thần, văn hóa của câu lạc bộ cần được xây dựng và phát triển ngay từ những ngày đầu hoạt động. 1.2. Cơ sở thực tiễn 1.2.1. Tổ chức câu lạc bộ STEM trong bối cảnh thực hiện chương trình GDPT 2018 Mục tiêu của giáo dục STEM trong chương trình GDPT 2018 : Theo Chương trình GDPT 2018, giáo dục STEM là mô hình giáo dục dựa trên cách tiếp cận liên môn, giúp học sinh áp dụng kiến thức khoa học, công nghệ, kĩ thuật và toán học vào giải quyết một số vấn đề thực tiễn trong bối cảnh cụ thể. Quan điểm này về giáo dục STEM được thể hiện ngay trong yêu cầu cần đạt của các môn học thuộc lĩnh vực toán, khoa học, kĩ thuật và công nghệ. Chính vì lẽ này, triển khai bài dạy STEM cũng là một trong những giải pháp để thực hiện Chương trình GDPT 2018. STEM không phải là những gì quá cao siêu, lớn lao hay phải cần cơ sở vật chất hoành tráng, đồ sộ. STEM là kết hợp các môn để giải quyết vấn đề, đúng với tinh thần dạy học theo định hướng phát triển năng lực, phẩm chất của học sinh như mục tiêu đổi mới giáo dục trong Chương trình GDPT 2018. Vì vậy việc tổ chức câu lạc bộ STEM là hoàn toàn phù hợp trong bối cảnh thực hiện chương trình GDPT 2018. Các hoạt động của câu lạc bộ STEM giúp phát triển năng lực chung, năng lực đặc thù bộ môn, các phẩm chất, các yêu cầu cần đạt được của từng môn học. Nói cách khác, việc tham gia câu lạc bộ STEM không tách rời với mục tiêu của chương trình GDPT 2018. Để thực hiện được các hoạt động, GV cần phân tích kĩ các nội dung, dự án để phù hợp với các yêu cầu chung của chương trình. 1.2.2. Khảo sát thực trạng hoạt động của câu lạc bộ STEM tại trường PT DTNT THPT số 2 Chúng tôi đã khảo sát những nội dung về các hoạt động của giáo dục STEM nói chung và câu lạc bộ STEM nói riêng tại trường PT DTNT THPT số 2 và một số trường học khác ở những nội dung như sau : + Có cần thiết phải tổ chức các hoạt động STEM trong trường học không ? + Có cần thiết phải tổ chức các hoạt động STEM dưới mô hình câu lạc bộ không? + Những thuận lợi khi tổ chức các hoạt động của câu lạc bộ STEM + Những khó khăn khi tổ chức các hoạt động của câu lạc bộ STEM 10
TT Câu hỏi Kết quả 1 Có cần thiết phải tổ chức các 100% GV và HS khảo sát đồng ý hoạt động STEM trong trường học không 2 Có cần thiết phải tổ chức các 97% đồng ý hoạt động STEM dưới mô hình câu lạc bộ không? 3 Nếu đồng ý ở câu 2 hãy nêu lý - Dễ thực hiện hơn so với tổ chức đại trà do vì sao trên lớp: 76% - Thu hút nhiều HS có năng lực về các môn STEM: 85% - Dễ quản lý: 82% - Thúc đẩy đam mê các lĩnh vực thuộc STEM: 74% - Dễ nhận được tài trợ: 45% - Các lý do khác: 24% 4 Những thuận lợi khi tổ chức - HS chăm chỉ 85% các hoạt động của câu lạc bộ - Có sự đầu tư và hỗ trợ từ gia đình 74% STEM - Có nhiều mục tiêu học tập (để xét thành tích hoạt động ngoại khoá…) 81% 5 Những thuận lợi khi tổ chức - HS chăm chỉ 92 % các hoạt động của câu lạc bộ - Dễ tập trung tại trường 95% STEM tại trường nội trú 6 Những khó khăn khi tổ chức - Tốn thời gian 63% các hoạt động của câu lạc bộ - Thiếu kinh phí 34% STEM - Thiếu chương trình 32% 7 Những khó khăn khi tổ chức - Một số kĩ năng của HS còn hạn chế 78% các hoạt động của câu lạc bộ - Thiếu kinh phí 84% STEM tại trường nội trú - Thiếu thiết bị học tập 81% Bảng 1: Bảng khảo sát về tổ chức các hoạt động câu lạc bộ STEM ở trường PT DTNT THPT số 2 Nghệ An và một số trường học khác 11
Như vậy về cơ bản các đối tượng được khảo sát đều cho rằng việc tổ chức câu lạc bộ STEM là cần thiết để thực hiện các mục tiêu của giáo dục STEM trong trường phổ thông. Tuy nhiên, việc tổ chức gặp thuận lợi hay khó khăn có sự khác biệt giữa trường PT DTNT THPT số 2 với các trường khác. Về thuận lợi : Đặc điểm của học sinh tham gia hoạt động là các em đều thuộc dân tộc thiểu số hoặc cư trú ở vùng khó khăn nhưng có ý thức chăm chỉ, chịu khó học hành, sẵn sàng tiếp thu kiến thức mới. Cho nên, khi tổ chức câu lạc bộ, mặc dù lịch học tập và sinh hoạt tại trường rất dày nhưng các em đều hào hứng tham gia đầy đủ, nhiệt tình và cố gắng hoàn thành nhiệm vụ được giao. Mặt khác, học sinh học tập và sinh hoạt tập trung tại trường nên dễ tập hợp khi làm việc nhóm, thuận lợi trong trao đổi giữa học sinh với học sinh, giữa học sinh với giáo viên. Về khó khăn: Việc xây dựng hoạt động của câu lạc bộ còn gặp lúng túng trong việc xây dựng mục tiêu xuyên suốt của câu lạc bộ. Làm thế nào để vừa tổ chức được hoạt động, vừa đáp ứng mục tiêu phát triển phẩm chất năng lực và định hướng nghề nghiệp. Bên cạnh đó, GV còn gặp khó khan khi thiếu tài liệu định hướng; học sinh chưa có nhiều kiến thức, kĩ năng công nghệ thông tin là trở ngại rất lớn vì công nghệ thông tin là vô cùng cần thiết để thực hiện các chủ đề giáo dục STEM. Học sinh cũng ít được tiếp cận giáo dục STEM ở các cấp học dưới nên giáo viên phải hướng dẫn rất tỉ mỉ ngay từ những vấn đề nhỏ nhất. Máy tính và trang thiết bị vật chất, các dụng cụ để làm mô hình không có hoặc chưa đầy đủ cũng là khó khăn khi triển khai thực hiện hoạt động. Nhiều khâu trong kế hoạch của đề tài tiến độ thực hiện rất chậm. Thêm vào đó, các tài liệu về giáo dục STEM rất ít ỏi, gần như giáo viên phải tự mày mò và tìm hiểu từ nhiều nguồn khác nhau. Tất cả những khó khăn trên buộc giáo viên phải có những chỉnh sửa, thay đổi kế hoạch so với dự kiến ban đầu. Từ những khó khăn trên, chúng tôi đã đề xuất nhiều giải pháp để giải quyết vấn đề. Qua từng năm , các giải pháp trên cũng được chỉnh sửa, thay đổi để phù hợp với những yêu cầu mới của giáo dục STEM. Những hoạt động được xây dựng ngày càng có tính lan toả hơn, đạt được nhiều kết quả hơn. Các giải pháp trên được chúng tôi tổng kết và đúc rút kinh nghiệm qua 3 nội dung chính như sau: Giải pháp 1: Tạo mục tiêu, quy chế hoạt động của câu lạc bộ STEM. Giải pháp 2: Liên kết các hoạt độngc ủa Câu lạc bộ với các chương trình, dự án. Giải pháp 3: Tham gia các cuộc thi về khoa học kĩ thuật và STEM. Sau đây, chúng tôi xin trình bày cụ thể các giải pháp ở phần III. 12
II. CÁC GIẢI PHÁP 2.1. Giải pháp 1 : Tạo mục tiêu, quy chế hoạt động câu lạc bộ STEM 2.1.1. Lý do lựa chọn giải pháp Các hoạt động về STEM của trường PT DTNT THPT số 2 đã diễn ra nhiều năm qua. Chúng tôi đã hướng dẫn, tổ chức cho HS các dự án ở mức độ thấp. Hướng phát triển của đề tài lên mức độ cao hơn chẳng hạn như: Mức độ dự án sử dụng phần mền CNTT để tạo ra sản phẩm như robot...; mức độ dự án cao hơn nữa là dự án sáng tạo về khoa học kỹ thuật. Tuy nhiên các hoạt động này chủ yếu thường diễn ra nhỏ lẻ, thiếu đồng bộ và tự phát. Từ năm 2019, việc tổ chức các hoạt động này cần đòi hỏi tính chuyên nghiệp và có hệ thống hơn, vì vậy việc thành lập câu lạc bộ STEM là tất yếu. Với việc xác định được mục tiêu, quy chế hoạt động rõ ràng, việc tổ chức hoạt động sẽ có nhiều thuận lợi hơn. Thực tế, rất nhiều GV và HS đều có nhiều ý tưởng cho câu lạc bộ nhưng không biết tổ chức như thế nào, thời gian nào, ai là người tham gia… Vì vậy, theo quan điểm của chúng tôi việc xác định mục tiêu và quy chế hoạt động của câu lạc bộ tuy không tốn nhiều thời gian nhưng phải là giải pháp đầu tiên để tổ chức có hiệu quả câu lạc bộ STEM. Năm học 2019-2020 nhà trường đã cho phép thành lập câu lạc bộ STEM quy mô cấp trường với nhiều quy định chặt chẽ. Hiện nay, tại trường PTDTNT THPT số 2 Nghệ An chúng tôi đang tổ chức các hoạt động theo giáo dục STEM chuyên nghiệp và thường xuyên hơn. Các chủ đề tiếp theo mà HS thực hiện ở câu lạc bộ đó là: Lập trình rô bốt, tìm hiểu về nano, nông nghiệp thông minh… HS cũng được tham gia một số cuộc thi như thiết kế phần mềm điện thoại di động, thiết kế xe đua, tham gia ngày hội STEM 2020 tại Hà Nội… Như vậy, việc tổ chức dạy và học STEM ở nhà trường bước sang giai đoạn mới với sự đầu tư hơn về công nghệ, các chủ đề bám sát thực tiễn và có tính ứng dụng cao. Từ những sự thay đổi về hoạt động của câu lạc bộ, chúng tôi đúc rút được kinh nghiệm là việc câu lạc bộ STEM có hoạt động được hiệu quả hay không thì giải pháp đầu tiên phải là xác định được mục tiêu. Đây chính là kim chỉ nam để các hoạt động của câu lạc bộ được triển khai thuận lợi, có căn cứ để thực hiện, có tiêu chí để đánh giá tính hiệu quả. 2.1.2. Cách thức xác định mục tiêu hoạt động của câu lạc bộ a. Xác định mục tiêu hoạt động Với những tiếp cận khác nhau, giáo dục STEM được hiểu, triển khai theo cách khác nhau. Lãnh đạo, quản lý thì tập trung vào đề xuất các chính sách; chuẩn bị nguồn nhân lực cho các ngành nghề thuộc lĩnh vực STEM theo nghĩa hướng nghiệp, phân luồng. Người trực tiếp đứng lớp sẽ triển khai giáo dục STEM thông qua việc xác định các chủ đề liên môn giữa khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán, thể hiện nó trong mỗi bài dạy, hoạt động dạy học. Theo Chương trình GDPT 2018, giáo dục STEM là mô hình giáo dục dựa trên cách tiếp cận liên môn, giúp học 13
sinh áp dụng kiến thức khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán học vào giải quyết một số vấn đề thực tiễn trong bối cảnh cụ thể. Nhìn chung, khi đề cập tới STEM, giáo dục STEM, cần nhận thức và hành động theo cả hai cách hiểu. Một là, tư tưởng (chiến lược, định hướng) giáo dục, bên cạnh định hướng giáo dục toàn diện, thúc đẩy giáo dục 4 lĩnh vực: Khoa học, công nghệ, kỹ thuật, toán học nhằm “định hướng và chuẩn bị nguồn nhân lực đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng của các ngành nghề liên quan tới các lĩnh vực STEM, nhờ đó, nâng cao sức cạnh tranh của nền kinh tế”. Hai là, phương pháp tiếp cận liên môn (khoa học, công nghệ, kỹ thuật, toán) trong dạy học với mục tiêu: Nâng cao hứng thú học tập các môn học thuộc lĩnh vực STEM; vận dụng kiến thức liên môn để giải quyết các vấn đề thực tiễn; kết nối trường học và cộng đồng; định hướng hành động, trải nghiệm trong học tập; Hình thành và phát triển năng lực và phẩm chất người học. Từ các cơ sở nêu trên, mục tiêu hoạt động của câu lạc bộ STEM được xác định như sau : - Mục tiêu thứ nhất, mục tiêu đại trà : Câu lạc bộ STEM giúp HS phát triển những phẩm chất, năng lực của từng môn học (hoặc liên môn), trong đó có các môn thuộc lĩnh vực STEM : Toán học, khoa học tự nhiên, công nghệ, tin học. - Mục tiêu thứ hai, mục tiêu chuyên sâu : Dành cho HS có năng khiếu, năng lực thực sự vượt trội về các môn học STEM để các em có môi trường phát triển thuận lợi. Vì bản thân ở môi trường nội trú khép kín sẽ có nhiều yếu tố thiệt thòi để học tập như thiếu máy tính, giờ giấc kỉ luật theo lịch tập thể, ít nhận được sự hỗ trợ từ gia đình… - Mục tiêu thứ ba : Mục tiêu định hướng nghề nghiêp. Phần đa các HS dân tộc nội trú thường có những lựa chọn an toàn về nghề nghiệp như các ngành nghề ít học phí, được bố trí việc làm sau khi học xong đại học (như quân đội công an…). Điều này làm cho các em ít có ước mơ, ít có cơ hội phát triển bản thân theo đúng năng lực thực sự. Câu lạc bộ STEM vừa giúp các em tham gia các hoạt động hiệu qủa để phát triển khả năng, vừa giúp các em kết nối nhiều chương trình học bổng các lĩnh vực STEM để tăng có hợi phát triển nghề nghiệp. b. Tiêu chí tham gia Các tiêu chí để lựa chọn HS tham gia câu lạc bộ như sau : - HS yêu thích khoa học, thích tìm tòi, khám phá. - HS yêu thích, có khả năng và kiến thức về công nghệ (lập trình, robotic…). - HS đã từng tham gia thi KHKT. - HS có thế mạnh về các môn thuộc lĩnh vực STEM như : Toán học, vật lí, sinh học, hoá học, công nghệ, tin học… Các HS này chỉ cần đáp ứng một trong các tiêu chí trên là có thể tham gia câu lạc bộ. Hầu hết những HS muốn gia nhập CLB đều là những HS khá giỏi các môn STEM, hoặc rất yêu thích khám phá, tìm tòi. Đây là cơ sở để HS có thể tham gia hoạt động của câu lạc bộ hiệu quả. 14
c. Kế hoạch hoạt động ➢ Thời gian, địa điểm Nhà trường đã thành lập Câu lạc bộ STEM với thời lượng sinh hoạt 3 tiết/2 tuần hoặc linh động theo sự sắp xếp của giáo viên bộ môn. Địa điểm tại phòng tổ ➢ Nội dung hoạt động Hàng tháng và hàng năm, câu lạc bộ có kế hoạch cụ thể về các chương trình đã tham gia, đánh giá mức độ tham gia của các thành viên, tính hiệu quả của các dự án, các kinh nghiệm rút ra sau khi tham gia các dự án. Từ đó, GV có phương án thích hợp để điều chỉnh hoạt động của câu lạc bộ. Hình 1 và 2: Trang Facebook và logo của câu lạc bộ STEM trường ➢ Phân công tổ chức : Do GV phụ trách câu lạc bộ lựa chọn ban quản lí phù hơp từ các HS. Ban quản lý sẽ hỗ trợ GV tổ chức các hoạt động, hỗ trợ về mặt truyền thông, thông báo trên nhóm group và nhóm chat của câu lạc bộ về nội dung các buổi học. Qua việc xác định mục tiêu, quy chế hoạt động cụ thể, GV sẽ định hình được nội dung các hoạt động, có thang đánh giá cụ thể về các chương trình để triển khai, đưa câu lạc bộ hoạt động đúng định hướng. 2.2. Giải pháp 2 : Liên kết hoạt động của câu lạc bộ với các chương trình, dự án. 2.2.1. Lý do lựa chọn giải pháp Một trong những khó khăn của câu lạc bộ STEM đó là thiếu kinh phí, thiếu thời gian, thiếu tài liệu học tập. Vì vậy, để giải quyết vấn đề này, chúng tôi đã tìm kiếm các dự án và chương trình để tham gia. Mục đích của giải pháp này đó là: 15
Khi thực hiện các dự án sẽ hỗ trợ GV xây dựng chương trình rõ ràng theo đúng mục tiêu của chương trình GDPT 2018. Việc xây dựng chương trình hoạt động của câu lạc bộ hoàn toàn là điều không dễ dàng, tốn thời gian và tốn công sức cho GV. Từ thời điểm năm 2018, để xây dựng chương trình GV đã phải tham gia rất nhiều khoá tập huấn bổ trợ. Thứ hai, GV có sự hỗ trợ về mặt tài chính, cơ sở vật chất, tài liệu khi thực hiện các dự án, đặc biệt là các dự án đòi hỏi kinh phí lớn như rô bôt, công nghệ, hoá chất, đồ chế tạo đắt tiền. Thứ ba, khi tham gia các dự án quy mô lớn và có sức ảnh hưởng, GV được hỗ trợ về mặt truyền thông rất lớn. Trong quá trình mới hình thành câu lạc bộ, truyền thông tốt chính là công cụ để tuyên truyền về vai trò của giáo dục STEM đối với cộng đồng học sinh dân tộc thiểu số, truyền thông cũng đóng vai trò đẩy mạnh thu hút tài trợ trong nhiều dự án. Và cuối cùng, thực hiện dự án cũng nhằm góp phần giúp cho GV và HS có cơ hội cọ xát, liên kết với nhiều trường học khác, trong đó có nhiều trường chuyên, trường quốc tế, qua đó thúc đẩy tư duy mới về cách tiếp cận giáo dục theo hướng mở và hiện đại hơn. 2.2.2. Cách thức tìm kiếm các dự án phù hợp ➢ Liên kết với những tổ chức/ chương trình uy tín, có độ tin cậy: GV và HS tìm kiếm thông tin từ nhiều nguồn thông qua báo chí, mạng xã hội Facebook, các đợt tập huấn về STEM, các giảng viên và nhà khoa học có nghiên cứu về STEM… Thông qua các kênh liên lạc này, GV sẽ nhận được nhiều thông tin về các chương trình và lựa chọn cho câu lạc bộ những chương trình phù hợp. Một số chương trình có hiệu quả như chương trình của VinUni, chương trình của các chuyên gia giáo dục sáng tạo Microsoft, Google, một số đơn vị đào tạo có uy tín khác… Dựa trên các thông tin về chương trình/dự án có được, GV sẽ lựa chọn các dự án phù hợp với đặc trưng của trường mình. Ví du, tại trường PT DTNT THPT số 2, các dự án/ chương trình về STEM đã tham gia đều có các nội dung đáp ứng được nhu cầu của câu lạc bộ đó là: ➢ Về mặt học thuật: Đáp ứng được các yêu cầu của chương trình GDPT 2018 với mục tiêu HS được phát triển các phẩm chất và năng lực chung, năng lực đặc thù của bộ môn, trong đó có các môn STEM như : Toán học, vật lý, hoá học, sinh học, công nghệ và tin học. Thực tế có rất nhiều chương trình STEM nhưng mục tiêu quá xa vời với chương trình GDPT cũng không được lựa chọn. Điều này vừa không phù hợp với năng lục HS, vừa không đáp ứng yêu cầu đặt ra của chương trình giáo dục. ➢ Về mục tiêu định hướng nghề nghiệp: Trong khi năng lực công nghệ của HS trường DTNT còn nhiều hạn chế, ít được tiếp cận với công nghệ, hệ thống trang thiết bị không có. Chúng tôi đã ưu tiên lựa chọn những dự án có hàm lượng công nghệ và kĩ thuật cao, với mục tiêu giúp cho HS được tiếp cận với công nghệ thông tin, công nghệ kĩ thuật từ đó vừa thúc đẩy sự đam mê tìm tòi về công nghệ, vừa thay đổi định hướng nghề nghiệp cho HS. Đây là những dự án đòi hỏi HS phải có kiến thức nền về công nghệ tốt, và vì vậy chúng tôi lại tiếp tục lựa chọn 16